۸٬۶۷۴
ویرایش
ابرچالش آب: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ابرچالش آب''' یکی از اصلی‌ترین بحران‌ها و چالش‌هایی است که نظام جمهوری اسلامی مسبب آن | '''ابرچالش آب''' یکی از اصلی‌ترین بحران‌ها و چالش‌هایی است که نظام جمهوری اسلامی مسبب آن میباشد.و هر روز به جای درست کردن مشکل، بیشتر به ابعاد فاجعه اضافه می‌شود | ||
یکی از مهمترین و پایه‌ای‌ترین اشکالاتی که باعث بروز بسیاری بحران‌های معیشتی، اقتصادی و اجتماعی شده و حتی راه به بحران سیاسی برده، سرگردانی، جهالت، | یکی از مهمترین و پایه‌ای‌ترین اشکالاتی که باعث بروز بسیاری بحران‌های معیشتی، اقتصادی و اجتماعی شده و حتی راه به بحران سیاسی برده، سرگردانی، جهالت، ندانم‌کاری و اهمال دولت‌مردان جمهوری اسلامی در انتخاب یک الگوی رشد اقتصادی مشخص و تنظیم دخل و خرج منابع آبی کشور بر اساس آن الگو است به نحوی که اینک ایران از معدود کشورهای جهان است که هیچ الگوی رشد اقتصادی مشخصی ندارد! | ||
به ویژه که | به ویژه که کارگزارن حکومتی نیز در این مورد بیکار ننشسته و تقریباً بطور روزمره با [[اختلاس در ایران|غارت ثروت ملی]] و منابع نقدی خزانه مملکت را خالی می‌کنند. | ||
خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه، بزرگترین دریاچه‌ی آب شور خاورمیانه و ششمین دریاچه‌ی آب شور بزرگ جهان از دیگر فجایعی است که دولت ایران مسبب آن است. | خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه، بزرگترین دریاچه‌ی آب شور خاورمیانه و ششمین دریاچه‌ی آب شور بزرگ جهان از دیگر فجایعی است که دولت ایران مسبب آن است. | ||
==«آب» یا «فراتر از آب»؟== | ==«آب» یا «فراتر از آب»؟== | ||
چند سالی است که مردم ایران در هراس از نابودی قطعی دومین دریاچه بزرگ سرزمینشان، | چند سالی است که مردم ایران در هراس از نابودی قطعی دومین دریاچه بزرگ سرزمینشان، مبارزه می‌کنند، دریاچه ارومیه! در حالیکه دریاچه پریشان، بزرگترین دریاچه آب شیرین داخلی ایران نیز مدتهاست خشک شده و سایر دریاچه‌ها و بسیاری رودها نیز به همین بلا دچار شده‌اند. بلایی که همگان می‌دانند چیزی فراتر از یک «خشکسالی طبیعی» است. | ||
آنچنان‌که پنداری در این نقطه از جهان، نبردی بین مرگ و زندگی در تمامی ابعاد آن در جریان است. | آنچنان‌که پنداری در این نقطه از جهان، نبردی بین مرگ و زندگی در تمامی ابعاد آن در جریان است. | ||
در یک سو | در یک سو حکومتی که منابع و ذخایر طبیعی مملکت را نابود می‌کند. و در سوی دگر، مردمی که همزمان باید هم از فرزندان خود و هم از آب و خاک خویش، آنهم نه در برابر تهاجم خارجی که دربرابر حکومتی ظاهراً خودی! دفاع کنند. فاجعه‌ای که مصداق هلاک «حرث و نسل» است. | ||
==کم‌آبی، بی‌آبی یا خشکسالی؟== | ==کم‌آبی، بی‌آبی یا خشکسالی؟== | ||
مصادره کردن هر مشکلی در این زمینه به بی‌عرضگی یا خیانت حکومت البته اولین و ساده‌ترین کار در بیان یا توجیه مشکل عمومی «آب» در ایران است که گرچه در ذات خود، اشتباه نیست اما «حل واقعی و عملی مسئله» به جوابی فراتر و عمیق‌تر از یک جواب کلیشه‌ای و ساده به ظاهر سیاسی نیاز دارد. بویژه هنگامی که صورت مسئله، یک معضل طبیعی در عرصه محیط زیست است که با اولین جواب در حوزه کارشناسی (یعنی معضل تاریخی «خشکسالی» در فلات ایران) هر جواب سیاسی درستی را هم در پایه تأیید، تقویت و مستند خواهد کرد. اما بدون جواب کارشناسانه به این مشکل، همان جواب درست سیاسی هم بلافاصله در ذهن شنونده و خواننده، بلوکه و بی اثر می‌شود. از این‌رو ضروری است در این زمینه، کارشناسانه‌تر به مسئله نگریست. | مصادره کردن هر مشکلی در این زمینه به بی‌عرضگی یا خیانت حکومت البته اولین و ساده‌ترین کار در بیان یا توجیه مشکل عمومی «آب» در ایران است که گرچه در ذات خود، اشتباه نیست اما «حل واقعی و عملی مسئله» به جوابی فراتر و عمیق‌تر از یک جواب کلیشه‌ای و ساده به ظاهر سیاسی نیاز دارد. بویژه هنگامی که صورت مسئله، یک معضل طبیعی در عرصه محیط زیست است که با اولین جواب در حوزه کارشناسی (یعنی معضل تاریخی «خشکسالی» در فلات ایران) هر جواب سیاسی درستی را هم در پایه تأیید، تقویت و مستند خواهد کرد. اما بدون جواب کارشناسانه به این مشکل، همان جواب درست سیاسی هم بلافاصله در ذهن شنونده و خواننده، بلوکه و بی اثر می‌شود. از این‌رو ضروری است در این زمینه، کارشناسانه‌تر به مسئله نگریست. | ||
[[پرونده:خشکسالی در ایران.jpg|جایگزین=خشکسالی در ایران|بندانگشتی|خشکسالی در ایران]] | [[پرونده:خشکسالی در ایران.jpg|جایگزین=خشکسالی در ایران|بندانگشتی|خشکسالی در ایران]] | ||
این نوشته نگاهی است کلی به مسئله آب و معضل کم‌آبی در ایران که طبعاً به مواردی همچون مشکل خشک شدن دریاچه‌ها و رودهای ایران هم می‌پردازد و پس از درک صورت مسئله واقعی «آب» بر روی زمین، به دنبال «سیاست»های اعمال شده حکومتی در این زمینه و تأثیر آن در بروز بحران اخیر آب در ایران می‌پردازد | این نوشته نگاهی است کلی به مسئله آب و معضل کم‌آبی در ایران که طبعاً به مواردی همچون مشکل خشک شدن دریاچه‌ها و رودهای ایران هم می‌پردازد و پس از درک صورت مسئله واقعی «آب» بر روی زمین، به دنبال «سیاست»های اعمال شده حکومتی در این زمینه و تأثیر آن در بروز بحران اخیر آب در ایران می‌پردازد | ||
== | ==تاریخچه خشکسالی در ایران== | ||
تعریف خشکسالی | === تعریف خشکسالی === | ||
خشکسالی یعنی تهی شدن مستمر منابع آب مصرفی مردم. | |||
به بیان دیگر، خشکسالی یعنی وضعیتی اقلیمی که ناشی از «کم‌شدن» آب «مورد نیاز» مردم به نسبت میزان «مصرف» ضروری آن است | به بیان دیگر، خشکسالی یعنی وضعیتی اقلیمی که ناشی از «کم‌شدن» آب «مورد نیاز» مردم به نسبت میزان «مصرف» ضروری آن است | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
[[پرونده:نمایش خشکسالی در ایران.jpg|جایگزین=نمایش خشکسالی در ایران|بندانگشتی|نمایش خشکسالی در ایران]] | [[پرونده:نمایش خشکسالی در ایران.jpg|جایگزین=نمایش خشکسالی در ایران|بندانگشتی|نمایش خشکسالی در ایران]] | ||
اما نباید از بررسی علل غیرطبیعی آن غفلت کرد. | اما نباید از بررسی علل غیرطبیعی آن غفلت کرد. | ||
==مراحل | ===مراحل خشکسالی=== | ||
خشکسالی دارای چهار مرحله است. | خشکسالی دارای چهار مرحله است. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
با توجه به این نکات می‌توان گفت این بلای نامحسوس، با دقت بسیار بالایی قابل پیش‌بینی و پیشگیری است. به‌عنوان نمونه می‌توان روند نوبه‌ای بروز خشکسالی در ایران را با نگاهی به تاریخچه خشکسالیهای این منطقه از جهان دریافت و برای مقابله با آن برنامه‌ریزی کرد. | با توجه به این نکات می‌توان گفت این بلای نامحسوس، با دقت بسیار بالایی قابل پیش‌بینی و پیشگیری است. به‌عنوان نمونه می‌توان روند نوبه‌ای بروز خشکسالی در ایران را با نگاهی به تاریخچه خشکسالیهای این منطقه از جهان دریافت و برای مقابله با آن برنامه‌ریزی کرد. | ||
==خشکسالیهای معروف ایران | ===خشکسالیهای معروف ایران=== | ||
از خشکسالیهای معروف تاریخ سده‌های اخیر ایران به این موارد می‌توان اشاره کرد: | از خشکسالیهای معروف تاریخ سده‌های اخیر ایران به این موارد می‌توان اشاره کرد: | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
اینک پرسش اینجاست: | اینک پرسش اینجاست: | ||
==علت اصلی خشکسالی کنونی ایران | ==علت اصلی خشکسالی کنونی ایران== | ||
برای ریشه‌یابی این موضوع ابتدا از منابع آبی ایران آغاز می‌کنیم: | |||
===منابع آبی ایران === | |||
منابع آبی ایران عبارتند از: | |||
برای | آب‌های زیرسطحی (سفره‌های آبی زیرزمینی) | ||
آب‌های سطحی (رودها، دریاچه‌ها و ...) | |||
آب‌های حاصل از نزول برف و باران (که به نوعی تأمین کننده آب‌های سطحی و زیرسطحی هستند و زیرمجموعه آنها می‌باشند) | |||
این منابع با همه کاستی‌های خود و دست‌تنگی آسمان میهنمان در بارندگی، تا دو سه دهه پیش، اگر نه به‌راحتی اما به هرحال جوابگوی مصارف آبی مردممان بوده‌اند. اینک باید دید در دو سه دهه اخیر چه اتفاقی افتاده که با مشکل جدی بی آبی و خشکسالی روبرو شده‌ایم. | |||
===ساخت صنایع آب‌بر در کنار رودخانه‌ها=== | |||
ساخت صنایعی که به آب کلان نیاز دارند، آنهم در مناطق کم‌آب یکی دیگر ازعلل نابودی منابع آب در ایران است. یک مورد آن را در اصفهان دیدید که چگونه بزرگترین کارخانه ذوب آهن ایران را در یک منطقه کویری ساختند آنهم کارخانه‌ای که به حجم مستمر آب فراوانی نیاز حیاتی دارد! | |||
مشابه همین اشکال در مورد یک کارخانه ذوب فلز دیگر درشمال خراسان نیز بوقوع پیوسته و کسی جوابگو نیست. | |||
از دیگر علل کم‌آبی در ایران، افزایش بیرویه زمین‌های زیرکشت در ایران است. با توجه به نابودی مشاغل و حرف و اساساً تولید ملی و بازار داخلی، مردم بویژه در شهرستانها به کشاورزی روی آوردند. در حالیکه آب موجود در ایران، آن اندازه نیست که جوابگوی کشاورزی موجود باشد. | |||
یکی دیگر از علل کم‌آبی در ایران، کشاورزی بیرویه است. | |||
کاشت محصولاتی که ضرورت درجه یک و اهمیت غذایی پایه برای عموم مردم ندارند اما میزان آب لازم برای آبیاریشان نیز زیاد است(مانند کی‌وی به جای برنج و گندم ) از دیگر علل بروزکم‌آبی در ایران است. | |||
===برخی علل دیگر:=== | |||
افزایش سریع و بیرویه جمعیت ایران که با تشویق حاکمیت فعلی، بویژه درسالهایی که جنگ ضدمیهنی ایران و عراق جریان داشت، همراه بود جمعیت ایران از سال ۵۷ تا ۹۷ تقریباً ۲ برابر شده! این میزان رشد جمعیتی برای کشوری مانند ایران با منابع آبی محدود فاجعه بار است. | |||
اما یکی از مهمترین و پایه‌ای‌ترین اشکالاتی که باعث بروز بسیاری بحران‌های معیشتی، اقتصادی و اجتماعی شده و حتی راه به بحران سیاسی برده، سرگردانی، جهالت، ندانم کاری و اهمال حاکمیت در انتخاب یک الگوی رشد اقتصادی مشخص و تنظیم دخل و خرج منابع آبی کشور بر اساس آن الگو است به نحوی که اینک ایران از معدود کشورهای جهان است که هیچ الگوی رشد اقتصادی مشخصی ندارد! کاریکاتور کج و معوجی از راه رشد سرمایه داری صنعتی وابسته تحت حاکمیت و سیاست‌های یک رژیم متعلق به عصر فئودالیته با مشابهت‌هایی به دوران برده داری! که مدیریت آن را یک ارگان نظامی فاشیستی به اسم سپاه پاسداران به عهده دارد، مهمترین عامل فروپاشی اقتصاد و معاش مردم ایران است | |||
بویژه که باندهای غارتگر حکومتی نیز در این مورد بیکار ننشسته و تقریباً بطور روزمره با غارت ثروت ملی و منابع نقدی خزانه مملکت را خالی می‌کنند. | |||
یک عامل دیگر در این مورد این است که ایران از معدود کشورهای جهان است که در ایجاد تعادل بین کشاورزی و صنعت، هنوز سرگردان است. | |||
علت دیگر: ایران از نظر فساد دولتی در شمار اولین کشورهای جهان است. حفر چند صد هزار چاه عمیق و نیمه عمیق آب، یکی از دستاوردهای این فساد دولتی است که مروج، بانی و عامل آن دولت و سپاه پاسداران است. | |||
همان‌طور که پیشتر اشاره شد حاکمیت جهل در حد حماقت، در تعیین محل برخی صنایع سنگینی که به آب زیاد نیاز دارند نیز یکی دیگر از علل نابودی منابع آبی برخی نقاط کشور شده. مانند مجتمع فولاد خراسان که باعث نابودی حجم بالایی از ذخایر آبی منطقه شده در حالیکه همین مجتمع در نوار ساحلی شمالی یا جنوبی کشور اساساً با چنین ضایعاتی همراه نمی‌شد. این قبیل صنایع در شمار اولین صنایعی خواهند بود که در اولین مراحل بارز شدن خشکسالی شدید، تعطیل خواهند شد، کارگرانش بیکار و سرمایه‌های به کار رفته در آن، هدر خواهد شد. | |||
نابودی آب‌خیزداری سنتی ایران، که به نابودی قنات‌ها، نابودی زه‌کشی‌های طبیعی و ساخته شده طی دهه‌ها و سده‌ها مشکل آب مملکت را با وجود همین کم‌آبی و خشکسالیهای فراوان تضمین کرده بودند نیز از دیگر علل وضعیت موجود و بروز بحران شدید آب در ایران است . | |||
یکی دیگر از علل بروز بحران کم‌آبی با این شدت، حاکمیت سیاست خصمانه در مراوده با کشورهای همسایه بویژه اعراب است که تمامی قراردادهای زیست‌محیطی مشترک فیما بین را نیز در کنار دیگر قراردادهای حسن همجواری به هم زده که از جمله می‌توان به نابودی طرح تثبیت شن‌های روان بین کشورهای ایران، عربستان، عراق، کویت و ... اشاره کرد. مشکلی که اینک خود به یکی از علل به هم خوردن تعادل آب و هوایی منطقه تبدیل شده. | |||
این طرح در ایران تماماً به دست فراموشی سپرده شده و پیشروی کویر در شهرهای ایران به یکی دیگر از مشکلات اقلیمی بالغ شده. | |||
==مدیریت آب کشور== | |||
==مدیریت آب کشور | |||
آب در ایران تا حدود دهه ۴۰ خورشیدی مدیریت متمرکز دولتی نداشت. مالکیت آب در نظام فئودالی اساساً متعلق به خان و مالک منطقه بود. مدیریت آب نیز با رعایت حقوق مالکانه آن، در دست اهالی هر منطقه بود که به شیوه کدخدا منشی، مسئله آب و تقسیم آب‌های موجود و نوبت استفاده ازآن را خودشان حل می‌کردند. منازعات مربوطه نیز در همان کادر ارباب و رعیتی حل می‌شد. | آب در ایران تا حدود دهه ۴۰ خورشیدی مدیریت متمرکز دولتی نداشت. مالکیت آب در نظام فئودالی اساساً متعلق به خان و مالک منطقه بود. مدیریت آب نیز با رعایت حقوق مالکانه آن، در دست اهالی هر منطقه بود که به شیوه کدخدا منشی، مسئله آب و تقسیم آب‌های موجود و نوبت استفاده ازآن را خودشان حل می‌کردند. منازعات مربوطه نیز در همان کادر ارباب و رعیتی حل می‌شد. | ||
| خط ۱۷۹: | خط ۲۰۰: | ||
تعداد سدهای اصلی ایران نیز، با توجه به تعاریف موجود، قبل از سقوط دیکتاتوری سابق تنها ۴ سد بوده اما پس از روی‌کار آمدن آخوندها به ۱۸ سد بزرگ ارتقاء یافته در حالیکه روزنامه دنیای اقتصاد در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۹۶ هنگامی که خبر از کم‌آبی در ۱۷۷ سد بزرگ کشور می‌دهد! می‌توان دریافت آمار رسمی چه میزان با آمار حقیقی در این زمینه فاصله دارد. | تعداد سدهای اصلی ایران نیز، با توجه به تعاریف موجود، قبل از سقوط دیکتاتوری سابق تنها ۴ سد بوده اما پس از روی‌کار آمدن آخوندها به ۱۸ سد بزرگ ارتقاء یافته در حالیکه روزنامه دنیای اقتصاد در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۹۶ هنگامی که خبر از کم‌آبی در ۱۷۷ سد بزرگ کشور می‌دهد! می‌توان دریافت آمار رسمی چه میزان با آمار حقیقی در این زمینه فاصله دارد. | ||
==نگاهی به دریاچه ارومیه | ==نگاهی به دریاچه ارومیه == | ||
همان‌طور که در چند خط بالاتر خواندید خبرگزاری مهر در تاریخ ۱۱ اسفند ۱۳۹۵ خبر از حفر ۵۹ هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان آذربایجان‌غربی(ارومیه) داد. | همان‌طور که در چند خط بالاتر خواندید خبرگزاری مهر در تاریخ ۱۱ اسفند ۱۳۹۵ خبر از حفر ۵۹ هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان آذربایجان‌غربی(ارومیه) داد. | ||
[[پرونده:خشک شدن دریاچه ارومیه.jpg|جایگزین=خشک شدن دریاچه ارومیه|بندانگشتی|خشک شدن دریاچه ارومیه]] | [[پرونده:خشک شدن دریاچه ارومیه.jpg|جایگزین=خشک شدن دریاچه ارومیه|بندانگشتی|خشک شدن دریاچه ارومیه]] | ||
| خط ۱۸۹: | خط ۲۱۰: | ||
مالک انحصاری آب درایران یعنی دولت تمامی آب‌های سطحی و زیرسطحی ایران و از جمله آب‌های حوزه آبریز دریاچه ارومیه را یا توسط فروش امتیاز حفر چاه یا به وسیله ضبط آب رودخانه‌ها و نهرها در پشت سدها، به روش‌های مجاز و غیرمجاز به فروش رسانده؛ مراتع و زمین‌های کشاورزی را خشک و بایرکرده، کشاورزی و دامداری را از بین برده، موجی از بیکاری روستاییان بوجود آورده و به این شکل، اولا دریاچه ارومیه را نابود کرد و ثانیاً مشکلی به اسم بحران اجتماعی آب بوجود آورد. | مالک انحصاری آب درایران یعنی دولت تمامی آب‌های سطحی و زیرسطحی ایران و از جمله آب‌های حوزه آبریز دریاچه ارومیه را یا توسط فروش امتیاز حفر چاه یا به وسیله ضبط آب رودخانه‌ها و نهرها در پشت سدها، به روش‌های مجاز و غیرمجاز به فروش رسانده؛ مراتع و زمین‌های کشاورزی را خشک و بایرکرده، کشاورزی و دامداری را از بین برده، موجی از بیکاری روستاییان بوجود آورده و به این شکل، اولا دریاچه ارومیه را نابود کرد و ثانیاً مشکلی به اسم بحران اجتماعی آب بوجود آورد. | ||
==نتیجه‌گیری== | ==نتیجه‌گیری== | ||
اینک و با توجه به مباحث فوق، می‌توان از دیدگاهی کارشناسانه گفت: بحران آب در ایران قابل کنترل بود به شرطی که این حاکمیت و سیاست‌هایش وجود نمی‌داشت! | اینک و با توجه به مباحث فوق، می‌توان از دیدگاهی کارشناسانه گفت: بحران آب در ایران قابل کنترل بود به شرطی که این حاکمیت و سیاست‌هایش وجود نمی‌داشت! | ||