مکانیزم ماشه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مکانیزم ماشه''' (Snapback) ساز و کار حل اختلافات در بند‌های ۳۶ و ۳۷ توافق هسته‌ای [[برنامه جامع اقدام مشترک|برجام]] است که در آن‌ها مسائل مربوط به حل و فصل اختلاف میان طرف‌های [[برنامه جامع اقدام مشترک|برجام]]، در صورت بروز مناقشه به طور مفصل شرح داده شده‌اند. این دو بند از آن‌جا که رجوع به آن‌ها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی منجر شود به مکانیسم ماشه معروف شده‌اند.  

با افشای پروژه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، ذیل فصل هفت منشور ملل متحد، ایران مشمول قطعنامه‌های و محکومیت‌هایی شد که می‌توانست سخت‌ترین تحریم‌های، نفتی، اقتصادی، نظامی، کالاهایی با کاربرد دوگانه و در ادامه مجوز حمله نظامی را نیز به همراه آورد. اما بدون این که حتی یک روز این تحریم‌ها در مورد ایران اجرا شوند، در تاریخ تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ جمهوری اسلامی توانست به تواقنامه‌آی با گروه ۵+۱ برسد. پس از این تواقفنامه شورای امنیت نیز به اتفاق آرا قعطنامه ۲۲۳۱ را صادر کرد که ایران را از ذیل فصل ۷ منشور ملل متحد و خطر آن خارج کرد.<ref>[https://www.bbc.com/persian/iran/2015/07/150721_l12_iran_unscr_2231 قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت درباره ایران چه ویژگی‌هایی دارد؟]</ref>  

در این قعطنامه نیز همچون برجام مکانیزم ماشه وجود دارد. با توجه به خروج آمریکا از برجام، دونالد ترامپ قصد دارد با استفاده از قعطنامه ۲۲۳۱ که نام آمریکا نیز در آن وجود دارد مکانیزم ماشه را فعال کند. این قعطنامه به همه اعضای دائم شورای امنیت این امکان را می‌دهد که مکانیزم ماشه را فعال کنند.  با توجه به اینکه آژانس بین‌المللی اتمی ایران را ناقض تعهدات خود می‌داند آمریکا می‌تواند شکایت‌نامه‌ای را به شورای امنیت ارائه دهد. شکایت‌نامه‌ای که رأی مخالف روسیه و چین در آن مؤثر نیست. زیرا آمریکا خواهد توانست رأی مخالف آن‌ها را وتو کند. برای دور زدن وتوی آمریکا چین و روسیه باید اثبات نمایند که مبنای مخالفتشان با فعال شدن مکانیزم ماشه یک مبنای رویه‌ای(Procedural vote ) است و حق وتو در مورد آن وجود ندارد. اثبات چنین رویه‌ای بسیار پیچیده‌است،‌هر چند که حتی اگر چین و روسیه قادر به اثبات آن باشند باز آمریکا می‌تواند از حق وتوی دابل (Double Veto)  استفاده کرده و مجددا أی مخالف چین و روسیه را دور زده و ماشه را بچکاند. [[پرونده:تحریم‌ها باز می‌گردند.JPG|جایگزین=تحریم‌ها باز می‌گردند|بندانگشتی|تحریم‌ها باز می‌گردند]]چکاندن ماشه به معنی تحریم‌هایی بسیار دشوار است که می‌تواند رژیم ایران را به کلی فلج کند.  

در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام  آمده است در صورتی که هر یک از طرف‌های باقی‌مانده در برجام (حتی یک کشور) باور داشته باشند که ایران با اقدامات خود توافق را نقض کرده می‌توانند روندی را آغاز کنند که به ارجاع مجدد پرونده به شورای امنیت و بازگشت خودکار تحریم‌ها منتهی می‌شود.<ref name=":0" /> این ۲ بند از آن‌جا که رجوع به آن‌ها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بینجامد، به مکانیسم ماشه معروف شده‌‌اند. کشوری که خواهان فعال شدن مکانیزم ماشه است باید شکایتی را به کمسیون مشترک ارائه کند. چنان‌چه اختلافات ظرف مدت ۱۵ روز در این کمیسیون حل و فصل نشود، موضوع در سطح هیئت وزیران خارجه‌ی ۴+۱ طرح و رسیدگی خواهد شد و در صورت عدم حل و فصل اختلاف در سطح وزرای خارجه‌ی ۴+۱ در یک مهلت ۱۵ روزه، کمیسیون مشترک در کم‌تر از ۵ روز نظریه‌ی هیأت مشورتی را با هدف فیصله‌ی موضوع بررسی خواهد کرد.  اگر در این بازه زمانی ۳۵ روزه مسأله حل نشد شاکی می‌تواند شورای امنیت را از آن مطلع سازد. پس از آن شورای امنیت طی ۳۰ روز باید قطعنامه‌ای را صادر نماید که شکایت را تأیید یا رد کند. در غیر این صورت تحریم‌ها به طور خودکار باز می‌گردد.<ref name=":1">[https://www.irna.ir/news/83634719/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7-%D9%88-%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%AD%D9%84-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9 اروپا و فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف در برجام] - خبرگزاری ایرنا</ref>

نکته‌ی مهم ساز و کار مکانیزم ماشه این است که در  این مرحله هیچ کشوری حق وتو ندارد و شورای امنیت با استناد به بند ۴۲ فصل هفتم منشور ملل متحد تا اقدام نظامی علیه رژیم ایران می‌تواند پیشروی کند.<ref name=":0">[https://fa.iranfreedom.org/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%B4%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA/ مکانیسم ماشه چیست و چگونه عمل می‌کند]</ref>

در تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ تیم مذاکره کننده ایران یک توافق هسته‌ای را با گروه ۵+۱ امضا کرد. پس از این توافقنامه بود که در تاریخ ۲۹ تیر قطعنامه ۲۲۳۱ به اتفاق آراء صادر شد و ایران از تمامی محکومیت‌ها و تحریم‌هایی که هنوز اعمال نشده بودند خلاصی یافت.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.neconews.com/vdcfvedt.w6dxcagiiw.html| عنوان = تصویب قطعنامه شورای امنیت برای لغو تحریم‌های ایران به اتفاق آرا - قطعنامه 2231 این بار به نفع ایران | نویسنده = | تاریخ = ۲۹ تیر ۱۳۹۴| ناشر = نکونیوز}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.bbc.com/persian/iran/2015/07/150720_l10_unsc_iran_nuclear_deal_resolution?ocid=socialflow_facebook| عنوان = قطعنامه مربوط به توافق اتمی ایران در شورای امنیت تصویب شد | نویسنده = | تاریخ = ۲۹ تیر ۱۳۹۴| ناشر = بی‌بی‌سی فارسی}}</ref> آمریکا یکی از امضا کنندگان این توافق‌نامه است. در این توافق‌نامه نیز مکانیزم ماشه وجود دارد. در حال حاضر از آن‌جا که آمریکا از برجام خارج شده است قصد دارد از طریق همین قطعنامه مکانیزم ماشه را فعال نماید. در این قطعنامه آمده است که درصورت هر گونه تخلف و در صورتی که این تخلف تأیید شود، موضوع لغو تحریم‌ها و مفاد قطعنامه زیر سوال خواهد رفته و باید مجددا بررسی شود. با توجه به این آژانس بین‌المللی اتمی صراحتا نقض تعهدات ایران را اعلام کرده است آمریکا قصد دارد از حق خود در این قطعنامه استفاده کرده و بر این اساس شکایتی را به شورای امنیت ارائه نماید. <ref>[https://www.radiofarda.com/a/commentary-on-us-to-active-trigger-mechanism-against-jcpoa/30696759.html آیا آمریکا می‌تواند مکانیزم ماشه را فعال کند؟]</ref>