عباس میرزا: تفاوت میان نسخه‌ها

=== دوره اول جنگ ایران و روس  ===

بعد از فتح گرجستان به وسیلهٔ روسیه تزاری کشمکشها بین ایران و روس آغاز شد و شهر گنجه به سال 1218 هجری قمری توسط سردار روسیه ژنرال پاول سیسیانف تصرف شد. به محض اطلاع فتحعلی‌شاه از تسخیر گنجه و تسلیم ایروان و قره‌باغ سپاهی به فرماندهی عباس میرزا نایب‌السلطنه فرستاد. در آغاز جنگ، قشون ایران در اچمازین پیروز شدند اما شورش حکمرانان شوشی و قره‌باغ و پیوستن آنها به قوای روسیه جنگ را تداوم بخشید.

با قتل سیسیانف فرماندهی سپاه روسیه به عهده گودوویچ افتاد (این دوران هم‌زمان است با فعالیت‌های ژنرال گاردان در تقویت نظامی ایران). گودوویچ در سال 1223 هجری قمری به صورت غافل‌گیرانه به ایروان حمله برد. اما شکست خورد و برگشت. عباس میرزا برای تنبیه سپاه روسیه از تبریز به نخجوان رهسپار شد و طی چند نبرد در اطراف شهر ایروان و دریاچه گوگچه سپاهیان روس را مغلوب کرد. در سال 1225 هجری قمری حسین خان قاجار حاکم ایروان علیه روس‌ها شورش کرد و جمع زیادی از روس‌ها را به اسیری گرفت و عازم تهران کرد. این روزها (۱۲۲۶- ۱۲۲۵هجری قمری) مقارن با خروج گاردان از ایران و ورود هیات نظامی انگلیسی به ایران است.

در نهایت نیروهای روسیه به اتکای توپخانه مجهز خود به اردوی ایرانیان در اصلاندوز حمله کردند و نیروهای ایرانی را از ارس عقب راندند. میانجی‌گری بریتانیا دو طرف را به مذاکره برای صلح کشانید که سرانجام پیمان صلح در 1228 هجری قمری در دهکده گلستان به امضاء رسید. بر اساس مفاد این پیمان ایران بسیاری از ایالات خود در قفقاز را مانند قره‌باغ، گنجه، شیروان، باکو و... را از دست داد.

=== دوره دوم جنگ ایران و روس ===

 ( از ۱۲۴۱هجری قمری تا ۱۲۴۳هجری قمری) 

مشخص نبودن مرزهای بین ایران و روسیه و شورش ها و ناامنی هایی که بسیاری از حاکمان و ساکنان مرزی برپا کرده بودند (از جمله حسین خان قاجار حاکم ایروان) ظلم و ستم پی در پی روس ها به مسلمانان قفقاز و تقاضای کمک ایشان از دولت ایران از عوامل اصلی شروع دوباره آتش جنگ بود. فتحعلی‌شاه، عباس میرزا را به فرماندهی سپاه ایران منصوب و راهی نواحی تصرف شده کرد. چون روسها مهیای جنگ نبودند غافلگیر شدند و سپاهیان ایرانی تمامی ولایات از دست رفته از جمله باکو، دربند، شوشی، داغستان، ایروان و تالش را به تصرف درآوردند.

پس از این واقعه پاسکوویچ از سرداران معروف روسیه از جنگ های روس و عثمانی فارغ شد و فرماندهی سپاه روس در قفقاز را عهده دار شد ویرملوف به خاطر عدم کامیابی در جنگ از طرف تزار روسیه احضار شد. پاسکوویچ درصدد برآمد تمامی نواحی متصرف شده توسط ایرانیان را بازپس گیرد. ابتدا قره‌باغ و سپس ایروان را تصرف کرد و در جبهه‌های طالش و لنکران قوای ایران را شکست داد لذا باشتاب خود را به گنجه رساند. عباس میرزا نیز با ۳۰ هزار سپاهی عازم گنجه شد. در این نبرد که به جنگ گنجه معروف شد نزدیک بود که پیروزی نصیب ایرانیان شود اما به علت خیانت آصف‌الدوله صدراعظم وقت در اعزام نیرو به سپاه ایران، عباس میرزا ناچار به عقب نشینی شد.

عباس میرزا آخرین نیروهای خود را در سردارآباد متمرکز و به سال 1243 هجری قمری با قوای روسیه به نبردی سخت پرداخت اما نرسیدن آذوقه و جیره و مواجب سپاهیان از تهران باعث تضعیف و متزلزل کردن روحیه سربازان ایرانی شد و سردارآباد به تصرف سردار روس درآمد و قوای ایران به کلی از ساحل چپ رود ارس به داخل آذربایجان رانده شدند. با خیانت آصف‌الدوله تبریز توسط ارتش روسیه تصرف شد و نیروهای ارتش روسیه تا دهخوارقان پیش رفتند و عباس میرزا به ناچار تقاضای صلح کرد.<ref name=":1" />

"ارنست ژوبر" که از سوی ناپلئون بناپارت به ایران اعزام شده بود، در سال ۱۲۲۱ هجری قمری در اردوگاه جنگی عباس میرزا با روس‌ها، از او دیدار می‌کند. او می‌گوید: در مدت زمان کوتاهی که در خدمت عباس میرزا بودم همواره به مسائل مهم می‌پرداخت. او از امور پوچ و یاوه‌گویی خودداری و همواره نکته‌های دقیقی را مطرح می‌کرد. یک بار از سر درد به من چنین گفت:<ref name=":2" />

مردم به کارهای من افتخار می‌کنند، ولی چون من، از ضعیفی من بی‌خبرند. چه کرده‌ام که قدر و قیمت جنگجویان مغرب زمین را داشته باشم؟ چه شهری را تسخیر کرده‌ام و چه انتقامی توانسته‌ام از تاراج ایلات خود بکشم؟...از شهرت فتوحات قشون فرانسه دانستم که رشادت قشون روسیه در برابر آنان هیچ است، مع‌الوصف تمام قوای مرا یک مشت اروپایی (روسی) سرگرم داشته، مانع پیشرفت کار من می‌شوند...نمی‌دانم این قدرتی که شما (اروپایی‌ها) را بر ما مسلط کرده چیست و موجب ضعف ما و ترقی شما چه؟ شما در قشون جنگیدن و فتح کردن و بکار بردن قوای عقلیه متبحرید و حال آنکه ما در جهل و شغب غوطه‌ور و بندرت آتیه را در نظر می‌گیریم. مگر جمعیت و حاصلخیزی و ثروت مشرق زمین از اروپا کمتر است؟ یا آفتاب که قبل از رسیدن به شما به ما می‌تابد تأثیرات مفیدش در سر ما کمتر از شماست؟