۱۳٬۱۲۲
ویرایش
مهدی بازرگان: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
| زیرنویس = | | زیرنویس = | ||
}} | }} | ||
'''مهدی | '''مهدی بازرگان،''' (زاده‌ی ۹ شهریور ۱۲۸۶ خورشیدی - درگذشته‌ی ۳۰ دی‌ماه ۱۳۷۳) در تهران متولد شد. پدرش حاج عباسقلی بازرگان (تبریزی) از تجار دیندار، روشنفکر و سرشناس زمان خود بود. بازرگان تحصیلات ابتدایی را در مدرسه سلطانیه تهران و متوسطه را در دارالمعلمین مرکزی به پایان رساند. وی در سال ۱۳۰۶ همراه اولین گروه محصلین ممتاز کشور، برای تحصیل به فرانسه اعزام شد. | ||
در سال ۱۳۱۳ پس از ۷ سال تحصیل در فرانسه به کشور بازگشت. در سال ۱۳۱۵ به عنوان اولین دانشیار در دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد و دو دوره متوالی ریاست دانشکده فنی را به عهده گرفت. در سال ۱۳۳۰، توسط دکتر [[محمد مصدق|مصدق]] به ریاست هیئت مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران انتخاب شد و با حمایت مردم موفق به خلع ید از انگلیسی‌ها و با همت متخصصین ایرانی موفق به راه‌اندازی و اداره صنایع عظیم نفت شد. در سال ۱۳۳۱ مسئول احداث شبکه لوله‌کشی آب تهران شد و آن را به ثمر رساند. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، به دلیل اعتراض مکتوب علیه انتخابات مجلس شورای ملی که آن را غیرقانونی می‌دانست، در بهمن ۱۳۳۲ از خدمات دولتی و استادی دانشگاه برکنار شد و تا شانزدهم بهمن ۱۳۵۷ که پست | در سال ۱۳۱۳ پس از ۷ سال تحصیل در فرانسه به کشور بازگشت. در سال ۱۳۱۵ به عنوان اولین دانشیار در دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد و دو دوره متوالی ریاست دانشکده فنی را به عهده گرفت. در سال ۱۳۳۰، توسط دکتر [[محمد مصدق|مصدق]] به ریاست هیئت مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران انتخاب شد و با حمایت مردم موفق به خلع ید از انگلیسی‌ها و با همت متخصصین ایرانی موفق به راه‌اندازی و اداره صنایع عظیم نفت شد. در سال ۱۳۳۱ مسئول احداث شبکه لوله‌کشی آب تهران شد و آن را به ثمر رساند. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، به دلیل اعتراض مکتوب علیه انتخابات مجلس شورای ملی که آن را غیرقانونی می‌دانست، در بهمن ۱۳۳۲ از خدمات دولتی و استادی دانشگاه برکنار شد و تا شانزدهم بهمن ۱۳۵۷ که پست نخست‌وزیری دولت موقت انقلاب را به عهده گرفت، تنها در بخش خصوصی در زمینه تولیدات صنعتی فعالیت و خلاقیت داشت.<ref name=":0">گروه تاریخ اندیشه معاصر-[http://moaser.iki.ac.ir/book/export/html/639 زندگی‌نامه مهندس مهدی بازرگان]</ref>بازرگان نه ماه پس از نخست‌وزیری به دلیل اختلاف با [[خمینی]] و حزب جمهوری اسلامی استعفا داد. مهدی بازرگان سرانجام در روز آخر دی‌ماه ۱۳۷۳، در حالی که ایران را به قصد معالجه ترک کرده بود، در نیمه‌راه، در زوریخ سویس درگذشت.<ref name=":42" /> | ||
== | == زندگی‌نامه مهدی بازرگان == | ||
مهدی بازرگان در خانواده‌ای مذهبی در تبریز به‌دنیا آمد. وی در کودکی همراه پدرش که یک تاجر سرشناس بازار بود در تهران ساکن شد. پس از پایان تحصیلات ابتدایی و متوسطه در سال ۱۳۰۶ برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام شد در رشته ترمودینامیک و نساجی از مدرسه حرفه و فن فرانسه فارغ‌التحصیل شد و پس از بازگشت به ایران، به مقام نخستین دانشیار دانشکده فنی دانشگاه تهران منصوب شد.<ref name=":42">بی‌بی‌سی فارسی، [https://www.bbc.com/persian/iran-47077277 مهدی بازرگان]</ref><ref name=":52">سایت ملی مذهبی -[https://melimazhabi.com/maghalat/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3-%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86/ زندگی‌نامه مهندس مهدی بازرگان] </ref> | مهدی بازرگان در خانواده‌ای مذهبی در تبریز به‌دنیا آمد. وی در کودکی همراه پدرش که یک تاجر سرشناس بازار بود در تهران ساکن شد. پس از پایان تحصیلات ابتدایی و متوسطه در سال ۱۳۰۶ برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام شد در رشته ترمودینامیک و نساجی از مدرسه حرفه و فن فرانسه فارغ‌التحصیل شد و پس از بازگشت به ایران، به مقام نخستین دانشیار دانشکده فنی دانشگاه تهران منصوب شد.<ref name=":42">بی‌بی‌سی فارسی، [https://www.bbc.com/persian/iran-47077277 مهدی بازرگان]</ref><ref name=":52">سایت ملی مذهبی -[https://melimazhabi.com/maghalat/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3-%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86/ زندگی‌نامه مهندس مهدی بازرگان] </ref> | ||
== فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی == | == فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی == | ||
او از هواداران محمد مصدق و از اعضای جبهه ملی بود و پس از کودتای | او از هواداران محمد مصدق و از اعضای [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]] بود و پس از [[کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] به سبب اعتراض علیه کودتا از مقام استادی دانشگاه برکنار شد و تا زمان انقلاب به فعالیت سیاسی و نیز کار در بخش خصوصی پرداخت | ||
وی در دوران نخست وزیری محمد مصدق، رئیس هیئت مدیره خلع ید از شرکت نفت بریتانیایی بود که پس از مدتی کوتاه از این مقام استعفا کرد. پس از کودتا نیز مدتی رئیس شرکت آب و فاضلاب تهران بود و نخستین شبکه لوله‌کشی آب در تهران را راه‌اندازی کرد.<ref name=":42" /> | وی در دوران نخست وزیری محمد مصدق، رئیس هیئت مدیره خلع ید از شرکت نفت بریتانیایی بود که پس از مدتی کوتاه از این مقام استعفا کرد. پس از کودتا نیز مدتی رئیس شرکت آب و فاضلاب تهران بود و نخستین شبکه لوله‌کشی آب در تهران را راه‌اندازی کرد.<ref name=":42" /> | ||
== تأسیس کانون مهندسین == | == تأسیس کانون مهندسین == | ||
مهدی بازرگان پس از شهریور ۱۳۲۰ از بانیان تأسیس کانون مهندسین بود. در دومین سال تأسیس کانون مهندسین، اولین اعتصاب صنفی مهندسین به بار نشست و تحولی عمیق در ارجاع | مهدی بازرگان پس از شهریور ۱۳۲۰ از بانیان تأسیس کانون مهندسین بود. در دومین سال تأسیس کانون مهندسین، اولین اعتصاب صنفی مهندسین به بار نشست و تحولی عمیق در ارجاع مسئولیت و میدان فعالیت به متخصصین به وجود آورد و راه اصلاحات باز شد. واگذاری مسئولیت ادارات و کارخانجات به تحصیلکردهها و مهندسان و حقِ داشتن دو نماینده منتخب از هر دانشکده در شورای دانشگاه، از دستاوردهای این اعتصاب صنفی بود.<ref name=":0" /> | ||
== نهضت آزادی | == نهضت آزادی ایران == | ||
بازرگان در تشکیل جبهه ملی دوم و مبارزات سیاسی فعالیتی مؤثر داشت و در بهار سال ۱۳۴۰ همراه با آیت‌الله طالقانی و دکتر یدالله سحابی، نهضت آزادی ایران را پایه‌گذاری کرد و به نهضت مقاومت ملی نیرویی دوباره داد و نیروهای ملی و مذهبی را در این جمعیت سازمان و توانایی بخشید.<ref name=":52" /> | بازرگان در تشکیل جبهه ملی دوم و مبارزات سیاسی فعالیتی مؤثر داشت و در بهار سال ۱۳۴۰ همراه با [[آیت‌الله طالقانی]] و دکتر یدالله سحابی، [[نهضت آزادی ایران]] را پایه‌گذاری کرد و به نهضت مقاومت ملی نیرویی دوباره داد و نیروهای ملی و مذهبی را در این جمعیت سازمان و توانایی بخشید.<ref name=":52" /> | ||
[[پرونده:عکسهای بازرگان.jpg|بندانگشتی|بازرگان در طول زمان]] | [[پرونده:عکسهای بازرگان.jpg|بندانگشتی|بازرگان در طول زمان]] | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
در سال ۱۳۳۰، توسط مرحوم دکتر مصدق به ریاست هیئت مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران انتخاب گردید و با حمایت مردم موفق به خلع ید از انگلیسی‌ها و با همت متخصصین ایرانی موفق به راه‌اندازی و اداره صنایع عظیم نفت شد.<ref name=":52" /> | در سال ۱۳۳۰، توسط مرحوم دکتر مصدق به ریاست هیئت مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران انتخاب گردید و با حمایت مردم موفق به خلع ید از انگلیسی‌ها و با همت متخصصین ایرانی موفق به راه‌اندازی و اداره صنایع عظیم نفت شد.<ref name=":52" /> | ||
== اولین | == اولین نخست‌وزیر دولت موقت == | ||
در ۱۶ بهمن ۱۳۵۷ قبل از پیروزی انقلاب به عنوان نخست‌وزیر برگزیده شد، اعتصابات صنعت نفت را سامان بخشید و دولت موقت انقلاب را تشکیل داد و به مدت ۹ ماه، سکان کشتی طوفان زده دولت را در دست گرفت و هر چه در توان داشت در برقراری نظم و اجرای قانون و ایجاد آرامش، به کار بست. وی در اولین انتخابات مجلس، با آرای بسیار بالایی به نمایندگی مردم تهران برگزیده شد و در فراکسیون اقلیت مجلس همراه با سایر نمایندگان همفکر، به نقد روند انقلاب و حاکمیت پرداخت و آفات و انحرافات آن روزِ جامعه را، هر طور که توانست به تصویر کشید.<ref name=":52" /> | در ۱۶ بهمن ۱۳۵۷ قبل از پیروزی انقلاب به عنوان نخست‌وزیر برگزیده شد، اعتصابات صنعت نفت را سامان بخشید و دولت موقت انقلاب را تشکیل داد و به مدت ۹ ماه، سکان کشتی طوفان زده دولت را در دست گرفت و هر چه در توان داشت در برقراری نظم و اجرای قانون و ایجاد آرامش، به کار بست. وی در اولین انتخابات مجلس، با آرای بسیار بالایی به نمایندگی مردم تهران برگزیده شد و در فراکسیون اقلیت مجلس همراه با سایر نمایندگان همفکر، به نقد روند انقلاب و حاکمیت پرداخت و آفات و انحرافات آن روزِ جامعه را، هر طور که توانست به تصویر کشید.<ref name=":52" /> | ||
وی که از روشنفکران مذهبی و صاحب تألیفات اثرگذار در این زمینه به‌شمار می‌آید، اختلاف نظرهای اساسی با | وی که از روشنفکران مذهبی و صاحب تألیفات اثرگذار در این زمینه به‌شمار می‌آید، اختلاف نظرهای اساسی با خمینی و دیگر رهبران مذهبی داشت و از جمله بر سر مسئله اعدام‌های جمهوری اسلامی و نیز جریان اشغال سفارت آمریکا و [[گروگان‌گیری در سفارت آمریکا|گروگان‌گیری]] دیپلمات‌های آمریکایی در آبان‌ماه سال ۱۳۵۸ با آنها وارد چالش جدی شد. سرانجام مهدی بازرگان پس از نه ماه، از مقام نخست‌وزیری استعفا کرد.<ref name=":42" /> | ||
== دوران بعد از | == دوران بعد از نخست‌وزیری == | ||
او پس از استعفا از مقام | او پس از استعفا از مقام نخست‌وزیری به یکی از منتقدان اصلی جمهوری اسلامی تبدیل شد و همراه یاران خود در نهضت آزادی زیر فشارهای گوناگون سیاسی، مغضوب جریان حاکم بر جمهوری اسلامی شد. | ||
آقای بازرگان در دوران انقلاب روزنامه «میزان» ارگان نهضت آزادی ایران را منتشر می‌کرد. | آقای بازرگان در دوران انقلاب روزنامه «میزان» ارگان نهضت آزادی ایران را منتشر می‌کرد. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
مهدی بازرگان، نویسنده ده‌ها کتاب و مقاله در موضوعات اسلامی است و می‌کوشید میان علم تجربی مدرن و مقوله‌های مذهبی آشتی برقرار کند. | مهدی بازرگان، نویسنده ده‌ها کتاب و مقاله در موضوعات اسلامی است و می‌کوشید میان علم تجربی مدرن و مقوله‌های مذهبی آشتی برقرار کند. | ||
وی در نوشته‌های خود از جمله رفتار سیاسی | وی در نوشته‌های خود از جمله رفتار سیاسی خمینی را موضوع نقد قرار داد و به ویژه در کتاب «انقلاب ایران در دو حرکت» رهبر جمهوری اسلامی را متهم به مواردی از نقض قانون اساسی کرد.<ref name=":42" /> | ||
== دیدگاه‌های مذهبی، سیاسی == | == دیدگاه‌های مذهبی، سیاسی == | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
وی که در آغاز به ویژه در مقاله‌ای در کتاب «مرجعیت و روحانیت» در سال ۱۳۴۱ به ضرورت دخالت روحانیت در سیاست باور داشت، پس از انقلاب با انتشار مقاله‌ای با عنوان «مرز میان دین و سیاست» ورود روحانیان در امر سیاست را زیانبار دانست و در اواخر عمر خویش با انتشار کتاب «آخرت و خدا، هدف بعثت انبیا» به نظریه جدایی کامل دین از سیاست و سیاست عرفی روی آورد.<ref name=":42" /> | وی که در آغاز به ویژه در مقاله‌ای در کتاب «مرجعیت و روحانیت» در سال ۱۳۴۱ به ضرورت دخالت روحانیت در سیاست باور داشت، پس از انقلاب با انتشار مقاله‌ای با عنوان «مرز میان دین و سیاست» ورود روحانیان در امر سیاست را زیانبار دانست و در اواخر عمر خویش با انتشار کتاب «آخرت و خدا، هدف بعثت انبیا» به نظریه جدایی کامل دین از سیاست و سیاست عرفی روی آورد.<ref name=":42" /> | ||
== دفاع از حقوق اساسی قربانیان | == دفاع از حقوق اساسی قربانیان قتل عام ۱۳۶۷ == | ||
در دی‌ماه ۶۷ نهضت آزادی ایران ـ به دبیرکلی مهندس بازرگان ـ در بیانیه‌ای که منتشر کرد به کشتار مخالفان سیاسی اعتراض کرد. مهندس بازرگان و همفکرانش پرسیده بودند:<blockquote>«اگر این اعدام‌ها مطابق شرع و قانون اساسی انجام گشته چرا در سکوت و بی‌خبری و در پشت درهای بسته اجرا شده‌است؟ چرا خانواده‌های اعدام‌شدگان تهدید شده‌اند که مبادا گریه کنند، سیاه بپوشند و یا مجلس ختم تشکیل دهند؟ بگذریم از این که اهانت و زخم زبان به مادران و پدران داغدیده و تبریک گفتن به آنان به عنوان این که لکه ننگی را از دامان خانواده شما پاک کرده‌ایم، با هیچ معیار اسلامی و انسانی قابل توجیه نیست.»</blockquote>در بیانیه نهضت آزادی تأکید شده بود که:<blockquote>«انگیزه اعتراض ما کشتار گسترده اسرایی از هموطنان است که در سال‌های گذشته در دادگاه‌های همین رژیم و با احکام همین حکام شرع به محکومیت‌هایی کمتر از اعدام، حتی یک سال و دو سال محکوم شده و بعضاً روزهای آخر اسارت خود را می‌گذراندند، و خانواده‌هایی قبل از تحویل ساک و لباس خونین، خانه را برای ورود آنها آب و جارو کرده بودند! آیا در جوامع متدین و موحد و در کشورهای متمدن دنیا سابقه دارد که زندانیان محکوم شده را بدون آنکه کار تازه‌ای کرده باشند به جرم ایستادگی بر «موضع عقیدتی» بدون محاکمه یا با محاکمه مجدداً اعدام نمایند؟»<ref>سایت زیتون -[http://zeitoons.com/16603 اعدام‌های ۶۷ و منش مهندس بازرگان]</ref></blockquote> | در دی‌ماه ۶۷ نهضت آزادی ایران ـ به دبیرکلی مهندس بازرگان ـ در بیانیه‌ای که منتشر کرد به کشتار مخالفان سیاسی درجریان [[قتل عام ۶۷|قتل عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷]] اعتراض کرد. مهندس بازرگان و همفکرانش پرسیده بودند:<blockquote>«اگر این اعدام‌ها مطابق شرع و قانون اساسی انجام گشته چرا در سکوت و بی‌خبری و در پشت درهای بسته اجرا شده‌است؟ چرا خانواده‌های اعدام‌شدگان تهدید شده‌اند که مبادا گریه کنند، سیاه بپوشند و یا مجلس ختم تشکیل دهند؟ بگذریم از این که اهانت و زخم زبان به مادران و پدران داغدیده و تبریک گفتن به آنان به عنوان این که لکه ننگی را از دامان خانواده شما پاک کرده‌ایم، با هیچ معیار اسلامی و انسانی قابل توجیه نیست.»</blockquote>در بیانیه نهضت آزادی تأکید شده بود که:<blockquote>«انگیزه اعتراض ما کشتار گسترده اسرایی از هموطنان است که در سال‌های گذشته در دادگاه‌های همین رژیم و با احکام همین حکام شرع به محکومیت‌هایی کمتر از اعدام، حتی یک سال و دو سال محکوم شده و بعضاً روزهای آخر اسارت خود را می‌گذراندند، و خانواده‌هایی قبل از تحویل ساک و لباس خونین، خانه را برای ورود آنها آب و جارو کرده بودند! | ||
آیا در جوامع متدین و موحد و در کشورهای متمدن دنیا سابقه دارد که زندانیان محکوم شده را بدون آنکه کار تازه‌ای کرده باشند به جرم ایستادگی بر «موضع عقیدتی» بدون محاکمه یا با محاکمه مجدداً اعدام نمایند؟»<ref>سایت زیتون -[http://zeitoons.com/16603 اعدام‌های ۶۷ و منش مهندس بازرگان]</ref></blockquote> | |||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||