۲۳۴
ویرایش
کاربر:Hamidreza/صفحه تمرین گارد جاویدان شاهنشاهی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
کاربر:Hamidreza/صفحه تمرین گارد جاویدان شاهنشاهی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۶ آوریل ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۴۰
، ۱۶ آوریلبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
== تاریخچه و تشکیل == | == تاریخچه و تشکیل == | ||
گارد جاویدان پهلوی، به‌صورت رسمی در سال ۱۳۲۱ (۱۹۴۲) در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی شکل گرفت، هرچند ریشه‌های آن به گروهان‌های حفاظتی دوران رضاشاه بازمی‌گردد. بر اساس اسناد تاریخی، این یگان ابتدا از ۷۰۰ داوطلب تشکیل شد و به‌تدریج به یک تیپ مستقل با حدود ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر در سال‌های پایانی رژیم پهلوی گسترش یافت. ( | گارد جاویدان پهلوی، به‌صورت رسمی در سال ۱۳۲۱ (۱۹۴۲) در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی شکل گرفت، هرچند ریشه‌های آن به گروهان‌های حفاظتی دوران رضاشاه بازمی‌گردد. بر اساس اسناد تاریخی، این یگان ابتدا از ۷۰۰ داوطلب تشکیل شد و به‌تدریج به یک تیپ مستقل با حدود ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر در سال‌های پایانی رژیم پهلوی گسترش یافت.<ref name=":0">[[:en:Imperial_Guard_(Iran)|ویکی پدیا انگلیسی]]</ref> | ||
هدف اصلی گارد، حفاظت از شاه و خانواده‌اش بود، اما در عمل، این نیرو به ابزاری برای نمایش اقتدار رژیم و سرکوب مخالفان تبدیل شد. | هدف اصلی گارد، حفاظت از شاه و خانواده‌اش بود، اما در عمل، این نیرو به ابزاری برای نمایش اقتدار رژیم و سرکوب مخالفان تبدیل شد. | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
=== '''رضا شمس‌آبادی''' === | === '''رضا شمس‌آبادی''' === | ||
درتاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۴۴، سرباز وظیفه‌ای به نام رضا شمس‌آبادی که یکی از افراد گارد سلطنتی و در کاخ مرمر، درحال نگهبانی بود، محمدرضا پهلوی را هنگامی که از اتومبیل در مقابل سرسرای کاخ پیاده شد، به رگبار مسلسل بست. شاه با شتاب خود را به داخل ساختمان رساند؛ ولی دو تن از درجه‌داران محافظ او، به نام‌های استوار محمدعلی باباییان و آیت لشکری مورد اصابت گلوله قرار گرفته و کشته شدند. خود رضا شمس‌آبادی نیز با گلوله درجه‌داری به نام گروهبان ساری اصلانی کشته شد. شدت این تیراندازی آنقدر زیاد بود که شاه بعدها در مصاحبه با خبرنگار فرانسوی لوموند گفت: «احساس من این بود که پنجاه نفر به طرف من تیراندازی می‌کردند. زیرا تیراندازی واقعاً شدید بود. ساواک ابتدا اقدام او را به جنون نسبت داد، اما بعداً مدعی شد که او تحت تأثیر گروه‌های مائوئیستی به رهبری پرویز نیک‌خواه بود. این سوءقصد، که از درون گارد جاویدان رخ داد، نقص امنیتی رژیم پهلوی را آشکار کرد و بهانه‌ای برای بازسازی گارد، با حذف سربازان وظیفه شد و از سوی دیگر رژیم از این حادثه برای سرکوب بیشتر مخالفان سوءاستفاده کرد. الگویی که در نظام کنونی نیز ادامه یافته است. | درتاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۴۴، سرباز وظیفه‌ای به نام رضا شمس‌آبادی که یکی از افراد گارد سلطنتی و در کاخ مرمر، درحال نگهبانی بود، محمدرضا پهلوی را هنگامی که از اتومبیل در مقابل سرسرای کاخ پیاده شد، به رگبار مسلسل بست. شاه با شتاب خود را به داخل ساختمان رساند؛ ولی دو تن از درجه‌داران محافظ او، به نام‌های استوار محمدعلی باباییان و آیت لشکری مورد اصابت گلوله قرار گرفته و کشته شدند. خود رضا شمس‌آبادی نیز با گلوله درجه‌داری به نام گروهبان ساری اصلانی کشته شد. شدت این تیراندازی آنقدر زیاد بود که شاه بعدها در مصاحبه با خبرنگار فرانسوی لوموند گفت: «احساس من این بود که پنجاه نفر به طرف من تیراندازی می‌کردند. زیرا تیراندازی واقعاً شدید بود. ساواک ابتدا اقدام او را به جنون نسبت داد، اما بعداً مدعی شد که او تحت تأثیر گروه‌های مائوئیستی به رهبری پرویز نیک‌خواه بود. این سوءقصد، که از درون گارد جاویدان رخ داد، نقص امنیتی رژیم پهلوی را آشکار کرد و بهانه‌ای برای بازسازی گارد، با حذف سربازان وظیفه شد و از سوی دیگر رژیم از این حادثه برای سرکوب بیشتر مخالفان سوءاستفاده کرد. الگویی که در نظام کنونی نیز ادامه یافته است.<ref name=":1">[https://historydocuments.ir/?page=post&id=2023 مرکز بررسی اسناد تاریخی]</ref> | ||
== ساختار و عملکرد == | == ساختار و عملکرد == | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
== مخارج و هزینه‌های گارد جاویدان == | == مخارج و هزینه‌های گارد جاویدان == | ||
گارد جاویدان نه‌تنها از نظر سیاسی، بلکه از نظر اقتصادی نیز باری سنگین بر دوش مردم ایران بود. این یگان، به‌عنوان بخشی از بودجه نظامی رژیم پهلوی، هزینه‌های هنگفتی را به خود اختصاص می‌داد که در تضاد با ادعاهای رژیم مبنی بر توسعه و پیشرفت کشور بود. بر اساس اسناد تاریخی، بودجه گارد جاویدان شامل حقوق بالای افسران، تجهیزات پیشرفته وارداتی، و هزینه‌های مربوط به نگهداری کاخ‌ها و رژه‌های نمایشی بود. برای مثال، در دهه ۱۳۵۰، بخش قابل‌توجهی از بودجه نظامی ایران صرف خرید تسلیحات مدرن برای گارد، از جمله سلاح‌های سبک و خودروهای زرهی از کشورهای غربی، می‌شد. | گارد جاویدان نه‌تنها از نظر سیاسی، بلکه از نظر اقتصادی نیز باری سنگین بر دوش مردم ایران بود. این یگان، به‌عنوان بخشی از بودجه نظامی رژیم پهلوی، هزینه‌های هنگفتی را به خود اختصاص می‌داد که در تضاد با ادعاهای رژیم مبنی بر توسعه و پیشرفت کشور بود. بر اساس اسناد تاریخی، بودجه گارد جاویدان شامل حقوق بالای افسران، تجهیزات پیشرفته وارداتی، و هزینه‌های مربوط به نگهداری کاخ‌ها و رژه‌های نمایشی بود. برای مثال، در دهه ۱۳۵۰، بخش قابل‌توجهی از بودجه نظامی ایران صرف خرید تسلیحات مدرن برای گارد، از جمله سلاح‌های سبک و خودروهای زرهی از کشورهای غربی، می‌شد.<ref>[https://www.iranicaonline.org/explore/?wpv_post_search=Military+Expenditure%2C%22+%22Student+Protests&wpv_filter_submit= ایرانیکا آنلاین]</ref> | ||
این هزینه‌ها در حالی بود که اکثریت مردم ایران در فقر و محرومیت به سر می‌بردند و زیرساخت‌های عمومی مانند آموزش و بهداشت، از کمبود بودجه رنج می‌بردند. | این هزینه‌ها در حالی بود که اکثریت مردم ایران در فقر و محرومیت به سر می‌بردند و زیرساخت‌های عمومی مانند آموزش و بهداشت، از کمبود بودجه رنج می‌بردند. | ||
علاوه بر این، گارد جاویدان از امکانات ویژه‌ای مانند پادگان‌های مجهز و اقامتگاه‌های لوکس برای افسران ارشد برخوردار بود که هزینه‌های آن مستقیماً از خزانه ملی تأمین می‌شد. این اسراف مالی، در کنار فساد مالی دربار پهلوی، خشم عمومی را برانگیخت و به یکی از عوامل نارضایتی مردم از رژیم تبدیل شد. در واقع، گارد جاویدان نمونه‌ای از اولویت دادن به منافع خاندان سلطنتی بر نیازهای اساسی ملت بود. | علاوه بر این، گارد جاویدان از امکانات ویژه‌ای مانند پادگان‌های مجهز و اقامتگاه‌های لوکس برای افسران ارشد برخوردار بود که هزینه‌های آن مستقیماً از خزانه ملی تأمین می‌شد. این اسراف مالی، در کنار فساد مالی دربار پهلوی، خشم عمومی را برانگیخت و به یکی از عوامل نارضایتی مردم از رژیم تبدیل شد. در واقع، گارد جاویدان نمونه‌ای از اولویت دادن به منافع خاندان سلطنتی بر نیازهای اساسی ملت بود.<ref name=":1" /><ref>[https://www.iranicaonline.org/articles/army-vi/ ایرانیکا آنلاین -ارتش شاه]</ref> | ||
== نقش گارد جاویدان در سرکوب و استبداد پهلوی == | == نقش گارد جاویدان در سرکوب و استبداد پهلوی == | ||
گارد جاویدان، به‌عنوان بازوی نظامی رژیم پهلوی، نمادی از شکاف عمیق میان حاکمیت و مردم بود. در حالی که محمدرضا پهلوی ادعای مدرنیزاسیون و پیشرفت داشت، گارد جاویدان به‌عنوان نیرویی نخبه‌گرا و جدا از جامعه عمل می‌کرد و به‌جای خدمت به ملت، تنها حافظ منافع یک فرد و خاندانش بود. هرچند رژیم شاه از استفاده مستقیم آن در برابر انقلابیون خودداری کرد، اما این یگان در سرکوب اعتراضات مردمی، به‌ویژه در سال‌های منتهی به انقلاب، نقش داشت. | گارد جاویدان، به‌عنوان بازوی نظامی رژیم پهلوی، نمادی از شکاف عمیق میان حاکمیت و مردم بود. در حالی که محمدرضا پهلوی ادعای مدرنیزاسیون و پیشرفت داشت، گارد جاویدان به‌عنوان نیرویی نخبه‌گرا و جدا از جامعه عمل می‌کرد و به‌جای خدمت به ملت، تنها حافظ منافع یک فرد و خاندانش بود. هرچند رژیم شاه از استفاده مستقیم آن در برابر انقلابیون خودداری کرد، اما این یگان در سرکوب اعتراضات مردمی، به‌ویژه در سال‌های منتهی به انقلاب، نقش داشت.<ref name=":1" /> | ||
گارد جاویدان در چندین مورد از سرکوب مخالفان رژیم پهلوی مشارکت داشت. برای مثال، در جریان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، گزارش‌هایی از حضور نیروهای گارد در کنار دیگر یگان‌های نظامی برای سرکوب معترضان در تهران وجود دارد. این سرکوب منجر به کشته و زخمی شدن صدها نفر شد و خشم عمومی را علیه رژیم تشدید کرد. | گارد جاویدان در چندین مورد از سرکوب مخالفان رژیم پهلوی مشارکت داشت. برای مثال، در جریان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، گزارش‌هایی از حضور نیروهای گارد در کنار دیگر یگان‌های نظامی برای سرکوب معترضان در تهران وجود دارد. این سرکوب منجر به کشته و زخمی شدن صدها نفر شد و خشم عمومی را علیه رژیم تشدید کرد. | ||
همچنین، در دهه ۱۳۵۰، گارد جاویدان در سرکوب اعتراضات دانشجویی و کارگری، به‌ویژه در دانشگاه تهران، نقش داشت. در یکی از این موارد در سال ۱۳۵۶، نیروهای گارد برای متفرق کردن دانشجویان معترض به سیاست‌های رژیم به کار گرفته شدند که منجر به بازداشت و ضرب‌وشتم تعدادی از دانشجویان شد. | همچنین، در دهه ۱۳۵۰، گارد جاویدان در سرکوب اعتراضات دانشجویی و کارگری، به‌ویژه در دانشگاه تهران، نقش داشت. در یکی از این موارد در سال ۱۳۵۶، نیروهای گارد برای متفرق کردن دانشجویان معترض به سیاست‌های رژیم به کار گرفته شدند که منجر به بازداشت و ضرب‌وشتم تعدادی از دانشجویان شد.<ref>[https://www.iranicaonline.org/articles/army-vi/ ایرانیکا آنلاین-Military Expenditure]</ref> | ||
این اقدامات نشان‌دهنده نقش گارد به‌عنوان ابزاری برای حفظ استبداد و سرکوب هرگونه صدای مخالف بود. | این اقدامات نشان‌دهنده نقش گارد به‌عنوان ابزاری برای حفظ استبداد و سرکوب هرگونه صدای مخالف بود. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۳: | ||
رژیم پهلوی، به‌ویژه در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، با تهدید فزاینده گروه‌های چپ‌گرا مانند سازمان مجاهدین خلق، حزب توده، و گروه‌های کمونیستی مواجه بود. در حالی که ساواک به‌عنوان نهاد اصلی امنیتی رژیم وظیفه شناسایی، دستگیری، و بازجویی از اعضای این گروه‌ها را بر عهده داشت، گارد جاویدان نیز در موارد خاصی در سرکوب این مخالفان نقش ایفا کرد. به دلیل وظیفه اصلی گارد در حفاظت از شاه و کاخ‌های سلطنتی، مشارکت مستقیم آن در عملیات دستگیری یا اعدام محدود بود، اما شواهد تاریخی نشان می‌دهد که این یگان در تأمین امنیت عملیات‌های حساس علیه گروه‌های چپ‌گرا و همچنین در سرکوب فعالیت‌های مسلحانه آن‌ها همکاری داشته است. | رژیم پهلوی، به‌ویژه در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، با تهدید فزاینده گروه‌های چپ‌گرا مانند سازمان مجاهدین خلق، حزب توده، و گروه‌های کمونیستی مواجه بود. در حالی که ساواک به‌عنوان نهاد اصلی امنیتی رژیم وظیفه شناسایی، دستگیری، و بازجویی از اعضای این گروه‌ها را بر عهده داشت، گارد جاویدان نیز در موارد خاصی در سرکوب این مخالفان نقش ایفا کرد. به دلیل وظیفه اصلی گارد در حفاظت از شاه و کاخ‌های سلطنتی، مشارکت مستقیم آن در عملیات دستگیری یا اعدام محدود بود، اما شواهد تاریخی نشان می‌دهد که این یگان در تأمین امنیت عملیات‌های حساس علیه گروه‌های چپ‌گرا و همچنین در سرکوب فعالیت‌های مسلحانه آن‌ها همکاری داشته است. | ||
برای مثال، در سال ۱۳۵۰، پس از عملیات مسلحانه چریک‌های فدایی خلق در سیاه‌کل، که به حمله به یک پاسگاه ژاندارمری منجر شد، گارد جاویدان برای تقویت امنیت کاخ‌های سلطنتی و جلوگیری از حملات احتمالی مشابه به کار گرفته شد. نیروهای گارد در این دوره به‌عنوان پشتیبان امنیتی برای عملیات ساواک و ارتش در تعقیب اعضای مجاهدین عمل کردند. | برای مثال، در سال ۱۳۵۰، پس از عملیات مسلحانه چریک‌های فدایی خلق در سیاه‌کل، که به حمله به یک پاسگاه ژاندارمری منجر شد، گارد جاویدان برای تقویت امنیت کاخ‌های سلطنتی و جلوگیری از حملات احتمالی مشابه به کار گرفته شد. نیروهای گارد در این دوره به‌عنوان پشتیبان امنیتی برای عملیات ساواک و ارتش در تعقیب اعضای مجاهدین عمل کردند.<ref>[https://www.iranicaonline.org/explore/?wpv_post_search=Student+Protests&wpv_filter_submit= iranicaonline.org, "Mojāhedin-e Khalq]</ref> | ||
همچنین، در جریان دستگیری اعضای حزب توده در سال ۱۳۳۲، پس از کودتای ۲۸ مرداد، گزارش‌هایی از حضور نیروهای گارد در حفاظت از مراکز حساس حکومتی در تهران وجود دارد، در حالی که ساواک و پلیس نظامی عملیات اصلی دستگیری را انجام می‌دادند. | همچنین، در جریان دستگیری اعضای حزب توده در سال ۱۳۳۲، پس از کودتای ۲۸ مرداد، گزارش‌هایی از حضور نیروهای گارد در حفاظت از مراکز حساس حکومتی در تهران وجود دارد، در حالی که ساواک و پلیس نظامی عملیات اصلی دستگیری را انجام می‌دادند. | ||
هرچند اعدام اعضای این گروه‌ها عمدتاً توسط دادگاه‌های نظامی و تحت نظارت ساواک انجام می‌شد، گارد جاویدان با تأمین امنیت این فرایندها به‌طور غیرمستقیم در سرکوب آن‌ها نقش داشت. | هرچند اعدام اعضای این گروه‌ها عمدتاً توسط دادگاه‌های نظامی و تحت نظارت ساواک انجام می‌شد، گارد جاویدان با تأمین امنیت این فرایندها به‌طور غیرمستقیم در سرکوب آن‌ها نقش داشت.<ref>'''[https://www.radiofarda.com/a/inflammation-days-bahman-21st-1979-through-newspapers/29762168.html روزهای التهاب]'''</ref> | ||
''' | |||
این همکاری نشان‌دهنده هماهنگی میان نهادهای سرکوب رژیم پهلوی بود که گارد جاویدان بخشی از آن محسوب می‌شد. این یگان، هرچند به‌صورت مستقیم در شکنجه یا اعدام دخیل نبود، با حمایت از ساختار استبدادی رژیم، به تداوم فضای خفقان علیه گروه‌های چپ‌گرا و دیگر مخالفان کمک کرد. این الگو بعدها در جمهوری اسلامی با نهادهایی مانند سپاه پاسداران ادامه یافت که به سرکوب گسترده گروه‌های چپ‌گرا، به‌ویژه در دهه ۱۳۶۰، پرداختند.<ref>'''[https://www.radiofarda.com/a/forty-years-forty-interviews-Mohsen-Sazegara-interview/29754589.html چطور یک انقلابی اسلامگرا تغییر کرد]'''</ref> | |||
== فرماندهان گارد جاویدان == | == فرماندهان گارد جاویدان == | ||
گارد جاویدان در طول حیات خود تحت رهبری فرماندهان ارشد ارتش پهلوی، اداره می‌شد که همگی از نزدیکان و وفاداران به محمدرضا پهلوی بودند. این فرماندهان نه‌تنها مسئول حفاظت از شاه و کاخ‌های سلطنتی بودند، بلکه نقش مهمی در حفظ ساختار استبدادی رژیم ایفا کردند. بر اساس اسناد تاریخی، برخی از فرماندهان کلیدی گارد جاویدان عبارت بودند از: | گارد جاویدان در طول حیات خود تحت رهبری فرماندهان ارشد ارتش پهلوی، اداره می‌شد که همگی از نزدیکان و وفاداران به محمدرضا پهلوی بودند. این فرماندهان نه‌تنها مسئول حفاظت از شاه و کاخ‌های سلطنتی بودند، بلکه نقش مهمی در حفظ ساختار استبدادی رژیم ایفا کردند. بر اساس اسناد تاریخی، برخی از فرماندهان کلیدی گارد جاویدان عبارت بودند از: | ||
| خط ۶۲: | خط ۵۵: | ||
* '''ارتشبد جعفر شفقت''': از فرماندهان اولیه گارد که در سازمان‌دهی این یگان نقش داشت و بعدها به درجات بالای نظامی رسید. | * '''ارتشبد جعفر شفقت''': از فرماندهان اولیه گارد که در سازمان‌دهی این یگان نقش داشت و بعدها به درجات بالای نظامی رسید. | ||
* '''ارتشبد عباس قره‌باغی''': او در مراحل اولیه تشکیل گارد جاویدان، به‌ویژه در استخدام کادر رسمی پس از سوءقصد ۱۳۴۴، نقش کلیدی داشت و بعدها به یکی از فرماندهان ارشد ارتش پهلوی تبدیل شد. قره‌باغی در خاطرات خود ادعا می‌کند که گارد جاویدان به دستور شاه و با هدف بازسازی گارد هخامنشی تشکیل شد. | * '''ارتشبد عباس قره‌باغی''': او در مراحل اولیه تشکیل گارد جاویدان، به‌ویژه در استخدام کادر رسمی پس از سوءقصد ۱۳۴۴، نقش کلیدی داشت و بعدها به یکی از فرماندهان ارشد ارتش پهلوی تبدیل شد. قره‌باغی در خاطرات خود ادعا می‌کند که گارد جاویدان به دستور شاه و با هدف بازسازی گارد هخامنشی تشکیل شد. | ||
* '''سپهبد عبدالعلی بدره‌ای''': در سال ۱۳۵۷، بدره‌ای همزمان فرمانده گارد جاویدان و نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی بود. او در آخرین ماه‌های رژیم تلاش کرد با برگزاری مانورهایی در لویزان، اقتدار ارتش را به نمایش بگذارد، اما این تلاش‌ها با فروپاشی رژیم ناکام ماند. ''' | * '''سپهبد عبدالعلی بدره‌ای''': در سال ۱۳۵۷، بدره‌ای همزمان فرمانده گارد جاویدان و نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی بود. او در آخرین ماه‌های رژیم تلاش کرد با برگزاری مانورهایی در لویزان، اقتدار ارتش را به نمایش بگذارد، اما این تلاش‌ها با فروپاشی رژیم ناکام ماند.<ref>'''[https://historydocuments.ir/?page=post&id=2023 واکنش‌ها و بازتاب‌ها به ترور محمدرضا پهلوی در 21 فرودین 1344]'''</ref> | ||
* '''سرلشکر علی نشاط''': فرمانده گارد در روزهای پایانی رژیم پهلوی، که نقش مهمی در تحولات انقلاب۱۳۵۷، ایفا کرد. نشاط در ۴ بهمن ۱۳۵۷، مانوری در لویزان برگزار کرد تا وفاداری گارد را نشان دهد، اما در ۲۱ بهمن، برخلاف دستور عبدالعلی بدره‌ای، برای اعزام گارد به درگیری‌های دوشان‌تپه، از اجرای دستور خودداری کرد و در ۲۲ بهمن با پیام رادیویی همبستگی خود را با انقلاب اعلام نمود. این اقدام او نشان‌دهنده فروپاشی وفاداری در میان فرماندهان رژیم بود، هرچند نشاط بعداً در ۲۲ فروردین ۱۳۵۸، اعدام شد. | * '''سرلشکر علی نشاط''': فرمانده گارد در روزهای پایانی رژیم پهلوی، که نقش مهمی در تحولات انقلاب۱۳۵۷، ایفا کرد. نشاط در ۴ بهمن ۱۳۵۷، مانوری در لویزان برگزار کرد تا وفاداری گارد را نشان دهد، اما در ۲۱ بهمن، برخلاف دستور عبدالعلی بدره‌ای، برای اعزام گارد به درگیری‌های دوشان‌تپه، از اجرای دستور خودداری کرد و در ۲۲ بهمن با پیام رادیویی همبستگی خود را با انقلاب اعلام نمود. این اقدام او نشان‌دهنده فروپاشی وفاداری در میان فرماندهان رژیم بود، هرچند نشاط بعداً در ۲۲ فروردین ۱۳۵۸، اعدام شد. | ||
* '''سپهبد مهدی رحیمی''': معاون فرمانده گارد جاویدان در سال ۱۳۵۷، که به‌عنوان یکی از وفاداران به رژیم شناخته می‌شد. او نیز پس از انقلاب دستگیر و در ۲۷ بهمن ۱۳۵۷، اعدام شد. | * '''سپهبد مهدی رحیمی''': معاون فرمانده گارد جاویدان در سال ۱۳۵۷، که به‌عنوان یکی از وفاداران به رژیم شناخته می‌شد. او نیز پس از انقلاب دستگیر و در ۲۷ بهمن ۱۳۵۷، اعدام شد. | ||
این فرماندهان، با دریافت پاداش‌های ویژه و امکانات مالی فراوان، بخشی از نخبگان نظامی بودند که رژیم پهلوی برای حفظ استبداد خود به آن‌ها تکیه داشت. وفاداری آن‌ها به شاه، نه به ملت، آن‌ها را به نمادهایی از فساد و نخبه‌گرایی رژیم تبدیل کرد. بسیاری از این فرماندهان پس از انقلاب به دلیل نقششان در سرکوب و وفاداری به رژیم محاکمه و اعدام شدند، که نشان‌دهنده خشم عمومی علیه ساختار نظامی پهلوی بود. | این فرماندهان، با دریافت پاداش‌های ویژه و امکانات مالی فراوان، بخشی از نخبگان نظامی بودند که رژیم پهلوی برای حفظ استبداد خود به آن‌ها تکیه داشت. وفاداری آن‌ها به شاه، نه به ملت، آن‌ها را به نمادهایی از فساد و نخبه‌گرایی رژیم تبدیل کرد. بسیاری از این فرماندهان پس از انقلاب به دلیل نقششان در سرکوب و وفاداری به رژیم محاکمه و اعدام شدند، که نشان‌دهنده خشم عمومی علیه ساختار نظامی پهلوی بود.<ref name=":0" /> | ||
== پیوستن اعضای گارد جاویدان به نیروهای '''انقلابی''' پس از انقلاب ۱۳۵۷ == | == پیوستن اعضای گارد جاویدان به نیروهای '''انقلابی''' پس از انقلاب ۱۳۵۷ == | ||
| خط ۷۲: | خط ۶۵: | ||
* '''سرلشکر علی نشاط''': همان‌طور که ذکر شد، نشاط، فرمانده گارد جاویدان، در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، با پیام رادیویی همبستگی خود را با انقلاب اعلام کرد. این اقدام او پس از خودداری از اعزام نیروها به درگیری‌های دوشان‌تپه در ۲۱ بهمن رخ داد، که نشان‌دهنده چرخش او از وفاداری به رژیم به حمایت از انقلاب بود. با این حال، این تغییر موضع نتوانست او را از محاکمه نجات دهد و در ۲۲ فروردین ۱۳۵۸، اعدام شد. | * '''سرلشکر علی نشاط''': همان‌طور که ذکر شد، نشاط، فرمانده گارد جاویدان، در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، با پیام رادیویی همبستگی خود را با انقلاب اعلام کرد. این اقدام او پس از خودداری از اعزام نیروها به درگیری‌های دوشان‌تپه در ۲۱ بهمن رخ داد، که نشان‌دهنده چرخش او از وفاداری به رژیم به حمایت از انقلاب بود. با این حال، این تغییر موضع نتوانست او را از محاکمه نجات دهد و در ۲۲ فروردین ۱۳۵۸، اعدام شد. | ||
'''گروه‌های ناشناس از لشکر پیاده گارد''': در جریان درگیری‌های دوشان‌تپه در ۲۱ بهمن ۱۳۵۷، برخی از واحدهای لشکر پیاده گارد که به منطقه اعزام شده بودند، پس از مواجهه با همافران و انقلابیون، از ادامه درگیری خودداری کردند و گزارش‌هایی از پیوستن تعدادی از آن‌ها به انقلابیون وجود دارد. این افراد عمدتاً سربازان و افسران جزء بودند که هویت دقیق آن‌ها در اسناد ثبت نشده است. همچنین اسنادی از پیوستن نیروهای ارتش و کارمندان وزارتخانه‌های مختلف در شهرهای دیگرایران نشان از فروپاشی سریع حکومت داشت. ''' | '''گروه‌های ناشناس از لشکر پیاده گارد''': در جریان درگیری‌های دوشان‌تپه در ۲۱ بهمن ۱۳۵۷، برخی از واحدهای لشکر پیاده گارد که به منطقه اعزام شده بودند، پس از مواجهه با همافران و انقلابیون، از ادامه درگیری خودداری کردند و گزارش‌هایی از پیوستن تعدادی از آن‌ها به انقلابیون وجود دارد. این افراد عمدتاً سربازان و افسران جزء بودند که هویت دقیق آن‌ها در اسناد ثبت نشده است. همچنین اسنادی از پیوستن نیروهای ارتش و کارمندان وزارتخانه‌های مختلف در شهرهای دیگرایران نشان از فروپاشی سریع حکومت داشت.<ref>'''[https://historydocuments.org/sanad/?page=show_document&id=hfx4b7yfq7 مرکز بررسی اسناد تاریخی]'''</ref> | ||
* '''تبدیل گارد به لشکر ۲۱ حمزه''': پس از پیروزی انقلاب۵۷، گارد جاویدان رسماً منحل شد و بخش‌هایی از آن به لشکر ۲۱ حمزه آذربایجان تغییر نام داد. برخی از اعضای سابق گارد، به‌ویژه سربازان و افسران رده‌پایین، در این لشکر جدید ادغام شدند و تحت فرماندهی نیروهای رژیم جمهوری اسلامی به خدمت ادامه دادند. این افراد به دلیل مهارت‌های نظامی‌شان در ساختار ارتش جدید حفظ شدند. | * '''تبدیل گارد به لشکر ۲۱ حمزه''': پس از پیروزی انقلاب۵۷، گارد جاویدان رسماً منحل شد و بخش‌هایی از آن به لشکر ۲۱ حمزه آذربایجان تغییر نام داد. برخی از اعضای سابق گارد، به‌ویژه سربازان و افسران رده‌پایین، در این لشکر جدید ادغام شدند و تحت فرماندهی نیروهای رژیم جمهوری اسلامی به خدمت ادامه دادند. این افراد به دلیل مهارت‌های نظامی‌شان در ساختار ارتش جدید حفظ شدند. | ||
| خط ۸۰: | خط ۷۳: | ||
محمدرضا پهلوی در طول ۳۷ سال سلطنت خود (۱۳۲۰–۱۳۵۷) با چندین تلاش ترور مواجه شد که همگی نافرجام ماندند. این سوءقصدها نشان‌دهنده نارضایتی گسترده از رژیم پهلوی و همچنین ضعف نهادهای امنیتی، از جمله گارد جاویدان، در پیشگیری از چنین تهدیداتی بود. در زیر، دو مورد اصلی ترور نافرجام شاه بررسی می‌شود که منابع تاریخی به‌طور گسترده به آن‌ها پرداخته‌اند: | محمدرضا پهلوی در طول ۳۷ سال سلطنت خود (۱۳۲۰–۱۳۵۷) با چندین تلاش ترور مواجه شد که همگی نافرجام ماندند. این سوءقصدها نشان‌دهنده نارضایتی گسترده از رژیم پهلوی و همچنین ضعف نهادهای امنیتی، از جمله گارد جاویدان، در پیشگیری از چنین تهدیداتی بود. در زیر، دو مورد اصلی ترور نافرجام شاه بررسی می‌شود که منابع تاریخی به‌طور گسترده به آن‌ها پرداخته‌اند: | ||
* '''ترور نافرجام ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ در دانشگاه تهران''': در این روز، محمدرضا پهلوی برای شرکت در مراسم چهاردهمین سال تأسیس دانشگاه تهران به دانشکده حقوق رفت. ناصر فخرآرایی، که به‌عنوان خبرنگار روزنامه پرچم اسلام معرفی شده بود، از فاصله نزدیک پنج گلوله به سمت شاه شلیک کرد. سه گلوله به کلاه شاه اصابت کرد، یکی لب بالای او را خراش داد، و دیگری عمل نکرد. شاه از این سوءقصد جان سالم به در برد، اما فخرآرایی در محل توسط نیروهای امنیتی کشته شد. انگیزه‌های فخرآرایی همچنان در هاله‌ای از ابهام است؛ برخی منابع او را به گروه‌های چپ‌گرا مانند حزب توده یا گروه‌های مذهبی-کمونیستی نسبت می‌دهند، در حالی که شاه به‌طور غیررسمی انگلستان را متهم کرد. این ترور به رژیم بهانه‌ای داد تا موج گسترده‌ای از سرکوب علیه حزب توده و دیگر مخالفان را آغاز کند و اختیارات شاه را از طریق تشکیل مجلس مؤسسان افزایش دهد. ''' | * '''ترور نافرجام ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ در دانشگاه تهران''': در این روز، محمدرضا پهلوی برای شرکت در مراسم چهاردهمین سال تأسیس دانشگاه تهران به دانشکده حقوق رفت. ناصر فخرآرایی، که به‌عنوان خبرنگار روزنامه پرچم اسلام معرفی شده بود، از فاصله نزدیک پنج گلوله به سمت شاه شلیک کرد. سه گلوله به کلاه شاه اصابت کرد، یکی لب بالای او را خراش داد، و دیگری عمل نکرد. شاه از این سوءقصد جان سالم به در برد، اما فخرآرایی در محل توسط نیروهای امنیتی کشته شد. انگیزه‌های فخرآرایی همچنان در هاله‌ای از ابهام است؛ برخی منابع او را به گروه‌های چپ‌گرا مانند حزب توده یا گروه‌های مذهبی-کمونیستی نسبت می‌دهند، در حالی که شاه به‌طور غیررسمی انگلستان را متهم کرد. این ترور به رژیم بهانه‌ای داد تا موج گسترده‌ای از سرکوب علیه حزب توده و دیگر مخالفان را آغاز کند و اختیارات شاه را از طریق تشکیل مجلس مؤسسان افزایش دهد.<ref>'''[https://www.radiofarda.com/a/role-of-the-supporters-of-the-1972-iran-revolution-in-the-army-air-force-in-weakening-it/31693234.html چگونه هواداران انقلاب در نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی آن را تضعیف کردند؟]'''</ref> <ref name=":1" /> | ||
گارد جاویدان در این حادثه نتوانست از نزدیک شدن ضارب به شاه جلوگیری کند، که نشان‌دهنده نقص در سیستم حفاظتی آن بود. | گارد جاویدان در این حادثه نتوانست از نزدیک شدن ضارب به شاه جلوگیری کند، که نشان‌دهنده نقص در سیستم حفاظتی آن بود. | ||
* '''ترور نافرجام ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ در کاخ مرمر''': این سوءقصد توسط رضا شمس‌آبادی، سرباز وظیفه گارد جاویدان، انجام شد. شمس‌آبادی، که در کاخ مرمر نگهبان بود، هنگام پیاده شدن شاه از خودرو، با مسلسل به سمت او شلیک کرد. دو درجه‌دار محافظ شاه، استوار بابایی و استوار آیت لشکری، در دفاع از شاه کشته شدند، اما شاه آسیبی ندید و توانست به دفتر خود فرار کند. شمس‌آبادی در تعقیب شاه بود، اما توسط نیروهای دفتر ویژه شاه کشته شد. این حادثه نقص جدی در گارد جاویدان را نشان داد، زیرا ضارب از درون این یگان بود، و منجر به بازسازی گارد با حذف سربازان وظیفه و تمرکز بر کادر رسمی شد. ''' | * '''ترور نافرجام ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ در کاخ مرمر''': این سوءقصد توسط رضا شمس‌آبادی، سرباز وظیفه گارد جاویدان، انجام شد. شمس‌آبادی، که در کاخ مرمر نگهبان بود، هنگام پیاده شدن شاه از خودرو، با مسلسل به سمت او شلیک کرد. دو درجه‌دار محافظ شاه، استوار بابایی و استوار آیت لشکری، در دفاع از شاه کشته شدند، اما شاه آسیبی ندید و توانست به دفتر خود فرار کند. شمس‌آبادی در تعقیب شاه بود، اما توسط نیروهای دفتر ویژه شاه کشته شد. این حادثه نقص جدی در گارد جاویدان را نشان داد، زیرا ضارب از درون این یگان بود، و منجر به بازسازی گارد با حذف سربازان وظیفه و تمرکز بر کادر رسمی شد.<ref>'''[https://www.iichs.ir/fa/news/4599/%DB%8C%DA%A9-%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D8%AB%D9%87-%D8%AF%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85 یک حادثه، دو مرد، دو فرجام]''' </ref> <ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1349166/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87-%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86-%DB%B1%DB%B3%DB%B2%DB%B7-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF-%DB%B6-%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%87 معمای ترور محمدرضا شاه در نیمه بهمن ۱۳۲۷ چه بود] </ref> | ||
'''(خبرآنلاین)''' | '''(خبرآنلاین)''' | ||