کاربر:Hossein/140362صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

زندان قزل‌قلعه یا «قزل قلاع» (قلعه سرخ)، از جمله یادمان‌های دوران قاجار و پهلوی اول و دوم است. اين يادمان سال‌هاست که به «میدان میوه و تره بار» تبدیل شده است.<ref>[https://22bahman.ir/show.php?page=post&id=10963 سایت انقلاب اسلامی - از زندان قزل قلعه تا ميدان تره بار]</ref>

این زندان زیر نظر ارتش اداره می‌شد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_53506/دهه_پنجاه/قزل_قلعه قزل قلعه]</ref>  

در اوایل سلطنت قاجاریه قزل‌قلعه که در حاشیه ده امیرآباد بنا شده بود، محل بیتوته و اقامت شبانه کاروانیان بود. معمولاً مسافران و تاجران با کالاها و اجناس مختلفی که بار شترها و چهارپایان دیگر کرده بودند، به صورت یک کاروان از خراسان به راه می افتادند تا به پایتخت یا شهرهای مختلف برسند. این کاروان ها وقتی هنگام شب به نزدیکی تهران می‌رسیدند، ناگزیر بودند شبی را در کاروانسرای قزل‌قلعه بگذرانند. چون غروب که می شد، نگهبانان از ترس دزدان و چپاولگران دروازه های پایتخت را می بستند و کاروانیان ناگزیر بودند، وارد این قلعه شوند و هنگام صبح با بازشدن دروازه‌ها وارد شهر شوند. دورتادور داخل قزل‌قلعه حجره‌هایی برای اقامت مسافران بیابانی ساخته شده بود و طویله‌هایی را هم برای نگهداری چهارپایان در نظر گرفته بودند. از بیم هجوم راهزنان دور تا دور قلعه دیوارهای بلند کاهگلی ساخته بودند و یک دروازه راه ورود به این قلعه بود که شب‌ها بسته می‌شد. پس از سال‌ها با متروک ماندن جاده کاروان روی بیابانی، این قلعه در زمان قاجاریه به انبار مهمات تبدیل شد که تا زمان [[رضا شاه]] به همین صورت باقی بود تا اینکه پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ بخاطر دستگیری‌های گروهی افراد سیاسی مخالف رژیم، [[زندان قصر]] (نخستین زندان پایتخت) بیش از ظرفیت خود با انبوه فشرده‌ای از زندانیان روبرو شد.<ref name=":0">[https://psri.ir/?id=m7xalxc2 از زندان قزل قلعه تا میدان تره بار]</ref>

این قلعه در زمان سلطنت قاجاریه برای انبار مهمات ساخته شده بود و تا زمان رضا شاه نيز انبار مهمات بود. در زمان [[محمدرضا شاه پهلوی|محمدرضا شاه]] چون ارتش نيازی به انبار مهمات در داخل شهر نداشت آن را انبار اشيای كهنه مثل ميز و صندلی كردند. <ref name=":1">[https://www.rahetudeh.com/rahetude/2014/07juin/461/galeh.html "قزل قلعه" میدان تره بار عباس آباد روی ویرانه زندان قدیمی تهران]</ref>

سرهنگ عصار علاوه بر دستگیری خمینی، در دستگیری فدایی خلق [[عباس مفتاحی]] نقش محوری داشت و بنا بر سند ساواک به همین دلیل از اعلیحضرت مژدگانی گرفته است. <blockquote>«سرگرد سیف الدین عصار مامور خدمت از ارتش شاهنشاهی به ساواک طی چند سال گذشته در بسیاری از فعالیت‌های عملیاتی و دستگیری عوامل مُخرّب مشارکت و پیوسته با جسارت و رشادت کامل انجام وظیفه نموده است. نامبرده در جریان کشف و دستگیری عناصر وابسته به جنبش مسلحانه در تبریز و تهران و... تلاش و جدیت فوق العاده داشته است...و در روز ۱۳/۵/۱۳۵۰ در دستگیری عباس مفتاحی یکی از ۹ متواری...نقش عمده ای داشته است... در صورت استقرار اراده...ملوکانه یکسال ارشدیت به نامبرده اعطا شود.» زیر سند نوشته شده: از شرف عرض مبارک شاهانه گذشت. موافقت فرمودند.<ref name=":3">[https://www.pezhvakeiran.com/maghaleh-49447.html خاطرات خانه زندگان (قسمت هفدهم) زندان قزل قلعه با حوض و بید مجنونش] </ref></blockquote>

باقر مؤمنی محقق و نویسنده سرشناس ایران در یک ویدئو از زندان قزل‌قلعه و ماجرای ملاقات با پدر بیمارش و نقش استوارساقی می‌گوید. <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=SYuliZ8hYOU باقر مومنی در زندان قزل قلعه و ماجرای ملاقات با پدر بیمارش]</ref>

آن روز بازجو که "دکتر جوان بود" خیلی ناراحت شد، شروع کرد با شلاق به من زدن، شلاق سیمی بود من هم با یک پیراهن بودم چون هوا گرم بود وقتی که شلاق را می‌‎زد پیراهن به بدنم می‎‌‌‌‌‌چسبید. گفت: "این مدرک بود تو پاره کردی "، گفتم: "دفتر خودم بود و کاغذ خودم، به تو چه که من آن را پاره کردم، رضاخان مرد و رفت، تو الان به خاطر یک شاه مرده در یک شعری که دیگری آن را گفته مرا بازجویی می‌کنی و کتک می‌‎زنی ؟!" خلاصه آن روز من عصبانی شدم و آن کاغذ را پاره کردم و او هم عصبانی شد و کتک مفصلی به من زد. در بازجویی‌ها بیشتر مرا تهدید می‌‎کردند و شکنجه روانی می‌دادند.»<ref name=":3" /></blockquote>مسعود رجوی در دفاعیاتش گفته است: رئیس زندان قزل‌قلعه می‌گوید همان‌طور که تابه‌حال گوسفند می‌کشتید با آنها رفتار کنید...<ref name=":5">[https://m.mojahedin.org/id/20283fb9-d081-4729-ab4b-4e41dbbf4fd1 مسعود رجوی و فراز و نشیبهای مبارزه با دو دیکتاتوری]</ref>

کتاب «قزل‌قلعه: زندان سرخ پهلوی» با تدوین یعقوب لطفی از سوی موزه عبرت منتشر شد. نویسنده کتاب «قزل‌قلعه: زندان سرخ پهلوی» را بر اساس مطالعات گسترده میدانی کتابخانه‌ای، استفاده از دیگر منابع چون سایت‌های اینترنتی، بهره‌برداری از ۱۲۰ هزار برگ سند منتشر شده از سوی مرکز بررسی اسناد تاریخی، بررسی خاطرات به جا مانده از زندانیان سیاسی رژیم پهلوی و انجام مصاحبه‌‌های شفاهی با مطلعان از وقایع این زندان و محبوسان آن تدوین کرده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/207021/خاطرات-زندانیان-زندان-قزل-قلعه-منتشر-شد کتاب «قزل قلعه: زندان سرخ پهلوی» با تدوین یعقوب لطفی از سوی موزه عبرت منتشر شد.]</ref>