۸٬۸۵۶
ویرایش
کاربر:Khosro/صفحه تمرین نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
کاربر:Khosro/صفحه تمرین نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۶ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۲۸
، ۶ مهبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''نقض حقوق بشر در ایران'''، تحت حاکمیت جمهوری اسلامی به یکی از مسائل محوری در گفتمان جهانی حقوق بشر تبدیل شده است. این مقاله با استناد به گزارش‌های معتبر [[سازمان ملل متحد|'''سازمان ملل متحد''']]، سازمان عفو بین‌الملل، دیده‌بان حقوق بشر و منابع آکادمیک، به بررسی نقض حقوق زنان، اقلیت‌های قومی و مذهبی، [[آزادی بیان|'''آزادی بیان''']]، حق حیات، حقوق زندانیان و حق تجمع می‌پردازد. گزارش سالانه هرانا در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که ۹۷۵ نفر در ایران اعدام شده‌اند، که افزایش ۱۷ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد.<ref name=":0">کتاب: «حقوق بشر در ایران» سوء استفاده از نسبیت گرایی فرهنگی، نویسنده: رضا افشاری.</ref> این اعدام‌ها، که اغلب بدون رعایت استانداردهای دادرسی عادلانه انجام می‌شوند، به‌ویژه اقلیت‌های قومی مانند بلوچ‌ها و کردها را به طور نامتناسبی هدف قرار داده‌اند، به طوری که بلوچ‌ها ۳۰ درصد اعدام‌ها را تشکیل می‌دهند، در حالی که تنها ۵ درصد جمعیت ایران هستند.<ref name=":1">کتاب: «آغازگر ایران» قدرت، سیاست و سیاست ایالات متحده، نویسنده: رابین رایت.</ref> قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان، به‌ویژه در زمینه حجاب اجباری، به سرکوب گسترده منجر شده است. مرگ '''[[مهسا امینی]]''' در سپتامبر ۲۰۲۲ (شهریور ۱۴۰۱) به دلیل بازداشت توسط [[گشت ارشاد|'''گشت ارشاد''']]، اعتراضات سراسری را به راه انداخت که طی آن بیش از ۵۰۰ نفر کشته و ۲۰,۰۰۰ نفر بازداشت شدند.<ref name=":2">[https://www.hra-news.org/periodical/a-179/ گزارش سالانه وضعیت حقوق بشر در ایران؛ ویژه سال ۲۰۲۴ - سایت حقوق بشری هرانا]</ref> گزارش هیئت حقیقت‌یاب سازمان ملل در سال ۲۰۲۴ این سرکوب‌ها را به عنوان جنایت علیه بشریت طبقه‌بندی کرده است.<ref name=":3">[https://www.hra-news.org/periodical/a-113/ نگاهی آماری به جلوه‌هایی از نقض حقوق بشر در ایران در سالی که گذشت- ۱۴۰۰ - سایت هرانا]</ref><ref name=":3" /> اقلیت‌های مذهبی، مانند [[بهائیان ایران|'''بهائیان''']] و اهل سنت، از حقوق اولیه مانند آزادی انجام مناسک دینی و دسترسی به آموزش محروم هستند؛ بهائیان از تحصیل در دانشگاه‌ها منع شده‌اند و اهل سنت از ساخت مساجد در تهران محروم‌اند.<ref name=":4">[https://www.kurdistan24.net/fa/story/837802/%D8%B9%D9%81%D9%88-%D8%A8%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-%D9%86%D9%82%D8%B6-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A8%D8%B4%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA عفو بین‌الملل: نقض حقوق بشر توسط حاکمان ایران افزایش پیدا کرده است - سایت کردستان ۲۴]</ref> محدودیت‌های شدید بر آزادی بیان، از جمله زندانی کردن ۴۳ روزنامه‌نگار در سال ۲۰۲۴، فضای مدنی را به شدت محدود کرده است.<ref name=":5">[https://ir.voanews.com/a/hrw-iran-abuses-rights/1835154.html دیدبان حقوق بشر: «نقض حقوق بشر در ایران ادامه دارد» - صدای آمریکا]</ref> [[سانسور اینترنت در ایران|'''سانسور''']] گسترده اینترنت، نظارت دیجیتال و فیلتر پلتفرم‌های جهانی، دسترسی به اطلاعات آزاد را مختل کرده و به خودسانسوری گسترده منجر شده است.<ref name=":6">[https://iranntv.com/951253-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A8%D8%B4%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF گزارش سالانه حقوق‌بشر ایران در سال میلادی ۲۰۲۴ و تشدید نقض حقوق‌بشر در ایران - سایت سیمای آزادی]</ref> شرایط غیرانسانی زندان‌ها، از جمله ازدحام، کمبود امکانات بهداشتی و محرومیت از مراقبت‌های پزشکی، حقوق زندانیان را نقض کرده است. گزارش هرانا از شیوع بیماری‌های عفونی در زندان‌هایی مانند [[زندان اوین|'''اوین''']] و رجایی‌شهر خبر می‌دهد.<ref name=":7">[https://parsi.euronews.com/2025/02/11/iran-minorities-rights-humain-rights-revolution-anniverssary نگاهی به حقوق اقلیت‌ها و نقض سیستماتیک حقوق بشر همزمان با ۴۶ سالگی انقلاب ایران - سایت یورو نیوز]</ref> بازداشت‌های خودسرانه، به‌ویژه در جریان [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|'''اعتراضات سراسری ۱۴۰۱''']]، نقض ماده ۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر است.<ref name=":8">[https://www.bbc.com/persian/articles/clw0n3rv3ldo «افزایش ۳۷ درصدی اعدام و وخامت نقض حقوق بشر» در ایران - سایت بی‌بی‌سی]</ref> شکنجه سیستماتیک در بازداشتگاه‌های غیررسمی، معروف به «خانه‌های امن»، نیز به طور گسترده گزارش شده است.<ref name=":9">کتاب: «جنبش زنان در ایران» زنان در حال بازپس گیری حقوق خود، نویسنده: الهه رستمی پووی.</ref> سرکوب اعتراضات مسالمت‌آمیز، مانند اعتراضات کارگران و معلمان، با خشونت مرگبار همراه بوده است؛ در [[اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|'''اعتراضات آبان ۱۳۹۸''']]، دست‌کم ۱۰۰۰ نفر کشته شدند. (برخی منابع ۱۵۰۰ نفر اعلام کردند.)<ref name=":10">[https://ir.voanews.com/a/un-javaid-rehman-report-on-atrocity-crimes-in-iran/7708365.html جاوید رحمان: «جنایات وحشیانه» جمهوری اسلامی فاحش‌ترین موارد نقض حقوق بشر در «حافظه زنده ما» هستند - صدای آمریکا]</ref> نقش نیروهای امنیتی، شامل [[نیروی انتظامی جمهوری اسلامی|'''نیروی انتظامی''']]، اطلاعات [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|'''سپاه پاسداران''']] و [[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی|'''وزارت اطلاعات''']]، در یک بخش مجزا تحلیل می‌شود و نشان‌دهنده نقش محوری آنها در اجرای سیاست‌های سرکوبگرانه است. نیروی انتظامی در سرکوب اعتراضات خیابانی و اجرای گشت ارشاد، و اطلاعات سپاه در بازداشت‌های سیاسی و شکنجه، نقش کلیدی دارند.<ref name=":11">[https://www.radiofarda.com/a/b14-hrw-iran-security-forces-abuse-human-rights/27516481.html دیدبان حقوق بشر: نیروهای امنیتی، عامل اصلی نقض حقوق بشر در ایران - سایت رادیو فردا]</ref> واکنش‌های بین‌المللی به این نقض‌ها گسترده بوده است. قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۲۴ نقض حقوق بشر در ایران را محکوم کرده و خواستار توقف اعدام‌ها و رعایت دادرسی عادلانه شده است.<ref name=":12">[https://www.fidh.org/fa/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%B5%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%82%D8%B6-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A8%D8%B4%D8%B1-%D8%AF%D8%B1# خلاصه‌ای از موارد نقض حقوق بشر در ایران در نهمین گزارش احمد شهید - فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر]</ref> همچنین، ۵۴ کشور در مارس ۲۰۲۴ بیانیه‌ای مشترک علیه نقض حقوق بشر در ایران صادر کردند.<ref name=":13">[https://parsi.euronews.com/2024/03/18/un-fact-finding-mission-report-iran-human-rights-violations-crime-against-humanity ارائه گزارش هیئت حقیقت‌یاب سازمان ملل؛ «نقض حقوق بشر در ایران به سطح جنایت علیه بشریت رسیده است» - یورو نیوز]</ref> [[گزارش جاوید رحمان درباره قتل عام۱۳۶۰ و ۱۳۶۷|'''گزارش جاوید رحمان''']]، گزارشگر ویژه سازمان ملل، سرکوب‌ها را «جنایات وحشیانه» خوانده و خواستار تحقیقات بین‌المللی شده است.<ref>[https://www.hrw.org/fa/news/2025/04/03/iran-un-expands-investigations-rights-violations گسترش دامنه تحقیقات سازمان ملل درباره نقض حقوق بشر - هرو]</ref> سازمان عفو بین‌الملل نیز افزایش نقض حقوق بشر را تأیید کرده و از نبود پاسخگویی در سیستم قضایی ایران انتقاد کرده است.<ref>[https://www.iranintl.com/202403197130 ۵۴ کشور، نقض حقوق بشر را در ایران محکوم کردند - ایران اینترنشنال]</ref> این مقاله با ارائه شواهد مستند از گزارش‌های بین‌المللی و منابع علمی، تصویری جامع از وضعیت حقوق بشر در ایران ارائه می‌دهد، بدون اینکه به نتیجه‌گیری یا پیشنهاد راه‌حل بپردازد. هدف، برجسته کردن الگوی سیستماتیک نقض حقوق بشر و تأثیر آن بر گروه‌های مختلف جامعه، از زنان و اقلیت‌ها تا روزنامه‌نگاران و معترضان، است. این مقاله بر اساس اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر و تعهدات بین‌المللی ایران تنظیم شده و تلاش دارد تا توجه جامعه جهانی را به این بحران جلب کند. | |||
'''نقض حقوق بشر در ایران'''، تحت حاکمیت جمهوری اسلامی به یکی از مسائل محوری در گفتمان جهانی حقوق بشر تبدیل شده است. این مقاله با استناد به گزارش‌های معتبر [[سازمان ملل متحد|'''سازمان ملل متحد''']]، سازمان عفو بین‌الملل، دیده‌بان حقوق بشر و منابع آکادمیک، به بررسی نقض حقوق زنان، اقلیت‌های قومی و مذهبی، [[آزادی بیان|'''آزادی بیان''']]، حق حیات، حقوق زندانیان و حق تجمع می‌پردازد. گزارش سالانه هرانا در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که ۹۷۵ نفر در ایران اعدام شده‌اند، که افزایش ۱۷ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد. | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
از زمان [[انقلاب ضد سلطنتی|'''انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷''']]، جمهوری اسلامی ایران به دلیل نقض گسترده حقوق بشر مورد انتقاد نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری قرار گرفته است. قوانین تبعیض‌آمیز، سیاست‌های سرکوبگرانه و استفاده از خشونت علیه شهروندان، الگویی سیستماتیک از نقض حقوق اساسی، از جمله حق حیات، آزادی بیان، برابری و آزادی تجمع را ایجاد کرده است. | از زمان [[انقلاب ضد سلطنتی|'''انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷''']]، جمهوری اسلامی ایران به دلیل نقض گسترده حقوق بشر مورد انتقاد نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری قرار گرفته است. قوانین تبعیض‌آمیز، سیاست‌های سرکوبگرانه و استفاده از خشونت علیه شهروندان، الگویی سیستماتیک از نقض حقوق اساسی، از جمله حق حیات، آزادی بیان، برابری و آزادی تجمع را ایجاد کرده است.<ref>[https://www.radiofarda.com/a/un-general-assembly-s-votes-to-adopt-resolution-on-the-situation-of-human-rights-in-the-iran/33243453.html قطعنامه محکومیت نقض حقوق بشر در ایران به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید - رادیو فردا]</ref> گزارش‌های سالانه سازمان حقوق بشری هرانا، دیده‌بان حقوق بشر و سازمان عفو بین‌الملل نشان‌دهنده افزایش شدت این نقض‌ها در سال‌های اخیر هستند.<ref name=":14">[https://bamnettavisen.no/2025/04/15/%D9%86%D9%82%D8%B6-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A8%D8%B4%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران - سایت بامنتاویسن]</ref> برای مثال، گزارش سال ۲۰۲۴ هرانا از افزایش ۱۷ درصدی اعدام‌ها نسبت به سال قبل خبر می‌دهد، که بسیاری از آنها بدون رعایت استانداردهای دادرسی عادلانه انجام شده‌اند.<ref name=":0" /> این مقاله با استناد به حدود ۳۰ منبع معتبر، از جمله گزارش‌های سازمان ملل، رسانه‌های بین‌المللی و کتاب‌های آکادمیک، به تحلیل جامع نقض حقوق بشر در ایران در شش حوزه کلیدی می‌پردازد: حقوق زنان، اقلیت‌های قومی و مذهبی، آزادی بیان، حق حیات، حقوق زندانیان و حق تجمع. نقش نیروهای امنیتی، به عنوان بازوی اصلی اجرای این نقض‌ها، در یک بخش اختصاصی با تأکید بر فعالیت‌های نیروی انتظامی، اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات بررسی می‌شود،<ref name=":15">کتاب: «اقتصاد سیاسی ایران از زمان انقلاب» نویسنده: سوزان مالونی (Suzanne Maloney)</ref> هدف این مقاله، ارائه یک تصویر مستند و آکادمیک از وضعیت حقوق بشر در ایران است، با تمرکز بر شواهد گزارش‌های بین‌المللی و منابع علمی. این بررسی نه تنها نقض‌های خاص، بلکه پیامدهای اجتماعی و سیاسی آنها را نیز مظرح می‌کند، از جمله افزایش مقاومت مدنی و واکنش‌های بین‌المللی مانند قطعنامه‌های سازمان ملل و تحریم‌های هدفمند علیه مقامات ایرانی<ref name=":16">کتاب: «دموکراسی آیت‌الله‌ها» چالش ایرانی، نویسنده: هومن مجد.</ref> این مقاله به دنبال روشن کردن ابعاد مختلف این بحران و تأثیر آن بر جامعه ایران و جایگاه این کشور در جامعه جهانی است. | ||
= نقض حقوق زنان = | = نقض حقوق زنان = | ||
نقض حقوق زنان در ایران یکی از بارزترین مصادیق نقض حقوق بشر تحت حاکمیت جمهوری اسلامی است. قوانین تبعیض‌آمیز، خشونت سیستماتیک، محدودیت‌های اجتماعی-اقتصادی و سرکوب فعالان حقوق زنان، الگویی پایدار از نقض حقوق اساسی زنان را ایجاد کرده است که با تعهدات بین‌المللی ایران، از جمله کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان (CEDAW)، در تضاد است. | نقض حقوق زنان در ایران یکی از بارزترین مصادیق نقض حقوق بشر تحت حاکمیت جمهوری اسلامی است. قوانین تبعیض‌آمیز، خشونت سیستماتیک، محدودیت‌های اجتماعی-اقتصادی و سرکوب فعالان حقوق زنان، الگویی پایدار از نقض حقوق اساسی زنان را ایجاد کرده است که با تعهدات بین‌المللی ایران، از جمله کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان (CEDAW)، در تضاد است.<ref name=":0" /> این بخش به این نقض‌ها در چهار حوزه کلیدی می‌پردازد: قوانین تبعیض‌آمیز، خشونت علیه زنان، محدودیت‌های اجتماعی-اقتصادی و پیامدهای اجتماعی-سیاسی. | ||
=== قوانین تبعیض‌آمیز === | === قوانین تبعیض‌آمیز === | ||
قوانین ایران حقوق زنان را در حوزه‌های خانوادگی، اجتماعی و سیاسی به شدت محدود می‌کند. ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی به مردان اجازه می‌دهد بدون ارائه دلیل طلاق بگیرند، در حالی که زنان باید دلایل مشخصی مانند اعتیاد یا سوءرفتار را در دادگاه اثبات کنند، فرآیندی که اغلب طولانی و پرهزینه است. | قوانین ایران حقوق زنان را در حوزه‌های خانوادگی، اجتماعی و سیاسی به شدت محدود می‌کند. ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی به مردان اجازه می‌دهد بدون ارائه دلیل طلاق بگیرند، در حالی که زنان باید دلایل مشخصی مانند اعتیاد یا سوءرفتار را در دادگاه اثبات کنند، فرآیندی که اغلب طولانی و پرهزینه است.<ref name=":1" /> ماده ۱۱۲۱ همین قانون به مردان حق می‌دهد در صورت «عدم تمکین» همسر، از جمله امتناع از روابط جنسی، درخواست طلاق کنند، که استقلال زنان را در روابط خانوادگی تضعیف می‌کند.<ref name=":2" /> قانون ارث نیز تبعیض‌آمیز است؛ زنان نصف مردان ارث می‌برند (ماده ۹۰۷ قانون مدنی)<ref name=":3" /> قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» مصوب ۲۰۲۱، با محدود کردن دسترسی به خدمات تنظیم خانواده، مانند سقط جنین و پیشگیری از بارداری، استقلال باروری زنان را کاهش داده است.<ref name=":4" /> این قانون، که به گفته گزارش سیمای آزادی در سال ۲۰۲۴ برای افزایش جمعیت طراحی شده، زنان را به نقش‌های سنتی مادری محدود کرده و انتخاب‌های شخصی آنها را نادیده می‌گیرد.<ref name=":5" /> | ||
علاوه بر این، قوانین مربوط به پوشش اجباری (حجاب) زنان را در معرض نظارت و مجازات مداوم قرار داده است. ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی، عدم رعایت حجاب را جرم‌انگاری کرده و مجازات‌هایی مانند جریمه یا حبس تا دو ماه را در پی دارد. | علاوه بر این، قوانین مربوط به پوشش اجباری (حجاب) زنان را در معرض نظارت و مجازات مداوم قرار داده است. ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی، عدم رعایت حجاب را جرم‌انگاری کرده و مجازات‌هایی مانند جریمه یا حبس تا دو ماه را در پی دارد.<ref name=":6" /> گزارش دیده‌بان حقوق بشر در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که این قوانین نه تنها آزادی فردی زنان را نقض می‌کنند، بلکه آنها را در معرض آزار خیابانی توسط گشت ارشاد قرار می‌دهند.<ref name=":7" /> در واقع این قوانین ریشه در ایدئولوژی جنسیتی رژیم دارد که زنان را به عنوان ابزار حفظ نظم اجتماعی می‌بیند.<ref name=":8" /> این تبعیض‌های قانونی، زنان را به شهروندان درجه دوم تبدیل کرده و توانایی آنها برای مشارکت برابر در جامعه را محدود کرده است. | ||
=== خشونت علیه زنان === | === خشونت علیه زنان === | ||
سرکوب و خشونت علیه زنان در ایران، چه به صورت قانونی و چه اجتماعی، یکی از جدی‌ترین نقض‌های حقوق بشر است. گشت ارشاد، که وظیفه اجرای قوانین حجاب را بر عهده دارد، به نمادی از خشونت سیستماتیک علیه زنان تبدیل شده است. مرگ مهسا امینی در سپتامبر ۲۰۲۲ به دلیل بازداشت توسط گشت ارشاد به اتهام «بدحجابی»، اعتراضات سراسری را به راه انداخت که طی آن بیش از ۱۰۰۰ نفر کشته و ۲۰,۰۰۰ نفر بازداشت شدند. | سرکوب و خشونت علیه زنان در ایران، چه به صورت قانونی و چه اجتماعی، یکی از جدی‌ترین نقض‌های حقوق بشر است. گشت ارشاد، که وظیفه اجرای قوانین حجاب را بر عهده دارد، به نمادی از خشونت سیستماتیک علیه زنان تبدیل شده است. مرگ مهسا امینی در سپتامبر ۲۰۲۲ به دلیل بازداشت توسط گشت ارشاد به اتهام «بدحجابی»، اعتراضات سراسری را به راه انداخت که طی آن بیش از ۱۰۰۰ نفر کشته و ۲۰,۰۰۰ نفر بازداشت شدند.<ref name=":9" /> گزارش هیئت حقیقت‌یاب سازمان ملل در سال ۲۰۲۴ این سرکوب‌ها را به عنوان جنایت علیه بشریت طبقه‌بندی کرده و استفاده از نیروی مرگبار علیه معترضان غیرمسلح را محکوم کرده است.<ref name=":10" /> | ||
خشونت خانگی نیز در ایران به دلیل نبود قوانین حمایتی کافی، مسئله‌ای گسترده است. ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی، که به مردان اجازه می‌دهد در صورت «خیانت» همسرشان مرتکب قتل شوند، به توجیه خشونت خانگی کمک کرده است. | خشونت خانگی نیز در ایران به دلیل نبود قوانین حمایتی کافی، مسئله‌ای گسترده است. ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی، که به مردان اجازه می‌دهد در صورت «خیانت» همسرشان مرتکب قتل شوند، به توجیه خشونت خانگی کمک کرده است.<ref name=":11" /> گزارش هرانا در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که فقدان پناهگاه‌های امن و حمایت قضایی، زنان قربانی خشونت خانگی را در شرایط آسیب‌پذیر رها کرده است.<ref name=":12" /> علاوه بر این، آزار جنسی در فضاهای عمومی و محل کار به دلیل نبود سازوکارهای قانونی برای رسیدگی، اغلب بدون مجازات باقی می‌ماند. گزارش یورو نیوز در سال ۲۰۲۵ از افزایش گزارش‌های آزار جنسی در محیط‌های کاری خبر می‌دهد، اما نبود قوانین مشخص، پیگیری این موارد را دشوار کرده است.<ref name=":13" /> کتاب «جنبش زنان در ایران» نوشته الهه رستمی پووی تأکید می‌کند که خشونت علیه زنان بخشی از استراتژی رژیم برای حفظ کنترل اجتماعی از طریق ترس و ارعاب است.<ref name=":9" /> | ||
=== محدودیت‌های اجتماعی و اقتصادی === | === محدودیت‌های اجتماعی و اقتصادی === | ||
زنان در ایران با محدودیت‌های گسترده‌ای در دسترسی به آموزش، اشتغال و مشارکت سیاسی مواجه هستند. گزارش یورو نیوز در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که تنها ۱۴ درصد نیروی کار ایران را زنان تشکیل می‌دهند، که پایین‌ترین نرخ در خاورمیانه است. | زنان در ایران با محدودیت‌های گسترده‌ای در دسترسی به آموزش، اشتغال و مشارکت سیاسی مواجه هستند. گزارش یورو نیوز در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که تنها ۱۴ درصد نیروی کار ایران را زنان تشکیل می‌دهند، که پایین‌ترین نرخ در خاورمیانه است. این نرخ پایین به دلیل موانع قانونی و فرهنگی است که زنان را از مشاغل مدیریتی و برخی رشته‌های دانشگاهی، مانند مهندسی معدن، منع می‌کند. سیاست‌های تبعیض‌آمیز در استخدام، مانند اولویت دادن به مردان در بخش دولتی، فرصت‌های شغلی زنان را محدود کرده است. گزارش دیده‌بان حقوق بشر در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که زنان در بخش خصوصی نیز با تبعیض در دستمزد و ارتقای شغلی مواجه‌اند.<ref name=":7" /> | ||
در حوزه آموزش، اگرچه زنان ۶۰ درصد دانشجویان دانشگاه‌ها را تشکیل می‌دهند، اما سیاست‌هایی مانند سهمیه‌بندی جنسیتی در برخی رشته‌ها، مانند پزشکی، دسترسی آنها را محدود کرده است. | در حوزه آموزش، اگرچه زنان ۶۰ درصد دانشجویان دانشگاه‌ها را تشکیل می‌دهند، اما سیاست‌هایی مانند سهمیه‌بندی جنسیتی در برخی رشته‌ها، مانند پزشکی، دسترسی آنها را محدود کرده است.<ref name=":14" /> گزارش هرانا در سال ۲۰۲۴ از اخراج زنان از دانشگاه‌ها به دلیل فعالیت‌های سیاسی یا عدم رعایت حجاب خبر می‌دهد.<ref name=":12" /> این محدودیت‌ها نه تنها حقوق زنان، بلکه توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور را تحت تأثیر قرار داده است. کتاب «اقتصاد سیاسی ایران» نوشته سوزان مالونی تأکید می‌کند که محرومیت زنان از مشارکت اقتصادی، یکی از عوامل اصلی رشد پایین اقتصادی ایران است.<ref name=":15" /> | ||
در حوزه سیاسی، زنان از حضور در مناصب ارشد، مانند ریاست‌جمهوری یا رهبری، منع شده‌اند (اصل ۱۱۵ قانون اساسی) | در حوزه سیاسی، زنان از حضور در مناصب ارشد، مانند ریاست‌جمهوری یا رهبری، منع شده‌اند (اصل ۱۱۵ قانون اساسی)<ref name=":16" /> تنها ۵ درصد نمایندگان مجلس ایران در سال ۲۰۲۴ زن بودند، که نشان‌دهنده مشارکت سیاسی محدود است.<ref>[https://ir.voanews.com/a/hundreds-of-human-rights-violations-recorded-by-iran-in-november/7874345.html ثبت صدها مورد نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی در آبان ماه - صدای آمریکا]</ref> این محدودیت‌ها زنان را از تأثیرگذاری بر سیاست‌گذاری محروم کرده و صدای آنها را در تصمیم‌گیری‌های کلان خاموش کرده است. | ||
=== پیامدهای اجتماعی و سیاسی === | === پیامدهای اجتماعی و سیاسی === | ||
نقض حقوق زنان به افزایش مقاومت مدنی، به‌ویژه در میان زنان جوان، منجر شده است. اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ نشان‌دهنده رشد آگاهی عمومی نسبت به تبعیض جنسیتی بود و زنان در خط مقدم این اعتراضات قرار داشتند. | نقض حقوق زنان به افزایش مقاومت مدنی، به‌ویژه در میان زنان جوان، منجر شده است. اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ نشان‌دهنده رشد آگاهی عمومی نسبت به تبعیض جنسیتی بود و زنان در خط مقدم این اعتراضات قرار داشتند.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DA%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%84-%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/a-71926293 نگرانی گزارشگر سازمان ملل متحد از افزایش اعدام‌ها در ایران - سایت دویچه‌وله]</ref> این اعتراضات، که به گفته گزارش [[جاوید رحمان|'''جاوید رحمان''']] گسترده‌ترین چالش علیه رژیم در دهه‌های اخیر بود، نشان داد که زنان دیگر حاضر به پذیرش تبعیض نیستند.<ref name=":9" /> با این حال، سرکوب شدید این اعتراضات، از جمله بازداشت و شکنجه فعالان، فضای مدنی را محدود کرده است. گزارش سازمان عفو بین‌الملل در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که زنان فعال حقوق بشر با احکام سنگین زندان مواجه شده‌اند.<ref>[https://www.radiozamaneh.com/540454/ ۴۷ کشور نقض حقوق بشر در ایران را محکوم کردند - سایت رادیو زمانه]</ref> نرگس محمدی، برنده جایزه نوبل صلح، به دلیل فعالیت‌هایش در دفاع از حقوق زنان و زندانیان، بارها بازداشت شده و در شرایط غیرانسانی نگهداری شده است.<ref>کتاب: «زن و سیاست در ایران» حجاب، بی‌حجابی و بدحجابی، نویسنده: حمیده صدقی.</ref> | ||
این نقض‌ها واکنش‌های بین‌المللی گسترده‌ای را برانگیخته است. قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۲۴ تبعیض علیه زنان در ایران را محکوم کرده و خواستار اصلاح قوانین تبعیض‌آمیز شده است. | این نقض‌ها واکنش‌های بین‌المللی گسترده‌ای را برانگیخته است. قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۲۴ تبعیض علیه زنان در ایران را محکوم کرده و خواستار اصلاح قوانین تبعیض‌آمیز شده است.<ref>[https://www.bbc.com/persian/articles/c4g90wqg9eyo گزارش دوم کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل: نقض حقوق بشر در ایران «پیچیده و گسترده» است - بی‌بی‌سی]</ref> همچنین، ۵۴ کشور در مارس ۲۰۲۴ بیانیه‌ای مشترک علیه خشونت سیستماتیک علیه زنان ایرانی صادر کردند.<ref>[https://akhbar-rooz.com/1404/02/13/15793/ ۳۰۹ کارشناس جهانی از سازمان ملل خواستند تا مانع موج جدید اعدام‌های زندانیان سیاسی در ایران شود - سایت اخبار روز]</ref> گزارش دیده‌بان حقوق بشر از تحریم‌های هدفمند علیه مقامات ایرانی مسئول سرکوب زنان، مانند فرماندهان گشت ارشاد، خبر می‌دهد.<ref name=":7" /> با این حال، رژیم ایران با انکار این گزارش‌ها و ادامه سیاست‌های تبعیض‌آمیز، به نقض حقوق زنان ادامه داده است. | ||
پیامدهای اجتماعی این نقض‌ها شامل کاهش اعتماد عمومی به نهادهای دولتی و افزایش خودسانسوری در میان زنان است. گزارش یورو نیوز در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که بسیاری از زنان به دلیل ترس از بازداشت یا آزار، از مشارکت در فعالیت‌های عمومی اجتناب می‌کنند. | پیامدهای اجتماعی این نقض‌ها شامل کاهش اعتماد عمومی به نهادهای دولتی و افزایش خودسانسوری در میان زنان است. گزارش یورو نیوز در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که بسیاری از زنان به دلیل ترس از بازداشت یا آزار، از مشارکت در فعالیت‌های عمومی اجتناب می‌کنند.<ref name=":7" /> اما در عین حال، مقاومت‌های زیرزمینی، مانند کمپین‌های آنلاین علیه حجاب اجباری، نشان‌دهنده پویایی جنبش زنان است.<ref>[https://www.iranintl.com/202310103686 بررسی موارد نقض حقوق بشر از سوی جمهوری اسلامی در کمیته حقوق بشر سازمان ملل - ایران اینترنشنال]</ref> کتاب «دموکراسی آیت الله‌ها» نوشته هومن مجد تأکید می‌کند که زنان ایرانی، با وجود سرکوب، همچنان نیروی محرکه تغییر اجتماعی هستند.<ref name=":16" /> | ||
= نقض حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی = | = نقض حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی = | ||