قطعنامه ۱۶۶ کنگره آمریکا
قطعنامه ۱۶۶ کنگره آمریکا به قطعنامه‌ای گفته می‌شود که در اردیبهشت ۱۴۰۴، اکثریت اعضای مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا با پیوستن به آن حمایت قاطع خود را از خواست مردم ایران برای استقرار یک جمهوری دموکراتیک اعلام کردند. این قطعنامه، که توسط ۲۲۰ نماینده از هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات امضا شده است، تأکیدی بی‌سابقه بر حق مردم ایران برای تعیین سرنوشت خود، رد دیکتاتوری سلطنتی و مذهبی، و استقرار حکومتی مبتنی بر آزادی، جدایی دین از دولت و برابری جنسیتی دارد.[۱][۲][۳]
در این قطعنامه، برنامه ده‌ماده‌ای مریم رجوی – رئیس‌جمهور برگزیده شورای ملی مقاومت ایران – به‌عنوان یک نقشه‌راه دموکراتیک برای آینده ایران مورد تأیید قرار گرفته است. این برنامه نخستین‌بار در نوامبر ۲۰۲۴ در پارلمان اروپا معرفی شد و شامل اصولی چون انتخابات آزاد، نظام قضایی مستقل، لغو مجازات اعدام، و ایران غیراتمی و صلح‌طلب است.[۴][۳]
قطعنامه کنگره همچنین بر ضرورت پاسخ‌گویی حکومت ایران در قبال جنایات تاریخی‌اش از جمله اعدام هزاران زندانی سیاسی در دهه ۱۳۶۰ و کشتار سال ۱۳۶۷ تأکید دارد. بر پایه گزارش‌های سازمان ملل و عفو بین‌الملل، این کشتارها جنایاتی علیه بشریت قلمداد شده‌اند.[۵][۶]
مسئله امنیت پناهندگان ایرانی ساکن در کمپ اشرف ۳ در آلبانی نیز از محورهای مهم قطعنامه بود. کنگره خواستار حفاظت کامل از این پناهندگان در برابر تهدیدهای مکرر رژیم ایران شد و به تعهدات دولت آلبانی بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی اشاره کرد.[۷]
نقض تعهدات بین‌المللی رژیم ایران در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای، تشدید سرکوب اقلیت‌ها، و نقش بی‌ثبات‌کننده آن در منطقه نیز به‌عنوان دلایل اصلی لزوم تغییر بنیادین در سیاست آمریکا در قبال این رژیم عنوان شده‌اند. در قطعنامه تأکید شده است که حمایت از خواست مردم ایران برای تغییر دموکراتیک، به تقویت صلح، ثبات و همزیستی منطقه‌ای منجر خواهد شد.[۸][۹]
در مجموع، این قطعنامه بیانگر تغییر مهمی در سیاست‌گذاری خارجی ایالات متحده نسبت به ایران و بازتابی از اجماع فراحزبی برای حمایت از مطالبات دموکراتیک مردم ایران است. همچنین از جامعه بین‌المللی خواسته شده تا با به‌رسمیت شناختن مقاومت سازمان‌یافته مردم ایران و برنامه دموکراتیک آن، به تقویت روند تغییر در ایران یاری رسانند.[۱۰][۱۱]
مقدمه
قطعنامه ۲۲۰ نفر از نمایندگان کنگره ایالات متحده در اردیبهشت ۱۴۰۴، بیانگر حمایت گسترده فراحزبی از خواست مردم ایران برای گذار به یک جمهوری دموکراتیک و رد هر گونه دیکتاتوری سلطنتی یا مذهبی است. این اقدام، که در راستای افزایش فشار سیاسی بر جمهوری اسلامی ایران و حمایت از اپوزیسیون دمکراتیک صورت گرفته، در سطح بین‌المللی بازتاب وسیعی یافت.[۱] [۲][۳]
ترکیب حمایت‌کنندگان
امضاکنندگان این قطعنامه شامل ۱۱ رئیس کمیته‌های اصلی مجلس نمایندگان، رهبران دموکرات در ۶ کمیته، و رؤسای ۴۵ زیرکمیته از جمله ۲۱ عضو کمیته خارجی، ۳۲ عضو کمیته نیروهای مسلح، ۳۰ عضو کمیته تخصیص بودجه، و ۱۴ عضو کمیته اطلاعات هستند. این ترکیب نشانگر سطح بالای تعهد نهادی به محتوای قطعنامه است.[۱]
مفاد اصلی قطعنامه
در این قطعنامه، چند محور اصلی برجسته شده است:
- محکومیت جنگ‌افروزی منطقه‌ای رژیم ایران به‌عنوان منبع بی‌ثباتی خاورمیانه؛
- تأکید بر حق مردم ایران برای تعیین آینده سیاسی خود؛
- حمایت از برنامه ۱۰ ماده‌ای شورای ملی مقاومت ایران برای آینده دموکراتیک کشور؛
- فراخوان به ادامه تحریم‌ها و حسابرسی از سران رژیم به دلیل نقض حقوق بشر؛
- به‌رسمیت شناختن مقاومت سازمان‌یافته مردم ایران به‌عنوان بخشی از راه‌حل.[۲] [۴] [۱۱]
برنامه ۱۰ ماده‌ای و نقش مریم رجوی
برنامه ده‌ماده‌ای مریم رجوی که در نوامبر ۲۰۲۴ در پارلمان اروپا ارائه شد، به‌عنوان نقشه‌راهی برای انتقال قدرت از رژیم حاکم به یک نظام دموکراتیک مطرح شده است. اصول این برنامه شامل جدایی دین از دولت، آزادی بیان و رسانه، استقلال قوه قضائیه، منع شکنجه، برابری جنسیتی، و تعهد به عدم گسترش سلاح هسته‌ای است.[۴][۳]
حقوق بشر و جنایات حکومت ایران
قطعنامه به جنایات تاریخی جمهوری اسلامی از جمله اعدام ده‌ها هزار زندانی سیاسی در دهه ۶۰، به‌ویژه در سال ۱۳۶۷ اشاره می‌کند. گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد این اعدام‌ها را «جنایات هولناک» خوانده است. اکثریت قربانیان از اعضا و هواداران سازمان مجاهدین خلق ایران بودند. همچنین، سرکوب اقلیت‌های قومی و مذهبی از جمله کردها، بلوچ‌ها، بهایی‌ها، مسیحیان، و سنی‌ها محکوم شده است.[۵] [۶] [۹]
موقعیت اشرف ۳ و پناهندگان سیاسی
بیش از ۹۰۰ تن از اعضای مقاومت ایران در اشرف ۳، از جمله شاهدان جنایات دهه ۶۰، در آلبانی مستقر هستند. نخست‌وزیر آلبانی در نامه‌ای در سال ۲۰۱۶ بر تعهد کشورش به حفاظت از این پناهندگان بر مبنای کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو و حقوق‌بشر اروپا تأکید کرد. قطعنامه خواهان تضمین حمایت دولت آمریکا از این پناهندگان در برابر تهدیدات تروریستی رژیم ایران است.[۷][۳]
بحران هسته‌ای
یکی از موضوعات مهم دیگر، نقض مکرر تعهدات ایران در قبال پیمان عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) است. در سال گذشته، جمهوری اسلامی اقدام به غنی‌سازی اورانیوم تا سطوح نزدیک به کاربرد نظامی کرده و از همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودداری کرده است. این موضوع در قطعنامه به‌عنوان تهدیدی جهانی مطرح شده است.[۸]
نقش زنان و جوانان در مقاومت
قطعنامه بر نقش کلیدی زنان و جوانان در رهبری اعتراضات سال‌های اخیر، به‌ویژه در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱ تأکید دارد. شعار «زن، مقاومت، آزادی» که در اعتراضات سراسری سر داده شد، نماد جنبش نوین ضد استبدادی در ایران معرفی شده است. سپاه پاسداران به‌عنوان عامل اصلی سرکوب زنان و معترضان معرفی شده است.
حمایت جهانی از مقاومت ایران
در کنار قطعنامه کنگره، بیش از ۴۰۰۰ نماینده پارلمان از ۳۳ کشور، ۱۳۰ تن از مقامات سابق جهان و ۸۰ برنده جایزه نوبل از برنامه ۱۰ ماده‌ای خانم رجوی حمایت کرده‌اند. این حمایت‌ها مشروعیت بین‌المللی مقاومت ایران را به‌طرز چشمگیری افزایش داده است.[۱۰]
جمع‌بندی
قطعنامه ۲۲۰ نماینده کنگره، یک سند محوری در سیاست خارجی آمریکا نسبت به ایران محسوب می‌شود. این سند، نه‌تنها خواهان محکومیت رژیم جمهوری اسلامی و جنایات آن است، بلکه یک مسیر جایگزین مبتنی بر اصول دموکراتیک، آزادی و عدالت را تأیید می‌کند. از این منظر، قطعنامه را می‌توان نقطه عطفی در راستای همگرایی جامعه بین‌المللی با خواست ملت ایران برای دگرگونی بنیادین در ساختار حاکمیت دانست.[۱۱]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ U.S. House of Representatives, "H. Res. 114", Congress.gov, May 2025.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ National Council of Resistance of Iran, “Statement on Bipartisan House Majority Support for Iranian People’s Desire for a Democratic Republic,” May 2025.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ قطعنامه ۱۶۶؛ حمایت دو حزبی کنگره آمریکا از مردم و مقاومت ایران
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ European Parliament, “10-Point Plan for a Free Iran – Maryam Rajavi”, presented at Brussels Conference, Nov 2024.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ United Nations Human Rights Council, “Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in the Islamic Republic of Iran”, March 2023.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Amnesty International, “Iran: Blood-soaked secrets: Why Iran’s 1988 prison massacres are ongoing crimes against humanity”, 2018.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), “Letter from Albanian Prime Minister Edi Rama on protection of Ashraf 3 residents”, 2016 (archived in NCRI publications).
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ International Atomic Energy Agency (IAEA), “Verification and monitoring in the Islamic Republic of Iran in light of United Nations Security Council resolution 2231 (2015)”, GOV/2024/10, February 2024.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Human Rights Watch, “Iran: Widespread Crackdown on Protesters – Use of Lethal Force, Mass Arrests”, January 2023.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Scholars Call for Support of Iranian Resistance, “Over 4000 Parliamentarians from 33 Countries Back Democratic Change in Iran”, 2024.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ Nobel Laureates’ Statement in Support of Maryam Rajavi’s Plan, “80 Nobel Prize Winners Voice Solidarity with Democratic Iran”, 2024.