خسرو گلسرخی: تفاوت میان نسخه‌ها

پدربزرگ خسرو گلسرخی مرد مبارزی بود که در کنار [[میرزا کوچک خان جنگلی]] در [[نهضت جنگل]] جنگیده بود. خسرو گلسرخی توسط چنین شخصیتی تعلیم دید و تحت تأثیر نظرات او قرار گرفت. او حتی شعرهایی به نام جنگلی‌ها و دامون سروده است که تحت تأثیر همین موضوع است. (دامون به معنی پناهگاه و انبوهی سیاهی جنگل است).

یکی از مشهور ترین اشعار وی شعر «یک اگر بایک برابر بود» است:

 

معلم پای تخته داد میزد

یک با یک برابر نیست!<ref>[https://mianbad.blogsky.com/1387/10/07/post-15/ یک با یک برابر نیست (خسرو گلسرخی)]</ref>[[پرونده:کافه نادری.jpg|alt=کافه نادری پاتق خسرو گلسرخی|بندانگشتی|کافه نادری پاتق خسرو گلسرخی]]

از دیگر اشعار مشهور او شعر یلدا است:

 

شب که می‌آید و می کوبد پشت را

کاری کارستان<ref>[http://delfarib.blogfa.com/post/31 اشعار خسرو گلسرخی]</ref>

''ثقل زمین کجاست؟''

من در کجای جهان ایستاده‌ام؟<ref>ازکتاب ثقل زمین کجاست نوشته خسروگلسرخی</ref><ref group="فایل صوتی شعر من درکجای جهان ایستاده ام با صدای خسروگلسرخی">شعر من درکجای جهان ایستاده ام از خسروگلسرخی</ref>

خسرو گلسرخی شاعری بود که بیش از هنرش به خاطر دفاع از مردم در دادگاه و اعدام در راه عقیده‌اش به شهرت رسید. او هنر خود را برای هنر نمی‌خواستو از هنرش وسیله ای برای اعتراض ساخت. در مصاحبه ای که در سال ۱۳۴۹ انتشار یافت، او نگاه خود را نسبت به وظیفه و تأثیر نقد در جامعه اینگونه بیان می‌کند:

 

 

همچنین در مورد نقش منتقد ادبیات معتقد است که یک منتقد باید نقش دشوار ادبیات را، توجیه کند، تا نظام حاکم بر جامعه نتواند از ادبیات به عنوان یک عامل بهره دهنده مدد بگیرد.  

# - هنرمندان بی ریشه که هنرمندانی هستند که که بازده کار خود رادر اختیار نظام حاکم بر جامعه می‌گذارند. اینان تا زمانی زنده اند که توسط امکانات نظام به عنوان هنرمند معرفی می‌شوند و پس از خاموشی، نامشان نیز چون آثار شان می‌میرد.

او در تعریف هنرمند می‌گوید هنرمند یک جنگجوی عادی از امکانات تکنولوژی برای ستیز است. بسیار بدوی می‌جنگد ولی این جنگ بدوی، در معیار ارزشها و باورهای انسانی رستاخیزاست به‌غایت در خور ارجگذاری.

خسرو گلسرخی در سال ۱۳۵۱ به اتهام طراحی برای ترور ولیعهد دستگیر شد و به زندان قصر منتقل گردید. او به همراه همرزم خود [[کرامت دانشیان]] و ۱۲ تن دیگر دستگیر شد. امیر حسین فطانت در کتاب یک فنجان چای بی موقع علت دستگیری کرامت دانشیان را به تفصیل توضیح می‌دهد و از قول کرامت دانشیان می‌نویسد:  

 

«قرار است که در جشنواره سینمای کودک که حدود دو ماه دیگه برگزار می‌شود به یک نفر جایزه بدهند. فرح و ولیعهد هم هستند و قرار است در این مراسم ولیعهد را برای آزادی زندانیان سیاسی گروگان بگیرند. همه چیز آماده و حساب شده‌است و به هیچ چیز احتیاجی نیست مگر اسلحه. آیا می‌توانی؟

 

بعد از این گفتگو امیر حسین فطانت سراغ ساواک می‌رود و موضوع را لو می‌دهد و همین باعث دستگیری اعضای گروه می‌گردد.

امیر حسین فطانت درکتاب خود از خسرو گلسرخی هیچ نامی نمی‌برد؛ ولی گلسرخی با واسطه دوستی با [[کرامت دانشیان]] و با صحنه سازی ساواک با همکاری امیر حسین فطانت دستگیر می‌گردد.

در جریان محاکمات گروه در دادگاه اول، ۷ نفر (خسروگلسرخی، کرامت دانشیان، مقدم سلیمی، بطحائی، سماکار، علامه زاده، رحمت‌الله جمشیدی) به اعدام محکوم شدند. دو نفر به پنج سال حبس (اتحادیه، سیاهپوش) و سه نفر به ۳ سال حبس (میرزادگی، ابراهیم فرهنگ رازی، قیصری) محکوم می‌شوند. در دادگاه تجدید نظر که در دوم بهمن ماه ۱۳۵۲ تشکیل شد، حکم اعدام دو نفر از محکومین دادگاه اول یعنی منوچهر مقدم سلیمی به ۱۵ سال و جمشیدی به ۱۰ سال تغییر پیدا کرد و پنج نفر از متهمان (بطحائی، گلسرخی، دانشیان، سماکار و علامه زاده) همچنان به اعدام محکوم شدند. به فرمان شاه که در روزنامه‌های روز ۲۸ بهمن ماه ۱۳۵۲ انتشار یافت. سه نفر از محکومین (بطحائی، سماکار و علامه زاده) به دلیل اظهار پشیمانی آن‌ها از اعدام عفو و به حبس ابد محکوم گردیدند. حکم اعدام دانشیان و گلسرخی هیچ تغییری نکرد و آنان را در بامداد ۲۹ بهمن ۱۳۵۲ تیرباران کردند. گلسرخی در قطعه ۳۳ بهشت زهرا ردیف ۸۴ شماره ۱۹ به خاک سپرده شد که محل دفن بسیاری از کسانی است که در مبارزه با [[حکومت پهلوی]] جان باخته‌اند. آرامگاه [[کرامت دانشیان]] درست یک ردیف پایین‌تر از گور اوست.

حمید اسدیان نویسنده، شاعر و محقق، از زندانیان زمان شاه و از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران در نوشته‌ای با نام «خسرو خوبان» در مورد خسرو گلسرخی می‌نویسد:

[[پرونده:حمید اسدیان.jpg|جایگزین=حمید اسدیان در مورد خسرو گلسرخی|بندانگشتی|حمید اسدیان]]

دلاوری خسرو (گلسرخی) تنها این نبود که در دادگاه نظامی آن‌چنان شیرانه غرید و بدون آن‌که «برای جانش چانه‌بزند، از خلقش دفاع کرد». علاوه برآن دفاعی از جنبش انقلابی کرد که بسیار هشیارانه و آگاهانه بود.  

خسرو به‌عنوان یک عصب حساس جریان روشنفکری مسئول به‌خوبی می‌دانست که بسا ساده‌تر و حتی بی‌خطرتر است که مقادیری دربارة خودش به‌عنوان یک شاعر و منقد ادبی حرف بزند و حتی در این چارچوب به‌شکنجه و خفقان و سانسور رژیم شاه هم بپردازد. اما او فداییها را می‌شناخت. در زندان، از طریق مجاهدین شهید کاظم ذوالانوار و مصطفی خوشدل، با مجاهدین آشنا شده بود؛ و آن جا که در دفاعیه اش بین اسلام ارتجاعی و انقلابی مرز می کشد و می گوید «و امروز نیز اسلام حقیقی دین خود را به‌جنبشهای آزادیبخش ملی ایران ادا می کند» اشاره به‌شناختی دارد که از مجاهدین یافته است؛ بنابراین رسالت او به‌عنوان یک روشنفکر آگاه و مسئول این بود که در لحظة انتخاب «موقعیت تاریخی» خودش را تشخیص دهد. او در این مقطع می بایستی از شرایط استثنایی به‌دست آمده حداکثر استفاده را بکند. یعنی علاوه بر آن که قاطعانه در برابر رژیم وابسته شاه می‌ایستد جنبش انقلابی میهنش را معرفی کند. «ماهی سیاه کوچولو» ی تنها، که معمولاً به‌گریز از دریا و تلاطم شهرت دارد، برخلاف مسیر حرکت کرد تا خود را به‌دریا برساند. جسارت خسرو که چارچوبهای به‌رسمیت شناخته و متعارف را شکست این بود که درست در لحظة انتخاب، خون خود را ودیعة نام «فدایی» کرد. این جسارت بی‌سابقه از یک سو مبین مرزبندی انقلابی او با مدعیان سازشکار مارکسیسم بود و از سوی دیگر پاکبازی خسرو را نشان می داد. زیرا در سرفصل مرگ و زندگیش، بدون هیچ چشمداشت و مطالبه‌ای و فارغ از هرگونه تنزه‌طلبی و حسابگری بود. خسرو در این لحظه، که همة چشمها به‌سویش خیره شده بود، به‌بهای خونش، نامش را با نام شریف فدایی گره زد و حقا که گوارایش باد! برای یک مارکسیست انقلابی چه نامی والاتر از این که در کنار شهیدان پیشتازی همچون احمدزاده‌ها و مفتاحی‌ها و پویانها قرار گیرد؟ و به‌راستی این نام شریف، اگر چه در دسیسه و خیانت یاران نیمه‌راه به‌تاراج رفت شایستة چه کسانی بهتر از امثال خسرو است؟ او هم‌چنین وقتی گفت: «آن‌چه که در تداوم تاریخ تکرار شد، راه مولا حسین و پایداری او بود» در اردوی حسین نام‌نویسی کرد و این شرف نیز صدهزار بار گوارایش باد! چرا که برای همة انقلابیون در همة زمانها و همة مکانها، چه شرفی بالاتر از این که لحظة چشم فروبستن در اردوی «مولا حسین» باشند. این یک دگم شکنی خلاق بود که از روح صادق و دردمند خسرو ناشی می‌شد؛ و فراموش نکنیم که همین موضعگیری بود که تمام دم و دستگاه ساواک را غافلگیر کرد و به‌هم ریخت. کار خسرو، چه به‌اعتبار دفاع قهرمانانه اش از اسلام انقلابی و چه به‌اعتبار فدایی خواندن خود یک دگم رایج زمانه را شکست. به‌این اعتبار، او در شعر زندگیش و زندگی شعریش، دست به‌یک نوآوری و خلاقیت تاریخی زد. این رسم اوست و راز جاودانگیش.