انقلاب سفید: تفاوت میان نسخه‌ها

'''انقلاب سفید،''' یا رفراندوم شاه، به طرح شش ماده‌ای گفته می‌شود که [[محمدرضا پهلوی]] پس از سفر به آمریکا و ملاقات با کندی رئیس جمهور آمریکا برای انجام رفرم‌هایی در ۶ بهمن سال ۱۳۴۱ به رفراندوم گذاشت. اصلاحات ارضی، ملی کردن جنگل‌ها، فروش سهام کارخانجات دولتی، سهیم کردن کارگران در سود کارخانجات، اصلاح قانون انتخابات، ایجاد سپاه دانش اصول اولیه آن بود. پس از پیروزی انقلاب کوبا و سلسله [[قیام|قیام‌هایی]] که در کشورهای آمریکای لاتین سر گرفت و همچنین جنبش‌های آزادی‌بخش در کشورهای جهان سوم دستگاه سیاسی غرب و آمریکا به این نتیجه رسیدند که برای جلوگیری از چنین قیام‌‌هایی که مبتنی بر جوامع روستایی و ارباب-رعیتی بودند، باید در کشورهای جهان سوم رفرم‌هایی صورت گیرد. از سویی آمریکا به این نتیجه رسید که برای تبدیل کردن ایران به بازار مناسبی برای کالای غربی باید بافت جامعه‌ی ایران را از یک بافت فئودالی و رعیتی به یک بافت شهری تبدیل کند. این امر همچنین هیمنه‌ی تاریخی انگلستان بر ایران را که هدف از آن استفاده از مواد اولیه‌ای چون نفت بود کنار می‌زد. در ابتدا آمریکا تصمیم داشت انقلاب سفید را به وسیله‌ی علی امینی اجرا کند اما شاه برای جلوگیری از قدرت گرفتن وی طی سفری به آمریکا خود در اجرای آن کوشید. محمدرضا پهلوی در ادامه ۱۳ اصل دیگر نیز به اصول انقلاب سفید اضافه کرد. اصولی که در  عمل یا اجرا نشده یا بسیار کم پیشرفت داشتند اما فضای تبلیغاتی زیادی برای دستگاه حاکم ایجاد کردند. هم‌زمان با آغاز انقلاب سفید و در پوشش سیاسی ایجاد شده توسط آن حکومت پهلوی دست به دستگیری گسترده‌ی فعالان سیاسی در ایران زد. امری که سرانجام آزادی‌خواهان در ایران را به بی‌نتیجه دانستن مبارزه‌ی پارلمانی و روی آوردن به مبارزه‌ی مسلحانه هدایت کرد.   

در سال ۱۹۶۰ دموکرات‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به پیروزی رسیدند و در ژانویه ۱۹۶۱ جان. اف. کندی به کاخ سفید راه یافت. کندی و اعضای دولتش معتقد بودند که تنها راه حفظ دولت‌های طرفدار غرب در جهان‌سوم، اجرای یک برنامه اصلاحات است که در آن اصلاحات ارضی اهمیت ویژه‌ای دارد.<ref>تاریخ سیاسی ۲۵ ساله ایران غلامرضا نجاتی ص ۲۰۱</ref> هدف از طرح رفرم‌ها جلوگیری از انقلاب‌ها بود. این سیاست، در قالب یک طرح بنام اتحاد برای پیشرفت از جانب امریکا به این کشورها پیشنهاد می‌شد. محمدرضا پهلوی هم که زمینه اجرای این طرح را توسط علی امینی نخست‌وزیر خود می‌‌دید در یک سفر ۴۰ روزه به آمریکا خود تعهد اجرای آن را بعهده گرفت.

روح‌الله خمینی نیز با صدور بیانیه‌ای بدون اینکه به تحلیل ماهیت مواد شش‌گانه بپردازد، رفراندوم را «مخالف رأی جامعه روحانیت اسلام» اعلام کرد و افزود: <blockquote>«اساساً رفراندوم با تصویب ملی در قبال اسلام ارزشی ندارد». و افزود «در قوانین ایران رفراندوم پیش‌بینی نشده است» و به علاوه «معلوم نیست چه مقامی صلاحیت دارد رفراندوم کند و این امری است که باید قانون معین کند».</blockquote>

اعلامیه نهضت آزادی ایران به مناسبت رفراندوم شاه چنین بود.<blockquote>ملت شرافتمند ـ کارگران ـ کشاورزان عزیز ایرانی</blockquote><blockquote>دولت و شاه بنام شما و ظاهراً بخاطر شما می‌خواهند رفراندوم بنمایند. رفراندوم یعنی مراجعه به آراء عمومی ملت یعنی اخذ نظر ملت درباره امر معینی. برای چه رفراندوم می‌کنند؟ برای تأیید اصول شش گانه که هر یک خود قانونی است و مواد مختلف دارد.</blockquote><blockquote>آیا برای شش لایحه و آن همه مواد با یک کلمه آری یا نه می‌توان نظر ملت را فهمید؟</blockquote><blockquote>وانگهی اخذ رای ملت درباره قوانینی که مدتهاست به مرحله اجرا درآمده و بقول خودشان بعضی از آنها به اتمام رسیده مفهومی دارد؟</blockquote><blockquote>از این گونه سئوالات بسیار زیاد است و بحث کامل‌تر در مواد شش گانه و منظور مخترعین این رفراندوم بی‌سابقه در جهان را در نشریه تحلیلی نهضت آزادی ایران که انتشارش با سانسور شدید مطبوعات و بگیر و ببندها و محدودیتهای شدیدتر روزهای اخیر متاسفانه دچار تاخیر شده است خواهید دید اجمالا برای مزید اطلاع ملت ستم کشیده ایران و تمام طبقات و اصناف و دستجات اعلام می‌داریم.</blockquote><blockquote>شرط اول رفراندوم وجود آزادی بیان و افکار و عقاید است رئیس دولت هم برای حفظ ظاهر در اعلامیه سوم بهمن اعلام داشته است (هیچ کس حق ندارد مزاحم بیان و افکار و احساسات مخالفان گردد.)</blockquote><blockquote>  معذالک در دو روز گذشته سران جبهه ملی ایران را که بنا بود روز جمعه میتینگی در جلالیه برای بیان نتایج نامطلوب و عواقب وخیم این رفراندوم قلابی تشکیل دهند زندانی نموده و حتی بعضی از آنها را درحال تب توقیف و به زندان افکنده‌اند.</blockquote><blockquote>  ۲ـ تعداد زیادی از علما اعلام و روحانیون مبارز و حتی مراجع تقلید را که برحسب وظیفه دینی خود نسبت به عواقب ناشیه رفراندوم اظهار نظر و مخالفت کرده بودند مضروب و مجروح و حتی زندانی نموده و عده دیگر را در خانه‌های خود متوقف ساختند و راه رفت و آمد را بر آنان بستند.</blockquote><blockquote>  ۳ـ عده‌ای از بازرگانان محترم را که برای اعتراض به عملیات خلاف قانون و تجاوز کارانه اخیر دولت بازار تهران را تعطیل کرده‌اند مضروب و مجروح و عده بسیاری را توقیف و زندانی نموده‌اند.</blockquote><blockquote>  ۴- روز قبل عده‌ای چماق به دست و چاقو به جیب را در لباس دهقان و کارگر به دانشگاه هجوم برده و به جان دانشجویان بی‌پناه افتاده و آنها را شدیدا مضروب ساختند حتی بعضی از آنها در شرف موت می‌باشند.</blockquote><blockquote>  ۵ـ در تمام ادارات و موسسات دولتی دستور شدید به کارمندان داده‌اند که روز شنبه با شناسنامه‌های خود سرکار حاضر شوند و آنان را مجبور ساخته‌اند به پای صندوق‌ها رفته و رای موافق خود را بدهند.</blockquote><blockquote>  اینهاست نمونه‌ای از عملیات دولت جابر و آزادی کش که سنگ حمایت دهقان و کارگر به سینه می‌زند برای پیش بردن مقاصد شوم و نابود کننده موجودیت و ملیت ایران تا چه حد به اغفال و ریاکاری دست زده است و مسلما در روزهای پنجم و ششم و پس از آن نیز صحنه‌های دیدنی و شدیدتر از آن را مشاهده خواهید نمود.</blockquote><blockquote>باش تا صبح دولتش بدمد                     کین هنوز از نتایج سحر است</blockquote><blockquote>  آزادی و سعادتی که در سایه این مواد ششگانه به ملت وعده داده‌اند طلیعه‌اش از همین جا پیداست.</blockquote><blockquote>  نهضت آزادی ایران بار دیگر به کشاورزان و کارگران و روحانیون و اصناف و روشنفکران و همه طالبان سعادت و سربلندی ملت ایران نسبت به خواب بزرگی که برای اسارت آنها و پایدار کردن بساط خودسری و دیکتاتوری و فرعون منشی دیده‌اند هشدار می‌دهد.</blockquote><blockquote>  وقتی قرار است انقلاب!! و تحول!! بدست مظاهر اختلاف طبقات و منبع و منشاء فساد وبدبختی و سرشکستگی یک ملت انجام گیرد بهتر از این اجرا نمی‌شود.<ref>[https://nehzateazadi.org/%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D9%87-%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%AA-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%B1%D9%81%D8%B1/ سایت نهضت‌ آزادی ایران]</ref></blockquote><blockquote>نهضت آزادی ایران</blockquote><blockquote>۴ بهمن ماه ۱۳۴۱</blockquote>

=== [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]] ===

جبهه ملی با صدور بیانیه‌ای در ۲ بهمن ۱۳۴۱ با اشاره به نبود آزادی و دموکراسی، بی اعتنایی رژیم پهلوی به قانون اساسی و حقوق ملت، به دخالت محمد‌رضا پهلوی در امور مملکت اعتراض کرد و از مردم خواست در همه پرسی ۶ بهمن بگویند: اصلاحات ارضی آری، دیکتاتوری نه

بخشی از اعلامیه بدین شرح بود:<blockquote>«....مردم ایران: ما به شما اعلام خطر می کنیم که امروز کشور ما در آستانه تبدیل رسمی رژیم مشروطیت و دموکراسی به سیستم استبداد و ارتجاع است. دهقان هوشیار و آگاه ایرانی اجازه نخواهد داد که عنوان مصالح او، ملعبه دست دشمنان ملت گردد. زمین و آب، حق دهقان است. آزادی از حقوق اساسی ملت است. با الغاء رژیم ارباب و رعیتی، زمین و آب برای هر دهقان، دسترنج کارگر برای کارگر، حاکمیت ملت و آزادی برای همه مردم، از میان برداشتن استعمار و استثمار: آری - موافقم. با حکومت خود کامه و دخالت پادشاه در امور مملکت و رژیم وحشت و ترور سازمان امنیت، تسلط سیاست استعماری بر کشور، تعدی پلیس و ژاندارم و مامور متعدی دولت در شهرها و روستاها: نه، مخالفم.» </blockquote><blockquote>هیئت اجرائی جبهه ملی ایران<ref>تاریخ سیاسی ۲۵ ساله ایران، غلامرضا نجاتی جلد یک ص ۲۱۴</ref></blockquote>کریم سنجابی اعتقاد داشت:

رفراندوم محمد رضا پهلوی به معنای یک تحول اجتماعی در خط دموکراسی نیست، بلکه شاه می‌خواهد با یک ظاهر‌سازی جنبش دموکراتیک ایران و حرکت استقلال طلبی آن را متوقف کند و عنوان اصلاحات و برنامه‌های انقلاب یک اقدام صوری برای پرده پوشی دیکتاتوری است.

<span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>