۸٬۷۶۹
ویرایش
(اصلاح املا، اصلاح سجاوندی، اصلاح ارقام) |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات هنرمند | |||
| رنگ پسزمینه = | |||
| عنوان = بهرام بیضایی | |||
| تصویر =بهرام بیضایی؛2.JPG | |||
| اندازه تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| نام اصلی = | |||
| نام = بهرام | |||
| نام خانوادگی = بیضایی | |||
| تاریخ تولد = ۵ دی ۱۳۱۷ | |||
| شهر تولد= تهران | |||
| کشور تولد= | |||
| تاریخ مرگ = | |||
| شهر مرگ = | |||
| کشور مرگ = | |||
| ملیت = | |||
| حوزه فعالیت =کارگردان سینماو تئاتر، نمایشنامهنویس | |||
| رشته = | |||
| آموزش = | |||
| جنبش = | |||
| سبک = | |||
| آثار = فیلم سینمای: رگبار، باشو غریبه کوچولو، ماه و مه و… | |||
نمایشنامه:مرگ یزدگرد، هشتمین سفر سندباد، عروسکها و… | |||
| پشتیبانان = | |||
| تأثیرپذیرفته از = | |||
| تأثیرگذاشته بر =هنرمندان ایرانی | |||
| جوایز = | |||
| وبگاه =instagram.com/mehrdad_naseri | |||
}} | |||
'''بهرام بیضایی'''، (متولد ۵ دی ۱۳۱۷، تهران) یکی از برجستهترین کارگردانان، نمایشنامهنویسان، فیلمنامهنویسان و پژوهشگران ایرانی است که به دلیل آثار نوآورانه و تأثیرگذارش در سینما، تئاتر و پژوهشهای فرهنگی، شهرتی جهانی کسب کرده است. او با آثاری چون فیلمهای «رگبار» (۱۳۵۱)، «باشو، غریبه کوچک» (۱۳۶۴) و نمایشنامههایی مانند «مرگ یزدگرد» (۱۳۵۸) و کتاب پژوهشی «نمایش در ایران» (۱۳۴۴)، به ترکیب فرهنگ و تاریخ ایران با مسائل اجتماعی و سیاسی پرداخته و سبک بصری و روایی منحصربهفردی خلق کرده است. بیضایی با تمرکز بر موضوعاتی چون هویت، عدالت اجتماعی، نقش زنان و نقد استبداد، از اساطیر و ادبیات پارسی الهام گرفته و به یکی از پیشگامان سینمای موج نو ایران و تئاتر مدرن تبدیل شده است. | '''بهرام بیضایی'''، (متولد ۵ دی ۱۳۱۷، تهران) یکی از برجستهترین کارگردانان، نمایشنامهنویسان، فیلمنامهنویسان و پژوهشگران ایرانی است که به دلیل آثار نوآورانه و تأثیرگذارش در سینما، تئاتر و پژوهشهای فرهنگی، شهرتی جهانی کسب کرده است. او با آثاری چون فیلمهای «رگبار» (۱۳۵۱)، «باشو، غریبه کوچک» (۱۳۶۴) و نمایشنامههایی مانند «مرگ یزدگرد» (۱۳۵۸) و کتاب پژوهشی «نمایش در ایران» (۱۳۴۴)، به ترکیب فرهنگ و تاریخ ایران با مسائل اجتماعی و سیاسی پرداخته و سبک بصری و روایی منحصربهفردی خلق کرده است. بیضایی با تمرکز بر موضوعاتی چون هویت، عدالت اجتماعی، نقش زنان و نقد استبداد، از اساطیر و ادبیات پارسی الهام گرفته و به یکی از پیشگامان سینمای موج نو ایران و تئاتر مدرن تبدیل شده است. | ||
خط ۹: | خط ۳۹: | ||
نگرشهای سیاسی بیضایی، بهویژه تقابلش با رژیم جمهوری اسلامی، بخش جداییناپذیری از هویت اوست. او در آثاری مانند «سگکشی» (۱۳۸۰) فساد اقتصادی و اجتماعی را نقد کرد و در «مرگ یزدگرد» با استفاده از استعارههای تاریخی، استبداد را به چالش کشید. برخی منابع آثار او را «شمشیر داموکلس» بر سر نظام استبدادی توصیف کردهاند. این تقابل، اگرچه او را از فعالیت در ایران محروم کرد، اما میراثش را بهعنوان نمادی از مقاومت تقویت نمود. بیضایی در تبعید نیز با خلق آثار جدید و تدریس، به مبارزه با سرکوب فرهنگی ادامه داد و الهامبخش هنرمندان و روشنفکران شد. | نگرشهای سیاسی بیضایی، بهویژه تقابلش با رژیم جمهوری اسلامی، بخش جداییناپذیری از هویت اوست. او در آثاری مانند «سگکشی» (۱۳۸۰) فساد اقتصادی و اجتماعی را نقد کرد و در «مرگ یزدگرد» با استفاده از استعارههای تاریخی، استبداد را به چالش کشید. برخی منابع آثار او را «شمشیر داموکلس» بر سر نظام استبدادی توصیف کردهاند. این تقابل، اگرچه او را از فعالیت در ایران محروم کرد، اما میراثش را بهعنوان نمادی از مقاومت تقویت نمود. بیضایی در تبعید نیز با خلق آثار جدید و تدریس، به مبارزه با سرکوب فرهنگی ادامه داد و الهامبخش هنرمندان و روشنفکران شد. | ||
بهرام بیضایی، با ایستادگی در برابر سرکوب و تعهد به آزادی بیان، نهتنها بهعنوان یک هنرمند، بلکه بهعنوان یک چهره مقاوم در برابر استبداد، جایگاهی بیبدیل در تاریخ ایران دارد.<ref name=":0">[https://setare.com/fa/news/17911/%D8%A8%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%DB%8C%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C/ بیوگرافی بهرام بیضایی؛ هنرمند سرشناس ایرانی - ستاره]</ref><ref name=":1">[https://www.ketabane.org/products/author-%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%DB%8C%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C بهرام بیضایی - کتابانه]</ref><ref name=":2">[https://iranwire.com/fa/jinac/44482/ ۸۲ سالگی بهرام بیضایی؛ هنرمندی که مقابل نظامِ حذف و سانسور کرنش نکرد - ایران وایر]</ref><ref name=":3">[https://www.radiofarda.com/a/interview-bahram-beyzaei-playwriter-clerics-iran/33146545.html گفتگوی اختصاصی با بهرام بیضایی: آخوندها با شستشوی مغزی ملت همیشه در قدرت بودند - رادیو فردا]</ref><ref name=":4">[https://www.radiofarda.com/a/31052361.html «ماهی» بهرام بیضائی و قتلهای | بهرام بیضایی، با ایستادگی در برابر سرکوب و تعهد به آزادی بیان، نهتنها بهعنوان یک هنرمند، بلکه بهعنوان یک چهره مقاوم در برابر استبداد، جایگاهی بیبدیل در تاریخ ایران دارد.<ref name=":0">[https://setare.com/fa/news/17911/%D8%A8%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%DB%8C%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C/ بیوگرافی بهرام بیضایی؛ هنرمند سرشناس ایرانی - ستاره]</ref><ref name=":1">[https://www.ketabane.org/products/author-%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%DB%8C%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C بهرام بیضایی - کتابانه]</ref><ref name=":2">[https://iranwire.com/fa/jinac/44482/ ۸۲ سالگی بهرام بیضایی؛ هنرمندی که مقابل نظامِ حذف و سانسور کرنش نکرد - ایران وایر]</ref><ref name=":3">[https://www.radiofarda.com/a/interview-bahram-beyzaei-playwriter-clerics-iran/33146545.html گفتگوی اختصاصی با بهرام بیضایی: آخوندها با شستشوی مغزی ملت همیشه در قدرت بودند - رادیو فردا]</ref><ref name=":4">[https://www.radiofarda.com/a/31052361.html «ماهی» بهرام بیضائی و قتلهای زنجیرهای - رادیو فردا]</ref><ref name=":5">[https://www.independentpersian.com/node/68046/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D9%87%D9%86%D8%B1/%D8%A8%DB%8C%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DB%B3%DB%B0-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%BA%D9%84%DB%8C-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%85 بیضایی: ۳۰ سال در ایران شغلی نداشتم - ایندیپندنت]</ref><ref name=":6">[https://ir.voanews.com/a/beizaeiinstanford-2011-1-24-114501844/150482.html آغاز دوره سوم تدریس سینمایی بهرام بیضایی در دانشگاه استنفورد کالیفرنیا - صدای آمریکا]</ref><ref name=":7">[https://iranian-republic.org/fa/article/462/%D8%B4%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%88%DA%A9%D9%84%D8%B3-%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%DB%8C%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C شمشیر داموکلس بهرام بیضایی بالای سر نظام استبدادی - همبستگی جمهویخواهان ایران]</ref> | ||
== زندگینامه == | == زندگینامه == | ||
خط ۱۳۹: | خط ۱۶۹: | ||
|درباره عشق، خیانت و محدودیتهای اجتماعی | |درباره عشق، خیانت و محدودیتهای اجتماعی | ||
|} | |} | ||
= آثار مکتوب = | = آثار مکتوب = | ||
بهرام بیضایی علاوه بر فعالیت در سینما و تئاتر، بهعنوان پژوهشگر و نویسنده نیز آثاری برجسته در حوزه فرهنگ، تاریخ و نمایش ایران خلق کرده است. کتابهای او، که عمدتاً پژوهشی و تحلیلی هستند، به بررسی ریشههای نمایشی و ادبی ایران میپردازند و از منابع مهم برای پژوهشگران تئاتر و فرهنگ ایرانی محسوب میشوند. این آثار با نثری روان و رویکردی علمی، جایگاه بیضایی را بهعنوان یکی از محققان برجسته فرهنگ ایران تثبیت کردهاند. | بهرام بیضایی علاوه بر فعالیت در سینما و تئاتر، بهعنوان پژوهشگر و نویسنده نیز آثاری برجسته در حوزه فرهنگ، تاریخ و نمایش ایران خلق کرده است. کتابهای او، که عمدتاً پژوهشی و تحلیلی هستند، به بررسی ریشههای نمایشی و ادبی ایران میپردازند و از منابع مهم برای پژوهشگران تئاتر و فرهنگ ایرانی محسوب میشوند. این آثار با نثری روان و رویکردی علمی، جایگاه بیضایی را بهعنوان یکی از محققان برجسته فرهنگ ایران تثبیت کردهاند. | ||
خط ۱۷۰: | خط ۲۰۱: | ||
|تحلیل اسطوره سهراب در شاهنامه | |تحلیل اسطوره سهراب در شاهنامه | ||
|} | |} | ||
= سبک و مضامین = | = سبک و مضامین = | ||
بهرام بیضایی با سبک منحصربهفرد خود، که ترکیبی از شاعرانگی، عمق تاریخی و نقد اجتماعی است، جایگاه ویژهای در هنر ایران دارد. او با الهام از اساطیر، تاریخ و ادبیات پارسی، آثاری خلق کرده که به موضوعات هویتی، عدالت اجتماعی و نقش زنان در جامعه میپردازند. آثارش اغلب چندلایه و دارای ساختاری پیچیده هستند و از سنتهای نمایشی ایرانی مانند تعزیه و نقالی بهره میبرند. بیضایی از طریق شخصیتهای تاریخی و اسطورهای، مسائل معاصر مانند سرکوب و استبداد را به تصویر میکشد. برای مثال، نمایشنامه و فیلم «مرگ یزدگرد» (۱۳۵۸ و ۱۳۶۱) با روایت سقوط ساسانیان، بهطور غیرمستقیم به محدودیتهای سیاسی در ایران اشاره دارد. | بهرام بیضایی با سبک منحصربهفرد خود، که ترکیبی از شاعرانگی، عمق تاریخی و نقد اجتماعی است، جایگاه ویژهای در هنر ایران دارد. او با الهام از اساطیر، تاریخ و ادبیات پارسی، آثاری خلق کرده که به موضوعات هویتی، عدالت اجتماعی و نقش زنان در جامعه میپردازند. آثارش اغلب چندلایه و دارای ساختاری پیچیده هستند و از سنتهای نمایشی ایرانی مانند تعزیه و نقالی بهره میبرند. بیضایی از طریق شخصیتهای تاریخی و اسطورهای، مسائل معاصر مانند سرکوب و استبداد را به تصویر میکشد. برای مثال، نمایشنامه و فیلم «مرگ یزدگرد» (۱۳۵۸ و ۱۳۶۱) با روایت سقوط ساسانیان، بهطور غیرمستقیم به محدودیتهای سیاسی در ایران اشاره دارد. | ||
خط ۱۸۶: | خط ۲۱۸: | ||
فیلمها و نمایشنامههای بیضایی، به دلیل محتوای انتقادی و اشاره به مسائل سیاسی و اجتماعی، بارها از اکران یا اجرا محروم شدند. برای مثال، فیلم «مرگ یزدگرد» (۱۳۶۱)، که به سقوط ساسانیان میپردازد، به دلیل تفسیرهای سیاسی و نقد غیرمستقیم رژیم، سالها اجازه اکران نیافت. همچنین، «چریکه تارا» (۱۳۵۷) به دلیل شرایط سیاسی پس از انقلاب، تا مدتها نمایش داده نشد. حتی آثاری مانند «باشو، غریبه کوچک» (۱۳۶۴)، که به موضوعات انسانی و جنگ میپرداخت، با مشکلات سانسور مواجه شد. این محدودیتها نهتنها تولید آثار جدید را برای بیضایی دشوار کرد، بلکه او را از دسترسی به سالنهای تئاتر و منابع مالی محروم ساخت. | فیلمها و نمایشنامههای بیضایی، به دلیل محتوای انتقادی و اشاره به مسائل سیاسی و اجتماعی، بارها از اکران یا اجرا محروم شدند. برای مثال، فیلم «مرگ یزدگرد» (۱۳۶۱)، که به سقوط ساسانیان میپردازد، به دلیل تفسیرهای سیاسی و نقد غیرمستقیم رژیم، سالها اجازه اکران نیافت. همچنین، «چریکه تارا» (۱۳۵۷) به دلیل شرایط سیاسی پس از انقلاب، تا مدتها نمایش داده نشد. حتی آثاری مانند «باشو، غریبه کوچک» (۱۳۶۴)، که به موضوعات انسانی و جنگ میپرداخت، با مشکلات سانسور مواجه شد. این محدودیتها نهتنها تولید آثار جدید را برای بیضایی دشوار کرد، بلکه او را از دسترسی به سالنهای تئاتر و منابع مالی محروم ساخت. | ||
بیضایی در برابر این فشارها مقاومت کرد و از سازش با سیاستهای رژیم خودداری نمود. به گزارش ایران | بیضایی در برابر این فشارها مقاومت کرد و از سازش با سیاستهای رژیم خودداری نمود. به گزارش ایران وایر، او هرگز در برابر نظام سانسور و حذف، کرنش نکرد و به همین دلیل به یکی از نمادهای مقاومت فرهنگی تبدیل شد. این ایستادگی، اگرچه به قیمت محرومیت از فعالیت در ایران تمام شد، اما جایگاه او را بهعنوان هنرمندی متعهد به آزادی بیان تثبیت کرد.<ref name=":2" /><ref name=":5" /><ref name=":10">[https://journalspsich.com/index.php/journalspsich/article/view/412/332 سیاستهای فرهنگی جمهوری اسلامی و تأثیر آن بر آثار بهرام بیضایی و محمود دولتآبادی - ژورنال انگلیسی]</ref> | ||
=== نقد رژیم در آثار === | === نقد رژیم در آثار === | ||
خط ۲۱۸: | خط ۲۵۰: | ||
بیضایی با تأکید بر [[آزادی بیان]] و مقاومت در برابر سانسور، الهامبخش نسلهای جدید شد. به گزارش رادیو فردا، بیضایی رژیم ایران را به شستوشوی مغزی و سرکوب فرهنگی متهم کرد، پیامی که در تبعید نیز تکرار شد. این مواضع، همراه با آثارش، او را به الگویی برای هنرمندانی تبدیل کرد که در شرایط دشوار به خلق آثار مستقل ادامه میدهند. میراث بیضایی، فراتر از هنر، در ایستادگیاش در برابر سرکوب و تعهدش به حقیقت نهفته است، و او را به یکی از تأثیرگذارترین چهرههای فرهنگی ایران تبدیل کرده است.<ref name=":3" /><ref name=":2" /><ref name=":6" /><ref name=":7" /><ref name=":9" /><ref name=":10" /> | بیضایی با تأکید بر [[آزادی بیان]] و مقاومت در برابر سانسور، الهامبخش نسلهای جدید شد. به گزارش رادیو فردا، بیضایی رژیم ایران را به شستوشوی مغزی و سرکوب فرهنگی متهم کرد، پیامی که در تبعید نیز تکرار شد. این مواضع، همراه با آثارش، او را به الگویی برای هنرمندانی تبدیل کرد که در شرایط دشوار به خلق آثار مستقل ادامه میدهند. میراث بیضایی، فراتر از هنر، در ایستادگیاش در برابر سرکوب و تعهدش به حقیقت نهفته است، و او را به یکی از تأثیرگذارترین چهرههای فرهنگی ایران تبدیل کرده است.<ref name=":3" /><ref name=":2" /><ref name=":6" /><ref name=":7" /><ref name=":9" /><ref name=":10" /> | ||
== منابع | == منابع == |
ویرایش