سید محمود طالقانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سید محمود طالقانی''' (زاده ۱۳ اسفند ۱۲۸۹ خورشیدی - درگذشته ۱۹ شهریور ۱۳۵۸) روحانی مترقی و سیاست‌مدار و از فعالان نهضت ملی شدن نفت و نهضت مقاومت ملی، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نخستین امام جمعه تهران پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود. محمود طالقانی یکی مهم‌ترین روحانیون پس از خمینی  به شمار می‌رفت اما به لحاظ دیدگاه با وی متفاوت  بود. وی پیش از انقلاب و پس از آن حتی روابط خوبی با مارکسیست‌ها و سازمان‌های غیرمسلمان داشت و از محبوبیت خاصی در بین پیروان سایر ادیان چون مسیحیان ایران، بهاییان و اهل سنت برخوردار بود.  

طالقانی پس از شهریور ۱۳۲۰ با تشکیل گروه‌های گوناگون سیاسی، پا به میدان سیاست گذاشت. او درحمایت از نهضت ملی دکتر مصدق، و مخالفت با مواضع کسانی مانند کاشانی فعالیت می‌کرد و به جبهه ملی ایران پیوست. پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، فعالیتهای او در تجلیل از مصدق و شهدای سی تیر استمرار یافت. در سال ۱۳۳۶ رژیم شاه طالقانی را به‌خاطر فعالیت‌هایش  دستگیر و مدت یک سال زندانی کرد.<ref name=":1">[http://mahmoudtaleghani.com/wp/?page_id=10 سایت محمود طالقانی زندگى‌نامه]</ref>

او در سال ۱۳۳۹ جزء هیات موسس جبهه ملی دوم بود و در کنگره ۱۳۴۱ جبهه ملی از سوی شرکت کنندگان در کنگره به عضویت در شورای مرکزی انتخاب شد . طالقانی سخنرانی افتتاحیه کنگره جبهه ملی ایران را انجام داد. او همچنین در سال ۱۳۴۰ به اتفاق مهندس بازرگان و دکتر سحابی نهضت آزادی ایران را بنا نهاد و تا پایان عمر عضو این مجموعه بود .<ref name=":2">زندگینامه مذهبی و سیاسی آیت‌الله [http://www.iichs.ir/News طالقانی]</ref><ref name=":1" />

او در دوره‌های مختلف و شرایط گوناگون نظیر رویداد کشف حجاب و نهضت ملی شدن نفت ، نهضت مقاومت ملی ، کودتای ۲۸ مرداد، وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به مخالفت علنی با رویکردهای جاری حکومت پهلوی پرداخت. در آستانة سال ۱۳۵۰، همزمان با برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی طالقانی دستگیر   و به مدت سه سال به زابل و هیجده ماه به بافت کرمان تبعید شد. طالقانی در سال ۱۳۵۴  مجدداً به دست ساواک گرفتار شد و به ۱۰ سال زندان محکوم گردید.

سخنرانی‌های ترقیخواهانه طالقانی  در مسجد هدایت او را به شخصیتی محبوب در میان مردم تبدیل کرد.  احمدرضایی، از جمله یکی از جوانانی بود که آیت‌الله طالقانی به او علاقه‌ی بسیار داشت. درسال‌های ۳۹ بین  محمد حنیف نژاد و سعید محسن بنیانگذاران سازمان مجاهدین با طالقانی روابطی به وجود آمد. محمد حیاتی به نقل از سعید محسن می‌گوید:

<blockquote>« بعد از آزادی پدر از زندان، با بنیانگذار سازمان مجاهدین، یعنی محمد حنیف نژاد و اصغر بدیع زادگان به دیدن پدر به منزل ایشان رفتیم. مجموعه جزواتی رو هم با خودمون برده بودیم و جریان تأسیس سازمان و برنامه هامون را از سال ۴۴ تا آن روز برای پدر شرح دادیم . سعید می‌گفت: پدر متحیر مانده و اشک شادی در چشمانش جمع شده بود. گفت من هرگز فکر نمی‌کردم که بعد از دستگیری ما دیگه حرکتی باقی بمونه. ...(طالقانی) ازکارهای نظری سازمان درزمینه ایدئولوژیک , اقتصادی, تشکیلاتی، سیاسی, و جمعبندی تاریخ مبارزات از مشروطه تا امروز مطلع شد و درحالی بسیار به وجد آمده بود گفت: من افتخار می‌کنم که عضو سازمان‌تان باشم. کتاب مالکیت دراسلام را که نوشتم تصحیح و تکمیل کنید و به نام من چاپ کنید چون مواضعتان را کاملا قبول دارم.»<ref name=":9">سیمای آزادی - [https://www.youtube.com/watch?v=eJYoHEInzgc طالقانی، روح راستین انقلاب ضدسلطنتی]</ref></blockquote>در جریان سفر تعدادی از مجاهدین به فلسطین، وقتی ۶ تن از آنان به‌خاطر منحرف کردن مسیر هواپیما در عراق به زندان افتادند طالقانی نامه‌ای برای خمینی که در عراق به‌سر می‌برد نوشت. و در آن از خمینی خواسته بود که برای رهایی آنها اقدامی کند. سال‌ها بعدخمینی در سخنرانی ۴ تیرسال ۱۳۵۹ با اشاره تلویحی به طالقانی گفت:  «به من کاغذ نوشته بودند که اینها "انهم فتیة"‌قضیه "اصحاب کهف" هستند.»<ref name=":9" />

در ۲۱ ماه رمضان سال ۱۳۵۱ بعداز اعدام  محمد حنیف نژاد و بنیانگذاران مجاهدین، تمام صحبت طالقانی در مسجد هدایت راجع به شهادت آنها بود، به این ترتیب آشنایی آیت‌الله طالقانی با مجاهدین خلق به پیش از انقلاب ضدسلطنتی و دوران زندان بازمی‌گشت

کمی پیش از پیروزی انقلاب بعد از این که آخرین دسته از زندانیان سیاسی از جمله اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران آزاد شدند طالقانی در سخنانی در مورد آنان گفت:<blockquote>«در مقابل شکنجه‌چی‌ها و بازجویانی که خودتان می‌شناسید، وقتی اسم مجاهدین برده می‌شد، اعصاب این‌ها به‌هم می‌لرزید وکنترلشان را از دست می‌دادند. این دلیل بر قدرت عقیده و ایمان به‌حق است. از اسم مسعود رجوی وحشت داشتند، از اسم موسی خیابانی وحشت داشتند»</blockquote>[[پرونده:مسعود رجوی و موسی خیابانی به همراه آیت الله طالقانی بر سر مزار دکتر مصدق.JPG|جایگزین=آیت الله طالقانی - موسی خیابانی و مسعود رجوی|بندانگشتی|آیت الله طالقانی - موسی خیابانی و مسعود رجوی بر سر مزار مصدق در احمد آباد ۱۴ اسفند ۱۳۵۷]]آیت‌الله طالقانی طی پیامی که در میتینگ 4خرداد ۱۳۵۸ (به‌مناسبت سالروز شهادت بنیانگذاران سازمان مجاهدین خلق) قرائت شد گفته بود:

«و مانقموا منهم الا ان آمنوا بالله العزیز الحمید». آنها شاگردان مؤمن و دلداده ‌مکتب قرآن بودند. گوهرهایی بودند که درتاریکی درخشیدند. حنیف‌نژاد، بدیع‌زادگان، عسکری‌زاده، مشکین‌فام، ناصر صادق از همین تابندگان بودند. اینها راه جهاد را گشودند. درود و رحمت خداوند بر روان آنها باد»<ref>[https://event.mojahedin.org/i/events/165 یاد پدر طالقانی روح راستین انقلاب ضد‌سلطنتی، گرامی‌باد- سایت مجاهدین خلق ایران]</ref>

دریکی از بندهای زندان اوین درسال۵۵ ساواک افرادخاصی را از زندان‌های مختلف انتخاب و در آن بند جمع کرده بود، تا زندانیان این بند را به موضع‌گیری برعلیه نیروهای پیشتاز و سازش با شاه وادار سازد. طالقانی در برابر این جریان ایستادگی کرد و مانع از اجرای نقشه ساواک شد.<ref name=":10" />

طالقانی پس از پیروزی انقلاب ایران در بهمن ۱۳۵۷ سمت‌های مختلفی را بر عهده گرفت. نخست، پس از ترور مرتضی مطهری، ریاست شورای انقلاب اسلامی را عهده دار شد و پس از آن، با رای مردم تهران در ۱۲ مرداد ۱۳۵۸ به عنوان نماینده این شهر راهی مجلس خبرگان قانون اساسی شد و در مرداد همان سال به عنوان امام جمعه تهران منصوب شد و تا قبل از مرگ ۵ نماز جمعه را برگزار کرد.<ref name=":1" />

«صدها بار من گفتم که مسئله شورا از اساسی‌ترین مسئله اسلامی است حتی به پیغمبرش با اون عظمت می‌گوید با این مردم مشورت کن، بدانند که مسئولیت دارند متکی به شخص رهبر نباشند. ولی نه اینکه نکردند، می‌دانم چرا نکردند. هنوز هم در مجلس خبرگان بحث می‌کنند؛ در این اصل اساسی قرآن، که به چه صورت پیاده بشود. باید، شاید، یا اینکه می‌توانند! نه این اصل اسلامیه، یعنی همه مردم از خانه و زندگی و واحدها باید با هم مشورت کنند در کارشون. علی فرمود، هر که استبداد کند در کارهای خود هلاک می‌شود، وقتی من یک دید دارم، یا یک نفر شما با دو نفر با ده نفر وقتی مشورت می‌کنم، ده دید پیدا می‌کنم، ده عقل به عقل خودم ضمیمه می‌کنم. چرا نمی‌شه؛ نمی‌‌دانم. یعنی گروه‌هایی، افرادی دست‌اندرکار شاید این‌طور تشخیص بدهند اگر شورا باشد ما دیگر چه کاره هستیم؟ شما هیچ برید دنبال کارتون. بزارید این مردم مسئولیت پیدا کنند. این مردمند که کشته دادند. اینهایی که اینجا خوابیدند از همین توده‌‌های جنوب شهر بودند»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_nEj1MgyDRc کانال یوتیوب سرای قلم]</ref>

== طالقانی و آزادی ==

== طالقانی و مسئله کردستان ==

[[پرونده:Taleghani Beheshti Hashemi Banisadr.jpg|جایگزین=آیت الله طالقانی در سنندج برای حل مسئله کردستان|بندانگشتی|آیت الله طالقانی در سنندج برای حل مسئله کردستان]]

دراوایل فروردین ۵۸ با پیش آمدن مسئله کردستان طالقانی راه حل  مذاکره و راه حل مسالمت آمیز را مطرح کرد، و خود به میان مردم سنندج رفت، و شورای موقت شهر را تشکیل داد، تا خود مردم کرد اداره‌ی امور و سرنوشت خویش را به‌دست بگیرند. به همین ترتیب  او درقبال مسأله ترکمن، با ارائه چند رهنمود ارزنده، پیشنهاد ترک مخاصمه و حل مسالمت آمیز قضایا را داد. <ref name=":10">نشریه مجاهد شماره 7-30مهر 1358آنجا که ”پدر طالقانی“ خلاف جریان شنا می کرد</ref>

== غیبت یک هفته ای ==

== مخالفت با حجاب اجباری ==

آیت‌الله طالقانی، در یک مصاحبه رادیو تلویزیونی درباره این موضوع به تفصیل سخن گفت. وی با شاره به آیاتی از قرآن و اینکه: «هیچکس زنان را به داشتن حجاب مجبور نمی‌کند» تأکید نموده که «پوشش زنان یک اصل قرآنی و اسلامی است.   همیشه زن‌های ما دارای یک فرم حجاب بوده‌اند؛ حجاب به معنای عامش نه مخصوص به چادر و وضع خاص یعنی حفظ عفاف، حفظ وقار و شخصیت زن که همیشه در ایران و کشورهای شرقی اسلامی و غیراسلامی بود... این نص صریح قران است آن قدری که قرآن بیان کرده نه ما می‌توانیم از آن حدود خارج شویم و نه زنانی که معتقد به این کتاب بزرگ آسمانی هستند.

«مگر در دهات ما از صدر اسلام تا کنون زنان ما چگونه زندگی می‌کردند؟ مگر چادر می‌پوشیدند؟ کی در این راه‌پیمایی‌ها زنان ما را مجبود کرده که با حجاب یا بی‌حجاب بیایند؟ نه در زمان پیامبر نه ائمه معصومین، چیزی به نام حجاب اجباری نبوده، این حکم اجبار یک حکم من‌درآوردی است که نه تنها عفاف و پاکی را در جامعه رواج نخواهد داد بلکه موجب گسترش فساد و فحشا در کل جامعه خواهد شد. در اصل دین اجبار و اکراه نیست، چه برسد به فرغ آن، دین سرنیزه‌ای به قلب کسی راه نخواهد داشت. می‌ترسم روزی برسد که غارت بیت‌المال و فقر و فلاکت عادی شود و موضوع حساس جامعه بشود دو تار موی زن که زیر روسری است یا بیرون آن...»<ref>آرشیو روزنامه اطلاعات</ref>

== در گذشت ==

 صبح نوزدهم شهریور سال ۱۳۵۸، آیت‌الله طالقانی در اثر سکته قلبی درگذشت.<ref name=":2" />

اگر چه شواهد قابل تکیه‌ای وجود نداشت اما برخی مرگ او را مشکوک دانستند. مهدی طالقانی فرزند آیت الله طالقانی در این رابطه می‌گوید:<blockquote>«هر دو خط تلفن منزل پدرم را شب فوتش قطع كرده بودند. مخابرات می دانسته که هر دو خط را آقای طالقانی استفاده می کند و قاعدتا این دو تلفن در دو جای مختلف شهر به صورت همزمان نباید قطع می شد. راننده پدرم را بدون اطلاع ما مرخص كرده بودند. آقا احساس می کند درد سینه دارد به آقای چهپور خبر می دهد؛ اما آقای چهپور متوجه می شود که تلفن قطع است. راه می‌افتد و می رود به میدان عشرت آباد به دنبال دکتر شیبانی. اعتراض ما این بود که سه بیمارستان اطراف آن خانه بود به هیچ کدام از آنها نرفته است.  به ما می گوید: ما تلفن نداشتیم. خب تلفن نبود اما حداقل ۵۰ عدد از این بی‌سیمهای دستی آنجا ریخته بود و کمیته مرکز به آنجا نزدیک بوده، همه این اتفاقات در کنار هم نمی تواند تصادفی باشد.»</blockquote>