۲٬۴۹۸
ویرایش
کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخهها
افزودن لینک داخلی به مقاله
Alireza k h (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Alireza k h (بحث | مشارکتها) (افزودن لینک داخلی به مقاله) |
||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
| اندازه تصویر = ۲۷۰ پیکسل | | اندازه تصویر = ۲۷۰ پیکسل | ||
}} | }} | ||
'''امیرحسین آریانپور''' (۱۳۰۳–۱۳۸۰ ش. / ۱۹۲۵–۲۰۰۱ م.) از نظریهپردازان برجسته و چهرههای مؤثر در شکلگیری علوم اجتماعی و جامعهشناسی دانشگاهی در ایران است. او افزون بر نقش آموزشی، از حیث تألیف، ترجمه، فرهنگنویسی و نیز کوشش در معرفی جریانهای نوین تفکر اجتماعی جایگاهی متمایز دارد. آریانپور در فضایی فرهنگی و ادبی رشد کرد و تحصیلاتش را در حوزهی فلسفه، جامعهشناسی و علوم انسانی در ایران، لبنان، انگلستان و آمریکا دنبال نمود. تنوع جغرافیایی و فکریِ تحصیلات او موجب شد که رویکردی ترکیبی و چندرشتهای به مباحث اجتماعی شکل گیرد؛ رویکردی که بر مطالعهی همزمان ساختارهای اجتماعی، تاریخ اندیشه، هنر و زبان استوار بود. | '''امیرحسین آریانپور''' (۱۳۰۳–۱۳۸۰ ش. / ۱۹۲۵–۲۰۰۱ م.) از نظریهپردازان برجسته و چهرههای مؤثر در شکلگیری علوم اجتماعی و جامعهشناسی دانشگاهی در ایران است. او افزون بر نقش آموزشی، از حیث تألیف، ترجمه، فرهنگنویسی و نیز کوشش در معرفی جریانهای نوین تفکر اجتماعی جایگاهی متمایز دارد. آریانپور در فضایی فرهنگی و ادبی رشد کرد و تحصیلاتش را در حوزهی فلسفه، جامعهشناسی و علوم انسانی در ایران، لبنان، انگلستان و آمریکا دنبال نمود. تنوع جغرافیایی و فکریِ تحصیلات او موجب شد که رویکردی ترکیبی و چندرشتهای به مباحث اجتماعی شکل گیرد؛ رویکردی که بر مطالعهی همزمان ساختارهای اجتماعی، تاریخ اندیشه، هنر و زبان استوار بود. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۳: | ||
آریانپور از نظر نظری گرایشهای روشنی به ماتریالیسم تاریخی و جامعهشناسی مارکسیستی داشت، با اینحال آثارش لزوماً محدود به بازتولید آموزههای مارکسیستی نیست؛ بلکه نوعی «خوانش بومیشده» از نظریهی اجتماعی ارائه میدهد که در آن تلاش میکند مفاهیم غربی را با زمینهی تاریخی و فرهنگی ایران پیوند دهد. وی در دوران پهلوی با نظام سلطنتی مخالف بود و بههمین دلیل از شغل برکنار شدو فعالیتهای آموزشیاش چندبار با وقفه مواجه شد و او را به دانشکده الهیات تبعید کردند. | آریانپور از نظر نظری گرایشهای روشنی به ماتریالیسم تاریخی و جامعهشناسی مارکسیستی داشت، با اینحال آثارش لزوماً محدود به بازتولید آموزههای مارکسیستی نیست؛ بلکه نوعی «خوانش بومیشده» از نظریهی اجتماعی ارائه میدهد که در آن تلاش میکند مفاهیم غربی را با زمینهی تاریخی و فرهنگی ایران پیوند دهد. وی در دوران پهلوی با نظام سلطنتی مخالف بود و بههمین دلیل از شغل برکنار شدو فعالیتهای آموزشیاش چندبار با وقفه مواجه شد و او را به دانشکده الهیات تبعید کردند. | ||
آریانپور در حوزهی آموزشی، یکی از مهمترین تدریسکنندگان جامعهشناسی در دانشگاه تهران طی دهههای ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ بود و نقش مهمی در تربیت نسل بعدی اساتید علوم اجتماعی ایفا کرد. آثار او -از جمله | آریانپور در حوزهی آموزشی، یکی از مهمترین تدریسکنندگان جامعهشناسی در دانشگاه تهران طی دهههای ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ بود و نقش مهمی در تربیت نسل بعدی اساتید علوم اجتماعی ایفا کرد. آثار او -از جمله [[جامعهشناسی هنر]]، [[زمینه جامعهشناسی|زمینه جامعهشناسی]]، در آستانه رستاخیز و روانشناسی از دیدگاه واقعگرایی - به کرّات چاپ شده و نقشی پایدار در مطالعات فرهنگ، هنر و جامعه در ایران داشتهاند. | ||
علاوه بر آثار منتشرشده، پروژهی فرهنگ تفصیلی علوم اجتماعی به چهار زبان نیز از تلاشهای ماندگار اوست که هرچند بهطور کامل منتشر نشد، اما حجم گستردهی یادداشتها و فیشهای باقیمانده نشاندهندهی دامنهی حیرتانگیز پژوهشهای اوست. | علاوه بر آثار منتشرشده، پروژهی فرهنگ تفصیلی علوم اجتماعی به چهار زبان نیز از تلاشهای ماندگار اوست که هرچند بهطور کامل منتشر نشد، اما حجم گستردهی یادداشتها و فیشهای باقیمانده نشاندهندهی دامنهی حیرتانگیز پژوهشهای اوست. | ||
== زندگینامه و زمینهی خانوادگی == | == زندگینامه و زمینهی خانوادگی == | ||
امیرحسین آریانپور در هشتم اسفند ۱۳۰۳ در تهران زاده شد. او در ۱۸ سالگی، یعنی در سال ۱۳۲۱، در مسابقات بوکس خراسان و در سال ۱۳۲۳ در مسابقات وزنهبرداری چندملیتی خاور نزدیک، اول شد.خانوادهی او فضایی فرهنگی داشتند و در برخی منابع آمده است که پیوندهای خانوادگی او با چهرههای شناختهشدهی ادبیات معاصر، از جمله سهراب | امیرحسین آریانپور در هشتم اسفند ۱۳۰۳ در تهران زاده شد. او در ۱۸ سالگی، یعنی در سال ۱۳۲۱، در مسابقات بوکس خراسان و در سال ۱۳۲۳ در مسابقات وزنهبرداری چندملیتی خاور نزدیک، اول شد.خانوادهی او فضایی فرهنگی داشتند و در برخی منابع آمده است که پیوندهای خانوادگی او با چهرههای شناختهشدهی ادبیات معاصر، از جمله [[سهراب سپهری]]، در شکلگیری ذوق ادبی و زبانی او بیتأثیر نبوده است. آریانپور از همان سالهای نوجوانی با ادبیات فارسی و زبانهای خارجی آشنا شد و بعدها که تحصیلات دانشگاهی را آغاز کرد، تواناییاش در زبانهای انگلیسی، فرانسه، آلمانی و عربی مسیر پژوهشی او را بسیار گسترش داد. | ||
تحصیل رسمی او در حوزهی فلسفه و علوم انسانی ابتدا در دانشگاه تهران آغاز شد. در دههی ۱۳۲۰ و اوایل دههی ۱۳۳۰، او در محیطی درس میخواند که در آن اندیشههای جدید غربی، از اگزیستانسیالیسم تا مارکسیسم، در ایران بهتدریج ترجمه و تدریس میشد. آریانپور در این سالها در کلاسهایی شرکت کرد که متفکرانی چون بدیعالزمان فروزانفر، محمود حسابی و برخی استادان خارجی در آن تدریس میکردند. همین تنوع آموزشی بعدها در رویکرد چندرشتهای او کاملاً مشهود است.<ref name=":0">[https://www.iranketab.ir/profile/31148-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D9%88%D8%B1 ایرانکتاب. معرفی «امیرحسین آریانپور»]</ref> | تحصیل رسمی او در حوزهی فلسفه و علوم انسانی ابتدا در دانشگاه تهران آغاز شد. در دههی ۱۳۲۰ و اوایل دههی ۱۳۳۰، او در محیطی درس میخواند که در آن اندیشههای جدید غربی، از اگزیستانسیالیسم تا مارکسیسم، در ایران بهتدریج ترجمه و تدریس میشد. آریانپور در این سالها در کلاسهایی شرکت کرد که متفکرانی چون بدیعالزمان فروزانفر، محمود حسابی و برخی استادان خارجی در آن تدریس میکردند. همین تنوع آموزشی بعدها در رویکرد چندرشتهای او کاملاً مشهود است.<ref name=":0">[https://www.iranketab.ir/profile/31148-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D9%88%D8%B1 ایرانکتاب. معرفی «امیرحسین آریانپور»]</ref> | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۴: | ||
در کنار این رویکرد، آریانپور در آثار دیگری همچون «در آستانهی رستاخیز» به تحلیل تاریخی و مفهوم «دینامیسم تاریخ» پرداخت. او تحولات جوامع را نتیجهی حرکتهای ساختاری میدانست و نقش نیروهای اجتماعی را فراتر از نقش افراد برجسته مینشاند. | در کنار این رویکرد، آریانپور در آثار دیگری همچون «در آستانهی رستاخیز» به تحلیل تاریخی و مفهوم «دینامیسم تاریخ» پرداخت. او تحولات جوامع را نتیجهی حرکتهای ساختاری میدانست و نقش نیروهای اجتماعی را فراتر از نقش افراد برجسته مینشاند. | ||
برخی منتقدان او را متأثر از مارکسیسم کلاسیک میدانستند و معتقد بودند که تحلیلهایش بیش از حد بر عوامل مادی و طبقاتی تکیه دارد؛ اما در مقابل، برخی پژوهشگران معاصر، استدلال کردهاند که آریانپور تلاش داشت دستگاهی نظری بسازد که برای تحلیل جامعهی ایران، و نه صرفاً بازتاب نظریههای اروپایی، مناسب باشد.<ref>[https://www.iranicaonline.org/articles/aryanpur/?utm_source=chatgpt.com Iranica Online. “ARYANPUR, AMIR-HOSAYN.” Encyclopaedia Iranica]</ref> | برخی منتقدان او را متأثر از مارکسیسم کلاسیک میدانستند و معتقد بودند که تحلیلهایش بیش از حد بر عوامل مادی و طبقاتی تکیه دارد؛ اما در مقابل، برخی پژوهشگران معاصر، استدلال کردهاند که آریانپور تلاش داشت دستگاهی نظری بسازد که برای تحلیل جامعهی ایران، و نه صرفاً بازتاب نظریههای اروپایی، مناسب باشد.<ref name=":1">[https://www.iranicaonline.org/articles/aryanpur/?utm_source=chatgpt.com Iranica Online. “ARYANPUR, AMIR-HOSAYN.” Encyclopaedia Iranica]</ref> | ||
== فعالیتهای دانشگاهی و نقش آموزشی == | == فعالیتهای دانشگاهی و نقش آموزشی == | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۴: | ||
== مخالفت با نظام شاهنشاهی و جریانهای راست ارتجاعی == | == مخالفت با نظام شاهنشاهی و جریانهای راست ارتجاعی == | ||
[[پرونده:امیرحسین آریانپور ۲.jpg|جایگزین=امیرحسین آریانپور|بندانگشتی|300x300پیکسل|امیرحسین آریانپور]] | |||
امیرحسین آریانپور پس از بازگشت از آمریکا به ایران، آریانپور در دانشکدههای مختلف به تدریس جامعهشناسی، فلسفهی اجتماعی و روش تحقیق پرداخت. ولی هربار به علت تندروی و «اهانت به شاه و آمریکاییها» از شغل برکنار شدفعالیتهای آموزشیاش چندبار در دوران دیکتاتوری پهلوی با وقفه مواجه شد؛ بههمین علت او را به دانشکده الهیات تبعید کردند. هدف این بود که هم دستش از دانشکده علوم اجتماعی و ادبیات کوتاه شود و هم همواره با روحانیانی مانند مرتضی مطهری درگیر باشد. در یکی از درگیریها دانشجویی متعصب با چاقو به او حمله برد و آریانپور با شجاعت ورزشکارانه چاقو را از چنگ مهاجم در آورد و او را از کلاس بیرون انداخت. آریانپور آشکارا میگفت که هدفش از تدریس گسترش «شور انقلابی» در میان جوانان است. | امیرحسین آریانپور پس از بازگشت از آمریکا به ایران، آریانپور در دانشکدههای مختلف به تدریس جامعهشناسی، فلسفهی اجتماعی و روش تحقیق پرداخت. ولی هربار به علت تندروی و «اهانت به شاه و آمریکاییها» از شغل برکنار شدفعالیتهای آموزشیاش چندبار در دوران دیکتاتوری پهلوی با وقفه مواجه شد؛ بههمین علت او را به دانشکده الهیات تبعید کردند. هدف این بود که هم دستش از دانشکده علوم اجتماعی و ادبیات کوتاه شود و هم همواره با روحانیانی مانند مرتضی مطهری درگیر باشد. در یکی از درگیریها دانشجویی متعصب با چاقو به او حمله برد و آریانپور با شجاعت ورزشکارانه چاقو را از چنگ مهاجم در آورد و او را از کلاس بیرون انداخت. آریانپور آشکارا میگفت که هدفش از تدریس گسترش «شور انقلابی» در میان جوانان است. | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۲: | ||
پروژهی «فرهنگ تفصیلی علوم اجتماعی» | پروژهی «فرهنگ تفصیلی علوم اجتماعی» | ||
ایبسن | دشمن مردم و ایبسن آشوبگرای | ||
بزرگ مردان تاریخ | بزرگ مردان تاریخ | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۴۰: | ||
میراث آریانپور را میتوان در سه محور بررسی کرد: | میراث آریانپور را میتوان در سه محور بررسی کرد: | ||
=== | === ۱) نقش آموزشی === | ||
او از ستونهای اصلی نهادینهسازی رشتهی جامعهشناسی در ایران بود. نسل بزرگی از اساتید و پژوهشگران علوم اجتماعی شاگرد مستقیم یا غیرمستقیم او هستند. | او از ستونهای اصلی نهادینهسازی رشتهی جامعهشناسی در ایران بود. نسل بزرگی از اساتید و پژوهشگران علوم اجتماعی شاگرد مستقیم یا غیرمستقیم او هستند. | ||
=== | === ۲) آثار نظری === | ||
کتابهایی مانند «جامعهشناسی هنر» و «زمینهی جامعهشناسی» همچنان از منابع مهم در دانشگاههای ایراناند. سبک تحلیل او - ترکیبی از جامعهشناسی تاریخی، فلسفهی اجتماعی و نقد فرهنگی - رویکردی خاص و متمایز ایجاد کرد. | کتابهایی مانند «جامعهشناسی هنر» و «زمینهی جامعهشناسی» همچنان از منابع مهم در دانشگاههای ایراناند. سبک تحلیل او - ترکیبی از جامعهشناسی تاریخی، فلسفهی اجتماعی و نقد فرهنگی - رویکردی خاص و متمایز ایجاد کرد. | ||
=== | === ۳) پروژههای پژوهشی بلندمدت === | ||
بهویژه فرهنگ علوم اجتماعیِ چندزبانه که اگرچه منتشر نشد، اما در تاریخ تفکر دانشگاهی ایران نمونهای کمنظیر از کوششِ فردی در تدوین دانش اجتماعی است. | بهویژه فرهنگ علوم اجتماعیِ چندزبانه که اگرچه منتشر نشد، اما در تاریخ تفکر دانشگاهی ایران نمونهای کمنظیر از کوششِ فردی در تدوین دانش اجتماعی است. | ||
در ارزیابی نهایی، آریانپور را میتوان یکی از مهمترین چهرههای «گذار» در علوم اجتماعی ایران دانست؛ کسی که بین سنت ادبی ـ فلسفی ایرانی و جامعهشناسی مدرن پیوند برقرار کرد. | در ارزیابی نهایی، آریانپور را میتوان یکی از مهمترین چهرههای «گذار» در علوم اجتماعی ایران دانست؛ کسی که بین سنت ادبی ـ فلسفی ایرانی و جامعهشناسی مدرن پیوند برقرار کرد.<ref name=":1" /> | ||
== منابع == | == منابع == | ||