کاربر:Hamidreza/صفحه تمرین صادق خلخالی: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۷۰: خط ۷۰:
صادق خلخالی، پس از مرگ حسین دستجردی، از مروجین مرجعیت خمینی بود و فعالیت‌هایش را از زمان تبعید خمینی آغاز کرد و پس از تبعید خمینی به زندان افتاد.
صادق خلخالی، پس از مرگ حسین دستجردی، از مروجین مرجعیت خمینی بود و فعالیت‌هایش را از زمان تبعید خمینی آغاز کرد و پس از تبعید خمینی به زندان افتاد.


وی پس از آزادی از زندان، به انارک یزد و رودبارو پس از آن، به رفسنجان ، لار، بانه و بندرلنگه  تبعید شد. در زمان تبعید خمینی به نوفل لوشاتو، خلخالی ۲۰ روز در نوفل لوشاتو، نزد خمینی ماند. '''«ویکی خمینی»'''
وی پس از آزادی از زندان، به انارک یزد و رودبارو پس از آن، به رفسنجان ، لار، بانه و بندرلنگه  تبعید شد. در زمان تبعید خمینی به نوفل لوشاتو، خلخالی ۲۰ روز در نوفل لوشاتو، نزد خمینی ماند.  


پس از پیروزی انقلاب ضدسلطنتی، خلخالی به‌ صورت شفاهی و چندی بعد در ۵ اسفند ۱۳۵۷، به‌صورت کتبی، به سمت حاکم شرع از سوی خمینی منصوب شد. اودر این منصب، احکام اعدام بسیاری را ظرف چند سال، به اجرا گذاشت. صادق خلخالی، بدلیل این اعدام‌ها، از جانب برخی از مسولین حکومتی، مانند مهندس بازرگان، '''[[ابراهیم یزدی]]''' و... تحت فشار قرار گرفت، اما هرباربه حکم مستقیم خمینی و نامه تاییدیه انجام این اعدام‌ها از جانب خامنه‌ای، اشاره کرد و به روند اعدام مخالفین جمهوری اسلامی در ترکمن صحرا، کردستان، تهران، خوزستان و استان‌های مختلف کشور، ادامه داد.  
پس از پیروزی انقلاب ضدسلطنتی، خلخالی به‌ صورت شفاهی و چندی بعد در ۵ اسفند ۱۳۵۷، به‌صورت کتبی، به سمت حاکم شرع از سوی خمینی منصوب شد. اودر این منصب، احکام اعدام بسیاری را ظرف چند سال، به اجرا گذاشت. صادق خلخالی، بدلیل این اعدام‌ها، از جانب برخی از مسولین حکومتی، مانند مهندس بازرگان، '''[[ابراهیم یزدی]]''' و... تحت فشار قرار گرفت، اما هرباربه حکم مستقیم خمینی و نامه تاییدیه انجام این اعدام‌ها از جانب خامنه‌ای، اشاره کرد و به روند اعدام مخالفین جمهوری اسلامی در ترکمن صحرا، کردستان، تهران، خوزستان و استان‌های مختلف کشور، ادامه داد.[https://www.rouydad24.ir/fa/news/10989/%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AE%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D8%AF]


== ماجرای ابراهیم یزدی و خلخالی ==
== ماجرای ابراهیم یزدی و خلخالی ==
خط ۷۸: خط ۷۸:
در جدال لفظی بین خلخالی و یزدی، در دوم خرداد ۱۳۵۸، خلخالی استعفای خود را اعلام کرد و  خبر استعفای او را روزنامه اطلاعات منتشر کرد، به دنبال این ماجرا، فردای همان روز، روزنامه اطلاعات نوشت که استعفای خلخالی قبول نشد. در تاریخ سوم خرداد، روزنامه مذکور نوشت: خلخالی دیروز به‌عنوان رئیس دادگاه‌های انقلاب، رای محکومیت ۶نفر را صادرکرد و به نقل از خلخالی نوشت: سمت من در دادگاه‌های انقلاب منوط به حکم خمینی است که درباره من صادر کرده و خمینی هیچ‌گاه این حقیر را از این مقام عزل نکرده‌اند.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/8993/%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%81%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF ماجرای استعفای خلخالی «مرکز اسناد انقلاب»]</ref>
در جدال لفظی بین خلخالی و یزدی، در دوم خرداد ۱۳۵۸، خلخالی استعفای خود را اعلام کرد و  خبر استعفای او را روزنامه اطلاعات منتشر کرد، به دنبال این ماجرا، فردای همان روز، روزنامه اطلاعات نوشت که استعفای خلخالی قبول نشد. در تاریخ سوم خرداد، روزنامه مذکور نوشت: خلخالی دیروز به‌عنوان رئیس دادگاه‌های انقلاب، رای محکومیت ۶نفر را صادرکرد و به نقل از خلخالی نوشت: سمت من در دادگاه‌های انقلاب منوط به حکم خمینی است که درباره من صادر کرده و خمینی هیچ‌گاه این حقیر را از این مقام عزل نکرده‌اند.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/8993/%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%81%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF ماجرای استعفای خلخالی «مرکز اسناد انقلاب»]</ref>


خلخالی در کتاب خاطراتش می‌گوید:  
خلخالی در کتاب خاطراتش نوشت:  
[[پرونده:استعفا قبول نشد.jpg|بندانگشتی|201x201پیکسل]]
[[پرونده:استعفا قبول نشد.jpg|بندانگشتی|201x201پیکسل]]
«ابراهیم یزدی درمدرسه رفاه، میخواست نصیری و رحیمی را به محاکمه بکشد. آن‌ها با وجود این که می‌دانستند من از طرف امام به عنوان قاضی و حاکم شرع تعیین شده‌ام، به امر امام توجه نمی‌کردند و خودشان می‌بریدند و می‌دوختند و درباغ سبز نشان می‌دادند.سرانجام کاسه صبرم لبریز شد و خدمت خمینی رفتم و عرض کردم، ابراهیم یزدی می‌گوید که جزء شورای انقلاب هستم و نمی‌گذارم تو به کارها رسیدگی کنی. او در همه کارها دخالت میکند و مانع کارمن می‌شود.خمینی فرمود: او جزء شورای انقلاب نیست و زورش هم به تو نمی‌رسد، اگرآمد آنجا، یقه‌اش را بگیر(سپس خمینی یقه مرا گرفت و گفت: این‌جوری) و از پله‌ها به پایین پرت کن، تا بیاید پیش من و من جواب او را می‌دهم. پس از بیانات خمینی، من با قدرت تمام به مدرسه رفاه برگشتم و زمام امور را به دست گرفتم و دیگر مجال ندادم که ابراهیم یزدی درکارها دخالت کند. فردای آن شب که نصیری و ناجی و رحیمی و خسروداد اعدام شدند، مهندس بازرگان مصاحبه مطبوعاتی تشکیل داد و با کمال تعجب، اعلام نمود: ما از وضع دادگاه‌های انقلاب، کوچک‌ترین اطلاعی نداریم. این اولین ضربه‌ای بود که از طرف دولت موقت بر پیکر دادگاه‌های انقلاب وارد می‌شد.»
«ابراهیم یزدی درمدرسه رفاه، میخواست نصیری و رحیمی را به محاکمه بکشد. آن‌ها با وجود این که می‌دانستند من از طرف امام به عنوان قاضی و حاکم شرع تعیین شده‌ام، به امر امام توجه نمی‌کردند و خودشان می‌بریدند و می‌دوختند و درباغ سبز نشان می‌دادند.سرانجام کاسه صبرم لبریز شد و خدمت خمینی رفتم و عرض کردم، ابراهیم یزدی می‌گوید که جزء شورای انقلاب هستم و نمی‌گذارم تو به کارها رسیدگی کنی. او در همه کارها دخالت میکند و مانع کارمن می‌شود.خمینی فرمود: او جزء شورای انقلاب نیست و زورش هم به تو نمی‌رسد، اگرآمد آنجا، یقه‌اش را بگیر(سپس خمینی یقه مرا گرفت و گفت: این‌جوری) و از پله‌ها به پایین پرت کن، تا بیاید پیش من و من جواب او را می‌دهم. پس از بیانات خمینی، من با قدرت تمام به مدرسه رفاه برگشتم و زمام امور را به دست گرفتم و دیگر مجال ندادم که ابراهیم یزدی درکارها دخالت کند. فردای آن شب که نصیری و ناجی و رحیمی و خسروداد اعدام شدند، مهندس بازرگان مصاحبه مطبوعاتی تشکیل داد و با کمال تعجب، اعلام نمود: ما از وضع دادگاه‌های انقلاب، کوچک‌ترین اطلاعی نداریم. این اولین ضربه‌ای بود که از طرف دولت موقت بر پیکر دادگاه‌های انقلاب وارد می‌شد.»


او ادامه می‌دهد:<blockquote>«من می‌خواستم ۲۴نفر را اعدام کنم. چشم همه آن‌ها را بسته بودیم. اما ابراهیم یزدی و ... این پا و آن پا می‌کردند ومی رفتند و می‌آمدند و من هم خون دل می‌خوردم. حتی آن آقایان برای اتلاف وقت و جلوگیری از اعدام‌ها کاغذهایی تهیه کردند و گفتند که می‌خواهیم نام متهمین را با خط درشت روی سینه آن‌ها بچسبانیم. متوجه شدم که ابراهیم یزدی در آن‌جا حضور ندارد. حس کردم ممکن است نزد خمینی رفته باشد. درهمین موقع خمینی من را فراخواند. من نفس نفس زنان خودم را به مدرسه علوی رساندم و با تعجب دیدم که آقایان: ابراهیم یزدی، مطهری، دکتربهشتی و احمد خمینی نزد خمینی هستند.عرض کردم اگر این ۲۴نفر را اگر اعدام نکنیم به جهنم می‌رویم و خلاصه خیانت به انقلاب است. خمینی گفت: تعداد اعدام‌ها امشب چهار یا پنج نفر بیشتر نباشد. بحث شد که نفر پنجم چه کسی باشد. عده‌ای گفتند: سالارجاف و من گفتم، ربیعی، فرمانده نیروی هوایی. آن شب چهار نفر اعدام شدند.» '''«کتاب خاطرات صادق خلخالی»'''</blockquote>
او ادامه داد:<blockquote>«من می‌خواستم ۲۴نفر را اعدام کنم. چشم همه آن‌ها را بسته بودیم. اما ابراهیم یزدی و ... این پا و آن پا می‌کردند ومی رفتند و می‌آمدند و من هم خون دل می‌خوردم. حتی آن آقایان برای اتلاف وقت و جلوگیری از اعدام‌ها کاغذهایی تهیه کردند و گفتند که می‌خواهیم نام متهمین را با خط درشت روی سینه آن‌ها بچسبانیم. متوجه شدم که ابراهیم یزدی در آن‌جا حضور ندارد. حس کردم ممکن است نزد خمینی رفته باشد. درهمین موقع خمینی من را فراخواند. من نفس نفس زنان خودم را به مدرسه علوی رساندم و با تعجب دیدم که آقایان: ابراهیم یزدی، مطهری، دکتربهشتی و احمد خمینی نزد خمینی هستند.عرض کردم اگر این ۲۴نفر را اگر اعدام نکنیم به جهنم می‌رویم و خلاصه خیانت به انقلاب است. خمینی گفت: تعداد اعدام‌ها امشب چهار یا پنج نفر بیشتر نباشد. بحث شد که نفر پنجم چه کسی باشد. عده‌ای گفتند: سالارجاف و من گفتم، ربیعی، فرمانده نیروی هوایی. آن شب چهار نفر اعدام شدند.» «کتاب خاطرات صادق خلخالی»</blockquote>


== اعدام‌ها توسط خلخالی در کردستان ==
== اعدام‌ها توسط خلخالی در کردستان ==
خط ۱۱۷: خط ۱۱۷:
[[پرونده:مصاحبه پیام فضلی نژاد با خلخالی.jpg|بندانگشتی]]
[[پرونده:مصاحبه پیام فضلی نژاد با خلخالی.jpg|بندانگشتی]]


خلخالی در سمت حاکم شرع، اقدام به صدوراحکام دست‌گیری و اعدام مجاهدین کرد او در مورد دستگیری مجاهدین و حتی اعدام خیابانی یک پسر نوجوان، به دلیل خواندن نشریه مجاهد در مصاحبه‌ای با پیام فضلی نژاد گفت:<blockquote>«تازه حاکم شرع شده بودم و بنا داشتم تا با منافقین قاطعانه برخورد کنم. همکارانم سوال‌شان بود که این‌ها را چگونه باید سرجای‌شان نشاند. عصر از پیش خمینی بازگشته بودم و قرار بود با همکاران و محافظانم در خانه‌ام شام بخوریم. داخل کوچه‌مان، از شیشه ماشین دیدم که دو تا بچه پانزده، شانزده ساله، مخفیانه چیزی با هم رد و بدل می‌کردند. دستوردادم آن‌ها را بگیرند و بگردند تا ببینم ماجرا چیست؟ خودم از کیف آن پسر نشریه مجاهدین در آوردم. یادم هست که فامیلش شریعتی بود، از فامیل‌های مشهور قم (امین شریعتی). همان‌جا آن پسر را با گلوله زدم و به همراهانم گفتم این‌جوری باید با این جانوران برخورد کرد.»</blockquote>پیام فضلی نژاد: <blockquote>«خلخالی درست می‌گفت. امین شریعتی پانزده ساله ، در حالی که به خانواده‌اش گفته بودند، امین، فلان روز از زندان آزاد می‌شود، به دست خلخالی، اعدام شد. جنازه نوجوان را تحویل خانواده‌اش دادند و به یکسال نکشید که مادرش دق کرد و مرد و پدرش راهی دارالمجانین شد.آیت‌الله خلخالی با چنین لحظاتی زندگی می‌کرد.»<ref name=":1">[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/405935/%da%af%d9%81%d8%aa%da%af%d9%88-%d8%a8%d8%a7-%d8%a7%db%8c%d8%aa-%d8%a7%d9%84%d9%84%d9%87-%d8%b5%d8%a7%d8%af%d9%82-%d8%ae%d9%84%d8%ae%d8%a7%d9%84%db%8c-%d8%a8%d9%87-%d8%a8%d9%87%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%a7%d9%86%d8%aa%d8%b4%d8%a7%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d8%ae%d8%a7%d8%b7%d8%b1%d8%a7%d8%aa?image?q=%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87%20%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%20%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C%20%D8%A8%D8%A7%20%D8%AE%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C&score=530.31555&rownumber=6 '''آخرین مصاحبه جلاد شیخ صادق خلخالی «نورمگز»''']</ref> </blockquote>پیام فضلی نژاد از خلخالی پرسید: یکی از مردم کوچه و بازار قم برایم تعریف کرد که شما می‌خواستید بیست نفر را اعدام کنید. جلوی صف رفتید و گفتید یکی درمیان، اولی اعدام، دومی ابد. نفر آخر که ابد گرفته بود، به امید این‌که روزی آزاد شود، (از شما تشکر کرد) و خنده‌ای بر لبانش نقش می‌بندد. شما تا خنده‌ی او را دیدید، گفتید که حکم برعکس می‌شود، از آخر صف یکی درمیان، اولی ابد، دومی اعدام.
خلخالی در سمت حاکم شرع، اقدام به صدوراحکام دست‌گیری و اعدام مجاهدین کرد او در مورد دستگیری مجاهدین و حتی اعدام خیابانی یک پسر نوجوان، به دلیل خواندن نشریه مجاهد در مصاحبه‌ای با پیام فضلی نژاد گفت:<blockquote>«تازه حاکم شرع شده بودم و بنا داشتم تا با منافقین قاطعانه برخورد کنم. همکارانم سوال‌شان بود که این‌ها را چگونه باید سرجای‌شان نشاند. عصر از پیش خمینی بازگشته بودم و قرار بود با همکاران و محافظانم در خانه‌ام شام بخوریم. داخل کوچه‌مان، از شیشه ماشین دیدم که دو تا بچه پانزده، شانزده ساله، مخفیانه چیزی با هم رد و بدل می‌کردند. دستوردادم آن‌ها را بگیرند و بگردند تا ببینم ماجرا چیست؟ خودم از کیف آن پسر نشریه مجاهدین در آوردم. یادم هست که فامیلش شریعتی بود، از فامیل‌های مشهور قم (امین شریعتی). همان‌جا آن پسر را با گلوله زدم و به همراهانم گفتم این‌جوری باید با این جانوران برخورد کرد.»</blockquote>پیام فضلی نژاد: <blockquote>«خلخالی درست می‌گفت. امین شریعتی پانزده ساله ، در حالی که به خانواده‌اش گفته بودند، امین، فلان روز از زندان آزاد می‌شود، به دست خلخالی، اعدام شد. جنازه نوجوان را تحویل خانواده‌اش دادند و به یکسال نکشید که مادرش دق کرد و مرد و پدرش راهی دارالمجانین شد.آیت‌الله خلخالی با چنین لحظاتی زندگی می‌کرد.»<ref name=":1">[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/405935/%da%af%d9%81%d8%aa%da%af%d9%88-%d8%a8%d8%a7-%d8%a7%db%8c%d8%aa-%d8%a7%d9%84%d9%84%d9%87-%d8%b5%d8%a7%d8%af%d9%82-%d8%ae%d9%84%d8%ae%d8%a7%d9%84%db%8c-%d8%a8%d9%87-%d8%a8%d9%87%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%a7%d9%86%d8%aa%d8%b4%d8%a7%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d8%ae%d8%a7%d8%b7%d8%b1%d8%a7%d8%aa?image?q=%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87%20%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%20%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C%20%D8%A8%D8%A7%20%D8%AE%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C&score=530.31555&rownumber=6 '''آخرین مصاحبه جلاد شیخ صادق خلخالی «نورمگز»''']</ref> </blockquote>پیام فضلی نژاد از خلخالی پرسید: یکی از مردم کوچه و بازار قم برایم تعریف کرد که شما می‌خواستید بیست نفر را اعدام کنید. جلوی صف رفتید و گفتید یکی درمیان، اولی اعدام، دومی ابد. نفر آخر که ابد گرفته بود، به امید این‌که روزی آزاد شود، (از شما تشکر کرد) و خنده‌ای بر لبانش نقش می‌بندد. شما تا خنده‌ی او را دیدید، گفتید که حکم برعکس می‌شود، از آخر صف یکی درمیان، اولی ابد، دومی اعدام.  


خلخالی درپاسخ گفت: <blockquote>«آن خنده شیطانی بود. دقیقا آن صحنه و آن خنده خاطرم هست.»</blockquote>پیام فضلی نژاد پرسید: خنده‌ی آن فرد شیطانی بود؟ مگر گناه بقیه متهمان چه بود؟ اصلا مگر خنده دلیل اثبات اتهامی است؟
خلخالی درپاسخ گفت: <blockquote>«آن خنده شیطانی بود. دقیقا آن صحنه و آن خنده خاطرم هست.»</blockquote>پیام فضلی نژاد پرسید: خنده‌ی آن فرد شیطانی بود؟ مگر گناه بقیه متهمان چه بود؟ اصلا مگر خنده دلیل اثبات اتهامی است؟


خلخالی گفت: <blockquote>«آن زمان این چیزها نبود، الان شما از دلیل و اثبات دلیل حرف می‌زنید. می‌گفتند فلانی ضدانقلاب است، ما هم اعدامش می‌کردیم. آن دسته هم که گفتی، همه‌شان محارب بودند.حبس ابد هم با اعدام که فرقی نمی‌کرد.»<ref name=":1" /> </blockquote>خلخالی حتی پس از عملیات فروغ جاویدان برسر اجساد '''[[مجاهدین خلق ایران|مجاهدین]]''' حاضر شد و با سخنرانی خود، برای ادامه اعدام مجاهدین اسیر در زندان‌های ایران و [[قتل عام ۶۷|'''قتل‌عام ۱۳۶۷''']]، زمینه‌سازی کرد.
خلخالی گفت: <blockquote>«آن زمان این چیزها نبود، الان شما از دلیل و اثبات دلیل حرف می‌زنید. می‌گفتند فلانی ضدانقلاب است، ما هم اعدامش می‌کردیم. آن دسته هم که گفتی، همه‌شان محارب بودند.حبس ابد هم با اعدام که فرقی نمی‌کرد.»<ref name=":1" /> </blockquote>خلخالی حتی پس از عملیات فروغ جاویدان برسر اجساد '''[[مجاهدین خلق ایران|مجاهدین]]''' حاضر شد و با سخنرانی خود، برای ادامه اعدام مجاهدین اسیر در زندان‌های ایران و [[قتل عام ۶۷|'''قتل‌عام ۱۳۶۷''']]، زمینه‌سازی کرد.  


او گفت: <blockquote>«مردم غیور باختران مشاهده می‌کنند جنازه‌های زن و مرد مجاهد خلق را...این‌ها می‌خواستند یکایک ملت ایران را به آتش بکشند...این‌ها می‌خواستند انتقام شاه و آمریکا را از این ملت بگیرند. ملت ایران باید بداند که چه توطئه‌یی آمریکای جهان‌خوار وشوروی برای این ملت تهیه دیدند.»<ref>[https://iran-efshagari.com/%d8%b5%d8%a7%d8%af%d9%82-%d8%ae%d9%84%d8%ae%d8%a7%d9%84%db%8c-%d9%88%d8%b2%d9%85%db%8c%d9%86%d9%87%e2%80%8c%d8%b3%d8%a7%d8%b2%db%8c%e2%80%8c%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%a7%d8%b9%d8%af%d8%a7%d9%85/ صادق خلخالی وزمینه‌سازی‌برای اعدام اسرای‌مجاهد بابرچسب «امریکایی بودن!» درعملیات فروغ جاویدان «ایران افشاگر»]</ref> </blockquote>
او گفت: <blockquote>«مردم غیور باختران مشاهده می‌کنند جنازه‌های زن و مرد مجاهد خلق را...این‌ها می‌خواستند یکایک ملت ایران را به آتش بکشند...این‌ها می‌خواستند انتقام شاه و آمریکا را از این ملت بگیرند. ملت ایران باید بداند که چه توطئه‌یی آمریکای جهان‌خوار وشوروی برای این ملت تهیه دیدند.»<ref>[https://iran-efshagari.com/%d8%b5%d8%a7%d8%af%d9%82-%d8%ae%d9%84%d8%ae%d8%a7%d9%84%db%8c-%d9%88%d8%b2%d9%85%db%8c%d9%86%d9%87%e2%80%8c%d8%b3%d8%a7%d8%b2%db%8c%e2%80%8c%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%a7%d8%b9%d8%af%d8%a7%d9%85/ صادق خلخالی وزمینه‌سازی‌برای اعدام اسرای‌مجاهد بابرچسب «امریکایی بودن!» درعملیات فروغ جاویدان «ایران افشاگر»]</ref> </blockquote>
۲۳۴

ویرایش

منوی ناوبری