کاربر:Khosro/صفحه تمرین قیام قزوین

قیام مردم قزوین در ۱۲ مرداد ۱۳۷۳
تاریخ	از ۱۲ مرداد ۱۳۷۳
مکان	شهر قزوین
علت‌ها	رد شدن لایحه استان شدن قزوین
هدف‌ها	استان شدن قزوین
روش‌ها	قیام
طرف‌های درگیری مدنی
مردم قزوین حکومت جمهوری اسلامی ایران (نیروهای امنیتی - نیروی ضد شورش - سپاه- بسیج - نیروی انتظامی)
آمار
ده‌ها هزار نفر
تلفات
کشته(ها)	بیش از ۵۰ نفر
زخمی‌ها	نامعلوم
بازداشت‌شده	بیش از ۳ هزار نفر

قیام مردم قزوین در ۱۲ مرداد ۱۳۷۳، بر سر استان نشدن قزوین بود. این شهر در آن زمان، جزیی از استان زنجان و به مرکزیت زنجان محسوب می‌شد. اما حرف مردم قزوین نسبت به سیاست‌های تبعیض‌آمیز حکومتی این بود که حق آنان است استانی مستقل به مرکزیت خود قزوین داشته باشند و در این راه، توسعه یافتگی بیشتر قزوین نسبت به زنجان را دلیلی بر این حق می‌دانستند؛ ولی مجلس چهارم نظام جمهوری اسلامی، لایحه‌ی استان شدن قزوین را رد کرد. مردم و جوانان قزوین دست به قیام زدند؛ و با تسلط، تقریباً نهادهای حکومتی را درهم کوبیدند و همه‌ی نمادهایی که جلوه‌ای از آخوندها و به‌ویژه خمینی داشت، به آتش کشیدند. در این قیام، نزدیک به ۱۸۶ نقطه قزوین، ۵۵ بانک، تعدادی از فروشگاه‌ها، درخت‌ها و کیوسک‌های مسیر تخریب گردید. قیام مردم قزوین دو تا سه روز طول کشید. رژیم ایران این اعتراض و قیام را با کشتار سرکوب نمود و بسیاری را نیز دست‌گیر و اعدام کرد.

علت قیام مردم قزوین

قیام مردم قزوین در ۱۲ مرداد ۱۳۷۳، از سلسله قیام‌های شهری در شهرهای ایران در نیمه‌ی نخست دهه ۱۳۷۰ که در واکنش به اختناق و نابرابری توسط نظام جمهوری اسلامی روی داد. علت مشخص‌تر این رویدادها، سیاست‌های تبعیض‌آمیز بود که علی‌رغم تبلیغات حکومتی در حمایت ازمستضعفان، فشار بیش از حدی را بر قشرها محروم حومه و حاشیه‌ی شهرها وارد آورد. به‌دلیل اختناق و سرکوب و محدودیت‌های شدید و فقدان وسایل پیشرفته ارتباط جمعی در آن دوران، آمار و جزئیات دقیقی از این وقایع در دست نیست و حاکمان نیز اجازه‌ی درز کوچک‌ترین اطلاعات مفیدی را نمی‌دهد. از مجموعه این رویدادها در مورد قیام‌های اسلامشهر و مشهد اطلاعات بیشتری در دست است اما در مورد قیام مردم قزوین و اراک و… اطلاعات کافی در دست‌رس نیست.

قیام مردم قزوین، شورشی که یادآوری آن هنوز کام مسئولان جمهوری اسلامی را تلخ می‌کند. ماجرای قیام مردم قزوین در ۱۳ مرداد ۱۳۷۳ بر سر استان نشدن قزوین بود. این شهر در آن زمان، جزیی از استان زنجان و به مرکزیت زنجان محسوب می‌شد. اما حرف مردم قزوین این بود که حق آنان است استانی مستقل به مرکزیت خود قزوین داشته باشند و در این راه، توسعه یافتگی بیشتر قزوین نسبت به زنجان را شاهد می‌آوردند؛ ولی با وجود همه‌ی امیدواری‌ها، لایحه استان شدن قزوین در مجلس چهارم رد شد. با توجه به خواست عمومی مردم شهر قزوین، در آن دوره برای تبدیل قزوین به یک استان مستقل، بسیاری از مسئولان محلی نیز پیشاپیش حدس می‌زدند که رد این لایحه تبعات خاص خود را خواهد داشت و همین‌طور نیز شد. مردم قزوین در اعتراض به این مسئله تجمع کردند و حتی با حضور وزیر وقت کشور به نمایندگی از رئیس جمهوری وقت هاشمی رفسنجانی نیز آرام نشدند؛ و معترضان ضمن قطع سخنرانی علی محمد بشارتی، به اعتراض خود ادامه دادند.

در قیام بزرگ مردم قزوین که دو روز با شدت ادامه داشت، ده‌ها هزار تن از مردم و جوانان قزوین علیه رژیم ایران به‌پا خاستند و به‌طور گسترده با مأموران رژیم ایران درگیر شدند. مردم قزوین در گروه‌های ۲۵۰ نفره به مراکز و بانک‌های دولتی حمله‌ور شدند. فقط در خیابان‌های تهران قدیم و خیابان موسوم به امام حداقل ۱۱مرکز دولتی آسیب جدی دید. قیام‌کنندگان هم‌چنین به ساختمان شهربانی و ستاد مرکزی سپاه پاسداران تهاجم نموده و ستاد نیروی انتظامی را به آتش کشیدند. مردم قزوین، در این اعتراضات، احمد نصری نماینده‌ی قزوین در مجلس را مورد حمله قرار داده و از ناحیه سر مصدوم کردند.

روزنامه‌ی سلام که در آن دوران مخالف هاشمی رفسنجانی محسوب می‌شد، در ۲۲ شهریور ۱۳۷۳، در مطلبی اندکی پرده را کنار زد و نوشت:

موج اعتراض بالاگرفت … جاده ها بسته شدند. بعضی از سینماها، بانک‌ها، ادارات دولتی و پمپ‌بنزین‌ها خسارت دیدند. مسئولین شهر نتوانستند با اغتشاش‌کنندگان رابطه‌ای برقرار کنند، به‌طوری که نیروهای انتظامی محل، کاری از دست‌شان برنمی‌آمد. افراد یا به جمع حمله‌کنندگان پیوستند یا سکوت کردند. مخالفین نیز توان ابراز مخالفت نداشتند. وزیر کشور بشارتی، به نمایندگی از رئیس جمهور وارد ماجرا شد؛ و در مسجد اصلی شهر سخنرانی کرد. وقتی نسبت به وقایع شهر و نقش مردم اعتراض نمود، سخنرانی وی قطع گردید و مردم مسجد را ترک کردند. مجدداً درگیری بالا گرفت. نماینده مردم قزوین در مجلس هم زخمی شد. روز بعد نیز درگیری‌ها ادامه یافت…

رادیو بی‌بی‌سی، از روز ۱۰ تا ۱۵ مهرماه ۱۳۷۳، در سلسله برنامه‌ای با عنوان بررسی علت بروز ناآرامی‌ها در شهرهای ایران، درباره این خیزش‌های مردمی در شهرهای مختلف ایران گزارشی دارد و با چند شخصیت ایرانی نیز در این باره مصاحبه می‌کند. برنامه بی‌بی‌سی، با این مقدمه آغاز می‌شود:

قیام مردم قزوین

«در سال‌های اخیر در شهرهای مختلف ایران ناآرامی‌ها و شورش‌های گسترده‌ای روی داده است. مشهد، شیراز، اراک، زاهدان، قزوین، تبریز و شهرهای دیگر در چهارگوشه‌ی ایران، هریک شاهد تظاهرات گسترده‌ی مردم برضد حکومت جمهوری اسلامی ایران بودند. اکثر این تظاهرات به خشونت کشیده شد… بیشتر کارشناسان مسائل ایران معتقدند که در ناآرامی‌های اخیر شهرهای ایران، نقش اصلی را جوانان به‌عهده داشته‌اند. رادیو بی‌بی‌سی، سپس این پرسش‌ها را مطرح می کند:

ـ با توجه به گستردگی و تداوم ناآرامی‌های خشونت‌آمیز در ایران چنین رویدادهایی در آینده به کجا خواهد انجامید؟

ـ اگر حوادثی نظیر مشهد و قزوین در تهران پیش بیاید وضع چه خواهد شد؟

ـ چرا این شورش‌ها بلافاصله به خشونت کشیده می شود؟»

در سال‌های ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، شهرهایی مانند شیراز، اراک و زنجان نیز ناآرامی‌های سیاسی – اجتماعی صورت گرفت.

اطلاعیه دبیزخانه شورای ملی مقاومت ایران

در رابطه با قیام مردم قزوین، دبیرخانه‌ی شورای ملی مقاومت ایران، چندین اطلاعیه صادر کرد. در یکی از این اطلاعیه‌ها به تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۷۳، آمده است:

قیام مردم قزوین علیه رژیم آخوندها

از ساعت دو بعد ازظهر امروز (۱۲مرداد ۷۳) دهها هزار تن از مردم قزوین در اعتراض به سیاست‌های سرکوب‌گرانه رژیم آخوندی و اوضاع وخامت‌بار اقتصادی، در یک تظاهرات عظیم و قیام علیه حکومت آخوندها با انبوه نیروهای امنیتی و سرکوب‌گر رژیم درگیر شدند. بسیاری از مردم در اثر تیراندازی که شدت آن به دویست گلوله در دقیقه می‌رسد کشته و مجروح شده‌اند. پاسداران با استفاده گسترده از گاز اشک‌آور، و آب‌جوش تلاش می‌کنند مردم را متفرق کنند. در وحشت از مجازات توسط مردم، بسیاری از نیروهای انتظامی اونیفورم‌های خود را با لباس معمولی تعویض کرده و پا به فرار گذاشته‌اند. کلیه مغازه‌های شهر بسته شده و مردم بسیاری از خودروهای پاسداران را به آتش کشیدند. رژیم علاوه بر بسیج کلیه نیروهای انتظامی و پاسداران در شهر، دوهزار تن از نیروهای ضدشورش پاسداران را از تهران با هواپیما به قزوین فرستاده است. کلیه راه‌های ورودی و خروجی شهر بسته شده است و مردم ریل راه‌آهن را از جا کنده‌اند. آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای در سطح شهر در جریان است به‌نحوی که آسمان قزوین را تیره کرده است. بسیاری ا ز ساختمان‌های دولتی، از جمله مراکز سرکوب، ساختمان وزارت اقتصاد و دارایی و بسیاری از بانک‌ها توسط مردم به آتش کشیده شده‌اند. آخوند هادی باریک‌بین نماینده خامنه‌ای رهبر رژیم، از طریق رادیو و تلویزیون مکرراً از مردم خواهان پایان دادن به تظاهرات خود شده است. اما مردم با شعارهای مرگ بر خامنه‌ای، مرگ بر رفسنجانی، به سوی اماکن کلیدی شهر در حرکت هستند. مرکز اصلی درگیری خیابان‌های خیام و طالقانی و میدان ولی‌عصر می‌باشد و هرلحظه به تعداد جمعیت افزوده می‌شود. تا ساعت ۱۰ شب به وقت تهران تظاهرات ادامه داشته است. شایان ذکر است که طی یک ماه و نیم گذشته، نیروهای مقاومت به فعالیت‌های گسترده‌ای در سراسر کشور و از جمله قزوین در حمایت از مقاومت و رئیس‌جمهور برگزیده آن، خانم مریم رجوی، دست‌زده بودند؛ و صدها هزار تراکت و بروشور توزیع کرده‌اند. اکنون در پی اعلام خبر مخالفت مجلس ملایان با طرحی در مورد استان شدن منطقه قزوین، خشم و نارضایتی مردم که مترصد کوچک‌ترین فرصتی هستند، علیه رژیم منفجر گردیده است.

دبیرخانه شورای ملی مقاومت ایران ـ پاریس

۱۲مرداد۱۳۷۳ (۳اوت۹۴)»

کشته‌شدگان و دست‌گیری

در جریان قیام مردم قزوین، از تعداد کشته‌ها، زخمی‌ها و بازداشت‌شدگان و اعدامی‌های پس از آن، اطلاع دقیقی در دست نیست. آن‌چه مسلم است و از اشارات مقامات و شاهدان و پژوهشگران پیداست، خشونت گسترده‌ای در سرکوب مردم قزوین به کار گرفته شده و ابعاد آن هنوز بر ما نامشخص است.

بر خلاف شورش و قیام مردم مشهد و اسلامشهر، در شورش و قیام مردم قزوین که دو تا سه روز طول کشید، هیچ اطلاعات دقیق آماری مبنی بر تعداد کشته‌شدگان یا مجروحان و تعداد اعدامیان وجود ندارد. حتی آماری مبنی بر تعداد دست‌گیرشدگان نیز در دسترس نیست.

اطلاعیه شورای ملی مقاومت در ۱۸ مرداد

شورای ملی مقاومت ایران، با صدور اطلاعیه‌ی دیگر در ۱۸ مرداد ۱۳۷۳، بر اساس خبرهای رسیده از داخل کشور اعلام کرد:

در جریان قیام یکپارچه مردم قزوین، حداقل ۵۰ تن کشته، صدها تن مجروح و ۳ هزار تن دست‌گیر شدند. آخرین اخبار رسیده از داخل کشور پیرامون قیام یک‌پارچه مردم قزوین حاکی از آن است که آخوندها برای جلوگیری از کنترل کامل مردم بر شهر، به پاسداران فرمان آتش به قصد کشتن را داده بودند. در نتیجه حداقل ۵۰ تن از مردم، از جمله تعدادی زن و کودک، کشته و صدها تن مجروح شدند. بیش از ۳ هزار تن دست‌گیر شده‌اند که شمار قابل توجهی از آنان را مأموران انتظامی که در سرکوب مردم تعلل کرده بودند، تشکیل می‌دهند. در روزهای قیام اکثر مسئولان شهر نیز از قزوین فراری شدند. موج دست‌گیری مردم هم‌چنان ادامه دارد. به‌علت عدم شرکت نیروهای انتظامی محلی در سرکوب مردم، رژیم چند هزار پاسدار را از تهران، همدان و برخی دیگر از شهرها به قزوین اعزام کرده بود. حداقل ۱۰بانک، و ۱۰۰ مرکز سرکوب و ساختمان دولتی از جمله مرکز نیروهای انتطامی و ساختمان اداره دارایی به‌کلی ویران و ده‌ها دستگاه اتوبوس و خودرو دولتی توسط مردم به آتش کشیده شدند. هم‌چنین تعدادی از پاسداران که در سرکوب قیام شرکت داشتند توسط مردم به‌هلاکت رسیدند. در حال حاضر در قزوین حکومت نظامی ۲۴ساعته برقرار است و کلیه افرادی که قصد ورود به شهر دارند توسط پاسداران مورد بازرسی بدنی قرار می‌گیرند. پاسداران و نیروهای سرکوب‌گر حتی دورافتاده‌ترین محلات و کوچه‌های شهر را نیز اشغال کرده‌اند. مقامات رژیم در ازای تحویل اجساد هر یک از قربانیان، مبلغ یک میلیون ریال از خانواده‌هایشان مطالبه می‌کنند. آقای مسعود رجوی، مسئول شورای ملی مقاومت ایران، از دبیرکل ملل‌متحد خواهان اعزام فوری نمایندگانی برای تحقیق پیرامون کشتار مردم قزوین در جریان قیام هفته گذشته و جلوگیری از اعدام دست‌گیر شدگان گردید. مسئول شورای ملی مقاومت تصریح نمود که قیام مردم قزوین یکبار دیگر به روشن‌ترین وجهی نفرت عموم مردم ایران از رژیم ضدایرانی خمینی را به نمایش گذارد و اثبات کرد که باند تبهکار حاکم از هیچ مشروعیتی در نزد آنان برخوردار نیست. مسئول شورای ملی مقاومت هم‌چنین تمامی کشورهای جهان را به طرد رژیم نامشروع حاکم بر ایران فراخواند. وی گفت: وقت آن رسیده است که جهان مقاومت عادلانه مردم ایران برای آزادی و حقوق‌بشر را به‌رسمیت بشناسد.

دبیرخانه شورای ملی مقاومت ایران - پاریس

۱۸مرداد ۱۳۷۳(۹اوت۹۴)

میزان تخریب اماکن حکومتی

عباس نیکویه، فرماندار وقت قزوین، با توجه به نوع اعتراض‌ها و حتی نوع انتخاب مکان‌هایی که مورد تخریب معترضان قرار می‌گرفتند، می‌گوید:

اگرچه این شورش به علت رد لایحه استان شدن شهر قزوین شکل گرفت اما خواسته‌های معترضان فراتر از این مسئله بود… برخی گروه‌ها وارد شدند و خراب کاری‌هایی کردند که معنی دار بود. مثلاً عده‌ای شیشه‌های اداره دارایی را شکسته بودند، آن وقت کنارش اداره آموزش و پرورش هیچ آسیبی ندیده بود. یا اداره کار را آتش زده بودند ولی کسی با محیط زیست و… کاری نکرده بود. این‌ها نشان می‌داد این آشوب‌ها یک خاستگاه اجتماعی یا ناراحتی‌هایی داشت.

بر خلاف دیدگاه فرماندار وقت قزوین، برخی نیروهای نظامی- امنیتی از شورش و قبام مردم قزوین در مرداد ۱۳۷۳، به‌عنوان فتنه عظیم نام می‌برند و مقصر اصلی را مسئولان بی‌بصیرت در شهر قزوین می‌دانند. از جمله سردار علی فضلی که هم‌چنین می گوید: قریب به ۱۸۶ نقطه قزوین، ۵۵ بانک، تعدادی از فروشگاه‌ها، درخت‌ها و کیوسک‌های مسیر را تخریب کردند.

موضع‌گیری‌ها

مهندس مهدی بازرگان در سلسله مصاحبه‌های رادیو بی‌بی‌سی، کشتار و اختناقی که حکومت در قزوین و شهرهای دیگر برای خاموش کردن آتش اعتراضات اجتماعی به آن متوسل می‌شود، نه تنها کارساز نمی‌بیند بلکه معتقد است که در آینده باعث شعله‌ورترشدن چنین خیزش‌هایی می‌شود. وی می‌گوید:

«…هیچ دولتی و قدرتی نمی‌تواند تا ابد روی سرنیزه بنشیند. به فرض هم که این خشونت‌ها علیه دولت جواب‌گو باشد و ایجاد سکوت کند ولی دیر یا زود مشکل می‌شود. مشکل ما با دولت‌ها این بوده که دست از این انحصار و اختناق بردارید و به طرف ملت بیایید…»

خانبابا تهرانی، از مهره‌های رژیم ایران که به‌اصطلاح از جناح روشن‌بین حاکمیت است، در مصاحبه با بی‌بی‌سی می‌گوید:

«... هرگونه شورشی در تهران یک فاجعه‌ی تاریخی خواهد بود. من حتی نمی‌خواهم تصور این را بکنم روزی در تهران واقعه‌ای رخ دهد که فرض بکنید در قزوین یا یکی از شهرهای کوچک روی داده است، چون که ابعاد خشونت در تهران غیرقابل تصور است. من فکر می‌کنم یک فاجعه‌ای به وجود خواهد آمد و من امیدوارم چنین نشود. به‌عکس، این حکومت‌گرانی که الآن در ایران قدرت دارند به آینده‌ها فکر کنند و هرچه زودتر این مسائل را از طریق صلح آمیز حل کنند. من هنوز این قدر ناامید نیستم که در مجموعه جوامع ایران حتی در نهادهای متعصب مثل سپاه پاسداران و نهادهای دیگر جامعه ما هنوز نیروهایی هستند که به نظرم به صلح و آشتی ملی و به حفظ جامعه ایران فکر می‌کنند. اگر یک همبستگی ملی در بین چه آن کسانی که به آینده ایران فکر می‌کنند و در حکومت هستند و چه آن‌هایی که در بیرون از حکومت هستند، به وجود بیاید می‌تواند این خونریزی را به مقدار زیادی محدود بکند…»

چند هفته پس از تظاهرات گسترده در قزوین، شامگاه ۹ شهریور ۱۳۷۳، علی خامنه‌ای به مناسبت پایان هفته دولت برای رفسنجانی و اعضای دولتش که به دیدار او رفته بودند، با اشاره تلویحی به قیام مردم قزوین مهر تأییدی بر خشونت‌های وسیع صورت‌گرفته نهاد و گفت:

«باید نسبت به کسی که نظم عمومی را خراب می‌کند، اندکی حتی اغماض روانداشت…»

فرماندار قزوین در آن دوران، سال‌ها بعد در مورد وقایع قیام مردم قزوین گفت:

«البته یک نگاه هم آن زمان نسبت به این خراب‌کاری‌ها وجود داشت، یک عده فکر می‌کردند که این‌ها مجاهدین و گروه‌های سیاسی ضد انقلابند که وارد شدند و باید مقابله نظامی کرد…»