چای دبش
اختلاس چای دبش، بزرگترین پرونده‌ی فساد اقتصادی از زمان شکل‌گیری جمهوری اسلامی در ایران است. این پرونده با مبلغ ۳.۴ میلیارد دلار (نزدیک به ۱۴۰هزار میلیارد تومان) سنگین‌ترین پرونده فساد در ایران است.
شرکت چای دبش در دهه ۴۰ شمسی در قالب یک شرکت بازرگانی در زمینه واردات چای از کشورهای تولیدکننده مانند هندوستان، سریلانکا و کنیا فعالیت خود را آغاز کرد. در سال ۱۳۷۰ برند چای دبش به صورت رسمی ثبت شد. این شرکت با تاسیس اولین کارخانه خود اقدام به تولید و عرضه محصولات بسته‌بندی شده با برند چای دبش نمود. چای دبش هم اکنون با مساحت بیش از ۷۰۰۰۰ متر مربع بزرگترین و مجهزترین کارخانه چای در خاورمیانه است.[۱]
پیشینه اختلاس ۳.۷ میلیارد دلاری
شرکت چای دبش برای وارد کردن چای هندی ۱۴دلاری ثبت سفارش می‌کرد اما به جای آن، چای درجه ۲ ایرانی به قیمت ۲دلار را به فروش رسانده است. این شرکت باقی دلارهای خود را در بازار آزاد به فروش رسانده است. نکته دیگر اینکه برای ۱.۴میلیارد دلار آن اصلا هیچ کالایی وارد نکرده است.[۲]
رسانه‌ها میزان این تخلف را از ۲ تا ۳.۷ میلیارد دلار بیان کرده‌اند. به گفته رسانه‌ها این بزرگترین پرونده اختلاس در ایران می‌باشدکه تاکنون افشا شده است. تخلف میلیارد دلاری در واردات چای توسط شرکت چای دبش از سال۱۳۹۸ آغاز شده و تا پایان سال ۱۴۰۱ ادامه داشته است.
برخی مطبوعات رقم این اختلاس را مجموعا معادل ۳.۳۷۰ میلیارد دلار می‌دانند. از این مبلغ نزدیک به ۱.۴۷۲ میلیون دلار از ارز نیمایی به منظور تهیه ماشین‌آلات تامین شده است. بقیه این مبلغ جهت واردات چای بوده است.
ثبت شرکت‌های زنجیره‌ای
اکبر رحیمی درآباد، به همراه خانواده‌اش ۱۴شرکت در زمینه واردات، بسته‌بندی و توزیع چای دارند. عرفان رحیمی و مژگان عیدی از اعضای خانواده وی در تیرماه ۱۴۰۱ یک شرکت بدون حضور اکبر رحیمی درآباد ثبت کرده‌اند. نام این شرکت «رسام آکام لوتوس‌‌آروند» است و در زمینه چای فعال است.
این خانواده از طریق ۳شرکت تابعه به نام‌های « آسان توان تولید»، «دبش سبز گستر» و «فرآورده‌های غذایی نیکو فراز» از بانک مرکزی ارز نیمایی و دولتی دریافت می‌کردند.
در وب‌سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی کل ارز نیمایی و ۴۲۰۰ تومانی که از ۲۱ فروردین۱۳۹۷ تا اردیبهشت ۱۴۰۰ به اشخاص حقوق و حقیقی در این شرکت پرداخت شده است
موجود است.[۳]
شرکت چای دبش به منظور استفاده از تسهیلات ارزی اقدام به تاسیس شرکت‌های تابعه نموده است. در زیر لیستی از شرکت‌های تابعه چای دبش که مربوط به اکبر رحیمی درآباد و همسرش مژگان عیدی است آماده است:
شرکت‌های اکبر رحیمی‌درآباد:
شرکت سهامی خاص فرآورده‌های غذایی نیکو فراز
شرکت سهامی خاص افرند کلبه ایرانیان
شرکت سهامی خاص گروه صنعتی سرزمین سپید عرفان
شرکت سهامی خاص راشا سانا پرگاس آروند
شرکت دبش سبز گستر
شرکت آسان توان تولید
شرکت شهد زر نوش
شرکت طلوع تجارت ستاره
شرکت ظهور تک ستاره
شرکت پخش سراسری دبش نیکو گستر شرق
شرکت پخش سراسری دبش نیکو گستر غرب
شرکت پخش سراسری دبش نیکو گستر البرز
شرکت فرآورده‌های غذایی و ساخت ماشین آلات صنعتی پزشکی نیکو فراز
شرکت پیشرو تجارت عرفان
شرکت‌های مژگان عیدی:
شرکت آلوارس پرواز ایرانیان
شرکت سهامی خاص فرآورده‌های غذایی نیکو فراز
شرکت سهامی خاص افرند کلبه ایرانیان
شرکت سهامی خاص شهد زر نوش
شرکت سهامی خاص گروه صنعتی سرزمین سپید عرفان
شرکت سهامی خاص راشا سانا پرگاس آروند
شرکت آسان توان تولید[۴]
سازوکار اختلاس
اکبر رحیمی درآباد با استفاده از رانت آقازاده‌ها توانسته بود قوانین گمرکی و مالیاتی را دور بزند و برای چندین سال هیچ دستگاهی متوجه آن نشود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که وی به منظور پیشبرد کارها خود در تمامی دستگاه‌های اجرایی از جمله وزرات‌خانه‌های کشاورزی و صمت، سازمان گمرک، سازمان استاندارد و بانک مرکزی نفوذ و نفرات خود را داشته است.
برای نمونه در حالی که واردات چای نیازمند استعلام از دستگاه‌های دیگر برای تاییدکیفیت است و واردات این کالا از مسیر زرد و یا قرمز انجام می‌شده است. مسیر ترخیص کالاهای این هلدینگ از مسیر سبز انجام می‌شده است.
مسیر سبز به معنای ترخیص کالا و درج تیک‌های مورد نظر بدون چک آن می‌باشد.[۵]در همین راستا ارز تخصیصی به منظور واردات چای تنها در اختیار این شرکت قرار گرفته است. سایر وارد کنندگان چای طی شکایتی به مخبر معاون اول رئیسی خواستار بررسی فوری این اقدام وزارت جهادکشاورزی شده بودند.
بنا به گزارش سازمان بازرسی تنها در سال ۱۴۰۱ دولت برای واردات چای کل کشور مبلغ ۱.۳۹۶ میلیارد دلار ارز اختصاص داده است. این درحالی است که براساس لایحه بودجه ۱۴۰۱ ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی ۹ میلیارد دلار بوده است.
به گزارش دنیای اقتصاد در سال ۹۸ و ۹۹ ارز تخصیص یافته برای واردات چای نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار بوده است. اما در سال ۱۴۰۰ به مدت ۳ سال میزان ارز تخصیصی ۳ برابر شده است.[۵]متوسط عددی اختلاس چای دبش را می‌توان ۳.۳ میلیارد دلار در نظر گرفت. حال با این میزان پول چه کارهایی می‌شد انجام داد:
سال‌ها است که بازنشستگان در کف خیابان مطالبات خود را دارند اما پاسخ همه دولتمردان به آنها یک جمله است: «پول نداریم»
این در حالی است که برای متناسب‌سازی سالیانه در یک صندوق بازنشستگی، نیاز به ۹ هزار میلیارد تومان پول است. با توجه به میزان اختلاس ۱۴۰ هزار میلیارد تومانی چای دبش، می‌توان ۱۵ بار اجرای متناسب‌سازی را انجام داد.
میزان بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی در سال جاری کمتر از ۸۰ هزار میلیارد تومان است. به این صورت میزان اختلاس چای دبش نزدیک به ۲ برابر بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی است.
ابعاد اختلاس
هزینه ساخت کارخانه مونتاژ بوئینگ ۳.۵ میلیارد دلار است.
هزینه ساخت برج ساعت مکه ۳.۵ میلیارد دلار است.
هزینه ساخت یک مجتمع پتروشیمی، ۱.۲میلیارد دلار است.
هزینه رفع آلودگی هوا و قانون هوای پاک در یک سال کمتر از ۱۷ میلیون دلار است.
هزینه بازسازی مدارس فرسوده کل کشور کمتر از ۲ میلیارد دلار است.[۶]
سودبرندگان اختلاس
نقش آقازاده‌ها در فساد و اختلاس‌ها
بی‌تردید کل اختلاس به جیب صاحبان شرکت چای دبش نرفته و سهم اصلی نصیب آقازاده‌ها، سران حکومت و ایادی آنها شده است.
علیرضا پاک فطرت نماینده مجلس از شیراز در گفتگو با «شرق» به ریشه اصلی فساد و اختلاس در کشور اشاره کرده و می‌گوید:
«البته به اعتقاد من فساد‌های مالی کمتر از سمت مدیران است و هر مدیری که در حال فعالیت است چند نفر بر او نظارت دارند. اما اختلاس‌ها بیشتر به آقازاده‌های بزرگ برمی‌گردد. ریشه این مفاسد اقتصادی و اختلاس‌ها خارج از سیستم اداری است. اگر به بازرگانان هم مراجعه کنید، به شما توضیح خواهند داد که همیشه در این موارد پای آقازاده‌های خاص وسط است»
«نمی‌دانم این آقازاده‌ها چه کسانی هستند؛ ما که نیستیم. نماینده جلوی بانک مرکزی برود او را راه نمی‌دهند. این کار از مدیران هم ساخته نیست و مدیر این کار را نمی‌تواند انجام دهد و کسانی دیگر این کارها را انجام می‌دهند».[۷]
نفرات افشا شده
ـ اکبر رحیمی درآباد
مدیرعامل شرکت چای دبش اکبر رحیمی درآباد است. از وی اطلاعات دقیقی در دست نیست. وی متولد ۱۳۵۰ است که به گفته خودش ۳نسل وی در حوزه چای فعالیت داشته‌اند. به گفته رسانه‌ها، رحیمی با قرار وثیقه ۵هزار میلیارد تومانی در بازداشت به سر می‌برد.
ـ محمد جواد ساداتی نژاد
وی تا فروردین ۱۴۰۲ وزیر کشاروزی در دولت رئیسی بود. پیش از این، وی پرونده فساد مالی در دانشگاه کاشان داشت که با نفوذ توانست این پرونده را مختومه کند.[۸]
ـ محسن کاظمینی قائم مقام وزیر جهاد کشاورزی
پاسدار محسن کاظمینی از عالی‌ترین و پرنفوذ‌ترین فرماندهان سپاه پاسداران در ۲دهه گذشته می‌باشد. وی فرمانده اسبق قرارگاه ثارالله سپاه است. کاظمینی مدتی معاون اجرایی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. وی از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ قائم مقام وزیر جهادکشاورزی در قرارگاه امنیت غذایی بوده است. اژه‌ای رئیس قوه قضاییه در آذر ۱۴۰۲ اعلام کرد که کاظمینی از نفرات متخلف در اختلاس چای دبش می‌باشد.
از وی به عنوان یکی از نفرات اصلی در اختلاس هلدینگ یاس نام برده شده است.[۹]
همچنین خبرهای از نقش سجاد مخبر فرزند معاون اول رئیسی، برادر همسر جواد ساداتی نژاد، داماد خامنه‌ای که فرزند گلپایگانی است در رسانه‌ها منعکس شده است اما از سوی مراجع موثق تایید نشده است.
فراری شدن مهره‌های اصلی اختلاس‌های قبلی
در ۴ دهه گذشته، ده‌ها پرونده فساد مالی در ایران افشا شده است اما همواره مقام‌های دولتی فراری داده شده و یا حداکثر از کار برکنار شده‌اند. در پرونده دزدی ۳هزار میلیارد تومانی، خاوری رئیس وقت بانک مرکزی از ایران به کانادا گریخت و تنها شخصی به نام مه‌آفرید امیرخسروی اعدام شد.
در گزارش تحقیق و تفحص از فولاد مبارکه نام بسیاری از مقام‌های وزارت اطلاعات، فرماندهان سپاه، امام جمعه‌ها و مقامات دولتی به میان آمد اما هیچ خبری از بازداشت و یا بازجویی از این افراد منتشر نشد.[۹]