۳۹۵
ویرایش
سلطنت پهلوی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سلطنت پهلوی''' (۱۳۰۴ – ۱۳۵۷شمسی) رضا پهلوی | '''سلطنت پهلوی''' (۱۳۰۴ – ۱۳۵۷شمسی) رضا پهلوی مأسس دودمان پهلوی پسر عباسعلي، معروف به "داداش بيگ " افسر قزاق از ايل پالاني بود که در 24 اسفند ماه سال 1255 هـ. ش در قريه "آلاشت " از توابع سوادكوه مازندران به دنيا آمد. چند روز پس از تولد رضا، پدرش درگذشت و مادرش كه از مهاجران گرجستاني بود، به علت درگيري و اختلاف خانوادگي به تهران مهاجرت كرد و در خانه برادرش ساكن شد. رضا، دوران كودكي و نوجواني خود را زير نظر دايي‌اش – كه خياط قزاقخانه بود – سپري كرد و به توصيه و وساطت او، در سن چهارده پانزده سالگي وارد بريگارد قزاق شد و به عنوان نظامي ساده، مشغول به كار گرديد. | ||
نخستين منصب رضا در قزاقخانه، سمت وكيل‌باشي "گروهان شصت‌تير " بود كه بعدها به فرماندهي آن رسيد و به "رضاخان شصت‌تير " شهرت يافت. به تدريج مورد توجه برخي از صاحب‌منصبان و متنفذان قرار گرفت. از جمله عبدالحسين ميرزا فرمانفرما كه از شاهزادگان معروف و قدرتمند قاجاري بود، مسئوليت اسحله جديدش – مسلسل ماكسيم – را به او سپرد، از اين رو، رضاخان، در ميان خانواده فرمانفرما "رضا ماكسيمي " نيز نام گرفت. پس از آن رضاخان به مرور مراتب ترقي خود را طي كرد و در انجام مأموريت‌هاي مختلف، همچون سركوب نهضت آزاديخواهانه ميرزا كوچك‌خان در گيلان، بيش از پيش مورد توجه قرار گرفت تا آن كه يك ژنرال انگليسي به نام "ادموند آيرونسايد " ضمن ديدار و گفت و گويي كه با او داشت، وي را شايسته اجراي طرح كودتايي يافت كه منافع كشورش را در ايران و شبه قاره هند تأمين مي‌كرد. رضاخان خود نيز بعدها نزد بعضي از بزرگان اعتراف كرد كه انگليسي‌ها او را سر كار آورده‌اند.<ref>[http://www.asriran.com/fa/news/71888/%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A8%D8%B9%D9%8A%D8%AF سایت خبری تحلیلی عصرایران -رضاخان و جنازه‌اش در تبعيد]</ref> | نخستين منصب رضا در قزاقخانه، سمت وكيل‌باشي "گروهان شصت‌تير " بود كه بعدها به فرماندهي آن رسيد و به "رضاخان شصت‌تير " شهرت يافت. به تدريج مورد توجه برخي از صاحب‌منصبان و متنفذان قرار گرفت. از جمله عبدالحسين ميرزا فرمانفرما كه از شاهزادگان معروف و قدرتمند قاجاري بود، مسئوليت اسحله جديدش – مسلسل ماكسيم – را به او سپرد، از اين رو، رضاخان، در ميان خانواده فرمانفرما "رضا ماكسيمي " نيز نام گرفت. پس از آن رضاخان به مرور مراتب ترقي خود را طي كرد و در انجام مأموريت‌هاي مختلف، همچون سركوب نهضت آزاديخواهانه ميرزا كوچك‌خان در گيلان، بيش از پيش مورد توجه قرار گرفت تا آن كه يك ژنرال انگليسي به نام "ادموند آيرونسايد " ضمن ديدار و گفت و گويي كه با او داشت، وي را شايسته اجراي طرح كودتايي يافت كه منافع كشورش را در ايران و شبه قاره هند تأمين مي‌كرد. رضاخان خود نيز بعدها نزد بعضي از بزرگان اعتراف كرد كه انگليسي‌ها او را سر كار آورده‌اند.<ref>[http://www.asriran.com/fa/news/71888/%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A8%D8%B9%D9%8A%D8%AF سایت خبری تحلیلی عصرایران -رضاخان و جنازه‌اش در تبعيد]</ref> | ||
== سمت های نظامی رضاشاه در پایان دوران قاجاریه == | == سمت های نظامی رضاشاه در پایان دوران قاجاریه == | ||
پس از کشته شدن ناصرالدین شاه در سال 1275شمسی، فوج سوادکوه، که رضا سوادکوهی (رضاشاه بعدی ) جمعیِ آن بود، به تهران فراخوانده شد و مأموریت نگهبانی از سفارتخانه ها و مراکز دولتی به آن سپرده شد. در همین مأموریت مدتی نگهبانی سفارت آلمان در تهران به او واگذارشد. | پس از کشته شدن ناصرالدین شاه در سال 1275شمسی، فوج سوادکوه، که رضا سوادکوهی (رضاشاه بعدی ) جمعیِ آن بود، به تهران فراخوانده شد و مأموریت نگهبانی از سفارتخانه ها و مراکز دولتی به آن سپرده شد. در همین مأموریت مدتی نگهبانی سفارت آلمان در تهران به او واگذارشد. | ||
از ابتدای تشکیل نیروی «قزّاق» در ایران، روُسای آن، همه از فرماندهان روسی بودند. در اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه، کاساکوفسکی، فرمانده نیروی قزاق بود که از نماینده تزار روس در قفقاز دستور می گرفت. در سال 1321 ﻫ . قمری ( 1283 خورشیدی ، 1904 میلادی) سرهنگ «چرنو زوبوف» به جای کاساکوفسکی به فرماندهی قزاق منصوب شد. او بود که تشکیلات جدید قزّاقخانه را برپاکرد و شمار زیادی از ایرانیانی که در این قزاقخانه کار می کردند، درجۀ افسری دریافت کردند. از جمله رضاخان که از درجۀ «معین نایب»ی به درجۀ نایبی ترقی کرد و مأمور خدمت در گرگان شد.<ref name=":0" /> | از ابتدای تشکیل نیروی «قزّاق» در ایران، روُسای آن، همه از فرماندهان روسی بودند. در اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه، کاساکوفسکی، فرمانده نیروی قزاق بود که از نماینده تزار روس در قفقاز دستور می گرفت. در سال 1321 ﻫ . قمری ( 1283 خورشیدی ، 1904 میلادی) سرهنگ «چرنو زوبوف» به جای کاساکوفسکی به فرماندهی قزاق منصوب شد. او بود که تشکیلات جدید قزّاقخانه را برپاکرد و شمار زیادی از ایرانیانی که در این قزاقخانه کار می کردند، درجۀ افسری دریافت کردند. از جمله رضاخان که از درجۀ «معین نایب»ی به درجۀ نایبی ترقی کرد و مأمور خدمت در گرگان شد.<ref name=":0">[https://tablehattar.com/index.php/tablehattar/9-2016-04-24-18-24-47 سایت طبله عطار- رضاشاه ـ قزّاق باشی] </ref> | ||
پس از درگذشت مظفرالدین در دیماه 1385شمسی، چرنوزوبوف به روسیه برگشت و به جایش سرهنگ لیاخوف فرماندهی کل قزاقخانه را به دست گرفت. به فرمان او بود که ساختمان اولین دورۀ مجلس شورای ملی به توپ بسته شد و در تهران حکومت نظامی برپاکرد و چند تن از مشروطه خواهان (ملک المتکلمین، صوراسرافیل و...) را به دار آویخته شدند. او و قوای قزاق تحت فرمانش، تا پایان استبداد «صغیر» محمدعلی شاه و فتح تهران توسط مشروطه خواهان، همچنان در سرکوب مردم نقش مستقیم داشت. <ref name=":0" /> | پس از درگذشت مظفرالدین در دیماه 1385شمسی، چرنوزوبوف به روسیه برگشت و به جایش سرهنگ لیاخوف فرماندهی کل قزاقخانه را به دست گرفت. به فرمان او بود که ساختمان اولین دورۀ مجلس شورای ملی به توپ بسته شد و در تهران حکومت نظامی برپاکرد و چند تن از مشروطه خواهان (ملک المتکلمین، صوراسرافیل و...) را به دار آویخته شدند. او و قوای قزاق تحت فرمانش، تا پایان استبداد «صغیر» محمدعلی شاه و فتح تهران توسط مشروطه خواهان، همچنان در سرکوب مردم نقش مستقیم داشت. <ref name=":0" /> | ||
| خط ۲۲: | خط ۱۹: | ||
آنطور كه در گزارش فتح تهران آمده است مجلس عالي كه اعضاي آن نزديك به ۳۰تن از معتمدين سردار اسعد و سپهدار تنكابني بودند، در نامه‌اي خلع محمدعلي شاه از سلطنت را اعلام كردند و احمدشاه قاجار را بر تخت نشاندند.<ref>[http://www.hamshahrionline.ir/details/267524/Culture/culturalnews روزنامه همشهری -ماجرای فتح تهران پس از ۱۰۵سال] </ref> | آنطور كه در گزارش فتح تهران آمده است مجلس عالي كه اعضاي آن نزديك به ۳۰تن از معتمدين سردار اسعد و سپهدار تنكابني بودند، در نامه‌اي خلع محمدعلي شاه از سلطنت را اعلام كردند و احمدشاه قاجار را بر تخت نشاندند.<ref>[http://www.hamshahrionline.ir/details/267524/Culture/culturalnews روزنامه همشهری -ماجرای فتح تهران پس از ۱۰۵سال] </ref> | ||
نیروی نظامی قزاق پس از فتح تهران در سال ۱۲۸۸ شمسی و تشکیل دولت «انقلاب» توسط سپهدار تنکابنی به عنوان بازوی نظامی دولت نوپا برقرارماند. رضاخان از آن پس نیز در قزاقخانه ماند و همراه با سواران بختیاری و ارامنه برای خواباندن شورش‌ها و قیامهای محلی به زنجان و اردبیل اعزام شد و در جنگ با قوای ارشدالدوله، برادر محمدعلی شاه قاجار، از خود رشادت نشان داد و با درجه یاوری (سرگردی) به فرماندهی دسته تیرانداز و در سال ۱۲۹۷ خورشیدی به فرماندهی آتریاد ( | نیروی نظامی قزاق پس از فتح تهران در سال ۱۲۸۸ شمسی و تشکیل دولت «انقلاب» توسط سپهدار تنکابنی به عنوان بازوی نظامی دولت نوپا برقرارماند. رضاخان از آن پس نیز در قزاقخانه ماند و همراه با سواران بختیاری و ارامنه برای خواباندن شورش‌ها و قیامهای محلی به زنجان و اردبیل اعزام شد و در جنگ با قوای ارشدالدوله، برادر محمدعلی شاه قاجار، از خود رشادت نشان داد و با درجه یاوری (سرگردی) به فرماندهی دسته تیرانداز و در سال ۱۲۹۷ خورشیدی به فرماندهی آتریاد (تیپ) همدان منصوب شد. در همین منصب بود که مأمور جنگ با میرزا کوچک خان و ازمیان بردن جنبش جنگل شد.<ref name=":0" /> | ||
== نخست وزیری وثوق الدوله و ادامه یورشها به جنبش جنگل == | == نخست وزیری وثوق الدوله و ادامه یورشها به جنبش جنگل == | ||
یکی دوماه بعد از این رویارویی، انگلیس با تلاشهای پشت پرده، در مرداد 1297شمسی، وثوق الدوله (برادر قوام السلطنه) را به نخست وزیری نشاند.در دوره نخست وزیر وثوق الدوله نیز یورشها به جنبش جنگل ادامه یافت. ازجمله، در روز13فروردين 1298 (2آوريل1919) حملۀ 20هزار قزّاق ايراني با پشتيباني هواپيماهاي انگليسي به پايگاههاي مجاهدان جنگل آغاز شد. اين حمله ها ماهها به طول انجاميد. در اين مدّت نيروهاي مستقر در جنگل, در اثر فقدان آذوقه، جنگ و گريزهاي طولاني و نداشتن تسليحات كافي, در موقعيّت دشواري قرار داشتند. | یکی دوماه بعد از این رویارویی، انگلیس با تلاشهای پشت پرده، در مرداد 1297شمسی، وثوق الدوله (برادر قوام السلطنه) را به نخست وزیری نشاند.در دوره نخست وزیر وثوق الدوله نیز یورشها به جنبش جنگل ادامه یافت. ازجمله، در روز13فروردين 1298 (2آوريل1919) حملۀ 20هزار قزّاق ايراني با پشتيباني هواپيماهاي انگليسي به پايگاههاي مجاهدان جنگل آغاز شد. اين حمله ها ماهها به طول انجاميد. در اين مدّت نيروهاي مستقر در جنگل, در اثر فقدان آذوقه، جنگ و گريزهاي طولاني و نداشتن تسليحات كافي, در موقعيّت دشواري قرار داشتند. | ||
در آستانۀ بسته شدن قرارداد بين انگليس و وثوقالدّوله, فرماندهي نيروهاي قزّاق در فومنات, شَفت و ديگر حوزه هاي استقراري جنبش جنگل حكومت نظامي اعلام نمود و حمله و هجوم به نیروهای مستقر در جنگل دامنۀ گسترده تری پیداکرد و در نتيجه, موج تسليم شدنها و امان نامه گرفتنها نيز بيشتر شد.<ref name=":0" /> | |||
در آستانۀ بسته شدن قرارداد بين انگليس و وثوقالدّوله, فرماندهي نيروهاي قزّاق در فومنات, شَفت و ديگر | |||
== اعلام حکومت نظامی در منطقه فومنات == | == اعلام حکومت نظامی در منطقه فومنات == | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۰: | ||
در این یورشهای نابرابر و ویرانگر، رضاخان از فرماندهان قزّاق و از عاملان اصلی سرکوب جنبش بود و در چشم فرماندهان انگلیسی و قزّاق، خوش درخشید و با این خوشخدمتی به «دشمنان وطن» پله های ترقی را به سرعت پیمود. <ref name=":0" /> | در این یورشهای نابرابر و ویرانگر، رضاخان از فرماندهان قزّاق و از عاملان اصلی سرکوب جنبش بود و در چشم فرماندهان انگلیسی و قزّاق، خوش درخشید و با این خوشخدمتی به «دشمنان وطن» پله های ترقی را به سرعت پیمود. <ref name=":0" /> | ||
== قرارداد 1919 و مخالفتها با آن == | == قرارداد 1919 و مخالفتها با آن == | ||
وثوق الدوله که از مرداد1297 تا تیرماه 1299 بر سر کار بود، از ابتدای نخست وزیری، مذاکرات محرمانه یی را با انگلیسی ها آغازکرد و پس از 9ماه مذاکره، قرارداد جنجال برانگیز «1919» بین ایران و انگلیس را در 17مرداد1298 (9اوت1919 ـ 12ذی قعده1337) امضاکرد. براساس این قرارداد تمام امور کشوری و لشکری ایران زیر نظر مستشاران انگلیسی و با مجوّز آنان انجام می شد. | وثوق الدوله که از مرداد1297 تا تیرماه 1299 بر سر کار بود، از ابتدای نخست وزیری، مذاکرات محرمانه یی را با انگلیسی ها آغازکرد و پس از 9ماه مذاکره، قرارداد جنجال برانگیز «1919» بین ایران و انگلیس را در 17مرداد1298 (9اوت1919 ـ 12ذی قعده1337) امضاکرد. براساس این قرارداد تمام امور کشوری و لشکری ایران زیر نظر مستشاران انگلیسی و با مجوّز آنان انجام می شد. | ||
مذاکرات سرّی مربوط به قرارداد اوت 1919، که متن آن یک سال بعد از بسته شدن، توسط قوام السلطنه منتشرشد، مخالفتهای زیادی را برانگیخت، ازجملۀ مخالفان قرارداد، احمدشاه قاجار، پادشاه وقت ایران بود. میرزا کوچک خان و همرزمانش نیز از مخالفان جدّی قرارداد بودند و قیام شیخ محمد خیابانی نیز در مخالفت با این قرارداد شکل گرفت. از دیگر مخالفان سرسخت قرارداد، مرحوم مدرّس و روحانیان همگام او بودند. آمریکا نیز از مخالفان این قرارداد بود. <ref name=":0" /> | مذاکرات سرّی مربوط به قرارداد اوت 1919، که متن آن یک سال بعد از بسته شدن، توسط قوام السلطنه منتشرشد، مخالفتهای زیادی را برانگیخت، ازجملۀ مخالفان قرارداد، احمدشاه قاجار، پادشاه وقت ایران بود. میرزا کوچک خان و همرزمانش نیز از مخالفان جدّی قرارداد بودند و قیام شیخ محمد خیابانی نیز در مخالفت با این قرارداد شکل گرفت. از دیگر مخالفان سرسخت قرارداد، مرحوم مدرّس و روحانیان همگام او بودند. آمریکا نیز از مخالفان این قرارداد بود. <ref name=":0" /> | ||
| خط ۷۲: | خط ۶۷: | ||
== اعلام رسمی کشف حجاب == | == اعلام رسمی کشف حجاب == | ||
روز 17 دی سال 1314 شمسی که قرار بود روز جشن فارغ التحصیلی دانشسرای عالی باشد، علی اصغر حکمت - وزیر معارف وقت - به رضاشاه پیشنهاد کرد که همراه با اعضای خانواده سلطنتی بی حجاب در این مراسم شرکت | روز 17 دی سال 1314 شمسی که قرار بود روز جشن فارغ التحصیلی دانشسرای عالی باشد، علی اصغر حکمت - وزیر معارف وقت - به رضاشاه پیشنهاد کرد که همراه با اعضای خانواده سلطنتی بی حجاب در این مراسم شرکت کنند. رضاشاه که از قبل به علی اصغر حکمت دستور آماده سازی بی حجاب نمودن زنان را داده بود و نیز در ماه تیر همان سال واقعه خونبار مسجد گوهرشاد رخ داده بود، این پیشنهاد را قبول کرد و در روز موعود در دانشسرای تربیت معلم با اعضای خانواده سلطنتی بطور کاملاً بی حجاب شرکت نموده و بدین ترتیب رفع حجاب از زنان از طرف رییس قدرت حکومت بگونه اى کاملا رسمی اعلام گردید و در پی آمد این روز، دولت همهٔ تلاش خویش را مصروف بی حجاب نمودن زنان نمود.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/10/16/963514 خبرگزاری تنسیم - چرا رضاخان اصرار بر «کشف حجاب» داشت؟]</ref> | ||
== برقراری روابط سیاسی با آلمان هیتلری == | == برقراری روابط سیاسی با آلمان هیتلری == | ||