بحران آب در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بحران آب در ایران'''، این روزها تبدیل به یکی از مسائل حیاتی روز جامعه شده است. ایران در دهه‌های اخیر با بحرانی آبی مواجه شده که ابعاد آن فراتر از یک چالش طبیعی است و به یک فاجعه انسانی، زیست‌محیطی و اقتصادی تبدیل شده است. سیاست‌های مخرب نظام جمهوری اسلامی، از جمله سدسازی بی‌رویه، غارت منابع آبی توسط نهادهایی مانند [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|'''سپاه پاسداران''']]، انتقال تبعیض‌آمیز آب بین مناطق، و بی‌توجهی عامدانه به هشدارهای علمی، کشور را به لبه پرتگاه رسانده است. گزارش‌های سایت‌های وابسته به جمهوری اسلامی از جمله سایت شبکه شرق، نشان می‌دهند که خشکسالی شدید در سال ۱۴۰۴ زندگی میلیون‌ها نفر را مختل کرده است، و منابع دیگر گستردگی این فاجعه را تأیید می‌کنند. پیش‌بینی‌هایی نظیر «تبدیل ایران به بیابان مطلق در ۳۰ سال آینده» آینده‌ای تیره را ترسیم می‌کنند که با افت شدید ذخایر سدها، نابودی تالاب‌ها، آلودگی منابع، و فروپاشی اکوسیستم‌ها همراه است. این بحران، که ریشه در فساد ساختاری و اولویت‌بندی سودجویی بر پایداری دارد، با سوءمدیریت رژیم ایران تشدید شده است؛ از غارت آب‌های زیرزمینی برای پروژه‌های وابستگان قدرت تا سرکوب اعتراضات مردمی در خوزستان و اصفهان، که به خشونت و خونریزی منجر شده است. در حالی که مردم با بی‌آبی، مهاجرت اجباری، ناامنی غذایی، و تهدید سلامت مواجه‌اند، نظم جمهوری اسلامی به جای راهکارهای پایدار، به انکار و فرافکنی روی آورده و حتی از سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین مدیریت آب، که می‌توانست این فاجعه را مهار کند، خودداری کرده است. این پژوهش با تکیه بر منابع موثق، ضمن افشای ناکارآمدی رژیم، راهکارهایی مانند توقف پروژه‌های مخرب، بازسازی زیرساخت‌ها، مدیریت پایدار منابع، و جلب مشارکت مردمی را پیشنهاد می‌دهد. هدف این مقاله، نه‌تنها افشای نقش حکومت در نابودی منابع آبی، بلکه ارائه چشم‌اندازی برای نجات ایران از این ورطه است، مشروط بر پایان یافتن حاکمیتی که آینده ملت را قربانی مطامع خود کرده است.

تهران در ششمین سال متوالی خشکسالی قرار دارد و به مرز «روز صفر آبی» رسیده است، جایی که حتی بارش‌های یک ماهه نمی‌تواند سدهای خالی را احیا کند. ذخیره سدهای اصلی تأمین‌کننده آب پایتخت، از جمله امیرکبیر (۸ درصد)، لار (کمتر از ۱۵ درصد)، طالقان، لتیان و ماملو، به کمتر از ۲۰۰ میلیون مترمکعب رسیده که تنها یک‌سوم میانگین معمول است. شرکت آب و فاضلاب استان تهران وضعیت را «قرمز و شکننده» توصیف کرده و کاهش ۴۲ درصدی حجم ذخایر سدها نسبت به سال گذشته را گزارش داده است. از آغاز سال آبی جدید، بارش‌ها ۸۰ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده و در ۴۵ روز گذشته حتی یک میلی‌متر بارندگی ثبت نشده است. این شرایط، افت فشار و قطعی‌های شبانه آب را در محله‌هایی مانند نیاوران، ازگل، قیطریه، گیشا و یوسف‌آباد به همراه داشته، جایی که ساکنان از ساعت ۱۰ شب تا صبح بدون آب هستند.<ref name=":6">[https://www.radiozamaneh.com/868974/ بحران بی‌آبی «بی‌سابقه» پایتخت: به کابوس تخلیه تهران نزدیک می‌شویم - رادیو زمانه]</ref><ref name=":7">[https://tejaratnews.com/%D8%AE%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%87%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%AA%D8%AE%D9%84 خشکسالی در تهران؛ از جیره‌بندی تا تخلیه شهر - تجارت نیوز]</ref><ref name=":8">[https://www.tgju.org/news/3591051/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B5%D9%81%D8%B1-%D8%A2%D8%A8%DB%8C-%DA%86%D9%82%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA بحران آب در پایتخت؛ روز صفر آبی چقدر به تهران نزدیک است؟ - شبکه اطلاع‌رسانی طلا، سکه و ارز]</ref>  

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، در هشدارهای اخیر خود تأکید کرده است: «اگر تا آذرماه باران نبارد، باید آب را در تهران جیره‌بندی کنیم و اگر باز هم نبارید، آبی نمی‌ماند و باید تهران را خالی کنیم.» این اظهارات با گزارش‌های کارشناسان همخوانی دارد؛ مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران وضعیت را «بی‌سابقه» دانسته و داریوش مختاری، کارشناس منابع آب، پیش‌بینی کرده که بدون کنترل مصرف، تخلیه ناگهانی لااقل ۸۰ درصد تهران ضروری می‌شود. جیره‌بندی دوره‌ای یا قطعی‌های ۱۲ تا ۴۸ ساعته در برخی مناطق محتمل است و مصرف روزانه ۲۵۰ لیتر آب به ازای هر شهروند (دو برابر میانگین جهانی) با هدررفت ۳۰ درصدی در شبکه فرسوده، بحران را تشدید کرده است.<ref name=":9">[https://www.independentpersian.com/node/417588/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%C2%AB%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%8C-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%87-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF%C2%BB%D8%9B-%D9%87%D8%B4%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%87 «باران نبارد، تهران تخلیه می‌شود»؛ هشدار پزشکیان و میراث شکست‌خورده انقلاب ۵۷ در مدیریت آب - ایندیپندنت]</ref><ref name=":6" /><ref name=":8" />  

بحران آب در تهران و استان‌های همجوار ریشه در ترکیب خشکسالی اقلیمی و سوءمدیریت ساختاری دارد. کاهش ۷۵ درصدی بارش نسبت به میانگین بلندمدت، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی (با افت سالانه بیش از یک متر در جنوب و غرب تهران)، و فرونشست زمین تا ۴۰ سانتی‌متر در دشت‌های تهران، ورامین و اصفهان، از نشانه‌های فروپاشی هستند. بیش از ۹۰ درصد آب کشور در کشاورزی سنتی مصرف می‌شود، در حالی که تنها یک‌چهارم اراضی از روش‌های نوین آبیاری بهره می‌برند. سیاست‌های پس از انقلاب ۵۷، مانند سدسازی بی‌رویه، انتقال آب بین‌حوضه‌ای (مانند طرح طالقان به تهران) و توسعه ناپایدار شهری، منابع را نابود کرده‌اند. محمد درویش، پژوهشگر محیط‌زیست، این سیاست‌ها را «انتقال بحران» توصیف کرده و هشدار داده که آب ارزان و نبود قیمت‌گذاری واقعی، مصرف بی‌رویه را تشدید کرده است. در مقایسه، کشورهایی مانند عربستان و امارات با فناوری‌های شیرین‌سازی و بازچرخانی فاضلاب (بیش از ۸۰ درصد) موفق‌تر عمل کرده‌اند.<ref name=":9" /><ref name=":7" /><ref name=":8" />