۵۳۷
ویرایش
جنبش تنباکو: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
'''جنبش تنباکو'''، '''نهضت تنباکو''' یا '''قیام تنباکو،''' (در سال ۱۲۶۸) یک حرکت اجتماعی و سیاسی به شمار میرود که علیه اعطای امتیاز توتون و تنباکو ایجاد شد. زمینهساز جنبش تنباکو قرارداد عظیمی بود که بین دولت ایران و یک سرمایهگذار انگلیسی به نام «بارون ژولیوس دو رویتر» بسته شده بود. در این قرارداد در سال ۱۲۵۰ امتیازهای بسیاری از جمله امتیاز احداث راهآهن، کشتیرانی در رودخانهها، خطوط تلگراف، بهرهبرداری از معادن و جنگلهای دولتی و زهکشی و آبیاری ایران را به مدت هفتاد سال به انگلستان دادند. | '''جنبش تنباکو'''، '''نهضت تنباکو''' یا '''قیام تنباکو،''' (در سال ۱۲۶۸) یک حرکت اجتماعی و سیاسی به شمار میرود که علیه اعطای امتیاز توتون و تنباکو ایجاد شد. زمینهساز جنبش تنباکو قرارداد عظیمی بود که بین دولت ایران و یک سرمایهگذار انگلیسی به نام «بارون ژولیوس دو رویتر» بسته شده بود. در این قرارداد در سال ۱۲۵۰ امتیازهای بسیاری از جمله امتیاز احداث راهآهن، کشتیرانی در رودخانهها، خطوط تلگراف، بهرهبرداری از معادن و جنگلهای دولتی و زهکشی و آبیاری ایران را به مدت هفتاد سال به انگلستان دادند. | ||
بعد از سفر سوم [[ناصرالدین شاه|ناصرالدین شاه]] به اروپا و هنگامی که او با کمبود بودجه برای سفر تفریحی خود مواجه بود دولت انگلستان توانست از طریق فردی به نام جرالد تالبوت امتیاز انحصار توتون و تنباکوی ایران را بدست آورد. جرالد تالبوت یک کمپانی به نام رژی تأسیس کرده و این کمپانی امتیاز توتون و تنباکوی ایران را از آن خود کرد. این قرارداد با عث نارضایتی مردم و شعلهور شدن قیام و شورش شد. جنبش ابتدا از حرکت اعتراضی مردم درشهرهای تبریز و شیراز و اصفهان آغاز و رفته رفته فراگیر شد. ۱۷ ماه پس از امضای قرارداد رژی و به میدان آمدن مردم، میرزا محمدحسین شیرازی (مرجع زمان) که در سامرا میزیست نیز فتوای تحریم استعمال توتون و تنباکو را صادر کرد: متن این فتوا چنین بود: | بعد از سفر سوم [[ناصرالدین شاه|ناصرالدین شاه]] به اروپا و هنگامی که او با کمبود بودجه برای سفر تفریحی خود مواجه بود دولت انگلستان توانست از طریق فردی به نام جرالد تالبوت امتیاز انحصار توتون و تنباکوی ایران را بدست آورد. جرالد تالبوت یک کمپانی به نام رژی تأسیس کرده و این کمپانی امتیاز توتون و تنباکوی ایران را از آن خود کرد. این قرارداد با عث نارضایتی مردم و شعلهور شدن قیام و شورش شد. جنبش ابتدا از حرکت اعتراضی مردم درشهرهای تبریز و شیراز و اصفهان آغاز و رفته رفته فراگیر شد. ۱۷ ماه پس از امضای قرارداد رژی و به میدان آمدن مردم، میرزا محمدحسین شیرازی (مرجع زمان) که در سامرا میزیست نیز [[فتوا|فتوای]] تحریم استعمال توتون و تنباکو را صادر کرد: متن این فتوا چنین بود: | ||
«بسمالله الرحمن الرحیم. الیوم استعمال تنباکو و توتون بأی نحو کان در حکم محاربه با امام زمان (عج) است». | «بسمالله الرحمن الرحیم. الیوم استعمال تنباکو و توتون بأی نحو کان در حکم محاربه با امام زمان (عج) است». | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
=== قرارداد رویتر === | === قرارداد رویتر === | ||
[[پرونده:قرارداد رویتر.jpg|جایگزین=قرارداد رویتر|بندانگشتی|قرارداد رویتر]] | [[پرونده:قرارداد رویتر.jpg|جایگزین=قرارداد رویتر|بندانگشتی|قرارداد رویتر]] | ||
در زمان | در زمان [[ناصرالدین شاه|ناصرالدینشاه]]، قرارداد عظیمی بین دولت ایران و یک سرمایهگذار انگلیسی به نام بارون ژولیوس دو رویتر بسته شد. این قرارداد امتیاز انحصاری تجارت انواع کالاهای ایرانی را به انگلستان داد. حق استخراج و صادرات معادن، بانکها، راهسازی، کشتیرانی، تأسیس کارخانهجات و... برخی از این امتیازها بودند. این قرارداد عملا سرنوشت ایران را به دست انگلستان میسپرد. | ||
=== قرارداد رِژی یا امتیاز توتون و تنباکو === | === قرارداد رِژی یا امتیاز توتون و تنباکو === | ||
در سومین سفر تفریحی | در سومین سفر تفریحی [[ناصرالدین شاه]] به اروپا انگلستان با پرداخت مبالغی به وی توانست امتیاز انحصاری تجارت توتون و تنباکو در ایران را بدست آورد. انگستان فردی به نام جرالد تالبوت را مأمور به این کار کرد. وی بصورت پنهانی زمینهی اینکار را فراهم کرد. از جمله به تأسیس کمپانی رژی پرداخت و تمامی موانع کار را با دادن رشوه از میان برداشت. جرالد تالبوت حتی به خود ناصرالدین شاه ۲۵ هزار لیره رشوه داده و متعهد شد سالانه ۱۵ هزار لیره نیز به شخص شاه هدیه دهد. به این ترتیب مؤسسه رژی امتیاز کشت، درو، برداشت، فراآوری و توزیع تنباکو در سراسر کشور و صادرات آن به خارج را برعهده گرفت.<ref name=":1">کتاب هشت فراز هزار نیاز، جنبش تنباکو - هدی صابر</ref> | ||
== آغاز جنبش تنباکو == | == آغاز جنبش تنباکو == | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
با اوجگیری اعتراضات مردمی علیه قرارداد رژی، ۱۷ماه پس از امضای قرارداد، آیتالله میرزا محمدحسین شیرازی، (مرجع زمان) که درسامرا می زیست، به دلیل فشار تودههای محروم و تبعیدیها و فراریهای جنبش و نیز به اصرار و پافشاری سید جمال الدین اسدآبادی، طی نامهی محترمانهای به شاه خواستار لغو امتیاز گردید. | با اوجگیری اعتراضات مردمی علیه قرارداد رژی، ۱۷ماه پس از امضای قرارداد، آیتالله میرزا محمدحسین شیرازی، (مرجع زمان) که درسامرا می زیست، به دلیل فشار تودههای محروم و تبعیدیها و فراریهای جنبش و نیز به اصرار و پافشاری سید جمال الدین اسدآبادی، طی نامهی محترمانهای به شاه خواستار لغو امتیاز گردید. | ||
میرزای شیرازی سرانجام فتوای تحریم استعمال توتون و تنباکو را صادر کرد. این فتوا در زمانی بود که تودههای به پا خاسته خود را برای جهاد مسلحانه بر علیه رژیم وابستهی قاجار آماده می کردند و طی اعلامیههائی بر در و دیوار بازار و شمسالعماره از جانب میرزای شیرازی حکم جهاد میدادند! | میرزای شیرازی سرانجام [[فتوا|فتوای]] تحریم استعمال توتون و تنباکو را صادر کرد. این فتوا در زمانی بود که تودههای به پا خاسته خود را برای جهاد مسلحانه بر علیه رژیم وابستهی قاجار آماده می کردند و طی اعلامیههائی بر در و دیوار بازار و شمسالعماره از جانب میرزای شیرازی حکم جهاد میدادند! | ||
اگر چه علماء تهران به زودی این حکم را از جانب میرزا تکذیب کردند ولی ترس از شورش مسلحانهی مردم آنچنان بالا گرفته بود که عمال و کارکنان کمپانی به سرعت از ایران گریختند!<ref name=":2">جنبش تنباکو، نشریه مجاهد، شماره ۱۲۰ - پنجشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۰</ref> | اگر چه علماء تهران به زودی این حکم را از جانب میرزا تکذیب کردند ولی ترس از شورش مسلحانهی مردم آنچنان بالا گرفته بود که عمال و کارکنان کمپانی به سرعت از ایران گریختند!<ref name=":2">جنبش تنباکو، نشریه مجاهد، شماره ۱۲۰ - پنجشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۰</ref> | ||
نارضایتی تودههای مردم، به صورت شعله ور شدن شورشهای خودبهخودی در تهران و در بسیاری از نقاط دیگر کشور ادامه یافت.<ref name=":3">کتاب انقللاب مشروطیت ایران، م . س . ایوانف </ref> از جمله در مقابل قصر شاه، در تهران، تظاهرات مردمی صورت گرفت. علیه تظاهرکنندگان قشون فرستاده شد و عدهیی نیز کشته و مجروح شدند اما جنبش تنباکو متوقف نشد.<ref name=":3" /> | نارضایتی تودههای مردم، به صورت شعله ور شدن شورشهای خودبهخودی در تهران و در بسیاری از نقاط دیگر کشور ادامه یافت.<ref name=":3">کتاب انقللاب مشروطیت ایران، م . س . ایوانف </ref> از جمله در مقابل قصر شاه، در تهران، تظاهرات مردمی صورت گرفت. علیه تظاهرکنندگان قشون فرستاده شد و عدهیی نیز کشته و مجروح شدند اما جنبش تنباکو متوقف نشد.<ref name=":3" /> | ||
[[پرونده:متن فتوای میرزای شیرازی و تحریم تنباکو.jpg|بندانگشتی|متن فتوای میرزای شیرازی که به کمک جنبش مردمی شتافت]] | |||
=== نیروهای درگیر در قیام تنباکو === | === نیروهای درگیر در قیام تنباکو === | ||