کاربر:Khosro/صفحه تمرین فساد مالی در جمهوری اسلامی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فساد مالی در جمهوری اسلامی ایران،''' به پدیده‌ای فراگیر و سیستمی تبدیل شده که تمامی نهادهای حکومتی، از قوه قضائیه تا نیروهای مسلح و دستگاه‌های اجرایی، را در بر گرفته است. این فساد، که ریشه در ساختار [[رژیم ولایت فقیه|'''ولایت فقیه''']] و تمرکز قدرت در دست رهبر نظام، [[سید علی خامنه ای|'''علی خامنه‌ای''']]، دارد، نه‌تنها به اختلاس‌های کلان و رانت‌خواری محدود نمی‌شود، بلکه شامل پولشویی، معافیت‌های مالیاتی برای نهادهای حکومتی، و سوءاستفاده از دارایی‌های عمومی است. گزارش‌های متعدد، از جمله سازمان شفافیت بین‌الملل که ایران را در رتبه ۱۵۱ از ۱۸۰ کشور در شاخص فساد در سال ۲۰۲۴ قرار داده، نشان‌دهنده عمق این بحران است. پرونده‌هایی مانند اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی، فساد بانک سرمایه، و بازگشت جنجالی '''[[بابک زنجانی]]''' به فعالیت‌های اقتصادی، تنها نمونه‌هایی از این فساد نهادینه‌شده هستند. منابع متعدد، از جمله گزارش‌های مقاومت ایران، تأکید دارند که فساد از بالا به پایین جریان دارد و خامنه‌ای به‌عنوان رأس نظام، با آگاهی از این سوءاستفاده‌ها، از آن برای حفظ قدرت بهره می‌برد. نهادهایی مانند [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|'''سپاه پاسداران''']]، با دسترسی به امتیازات حکومتی و معافیت‌های مالیاتی، به کانون‌های فساد تبدیل شده‌اند، در حالی که قوه قضائیه، به‌جای مبارزه، اغلب به ابزاری برای تسویه‌حساب‌های سیاسی تبدیل شده است. این مقاله با استناد به منابع معتبر نشان می‌دهند که فقدان شفافیت، نبود نظارت مستقل، و وابستگی نهادها به ولایت فقیه، فساد را علاج‌ناپذیر کرده است. مبارزه‌های نمایشی با فساد، مانند محاکمات گزینشی، اغلب به‌عنوان ابزاری برای حذف رقبای سیاسی استفاده شده و نتوانسته‌اند ریشه‌های ساختاری را هدف قرار دهند. پیامدهای این فساد، از تورم افسارگسیخته و [[فقر در ایران|'''فقر''']] گسترده تا بی‌اعتمادی عمومی، اقتصاد و جامعه ایران را فلج کرده است. این مقاله استدلال می‌کند که بدون تغییر بنیادین در ساختار سیاسی، که قدرت را از ولایت فقیه به نهادهای دموکراتیک منتقل کند، فساد مالی در ایران نه‌تنها ادامه خواهد یافت، بلکه تشدید خواهد شد. منابع مقاومت تأکید دارند که این فساد نه صرفاً اقتصادی، بلکه ابزاری برای [[سرکوب در ایران|'''سرکوب مردم''']] و حفظ نظام است. این اثر با رویکردی آکادمیک و با تکیه بر منابع مشخص، تصویری جامع از فساد سیستمی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه این پدیده به تهدیدی علیه آینده ایران تبدیل شده است.<ref name=":0">[https://www.bbc.com/persian/articles/c70zdy23d3eo بابک زنجانی، تجارت و سیاست؛ بازگشت پرسش‌برانگیز یک چهره بحث‌برانگیز - سایت بی‌بی‌سی]</ref><ref name=":1">[https://article.mojahedin.org/i/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A2%D8%AE%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7 شهرت جهانی فساد مالی آخوندها - سایت سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref><ref name=":2">[https://iranfreedom.net/%d8%b1%da%a9%d9%88%d8%b1%d8%af-%d9%81%d8%b3%d8%a7%d8%af-%d9%85%d8%a7%d9%84%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%ad%da%a9%d9%88%d9%85%d8%aa-%d9%88%d9%84%d8%a7%db%8c%d8%aa-%d9%81%d9%82%db%8c%d9%87-%d8%af%d8%b1-%d8%b3/ رکورد فساد مالی در حکومت ولایت فقیه در سال ۱۴۰۲ - سایت ایران آزادی]</ref>  

ساختار ولایت فقیه، که به رهبر نظام اقتدار مطلق می‌دهد، مهم‌ترین عامل سیستمی شدن فساد است. علی خامنه‌ای، به‌عنوان رهبر، نه‌تنها بر نهادهای حکومتی نظارت دارد، بلکه با کنترل نهادهای اقتصادی مانند '''[[ستاد اجرایی فرمان امام]]'''، به توزیع رانت و امتیازات ویژه می‌پردازد. گزارش‌های مقاومت نشان می‌دهند که خامنه‌ای آگاهانه از فساد برای حفظ وفاداری مقامات استفاده می‌کند، پدیده‌ای که به «فساد راهبردی» معروف است. این منابع تأکید دارند که فساد از رأس نظام به بدنه سرایت کرده و تمامی دستگاه‌ها را آلوده کرده است. برای مثال، معافیت‌های مالیاتی برای نهادهای وابسته به رهبری، مانند '''[[آستان قدس رضوی]]'''، میلیاردها تومان از درآمدهای عمومی را از دسترس دولت خارج کرده است.<ref name=":3">[https://www.independentpersian.com/node/383536/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%B1%D9%85%D8%B2-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C فراموش‌خانه فساد در جمهوری اسلامی با اسم رمز خامنه‌ای - سایت ایندیپندنت]</ref><ref name=":4">[https://www.gunaz.tv/fa/post/62739 شیرین عبادی: ریشه فساد حکومت ایران، خامنه ای است - سایت گاناز تی‌وی]</ref>  

در دهه‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰، تحریم‌های بین‌المللی و افزایش درآمدهای نفتی، فساد را تشدید کردند. دولت‌های [[اکبر هاشمی رفسنجانی|'''هاشمی رفسنجانی''']] و '''[[محمود احمدی‌نژاد]]'''، با خصوصی‌سازی‌های غیرشفاف و واگذاری پروژه‌های کلان به نهادهای حکومتی مانند سپاه، زمینه‌ساز اختلاس‌های عظیم شدند. پرونده‌هایی مانند اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی در سال ۱۳۹۰، که گروه آریا با حمایت مقامات بانکی و دولتی میلیاردها تومان را از سیستم بانکی خارج کرد، نشان‌دهنده عمق این فساد است. منابع مقاومت تأکید دارند که این پرونده‌ها تنها نوک کوه یخ هستند و بسیاری از سوءاستفاده‌ها به دلیل نفوذ مقامات پنهان مانده‌اند.<ref name=":5">[https://www.bbc.com/persian/iran-features-49598547 ریشه فساد گسترده مالی در ایران - بی‌بی‌سی]</ref><ref name=":6">[https://www.hambastegimeli.com/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86/63083-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA%DB%8C افزایش پرونده های اختلاس و فساد مالی دستگاه های حکومتی - همبستگی ملی]</ref>  

یکی از عوامل کلیدی تداوم فساد، نبود شفافیت و نظارت مستقل است. قوه قضائیه، که باید ناظر بر عملکرد نهادها باشد، خود به ابزاری برای تسویه‌حساب‌های سیاسی تبدیل شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که قضات و مقامات قضایی، مانند '''[[صادق لاریجانی]]'''، در پرونده‌هایی مانند زمین‌خواری و سوءاستفاده از منابع عمومی متهم شده‌اند، اما به دلیل نزدیکی به رهبری از مجازات مصون مانده‌اند. همچنین، عدم پیوستن ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند FATF، که برای مبارزه با پولشویی طراحی شده‌اند، امکان ردیابی جریان‌های مالی غیرقانونی را محدود کرده است. این وضعیت، فساد را به بخشی جدایی‌ناپذیر از نظام تبدیل کرده است.<ref name=":7">[https://www.dw.com/fa-ir/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%AC%D9%86%D8%A7%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/a-18276902 چرا فساد مالی در جمهوری اسلامی علاج‌ناپذیر است؟ - سایت دویچه‌وله]</ref><ref name=":8">[https://ir.voanews.com/a/exposing-corruption-kazem-sediqi-iran/7526072.html افشای زمین‌خواری هزار میلیارد تومانی امام جمعه تهران - صدای آمریکا]</ref>  

فساد مالی در جمهوری اسلامی به شکل اختلاس‌های کلان در تمامی سطوح حکومتی نمود یافته است. یکی از برجسته‌ترین موارد، اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی در سال ۱۳۹۰ بود که گروه آریا با حمایت مقامات بانکی و دولتی، میلیاردها تومان از منابع بانکی را خارج کرد. این پرونده، که به‌عنوان بزرگ‌ترین اختلاس تاریخ ایران شناخته شد، نشان‌دهنده نفوذ مقامات ارشد در سیستم بانکی و نبود نظارت مؤثر بود. منابع گزارش می‌دهند که افراد دخیل، از جمله مه‌آفرید امیرخسروی، با حمایت مقامات حکومتی عمل می‌کردند، اما محاکمه آن‌ها به‌جای ریشه‌یابی فساد، به ابزاری برای تسویه‌حساب سیاسی تبدیل شد. همچنین، پرونده بابک زنجانی، که به اتهام اختلاس ۲٫۷ میلیارد دلاری در فروش نفت محکوم شد، نمونه دیگری از فساد کلان است. بازگشت جنجالی زنجانی به فعالیت‌های اقتصادی در سال ۱۴۰۳، با وجود محکومیت، نشان‌دهنده مصونیت افراد نزدیک به رژیم است.<ref name=":0" /><ref name=":6" />  

رانت‌خواری یکی از اصلی‌ترین ابعاد فساد سیستمی در ایران است. خصوصی‌سازی‌های دهه‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰، که قرار بود اقتصاد را کارآمد کند، به واگذاری شرکت‌های دولتی به نهادهای حکومتی مانند سپاه پاسداران و افراد وابسته به رژیم منجر شد. برای مثال، واگذاری شرکت‌های بزرگ مانند مخابرات و پتروشیمی به نهادهای نظامی و وابستگان حکومتی، بدون مزایده شفاف، میلیاردها تومان رانت ایجاد کرد. منابع مقاومت تأکید دارند که این رانت‌ها با آگاهی و حمایت خامنه‌ای توزیع می‌شوند تا وفاداری مقامات حفظ شود. نمونه دیگر، معافیت‌های مالیاتی برای نهادهایی مانند آستان قدس رضوی است که میلیاردها تومان از درآمدهای عمومی را از دسترس دولت خارج کرده است. این معافیت‌ها، که تحت عنوان فعالیت‌های خیریه توجیه می‌شوند، به ابزاری برای پولشویی و سوءاستفاده تبدیل شده‌اند.<ref name=":1" /><ref name=":9">[https://www.independentpersian.com/node/251136/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87/%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C فساد حکومتی نهادینه در جمهوری اسلامی - ایندیپندنت]</ref>  

قراردادهای دولتی و پروژه‌های عمرانی نیز به بستری برای فساد تبدیل شده‌اند. پروژه‌های کلان، مانند سدسازی و راه‌سازی، بدون رعایت استانداردهای مناقصه اغلب به شرکت‌های وابسته به سپاه یا افراد نزدیک به رژیم واگذار می‌شوند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که هزینه‌های این پروژه‌ها چندین برابر استاندارد جهانی است، و تفاوت هزینه به جیب مقامات می‌رود. نمونه اخیر، زمین‌خواری هزار میلیارد تومانی کاظم صدیقی، امام‌جمعه تهران، بود که با استفاده از نفوذ خود، زمین‌های عمومی را تصاحب کرد. این پرونده، که در سال ۱۴۰۳ افشا شد، نشان‌دهنده گستردگی فساد حتی در میان روحانیون حکومتی است.<ref name=":8" /><ref name=":4" />  

مقامات ارشد و وابستگان حکومتی، از جمله فرزندان و نزدیکان خامنه‌ای، در قلب فساد مالی قرار دارند. گزارش‌ها حاکی از آن است که افراد نزدیک به رهبری، مانند '''[[مجتبی خامنه‌ای]]'''، از طریق کنترل بنیادها و شرکت‌های اقتصادی، به ثروت‌های کلان دست یافته‌اند. نهادهایی مانند ستاد اجرایی فرمان امام و آستان قدس رضوی، که تحت نظارت مستقیم خامنه‌ای هستند، به ابزاری برای توزیع رانت و ثروت به وابستگان تبدیل شده‌اند. منابع مقاومت تأکید دارند که این فساد با آگاهی و هدایت خامنه‌ای انجام می‌شود تا شبکه‌ای از وفاداران حفظ شود. نمونه دیگر، فساد در بانک سرمایه است که در آن مقامات حکومتی و وابستگان با وام‌های کلان بدون وثیقه، میلیاردها تومان را تصاحب کردند. این شبکه‌های فساد، نظام را به ساختاری مافیایی تبدیل کرده است.<ref name=":3" /><ref name=":4" />  

فساد سیستمی به بی‌اعتمادی گسترده میان مردم و رژیم منجر شده و زمینه‌ساز اعتراضات مردمی شده است. قیام‌های [[اعتراضات دی‌ماه ۱۳۹۶|'''۱۳۹۶''']]، [[اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|'''۱۳۹۸''']]، و [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|'''۱۴۰۱''']]، که در پاسخ به فقر، فساد، و سرکوب شکل گرفتند، نشان‌دهنده خشم عمومی از سوءمدیریت و غارت منابع ملی است. در این اعتراضات، شعارهایی مانند «آخوند باید گم بشه» و «دشمن ما همین‌جاست» مستقیماً فساد حکومتی و نقش خامنه‌ای را هدف قرار دادند. منابع گزارش می‌دهند که افشای پرونده‌هایی مانند زمین‌خواری کاظم صدیقی یا بازگشت بابک زنجانی به فعالیت‌های اقتصادی، خشم عمومی را تشدید کرده است. این اعتراضات، که با سرکوب شدید مواجه شدند، نشان‌دهنده شکاف عمیق میان مردم و رژیم هستند. منابع مقاومت تأکید دارند که فساد نه‌تنها اقتصادی، بلکه ابزاری سیاسی برای سرکوب و کنترل جامعه است، زیرا فقر و ناامیدی مردم را در برابر رژیم آسیب‌پذیرتر می‌کند.<ref name=":2" /><ref name=":8" />