کاربر:Safa/1صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۴۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات شخصیت
|نام        =محمدرضا پهلوی
|تصویر      =
[[پرونده:محمد رضا پهلوی.JPG|بندانگشتی]]
|توضیحات    =
|سری        =
|اولین_حضور =۲۶ آذر ۱۳۰۴ در مراسم تاجگذاری پدرش به ولیعهدی منصوب شد
|آخرین_حضور =۲۶ دی ماه ۱۳۵۷ ترک ایران
|هدف        =
|ساخته_شده_توسط=
|ایفای_نقش_توسط=
|قسمت‌ها      =


|لقب        =شاهنشاه آریامهر {{سخ}}بزرگ ارتشتاران
|نام_مستعار =
|نوع        =
|جنسیت      =
|سن        =۶۱ سال هنگام مرگ
|تاریخ_تولد =۴ آبان ۱۲۹۸
|تاریخ_مرگ  =۵ مرداد ۱۳۵۹
|ویژگی      =
|شغل        =سلطنت
|عنوان      =شاهنشاه ایران
|callsign  =
|خانواده    =
|همسر        =فوزیه، ثریا اسفندیاری، فرح دیبا
|significantother=
|فرزند      =شهناز، رضا، لیلا، علیرضا، فرحناز
|خویشاوند  =
|آدرس      =
|مذهب        =اسلام- شیعه
|ملیت      =ایرانی
|lbl21      =
|data21    =
|lbl22      =
|data22    =
|lbl23      =
|data23    =
|lbl24      =
|data24    =
|lbl25      =
|data25    =
|extra-hdr  =
|lbl31      =
|data31    =
|lbl32      =
|data32    =
|lbl33      =
|data33    =
|lbl34      =
|data34    =
|lbl35      =
|data35    =
|زادگاه=محله دروازه قزوین تهران}}
'''محمدرضا پهلوی،''' (زاده ۴ آبان ۱۲۹۸خورشیدی مصادف با ۲۶ اکتبر ۱۹۱۹- درگذشته در ۵ مرداد ۱۳۵۹)، پسر ارشد رضا سواد کوهی معروف به رضاخان یا [[رضاشاه پهلوی]] بود که پس از پدرش رضاشاه در ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ بر تخت سلطنت نشست. نام مادرش نیم‌تاج آیرملو بود که با آغاز سلطنت پدر به تاج الملوک آیرملو شهرت یافت. محمدرضا شاه پهلوی یک برادر به نام علیرضا پهلوی و دو خواهر به نام‌های اشرف و شمس پهلوی داشت. محمدرضا برادر دوقلوی اشرف پهلوی بود.


محمدرضا شاه پهلوی هنگام [[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹]] که توسط پدرش رضاخان علیه احمدشاه قاجار صورت گرفت، یک ساله بود. او سه ماه پس از کودتا به منزلی جدید رفته و تحت سرپرستی یک پرستار فرانسوی قرار گرفت. محمدرضا پهلوی در سن ۶ سالگی یعنی در ۲۶ آذر ۱۳۰۴ در مراسم تاجگذاری پدرش به ولیعهدی و ۱۶ سال بعد به سلطنت رسید. 


در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی همچون دوران سلطنت پدرش، احزاب، آزادی فعالیت نداشتند و سانسور روزنامه ها و کتاب‌ها بصورت برنامه ریزی شده جریان داشت. محمدرضا پهلوی در ۲۸ مرداد ۱۳۲۹ با کودتا علیه [[دکتر محمد مصدق]] نخست وزیر منتخب مردم که قصد محدود کردن اختیارات شاه و ایجاد یک حکومت لیبرال را داشت، قدرت خود را تثبیت و سرکوب دگراندیشان را افزایش داد. محمدرضا شاه پهلوی همچنین در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲  با به رگبار بستن تظاهرات مسالمت آمیز مردم و پس از آن دستگیری باقی‌مانده احزاب و جریانات سیاسی، راه را بر هرگونه فعالیت پارلمانتاریستی بست. از همان زمان شکل گیری سازمان‌ها و جریاناتی با مشی مسلحانه آغاز گشت. ۱۵ سال بعد محمدرضا پهلوی در جریان قیام مردمی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ سرنگون شد.<ref name=":2">[https://mandegar.tarikhema.org/mohhamad-reza-shah-pahlavi محمد رضا پهلوی سایت تاریخ ما]</ref>   
{{جعبه اطلاعات نهاد قانون‌گذار
| رنگ زمینه        = #B13933
| رنگ متن          =
| نام              = مجلس خبرگان رهبری
| قانون‌گذار کنونی  = [[دوره ششم مجلس خبرگان رهبری|دوره ششم]]
| تصویر نشانواره  =لوگو خبرگان.jpg
| اندازهٔ نشانواره  = 100px
| دگرتوضیح نشانواره= نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران
| تاریخ بنیان‌گذاری =۲۴ مرداد ۱۳۶۲
| گونهٔ سازمانی    = تک‌مجلسی
| نهاد            =
| سازمان‌ها        =
| عنوان رهبر۱      =
| رهبر۱            = محمدعلی موحدی کرمانی
| حزب۱            = جامعه روحانیت مبارز
| انتخابات۱        =
| عنوان رهبر۲      = نائب‌رئیس اول
| رهبر۲            = سید هاشم حسینی بوشهری
| حزب۲            = جامعه مدرسین
| انتخابات۲        =
| عنوان رهبر۳      = نائب‌رئیس دوم
| رهبر۳            = علیرضا اعرافی
| حزب۳            =
| انتخابات۳        =
| عنوان رهبر۴      = منشی اول
| رهبر۴            = عباس کعبی
| حزب۴            =
| انتخابات۴        =
| عنوان رهبر۵      = منشی دوم
| رهبر۵            = محسن اراکی
| حزب۵            =
| انتخابات۵        =
| عنوان رهبر۶      =
| رهبر۶            = محسن قمی
| حزب۶            =
| انتخابات۶        =
| عنوان رهبر۷      =
| رهبر۷            = محمود رجبی
| حزب۷            =
| انتخابات۷        =
| شمار اعضا        = ۸۸
| سازمان۱          =
| سازمان۲          =
| کارگروه‌های۱      = گروه تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون‌اساسی، گروه آیین‌نامه و موضوع اصل ۱۰۸ قانون‌اساسی، گروه اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون‌اساسی، گروه بررسی راه‌های پاسداری و حراست از ولایت فقیه، گروه سیاسی-اجتماعی، گروه امور مالی و اداری
| کارگروه‌های۲      =
| کارگروه‌های مشترک =
| اختیارات        = برگزیدن، عزل و نظارت بر رهبر جمهوری اسلامی
| نظام رای‌گیری۱    = چندبرنده‌ای اکثریتی
| نظام رای‌گیری۲    =
| آخرین انتخابات۱  = انتخابات مجلس خبرگان رهبری (۱۴۰۲)
| آخرین انتخابات۲  =
| انتخابات آینده۱  = انتخابات مجلس خبرگان رهبری (۱۴۱۰)
| تصویر نشست‌گاه    =
| اندازهٔ نشست‌گاه  = 250px
| دگرتوضیح نشست‌گاه = مجلس خبرگان رهبری، که پیش از انقلاب تا سال ۵۷ محل برگزاری مجلس سنای ایران و پس از آن تا سال ۸۲ ساختمان مجلس شورای اسلامی بود. هم‌اکنون در این ساختمان نشست‌های دیگری نیز برگزار می‌شود.
| نشانی تجمع‌گاه    = خیابان امام خمینی (تهران)
| وبگاه            = {{URL|www.majlesekhobregan.ir}}
| پی‌نوشت          = رهبر، با رای اکثریت قاطع دو سوم اعضا تعیین می‌شود.
| شعار            =
}}


== محمدرضا پهلوی پیش از سلطنت ==
'''مجلس خبرگان،''' که ابتدا به نام '''مجلس خبرگان قانون اساسی''' شکل گرفت ولی بعدها '''مجلس خبرگان رهبری''' نامیده شد، عنوان یک نهاد دولتی است که از تعدادی روحانی (فقهای واجد شرایط) تشکیل شده است. این نهاد ابتدا به دستور خمینی و برای تدوین قانون اساسی ایجاد شد. او که  قول تشکیل مجلس موسسان داده بود، بعد از رفراندم جمهوری اسلامی، منکر مؤسسان شد و به جای نمایندگان منتخب مردم ایران، مجلسی را به نام «خبرگان» بنا کرد که در آن زمان ۷۵ نماینده داشت و باید ظرف یک‌ماه قانون اساسی مورد نظر او را تدوین می‌کرد. این مجلس در ۲۸مرداد ۱۳۵۸ شروع به‌کار کرد و کار آن به جای یک ماه، سه ماه به درازا کشید. سرانجام در ۲۴ آبان همان سال قانون اساسی مبتنی بر اصل ولایت فقیه را به خمینی تحویل داد. در ۱۲آذر ۱۳۵۸ رفراندمی برای تصویب این قانون برگزار شد.
محمدرضا پهلوی ۳ ماه پس از [[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹]] با خانواده‌اش به منزلی جدید رفت. محمدرضا پهلوی در آنجا تحت آموزش پرستار فرانسوی‌اش مادام ارفع زبان فرانسه و کلیاتی از فرهنگ غرب و تاریخ غرب را آموخت. روز ۲۶ آذر سال ۱۳۰۴ در ۶ سالگی در مراسم تاجگذاری پدرش به ولیعهدی منصوب شد و پس از آن به کاخ گلستان برای دوره آموزش‌های رسمی منتقل شد. محمدرضا پهلوی از آنجا همراه ۲۰ تن از دوستانش به مدرسه نظام منتقل شد.


وی در ۱۵ شهریور ۱۳۱۰ به همراه دوست دوران تحصیلش حسین فردوست به سویس اعزام شد. دیگر همراهان او دراین سفر، برادرش علیرضا، تیمورتاش و پسرش مهرپور، پیشکارش دکتر مؤدب‌الدوله نفیسی و آموزگار زبان فارسی‌اش مستشارالدوله بودند.
پس از تصویب قانون اساسی، بر مبنای اصل ۱۰۷ این قانون، مجلس خبرگان وظیفه تعیین رهبر و نظارت بر او را طبق اصل ۱۱۱ طی دوره هشت‌ساله تا انتخابات بعدی به عهده گرفت. ساختار جدید مجلس خبرگان با نام تغییر یافته‌ی «مجلس خبرگان رهبری» در روز ۱۹ آذر ۱۳۶۱ نخستین دورۀ خود را برگزار کرد و از آن پس به‌صورت یک نهاد تحت امر ولی فقیه در آمد و تاکنون وظیفه‌ای جز اجرای اوامر ولی فقیه نداشته است.
[[پرونده:مجلس خبرگان.JPG|جایگزین=مجلس خبرگان|بندانگشتی|'''مجلس خبرگان''' ]]
مجلس خبرگان  نقش حیاتی در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران دارد.


محمدرضا پهلوی پس از ۵ سال اقامت در سویس در ۱۷ سالگی به ایران بازگشت و در دانشکده افسری به ادامه تحصیل پرداخت، او در سال ۱۳۱۷ در سن ۱۹ سالگی از این دانشکده با درجه ستوان دومی فارغ‌التحصیل شد. در این دوران با فتح‌الله مین‌باشیان روابط دوستی نزدیکی پیدا کرد. محمدرضا پهلوی پس از فارغ‌التحصیلی به مقام بازرسی ارتش شاهنشاهی رسید.
== تاریخچه مجلس خبرگان ==
پس از انقلاب ضد سلطنتی حسن حبیبی مامور تدوین قانون اساسی جدید شد. وی با همکاری ناصر کاتوزیان، عبدالکریم لاهیجی، محمدجعفر جعفری لنگرودی متنی را آماده کرد و این متن را شورای انقلاب تصویب و در ۱۲ فصل و ۱۵۱ ماده در روز ۲۴ خرداد ۱۳۵۸ در مطبوعات منتشر کرد.<ref>[https://www.iranhr.net/fa/articles/4719/ سایت سازمان حقوق بشر ایران]</ref>


== آغاز سلطنت محمدرضا پهلوی ==
اما خمینی طرح دیگر در مد نظر داشت. او تصمیم گرفته بود که یک حکومت اسلامی به جای نظام سلطنتی برپا دارد. بعد از برگزاری رفراندم جمهوری اسلامی، دومین قدم تصویب قانون اساسی بود. طبق وعده‌ی او باید برای تصویب قانون اساسی، یک مجلس موسسان مرکب از نمایندگان منتخب تمامی مردم تشکیل می‌شد و مواد قانون اساسی را به بحث می‌گذاشت. این قانون در صورتی مشروعیت داشت که با رأی آزادانه‌ی مردم ایران به تصویب می‌رسید. خمینی برای این‌که این سازوکار دموکراتیک پیش نرود، وضعیت اضطراری کشور را بهانه کرد و گفت: <blockquote>«تعویق در تصویب قانون اساسی و گذاشتن آن را در نظر یك مجلس بزرگ مؤسسان كه مناقشه آن و تأسیس آن شش ماه طول می‌کشد، و مناقشات آن معلوم نیست یكی و دو سال، سه سال، طول بكشد، خطر است برای اسلام؛ خطر است برای رسول‎اللّه‎ تأسیس مجلس مؤسسان به آن‌طوری كه غربی‌ها الهام كردند، خطر است برای اسلام؛ خطر است، خطر است برای كشور اسلامی، خطر است برای امام زمان آنهایی كه در اشتباه هستند برگردند و بدانند توطئه در كار است.»</blockquote>او افزود:<blockquote>«هر وقت ما خواستيم قانون اساسی جمهوري يا جمهوری دمكراتيك را تدوين كنيم، شما آقايانی كه حقوقدان هستيد، شما آقايان روشنفكر غربی، صلاحيت داريد كه نظر بدهيد. لكن ما هر وقت خواستيم قانون اسلامی بنويسيم، خواستيم مسائل اسلام را طرح بكنيم، شما صلاحيت نداريد. شما از اسلام اطلاعی نداريد.»<ref>[https://ana.ir/fa/news/852769/%D8%B3%D8%AE%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C خبرگزاری آنا]</ref></blockquote>در آن زمان لشگرکشی پاسداران جمهوری اسلامی به کردستان نیز ادامه داشت و روزانه نیز چماقداران حزب جمهوری اسلامی به دفاتر سازمان مجاهدین خلق ایران و دیگر سازمان‌ها و گروه‌های سیاسی نیز حمله می‌کردند تا آزادیهای دموکراتیک به دست آمده از انقلاب ضدسلطنتی را هر چه محدود و محدوتر کنند.  
محمدرضا پهلوی پس از اشغال ایران در شهریور سال ۱۳۲۰ و برکناری رضاشاه پهلوی توسط بریتانیا و تبعید او به جزیره موریس، در سن ۲۲ سالگی به پادشاهی رسید. در کنفرانس تهران که با شرکت استالین، چرچیل، و روزولت، از ۶ آذر ۱۳۲۲ در تهران برگزار شد هیچ‌کدام از سه رهبر میزبانی او را نپذیرفتند و در سفارت‌خانه‌های خود اقامت کردند؛ و بجز استالین که به دیدار او رفت، دیگر رهبران او را در باغ سفارت شوروی بحضور پذیرفتند که نوعی تحقیر و سرباز زدن از به رسمیت شناختن او بود. با اینکه متفقین متعهد به خروج از ایران پس از شش ماه شده بودند شوروی نیروهای خود را خارج نکرد. در همان زمان استان های آذربایجان و کردستان اعلام خودمختاری کردند. محمدرضا پهلوی، پس از خروج نیروهای شوروی از ایران به دنبال فشارهای آمریکا و بریتانیا، همراه با نخست وزیر وقت قوام السلطنه اقدام به سرکوب قیامهای کردستان و آذربایجان کرد.  


== دوره‌های حکومت محمدرضا پهلوی ==
در چنین فضایی بود که مجلس موسسان تشکیل نشد و به جای آن «مجلس خبرگان» برای تدوین قانون اساسی از ۲۸مرداد ۱۳۵۸ آغاز به کار کرد.
حکومت ۳۷ ساله محمدرضا پهلوی را ناظران به سه دوره تقسیم می‌کنند:


=== دوره‌ی اول: از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۷ ===
== تدوین قانون اساسی در مجلس خبرگان ==
در هفت سال ابتدایی حکومت محمدرضا پهلوی شرایط فعالیت‌های دموکراتیک و ایجاد احزاب سیاسی بطور نسبی فراهم بود. در این دوران تاریخی بین سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۷ به دلیل ضعف حکومت تازه مستقر شده‌ی محمدرضا پهلوی و از سویی درگیر بودن استعمار انگلستان و دیگر کشورهای اروپایی در جنگ جهانی دوم  و تضعیف شدن آنها، جریانات سیاسی در ایران توانستند از فرصت استفاده کنند و فعالیت‌های خود را گسترش دهند. نتیجه‌ی آن بوجود آمدن احزاب مستقل و ملی بود که باعث شد تنها حکومت مردمی در تاریخ ایران به نخست وزیری [[دکتر محمد مصدق]] بر سر کار آید. با نخست وزیری مصدق، مردم ایران پیرامون ملی شدن صنعت نفت متحد شدند و صنعت نفت ایران به رهبری دکتر محمد مصدق ملی شد.
سیدمحمود طالقانی با ۲میلیون و ۱۷هزار رأی نماینده‌ی اول استان تهران و تمام ایران بود. طبق معمول او باید ریاست مجلس خبرگان را به عهده می‌گرفت، اما خمینی می‌دانست که اگر او ریاست را به عهده بگیرد، نخواهد گذاشت اصل ولایت فقیه در قانون اساسی گنجانده شود، از همه سو او را در فشار می‌گذاشت. با این‌که حسینعلی منتظری رئیس مجلس خبرگان بود ولی در عمل محمدحسین بهشتی (نایب‌رئیس این مجلس) جلسات را اداره می‌کرد.  


=== دوره دوم: از سال ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۲ ===
=== نمونه‌ای از مباحثات مجلس خبرگان قانون اساسی ===
همزمان با اقدام به ترور محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۲۷، که ناموفق بود، موج دستگیری مخالفان گسترش یافت و شاه با تأسیس مجلس مؤسسان، اختیارات بیشتری تصاحب کرد. همچنین این مجلس، تشکیل مجلس سنا را تصویب کرد که نیمی از اعضای آن را شاه منصوب می‌کرد.
آنچه می‌خوانید بخشی از گزارشی است که تلویزیون جمهوری اسلامی از مجلس خبرگان تهیه کرده است:


مخالفان این اقدام آن‌را به معنی تکیه‌ی بیشتر به آمریکا و انگلستان تلقی کردند.
مقدم مراغه‌ای: «اسلام با قدرتی که دارد و آیات آن را در انقلاب اخیر دیده‌ایم، نیازی به قانون اساسی ندارد، اکثریت ملت ایران مسلمانند. ما اگر اصول دین اسلام را در قانون اساسی بیاوریم، خدمتی نکرده‌ایم».


پس از این تغییرات سیاسی، تقاضاهای ملی  برای تسلط بیشتر بر نفت در ایران بالا گرفت که به نام جنبش ملی شدن نفت شناخته می‌شود . صنعت نفت ایران به رهبری محمد مصدق ملی شد. این وقایع به تنش میان شاه و نخست وزیرش [[محمد مصدق]] انجامید.
بهشتی: «اجازه می‌خواهم که پاشم بیایم آن‌جا»


بنا بر یک سند مورخ ۳۱ اردیبهشت (۲۱ مه ۱۹۵۳)، شاه به منابع سفارت آمریکا در تهران گفته بود: «انگلیسی‌ها خاندان قاجار را بیرون انداختند و پدرم را سر کار آوردند. آنها پدرم را بیرون انداختند و می‌توانند من را هم بیرون بیندازند.»
گوینده‌ی تلویزیون: آیت‌الله دکتر بهشتی، پرورش یافته فقه و حقوق اسلامی، و از شاگردان مکتب امام خمینی، هوشمندانه، دیدگاههای مخالفان را در مجلس به‌دقت زیر نظر دارد.


این سند با نقل قول مستقیم از شاه می‌افزاید: «اگر انگلیسی‌ها می‌خواهند که من بروم، باید فوراً بدانم تا بی سر و صدا بروم.»<ref name=":0">[https://www.bbc.com/persian/iran-features-40662801 سایت بی‌بی‌سی  ۱ مرداد ۱۳۹۶]</ref>
بهشتی: آقای مراغه‌ای، صحیح می‌گید، اسلام، نیازی به این‌که قانون اساسی پشتوانه آن باشد، ندارد. این مطلبتان مورد قبوله. اما آنچه ما کردیم این نبود، و آنچه ما می‌کنیم این نیست. ما اگر از اول تا این‌جا کوشیده‌ایم، مبانی اسلام را تو قانون اساسی بیاریم، به‌خاطر نیاز آنطرف نیست، به‌خاطر نیاز اینطرفه. قانون اساسی یک ملت و یک جامعه مسلمان و یک انقلاب اسلامی، قانون اساسی چنین جامعه و چنین انقلابی بدان نیاز دارد که متکی به معارف اسلامی باشد. آیا هیچ وجدان سالمی می‌تونه این را نفی کنه، یا حتی در آن تردید کنه؟


در سال ۱۳۳۲ سازمان اطلاعات و امنیت خارجی بریتانیا و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، کودتایی برای برکناری مصدق به راه انداختند. با شکست خوردن کودتای ۲۵ مرداد، محمدرضا شاه ایران را ترک کرد و به ایتالیا رفت، ولی با موفقیت کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مصدق برکنار و تبعید شد و وزیر خارجه او دکتر حسین فاطمی نیز دستگیر و اعدام شد. به این ترتیب محمدرضا شاه بار دیگر قدرت خود را تثبیت کرد.
بهشتی: اصل ۵، لطفاً بادقت عنایت بفرمایید. «در زمان غیبت حضرت ولی‌عصر عج در جمهوری اسلامی ایران ولایت امر و امامت امت برعهده فقیه عادل و با تقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است که اکثریت مردم او را به رهبری شناخته و پذیرفته باشند“. لطفاً گلدانها برای گرفتن رأی ببرید…


محمدرضا شاه در دوران سلطنتش ۲بار اقدام به انجام اصلاحات ارضی کرد:
بهشتی: کل آراء حاضر ۶۵نفر شمردیم موافق ۵۳نفر مخالف ۸نفر ممتنع ۴نفر. اصل پنجم تصویب شد»<ref name=":0">[https://leader.mojahedin.org/i/news/54668 سایت سازمان مجاهدین، مسعود رجوی، استراتژی قیام و سرنگونی (۱۳)]</ref>


اولین بار در همین دوران یعنی در سال ۱۳۲۸–۱۳۲۹ و در کوران مبارزات دکتر مصدق برای ملی کردن صنعت نفت ایران بود که دوران اوج درگیریهای مردم و مصدق با استعمار بریتانیا بود.
== اعتراض سیدمحمود طالقانی ==


==== کودتای ۲۸ مرداد ====
سیدمحمود طالقانی که فقط سه هفته از زمان تشکیل مجلس خبرگان در قید حیات بود، عار داشت که  روی صندلی این مجلس بنشیند. مغموم و محزون و کفش از پای‌کنده و عصا بر دست روی زمین می‌نشست تا اعتراض خود را نشان دهد.  
[[پرونده:کودتای ۲۸ مرداد.JPG|جایگزین=کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲|بندانگشتی|کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲|414x414پیکسل]]
در دوران بعد از جنگ جهانی دوم و تضعیف دول استعماری در این جنگ و همچنین خلع [[رضاشاه پهلوی]] از سلطنت و جانشینی سلطنت ضعیف پسرش محمدرضا پهلوی، از سال ۱۳۲۰ تا سال ۱۳۲۷ و در ادامه آن تا سال ۱۳۳۲ یک فضای باز سیاسی در ایران پدید آمد که راه را برای بسیاری جنبش‌های سیاسی و اجتماعی در ایران باز کرد. .در رأس آنها جنپش ملی شدن صنعت نفت ایران قرار داشت. این جنبش به رهبری دکتر محمد مصدق که خود نماینده مجلس شورای ملی و رئیس کمیسیون نفت مجلس بود پیروز شد.  


مصدق  در تاریخ ۲۹ اسفند سال ۱۳۲۹ قانون ملی‌شدن نفت را از تصویب مجلس گذراند و در کمتر از ۴۰ روز بعد، قانون خلع ید از شرکت انگلیسی را نیز به تصویب رساند. مصدق اقدامات خود را با حمایت توده‌های مردم و تظاهرات و اعتصابات گسترده نفتگران خوزستان به‌پیش می‌برد. چنین بود که در اردیبهشت ۱۳۳۰ نخست‌وزیری مصدق به‌مجلس و رژیم شاه تحمیل شد. اما اقدامات ملی دکتر محمد مصدق به‌مذاق دربار و استعمار انگلیس و هچنین روحانیون وابسته‌ای چون آیت‌الله کاشانی خوش نمی‌آمد. از همین رو توطئه‌چینی‌ها علیه دکتر مصدق کردند.<ref name=":1">[https://event.mojahedin.org/i/events/5048 قیام سی تیر مردم ایران در حمایت از مصدق] ـ سایت سازمان مجاهدین خلق ایران</ref>
او آخرین خطبه‌ی خود در بهشت زهرا (دو روز قبل از وفات) گفت: [[پرونده:نشستن طالقانی در مجلس خبرگان روی زمین.JPG|بندانگشتی|نشستن سید محمود طالقانی در مجلس خبرگان روی زمین]]«صدها بار من گفتم مسأله‌ی شورا از اساسی‌ترین مسأله‌ی اسلامی است. حتی به پیغمبرش با اون عظمت می‌گوید با این مردم مشورت کن به اینها شخصیت بده. بدانند که مسئولیت دارند. متکی به شخص رهبر نباشند. ولی نه این‌که نکردند، می‌دانم چرا نکردند. هنوز هم در مجلس خبرگان بحث می‌کنند، در این اصل اساسی قرآن که به چه صورت پیاده بشود. باید، شاید، یا این‌که می‌توانند… نه، این اصل اسلامیه. علی میفرمود: ”مَن استَبَدَّ برَأیه هَلَکَ“ هرکه استبداد کند درکارهای خود هلاک می‌شود.


دولت انگلیس  برای جلوگیری از صادرات نفت کشتی‌های جنگی به ایران اعزام کرد<ref>همه مردان شاه ـ صفحه ۷۱</ref> و دولت مصدق را تحت مضیقه‌ی شدید مالی قرار داد. از طرف دیگر از دولت ایران به دادگاه لاهه شکایت کرد. دکتر مصدق شخصا در دادگاه حضور پیدا کرد و دادگاه را فاقد صلاحیت برای رسیدگی به این دعوا دانست. او سرانجام در این دعوای حقوقی پیروز شد.
چرا نمی‌شود نمی‌دانم؟ یعنی گروههایی افرادی دست‌اندرکار. شاید این طور تشخیص بدهند اگر شورا باشد دیگه ما چه کاره هستیم؟ شما هیچ، بروید دنبال کارتان!» <ref>[https://leader.mojahedin.org/i/news/54668 سایت سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref>


پیروزی دکتر محمد مصدق در دادگاه یک ضربه به سیاست انگلیس بود. از طرفی مصدق برای محدود کردن شاه و دربار و خنثی‌ساختن توطئه‌های استعمار از یکسو و پیش بردن اصلاحات اجتماعی و اقتصادی از سوی دیگر، خواستار آن شد که پست وزارت جنگ را که تا آن زمان در دست شاه بود و همواره از آن به‌عنوان ابزار اعمال فشار علیه جنبش ضداستعماری مردم استفاده می‌شد بر عهده بگیرد و اعلام کرد که در صورت تن‌ندادن شاه به این شرط، از نخست‌وزیری استعفا خواهد داد. محمدرضا شاه که سلطنت مطلقه‌ی خود را در خطر می‌دید، شدیداً با سپردن وزارت جنگ به‌مصدق مخالفت کرد. دکتر مصدق در روز ۲۵ تیر ۱۳۳۱، از نخست‌وزیری استعفا داد. با استعفای مصدق، شاه فرصت را غنیمت شمرده و قوام‌السلطنه'''،''' کهنه‌کارترین مهره‌ی رژیم فئودالی و دربار استعماری را به‌نخست‌وزیری برگزید. قوام‌السلطنه طی اعلامیه‌ای هرگونه مخالفت با دولت را ممنوع و مردم را تهدید به سرکوب کرد. او ارتش و شهربانی را در خیابانها مستقر کرد. ٰاین گونه اقدامات و تهدیدات قوام نتیجه‌بخش نبود. موج اعتراضات توده‌ای علیه انتصاب قوام به نخست‌وزیری از تهران و سایر نقاط کشور برخاست. سرانجام صبح روز سی‌ام تیرماه سال۱۳۳۱، مردم تهران و شهرهای دیگر به خیابان‌ها ریختند. انبوه مردم با فریادها و شعارهای "یا مرگ یا مصدق"، "مصدق پیروز است"، "مرگ بر قوام"، با نیروهای ارتش و شهربانی به مقابله برخاستند. قیام مردمی با شدت و حدت ادامه پیدا کرد و سرانجام پس از کشته و مجروح شدن قریب به ۸۰۰ نفر از مردم تهران، شاه فرمان نخست‌وزیری قوام را لغو کرد و به‌خواست‌های دکتر مصدق گردن گذاشت.<ref name=":1" />
== مخالفت مجاهدین با تبدیل مجلس موسسان به خبرگان ==
سازمان مجاهدین خلق ایران با نقض قول خمینی (تبدیل مجلس موسسان به خبرگان) مخالف بود. مسعود رجوی در این باره در کتاب «استراتژی قیام و سرنگونی» نوشته است:  


با بازگشت دکتر مصدق انگلیسی‌ها به این نتیجه رسیدند که باید وی را ساقط کنند و نیز با این استدلال که ادامه حکومت مصدق، ایران را در آغوش کمونیسم قرار خواهد داد، آمریکا را با خود همراه کردند. فرماندهی عملیات کودتا به عهده کرمیت روزولت مدیر بخش خاورمیانه سیا بود. آن‌ها ابتدا در روز ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ اقدام به کودتایی کردند که با لو رفتن کودتا ناکام ماند. سرانجام در روز ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ با هدایت سازمان سیا و اینتلیجنس سرویس و مشارکت ایادی دربار به خصوص اشرف پهلوی خواهر دوقلوی شاه و نظامیان وابسته به محمدرضا شاه و در رأس آنها سرلشگر فضل الله زاهدی و روحانیونی چون آیت الله کاشانی و با همکاری دستجات لات‌هایی مانند شعبان جعفری معروف به «شعبان بی‌مخ» کودتا انجام شد و دولت مصدق سرنگون گردید.<ref>کتاب همه مردان شاه</ref>
«مجاهدین در ۱۷خرداد ۵۸ در بیانیه مبسوطی پیرامون ضرورت تشکیل مجلس مؤسسان از طریق انتخابات عمومی سراسری به مخالفت آشکار برخاستند و مفهوم خبرگان را به زیر علامت سؤال بردند. در این بیانیه به یک سابقه تاریخی اشاره شده بود.


چندی بعد دکتر مصدق دستگیر و در دادگاه نظامی به حبس و تبعید محکوم شد. روز ششم اسفند ۱۳۳۲دکتر حسین فاطمی نیز دستگیر شد و روز ۱۹ آبان ۱۳۳۳در حالی که ۴۰ درجه تب داشت، با برانکارد به پای جوخه اعدام برده شد.<ref>[https://event.mojahedin.org/i/events/4428 دکتر حسین فاطمی به دستور شاه اعدام شد] ـ سایت سازما مجاهدین خلق ایران</ref>
در نخستین مجلس مشروطه که نظامنامه یعنی قانون اساسی آن زمان را در سال ۱۲۸۵شمسی تصویب کرد از ۶۰نماینده تهران، ۳۲نفر پیشه‌ور، ۱۰نفر زمین‌دار و کشاورز، ۱۰نفر بازرگان، ۴نفر علما و طلاب و ۴نفر هم شاهزادگان و قاجاریان بودند. در فهرست اسامی نمایندگان اصناف و بازار، «از جمله به یک سقط فروش، یک بنَک دار، یک بلور فروش، یک معمار، یک بقال، یک سمسار، یک دلال، یک ساعت ساز، یک پلوپز، یک زرگر، یک یخدانساز، یک خیاط باشی و… برمی‌خوریم».


دکتر محمد مصدق به عنوان یک رهبر ملی و لیبرال با محدود کردن سلطنت و راه بستن بر دخالت‌های استعماری در حال بازکردن راه رشد سرمایه‌داری ملی در ایران بود. ایران در آستانه تبدیل شدن به کشوری دموکراتیک، هم گام با کشورهای غربی قرار داشت. اما در روز ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ این روند متوقف شده و به مدت ۲۵ سال دیکتاتوری محمدرضا شاه پهلوی بر ایران حاکم شد. در این دوران آزادی‌های سیاسی پایان یافت. بورژوازی ملی از میان رفت و پس از انقلاب سفید، بورژوازی وابسته جایگزین آن شد. جریان مذهبی سنتی و ارتجاعی در فضای دلزدگی از غرب رشد کرد و سرنوشت ایران تغییر کرد.
در همین بیانیه خاطرنشان شده بود که حتی حکومت پهلوی در عمر ۵۷ساله‌اش مجبور شد ۴بار به‌صورت ظاهری هم که شده دست به تشکیل مؤسسان بزند، پس حالا بعد از انقلاب ضدسلطنتی چه شده است که ۷۲سال بعد از مشروطه باید به خبرگان رضایت بدهیم؟ پس چه شد آن قول و قرارهای پیشین؟!»


=== دوره سوم: از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ ===
سازمان مجاهدین هم‌چنین در ۳۱تیر ۵۸ نیز در یک بیانیه نوشت:
پس از کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت منتخب [[دکتر محمد مصدق]] سومین دوره حکومت شاه آغاز می‌شود این دوران با تأسیس [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] ([[ساواک]]) همراه است.


دستگاه امنیتی ساواک که زیر نظر مستقیم شاه اداره می‌شد عامل اصلی سرکوب مخالفان و بستن فضای سیاسی کشور بود و سازمان‌های بین‌المللی ناظر بر حقوق بشر پیوسته به فعالیت‌های آن انتقاد می‌کردند.
«آن قانون اساسی که می‌خواهد اساسی‌ترین و مهمترین اصول و روابط حاکم بر تمامی خلق را مشخص کند، تنها با اشتراک نمایندگان آن خلق قابل پی ریزی است والا از اصالت، مشروعیت و حقانیت مکفی برخوردار نیست. پی ریزی چنین نظام نامه‌یی تنها برعهده یک شورا یا مجلس تمام یک خلق است که گاه مؤسسان نیز نامیده می‌شود».<ref name=":0" />


از دیگر نهادهایی که در این دوره قدرت یافت سازمان برنامه و بودجه بود که مجری برنامه‌های توسعه ایران بود که به دلیل جاری شدن پول نفت به ایران به شاه امکان فعالیت‌های گسترده‌ای را داد. از جمله کارهای وی صرف هزینه‌های بسیار هنگفت در خرید اسلحه از کشورهای مختلف بود. سلاح‌هایی که اغلب پس از سرنگونی او توسط رژیم ایران بکار گرفته شدند.
به همین دلیل این سازمان به قانون اساسی برآمده از مجلس خبرگان در ۱۲آذر ۵۸ رأی منفی داد.


در همین دوران بود که نوسازی برخی نهادهای فرهنگی و اجتماعی پس از برنامه تبلیغاتی و فرهنگی دولت در سال ۱۳۵۰ در قالب بزرگداشت دو هزار و پانصدمین سال شاهنشاهی ایران به عنوان نمایشی بین‌المللی برای معرفی [[سلطنت پهلوی]] برنامه‌ریزی شد.
== اصل ولایت فقیه ==
ولایت فقیه ابتدا در پیش‌نویس قانون اساسی نبود و بعدها به آن افزوده شد.


در جریان این برنامه گسترده تبلیغاتی شاه هدف دستیابی به تمدن بزرگ را مطرح کرد که از سوی مخالفان داخلی و منتقدان خارجی به عنوان بلند پروازی و تجمل افسار گسیخته توصیف شد.<ref>[https://www.bbc.com/persian/iran-47097094 سایت بی بی سی فارسی ۱۲ بهمن ۱۳۹۷]</ref>
اصل پنجم قانون اساسی:  


در این دوران همچنین  محمدرضا شاه برای ایجاد سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) تلاش کرد.
در زمان غیبت حضرت مهدی (عج) ولایت امر و امامت بر عهده فقیه عادل و با تقوی، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است که اکثریت مردم او را به رهبری شناخته و پذیرفته باشند. در صورتی‌که هیچ کس چنین اکثریتی نداشته باشد، رهبر یا شورای رهبری طبق اصل ۱۰۷ عهده‌دار می‌شوند. عبارت اکثریت مردم در بررسی متمم قانون اساسی حذف و راه برای دیکتاتوری مطلق‌العنان باز شد.


== اصلاحات ارضی محمدرضا شاه ==
پس از تبدیل مجلس موسسان در فردای پیروزی انقلاب ضد سلطنتی به مجلس خبرگان قانون اساسی، گام‌های بعدی در استحاله‌ی ساختارهای اجتماعی از دموکراسی به حکومت مطلقه مجلس خبرگان رهبری برداشته شد.  
در اولین اصلاحات ارضی، محمدرضا شاه تلاش کرد با محروم کردن دکتر محمد مصدق از درآمدهای غیرنفتی کشور، پروژه ملی کردن صنعت نفت ایران را به شکست بکشاند.


بار دوم نیز پس از کودتای ۲۸مرداد ۳۲ و سقوط [[دکتر محمد مصدق]] بود که طی یک پروسه نسبتاً طولانی سرانجام در آغاز دهه ۴۰ خورشیدی، طرح بزرگ اصلاحات ارضی را تحت عنوان «انقلاب‌سفید» اعلام و اجرایی کرد. اقدامی که در مقابله با تهدید انقلاب که ایران را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌داد و برای خنثی کردن پتانسیل انقلابی روستاهای کشور بود.
مجلس خبرگان پس از تدوین قانون اساسی مورد نظر خمینی به «مجلس خبرگان رهبری» تغییر نام یافت و وظیفه‌ی جدید خود را برای تحکیم موقعیت ولی فقیه و تبدیل ولایت فقیه به ولایت مطلقه‌ی فقیه به عهده گرفت.  


==== خلاصه طرح اصلاحات ارضی اول ====
== مجلس خبرگان رهبری ==
محمدرضا شاه در جریان اصلاحات ارضی اول خود، ابتدا زمین‌هایی که پدرش رضاخان به زور از مردم گرفته بود و در آن هنگام در شمار زمین‌های خالص‌جات (زمین‌های متعلق به محمدرضا شاه) محسوب می‌شدند را به دولت واگذار کرد.
«مجلس خبرگان رهبری»، مجلسی که همه‌ی اعضای آن روحانی هستند. بر اساس اصل ۱۰۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی مسئولیت تعیین، عزل و نظارت بر ولی فقیه را به عهده دارند. اعضای این مجلس به وسیلهٔ انتخابات از بین نامزدهایی که به صورت تأییده‌شده، انتخاب می‌شوند. مدت هر دوره‌ی این مجلس هشت سال است.


سپس آن زمین‌ها را در گام دوم از دولت پس گرفته و به دهقانانی که روی آنها کار می‌کردند به اقساط فروخت.
تمامی نامزدهای مجلس خبرگان، باید توسط شورای نگهبان تأیید شوند.  


از آن‌جا  که دهقانها پولی برای خرید زمین‌ها نداشتند، با احتساب بهره مالکانه و وامی که از یک بانک جدیدالتأسیس به اسم بانک عمران کشاورزی به آنها داد، پول زمین‌ها را دریافت کرد!
=== '''دوره‌ی اول مجلس خبرگان رهبری''' ===
نخستین مجلس خبرگان رهبری در شرایطی تشکیل شد که ایران در حال جنگ با عراق بود. اولین انتخابات آن در ۱۹ آذر ۱۳۶۱ برگزار شد. در این دوره ۷۵ نفر از نمایندگان مجلس خبرگان تعیین شدند و انتخابات بقیه نمایندگان به دور دوم کشید. جمع کل نمایندگان یا دور دوم ۸۲ نفر بود که این مجلس را تشکیل داده و اولین جلسه خود را در ۲۳ تیر ۱۳۶۱ افتتاح کردند.


به این ترتیب وی زمین‌های غصب شده توسط پدرش را با پول بیت‌المال (وام دولتی) به کشاورزان فروخت. این کار از دو زاویه منافع او را تأمین می‌کرد.
علی مشکینی به عنوان اولین رئیس خبرگان و [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] نائب رئیس این مجلس بود. محمد مومن و حسن طاهری خرم‌آبادی منشیان مجلس بودند.
# صورت‌مسئله غصب زمین‌های کشاورزی مردم توسط رضاخان را پاک کرد.
# از آنجا که بانک عمران، نیاز به پشتیبانی داشت، به آن بانک که ویژه کشاورزان بود، اجازه معاملات بانکی خارج از داد و ستدهای مربوط به کشاورزان را داد. امتیازی که بر اساس آن بانک مزبور به سرعت به یکی از ثروتمندترین بانک‌های کشور تبدیل گردید. بانکی که اعضای هیئت‌مدیره و سهام‌دارانش خانواده محمدرضا شاه و بنیاد پهلوی بودند.
دکتر مصدق با مخالفت و مبارزه خود این طرح  را متوقف کرد. دکتر مصدق ضمن اعلام موافقت خود با «اصل» اصلاحات ارضی، (که خواسته تاریخی مردم ایرن بود) طرح محمدرضا شاه را اشتباه و ناکار آمد دانست و  اجرای آن را متوقف کرد. پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ محمدرضا شاه مجدداً طرح اصلاحات ارضی‌اش را در ابعادی گسترده‌تر از سر گرفت.


==== اصلاحات ارضی دوم و پیامدهای آن ====
==== اقدامات مهم این مجلس ====
در اصلاحات ارضی دوم (پس از کودتای ۱۳۳۲ تا ۱۳۴۴)  وتقسیم زمین‌ها از آنجا که هیچ پشتیبانی از کشاورزان انجام نشد، کشاورزان در غیاب خان و مالک (فئودال‌ها) و بدون کمک دولتی (دولت جایگزین فئودال) و در زمین‌های تقطیع شده، برای ادامه کار کشاورزی (بدون حل مسئله آب و کود و بذر که پیش‌تر با کمک فئودالها حل می‌کردند) توان مکفی نداشتند. آن ها ناگزیر زمین‌ها را یا به دلال‌ها فروخته یا رها کرده و به‌صورت آواره و گمنام به حاشیه شهرها رفته و در مشاغلی چون کارگری روز مزد و عملگی مشغول به کار شدند.


به گواهی کتاب مأموریت برای وطنم، صادرات کشاورزی ایران در آن ایام، مهم‌ترین منبع درآمد کشور بود که با این سیاست به نابودی کشیده شد.
* انتخاب [[حسینعلی منتظری]] به عنوان قائم‌مقام رهبری در سال ۱۳۶۴.
* پس از مرگ خمینی در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸، انتخاب سیدعلی خامنه‌ای به عنوان رهبر جدید.


نگاهی به آمار رسمی منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران درباره متروکه شدن روستاهای ایران، به‌روشنی ثابت می‌کند که خانه‌خرابی روستاییان ایرانی از سال‌های ۱۳۳۵ آغاز شده‌است.
=== دوره‌ی دوم مجلس خبرگان رهبری ===
دومین انتخابات برای مجلس خبرگان در ۱۶ مهر ۱۳۶۹ برگزار و ۸۳ نفر به مجلس وارد شدند. این مجلس در ۲ اسفند ۱۳۶۹ کار خود را آغاز کرد.


به‌هم‌خوردن توازن جمعیتی کشور و ریزش جمعیت روستاها و افزایش جمعیت حاشیه شهرها از  سال ۱۳۳۵ در ایران آغاز گشت. بر اساس آمار رسمی، طی سال‌های ۱۳۴۵–۱۳۵۵ جمعیت روستایی از ۶۲درصد به ۵۳درصد جمعیت کل کشور کاهش یافت و جمعیت شهری از ۳۸درصد به ۴۷درصد رسید.
رئیس این دوره‌ی مجلس نیز علی مشکینی و نایبان رئیس اکبر هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله امینی بودند. حسن طاهری خرم‌آبادی و محمد مومن هم منشیان دور دوم بودند.


== وضعیت اقتصادی مردم در حکومت پهلوی ==
در این  دوره جند نامزد مشهور از جمله برخی نمایندگان سابق خبرگان رد صلاحیت شدند و بدلیل محرمانه بودن مذاکرات از این دوره هیچ گزارشی منتشر نشد.
اغلب پژوهشگران تاریخی عامل قیام مردم و سقوط حکومت پهلوی را بحران اقتصادی و مسأله معیشت مردم و تضاد طبقاتی عنوان می‌کنند.


به رغم برخی ظواهر چون توزیع اغذیه در مدارس یا برخی خدمات در شهرهای بزرگ که نتیجه افزایش درآمد نفتی در اواخر حکومت محمدرضا پهلوی بود، فقر، بیکاری، نابرابری و شکاف طبقاتی روند صعودی داشت. کالاهای انبوه وارداتی و افزایش درآمد بالای نفت که ناشی از شرایط منطقه‌ای و جهانی بود، نمی‌توانست جای توسعه صنایع و سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی را بگیرد. به این ترتیب فروپاشی اقتصادی با تزریق درآمد نفتی نیز متوقف نشد، بطوری که در آستانه‌ی انقلاب ضدسلطنتی موجی از بیکاران، حاشیه‌نشین‌ها و آلونک نشین‌ها وضعیت انفجاری جامعه ایران و نارضایتی عمومی را به اوج رسانده بود. <ref>[https://article.mojahedin.org/i/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE انقلاب نوین مردم ایران و هم‌سرنوشتی شاه و شیخ]</ref>
=== دوره‌ی سوم مجلس خبرگان رهبری ===
سومین مجلس با انتخابات روز اول آبان ۱۳۷۷ و رد صلاحیت ۲۱۴ نفر و کناره‌گیری ۱۳ نفر و ورود ۸۶ نفر با این مجلس تعیین تکلیف شد. اولین جلسه روز ۴ اسفند ۱۳۷۷ برگزار شد.


ساختار بورژوایی جامعه ایران پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ به تحقیق احمد اشرف شامل بورژواهای غربی، سرمایه‌داران کشاورزی اغلب اقشاری از خاندان حاکمه، یا اقشار متوسط دیوانسالاری و خرده بوروژوازی بود.
انتخابات سومین دور مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۱ آبان سال ۱۳۷۷ برگزار شد در این انتخابات در مجموع ۳۹۶ نفر ثبت نام کرده بودند که از این میان ۲۱۴ نفر رد صلاحیت شدند، ۱۳ نفر از ادامه مبارزات انتخاباتی کناره گیری کردند و ۱۸۷ نفر هم دعوت به امتحان شدند که ۶۰ نفر از آنان شرکت  نکردند و در نهایت ۱۶۷ نفر باهم برای رسیدن به کرسی مجلس خبرگان به رقابت پرداختند که از این میان ۷۶ نفر توانستند که به مجلس راه پیدا کنند و در چهارم اسفندماه سال ۱۳۷۷ اولین جلسه از سومین دوره مجلس خبرگان رهبری آغاز به کار کرد. ترکیب هیئت رئیسه مانند دور دوم خبرگان بود با این تفاوت که به جای محمد مومن، قربانعلی دری نجف‌آبادی منشی گردید.


دو طبقه دیگر در این دوران طبقه بازار و طبقه بیرون از بازار بودند.
=== دوره‌ی چهارم مجلس خبرگان رهبری ===
* طبقه بازار همان بورژوازی سنتی را در ایران تشکیل می‌داد
انتخابات این مجلس در تاریخ ۲۴ آذرماه سال ۱۳۸۵ برگزار شد که در نتیجه برگزاری دو دوره انتخابات ۸۸ نفر به مجلس خبرگان رهبری راه پیدا کردند. این دوره ده سال تا ۱۳۹۵ طول کشید.
* طبقه بیرون از بازار شامل: علما، خرده مالکین کشاورزی، طبقه متوسط جدید، کارگران صنعتی جدید
طبقه علما برخی زمین‌داران بزرگ با گرایش به اقتدار سیاسی و سلنطنت بودند و برخی خارج از اقتدار سیاسی قرار داشتند


با عملی شدن سیاست انقلاب سفید که منجر به از میان رفتن کشاورزی در روستاهای ایران شد، فعالیت های جدید صنعت و معدن، مقاطعه کاری و ساختمان، کارگران فراوانی را بصورت غیرماهر و نیمه ماهر که اغلب مهاجرین از روستاها بودند به خود جذب کرد. عرضه فراوان نیروی کار و افزایش بیکاری در این دوره و افزایش هزینه‌های زندگی با وجود مزد پایین، زندگی مشقت‌باری را به آن‌ها تحمیل می‌کرد. در این دوران حاشیه‌نشینی در اطراف شهرها گسترش یافت.
در این دوره هم علی مشکینی به عنوان رئیس انتخاب شد، اکبر هاشمی رفسنجانی و یزدی به عنوان نواب رئیس برگزیده شدند، قربانعلی دری نجف‌آبادی و سید احمد خاتمی به عنوان منشیان برگزیده شدند.


کارگران به این دلایل تحت استثمار بودند:
با توجه به این که مشکینی در مردادماه سال ۱۳۸۶ مرد، اکبر هاشمی رفسنجانی متصدی ریاست مجلس خبرگان شد، محمد مومن و محمد یزدی نواب رئیس انتخاب شد، سید احمد خاتمی و قربانعلی دری نجف‌آبادی به عنوان منشی مجلس برگزیده شد.
* مزد کم (۲۵۰ ریال روزانه)
* شرایط رقت بار کار
* عدم توجه به قانون‌های حمایتی
* سرپیچی کارفرمایان از قانون کار بدون رسیدگی حکومتی
* اجتناب از پرداختن سهم کارفرما در بیمه دولتی کارگران
* معرفی کارگران معترض به پلیس
* زندگی در حاشیه شهرها با وضع بهداشتی، تغذیه و خدمات خارج از استانداردهای متعارف
* و ...


قشر کارگران صنعتی  برزگران پیشین، لمپن پرولتاریا، و طبقۀ کارگر سنتی بودند.<ref name=":3" />
دوره چهارم مجلس خبرگان یکی از پر اتفاق ترین دوره‌ها بود، در سال ۱۳۸۶، هاشمی رفسنجانی عهده‌دار ریاست این مجلس شد و در سال ۱۳۸۹ محمدرضا مهدوی کنی جانشین وی شد که ریاست دوره چهارم را تا پیش از بیماری بر‌عهده داشت.


لمپن پرولتاریا اگر چه پدیدۀ جدیدی در جامعه ایرانی نبود، لکن افزایش حاشیه نشینی و اصلاحات ارضی باعث رشد این قشر در جامعه شهری ایران شد. در همین زمان حدود نیم میلیون نفر از سیستان و بلوچستان به دلیل فقر مناطق خود را رها کرده و به حاشیه شهرها پناه بردند. این درحالی بود که بودجه نظامی کشور در سال ۱۳۵۱ رشد ۴۳ درصدی داشت.<ref>دفاعیات مسعود رجوی - سایت مجاهدین خلق</ref>
ریاست موقت اجلاسیه شانزدهم دوره چهارم با توجه به غیبت مهدوی‌کنی برعهده نایب رئیس اول او‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍، هاشمی شاهرودی بود.


کارگران غیر ماهر ساختمانی، ولگردان خیابانی، خدمتکاران خانگی، کارگران غیر ماهر معدن و حمل و نقل، کارگران غیر ماهر کشاورزی به اضافه اقشار فعال گدایان، دزدان، قماربازان، فواحش در این قشر قرار داشتند. طبق آمار سال ۱۳۴۸، در شهر تهران ۲۹۵۰۰۰ نفر از اعضاء این قشر وجود داشت، که درآمد ماهیانه آنها از ۳۵۰ ریال کمتر بود.[[پرونده:زاغه نشینی در زمان محمدرضا پهلوی.JPG|alt=زاغه‌نشینی در ایران در زمان محمدرضا پهلوی|بندانگشتی|زاغه‌نشینی در ایران در زمان محمدرضا پهلوی|446x446پیکسل]]
پس از این تحولات، سیدمحمود هاشمی شاهرودی به عنوان نواب رئیس انتخاب شدند، سیداحمد خاتمی و قربانعلی دری نجف‌آبادی با سمت قبلی یعنی منشی مجلس به کارشان ادامه دادند. پس از مهدوی کنی محمد یزدی رئیس مجلس شد.


اصلاحات ارضی که قشر کوچکی از دهقانان را به خرده بورژوازی مرفه تبدیل کرد، در مقابل، قشر وسیعی از لمپن پرولتاریا بر جای نهاد که در بدترین شرایط زندگی قرار گرفتند. درآمد کم، بی سوادی، بی خانمانی، زندگی در زاغه و حلبی آبادها، برخورداری از حداقل خدمات شهری از خصوصیات بارز این قشر معرفی شده است.<ref name=":3">[http://ensani.ir/file/download/article/20110205162432-20.pdf طبقات اجتماعی در دوره پهلوی احمد اشرف]</ref>
=== دوره‌ی پنجم مجلس خبرگان رهبری ===
انتخابات پنجمین دوره از مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۷ اسفند سال ۱۳۹۴ برگزار شد، در این دوره ۷۹۶ نفر  از جمله ۱۶ زن نامزد شده بودند، از این میان ۶۴ نفر رد صلاحیت شدند، این دوره از خبرگان هم همزمان با دوازدهمین دوره‌ی انتخابات مجلس برگزار شد.


=== شهر نو در تهران ===
ریاست این دوره احمد جنتی به عهده داشت، سید ابراهیم رئیسی به عنوان نائب اول و هاشم حسینی بوشهری به عنوان نائب دوم انتخاب شدند، سیداحمد خاتمی هم به عنوان منشی این دوره برگزیده شد.
یکی از مظاهر فقر، اعتیاد و فحشا در  پایتخت «شهر نو » بود. شهر نو در ویرانه‌های محل سابق سکونت خانواده محمد علی شاه ایجاد شد. با گسترش حاشیه نشینی و فقر در شهرها این مکان نیمه ویران به محلی برای سکونت معتادها، تن فروشان، قاچاقچیان، بچه‌دزدها، دله‌دزدها و ... تبدیل شد. در سال ۱۳۳۳ توسط سرلشگر زاهدی دور این منطقه دیواری کشیده شد به همین دلیل به قلعه زاهدی نیز شهرت یافت. قلعه زاهدی و صدها محله اطراف آن مرکز فقر و فحشا و اعتیاد بودند. صدها نوزاد بی پدر و مادر در این مناطق به دنیا می‌آمدند و از همان کودکی به فروش گذاشته می‌شدند. بیماری‌های مقاربتی بدون امکان دسترسی به درمان در این مناطق شیوع داشت. به گفته‌ی ریاست درمانگاه این منطقه بین ۴۶ تا ۴۷ هزار زن در این منطقه زندگی می‌کردند که ۹۰ درصد از آنان بی‌سواد بودند.<ref>[https://www.bbc.com/persian/arts/2013/01/130106_l44_shahreno_book_review.shtml شهر نو؛ روایتی دیگر از زنان تن‌فروش]</ref>


== ماجرای ترور محمدرضا پهلوی ==
این مجلس کار خود را در ۴ خرداد ۱۳۹۵ آغاز کرد.
محمدرضا پهلوی دو بار در طول سلطنت خود ترور شد که هیچ‌کدام به مرگ وی منجر نشد.


=== ترور اول محمدرضا پهلوی ===
=== دوره‌ی ششم مجلس خبرگان رهبری ===
محمدرضا پهلوی اولین بار در ۱۵ بهمن ماه ۱۳۲۷ خورشیدی در دانشگاه تهران ترور شد. شاه بعدها در مراودات خصوصی خود، رزم آرا را مسئول ترور خود و هژبر معرفی می‌کرد. اما بطور رسمی پس از ترور، نام ناصر فخرآرایی وابسته به حزب توده به عنوان مسئول ترور برده شد.
انتخابات این دوره در روز جمعه ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ همزمان با دوازدهمین دور مجلس شورا برگزار شد و کار خود را از اول خرداد ۱۴۰۳ آغاز کرد.


پس از ترور محمدرضا پهلوی دربهمن ماه ۱۳۲۷ سران حزب توده دستگیر یا فراری شدند و نیروهای مذهبی نیز دستگیر، زندانی و تبعید گشتند.<ref>[http://www.sonycard20.com/news/news_item_print.asp?newsID=3279 مقاله ناصر فخر آرایی، کسی که شاه را ترور کرد]</ref>
محمدعلی موحدی کرمانی با ۵۵ رأی به عنوان رئیس مجلس خبرگان انتخاب شد. نائب رئیس اول سیدهاشم حسینی بوشهری و نائب رئیس دوم علیرضا اعرافی و منشی اول عباس کعبی‌نسب، منشی دوم محسن اراکی شد.


=== ترور نافرجام دوم محمد رضا پهلوی ===
== اصول مربوط به رهبری (ولی فقیه) در قانون اساسی ==
محمدرضا پهلوی بار دوم در ۲۱ فروردین سال ۱۳۴۴ خورشیدی در مقابل پله‌های کاخ مرمر مورد سوءقصد یکی از سربازان وظیفه گارد جاویدان به نام «رضا شمس‌آبادی» قرار گرفت. این فرد ابتدا با مسلسل به‌طرف محمدرضا پهلوی شلیک کرد و وقتی دید که هیچ‌یک از گلوله‌هایش به وی برخورد نکرده‌است، قصد داشت خشاب دیگری را به سوی وی شلیک کند که با دخالت دو نفر از محافظان گارد، پس از کشتن استوار بابایی و استوار آیت لشگری متوقف شد. محرک وی «پرویز نیکخواه» بود که بعدها به عضویت ساواک درآمد.<ref>[https://www.farsnews.com/news/13970121001039/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%81%D9%82-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%E2%80%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C--%D8%B9%DA%A9%D8%B3 خبرگزاری فارس ۲ آبان ۱۳۹۸ مقاله ترور ناموفق محمد رضا پهلوی]</ref>
موضوع رهبری در جمهوری اسلامی در اصول ۱۰۷، ۱۰۸ و ۱۱۱ آمده قانون اساسی است.


== ابعاد سرکوب محمدرضا شاه ==
=== اصل ۱۰۷ ===
پس از مرگ خمینی، تعیین رهبر به عهده خبرگان است. خبرگان رهبری درباره همه فقهای واجد شرایط مذکور در اصول پنجم و یکصد و نهم بررسی و مشورت می‌کنند، هرگاه یکی از آنان را اعلم به احکام و موضوعات فقهی یا مسائل سیاسی واجتماعی یا دارای مقبولیت عامه یا واجد برجستگی خاص در یکی از صفات مذکور در اصل یک صد و نهم تشخیص دهند او را به رهبری انتخاب می‌کنند و در غیراین صورت یکی از آنان را به عنوان رهبر انتخاب و معرفی می‌نمایند. رهبر منتخب خبرگان، ولایت امر و همه مسئولیت‌های ناشی از آن را برعهده خواهد داشت. رهبر در برابر قوانین با سایر افراد کشور مساوی است.


=== سرکوب قیام ۱۵خرداد ===
=== اصل ۱۰۸ ===
در اواخر دهه ۳۰، با رئیس‌جمهور شدن جان اف کندی در آمریکا، شاه زیر فشار آمریکا برای انجام رفرم و اصلاحات در ایران قرار داشت. این فشار منجر به بروز یک فضای نسبتاً باز سیاسی شد و جریانهای مختلف سیاسی که پس از کودتای ۲۸مرداد سرکوب شده بودند، مجال اندکی برای فعالیت پیدا کردند.
قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آنها و آیین‌نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره باید به وسیله فقهای اولین شورای نگهبان تهیه و با اکثریت آرای آنان تصویب شود و به تصویب نهایی رهبر انقلاب برسد. از آن پس هرگونه تغییر و تجدیدنظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان، در صلاحیت خود آنان است.


شاه در مذاکره با آمریکا انجام انقلاب سفید را پذیرفت. انقلاب سفید حرکتی در جهت تغییر بافت جامعه ایران از فئودالیزم به سمت به سرمایه داری وابسته بود که مطلوب آمریکا بوده و ایران را به بازاری برای اقتصاد این کشور تبدیل می‌کرد. شاه انقلاب سفید را به رفراندم گذاشت. شب رفراندم رهبران جبهه ملی و نهضت آزادی اصلی‌ترین احزاب سیاسی آن زمان را دستگیر کرد تا مبادا رفراندم با مشکل و شلوغی روبه‌رو شود.
=== اصل ۱۱۱ ===
هرگاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شود یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصول پنجم و یک صد و نهم گردد، یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی از شرایط بوده است، از مقام خود برکنار خواهد شد. تشخیص این امر به عهده خبرگان مذکور در اصل یک صد و هشتم می‌باشد.


این رفراندم ۶بند داشت که از جمله ماده‌های آن اصلاحات ارضی و آزادی زنان برای شرکت در انتخابات بود (حق رأی دادن و انتخاب شدن زنان در مجلس)
در صورت فوت یا کناره‌گیری یا عزل رهبر، خبرگان موظفند در اسرع وقت نسبت به تعیین و معرفی رهبر جدید اقدام نمایند. تا هنگام معرفی رهبر، شورایی مرکب از رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضائیه و یکی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام، همه وظایف رهبری را به طور موقت به عهده می‌گیرد و چنانچه در این مدت یکی از آنان به هر دلیل نتواند انجام وظیفه نماید، فرد دیگری به انتخاب مجمع، با حفظ اکثریت فقها در شورا، به جای وی منصوب می‌گردد.


در همین رابطه برخی از روحانیون در حوزه قم به سردمداری خمینی در مخالفت با همین دو ماده یعنی اصلاحات ارضی و رأی زنان و مشارکتشان در انجمن‌های ایالتی و ولایتی وارد صحنه شدند.
== ساختار مجلس خبرگان رهبری ==


بنابراین از یک سو دانشگاه‌ها کانون مبارزات آزادی‌خواهانه و مطالبات ترقی‌خواهانه مردم شده بود و نیروهای مترقی اصلاحات مورد ادعای شاه را فاقد خصلت میهنی دانسته و به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز مردم ایران نمی‌دیدند. از سوی دیگر روحانیونی مانند خمینی از موضع ارتجاعی به‌خصوص در مخالفت با حق رأی زنان و مشارکت‌شان در انجمنهای ایالتی و ولایتی به مخالفت برخاستند.


مخالفت با شاه از مواضع مختلف، به افزایش حرکتهای اعتراضی جامعه انجامید. صبح روز ۱۲محرم- ۱۵خرداد- ۴۲- ساواک شاه خمینی را که علیه شاه در مخالفت با همان دو ماده سخنرانی کرده بود در قم دستگیر کرد و به تهران آورد.
مجلس خبرگان رهبری، از سه بخش هیئت رئیسه، کمیسیون‏‌ها و دبیرخانه تشکیل می‌شود:


گفته می‌شود خمینی این سخنرانی را به تحریک انگستان علیه حکومت محمدرضا شاه پهلوی انجام داده بود. .انگلستان بازنده‌ی اول در انقلاب سفید بود. این انقلاب پایان نسبی سلطه‌ی انگلستان بر ایران و آغاز سلطه‌ی آمریکا به شمار می‌رفت.
=== هیئت رئیسه ===


عملاً اعتراضات مردمی در همان روز اوج گرفت و با سرکوب خونین گارد شاه مواجه شد. در نتیجهٔ این اعتراضات تعداد زیادی از مردم کشته، مجروح و دستگیر شدند. شدت سرکوب به‌حدی بود که کلیه جریان‌های سنتی سیاسی از تداوم مبارزه مأیوس شده و با تشدید سرکوب و اختناق نظام شاه مجدداً به خارج از صحنه مبارزه رانده شدند. از این تاریخ به عنوان گورستان رفرمیسم یا پایان امکان مبارزه‌ی پارلمانتاریستی در ایران نام برده می‌شود.  
این مجلس دو هیئت رئیسه دارد یکی سنی و دیگری هیئت رئیسه دائم است.


از فردای ۱۵خرداد نیروهای مبارز نوینی در ایران تولد یافتند که تنها راه مبارزه با دیکتاتوری شاه را مبارزه مسلحانه می‌دانستند. در صدر این نیروها سازمان مجاهدین خلق ایران و سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران قرار داشتند.<ref>[https://www.iran-efshagari.com/%d9%82%db%8c%d8%a7%d9%85-%d9%85%d8%b1%d8%af%d9%85%db%8c-%db%b1%db%b5%d8%ae%d8%b1%d8%af%d8%a7%d8%af-%db%b1%db%b3%db%b4%db%b2%d8%8c-%d9%86%d9%82%d8%b7%d9%87%e2%80%8c-%d8%b9%d8%b7%d9%81%db%8c-%d8%af/ سایت ایران افشاگر قیام مردمی ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، نقطه عطفی در تاریخ ایران]</ref>
==== هیئت رئیسه سنی ====
در اوّلین جلسه مجلس خبرگان، بر اساس سنّ نمایندگان، تعیین می‌شود که مسن‏‌ترین فرد از خبرگان حاضر، به عنوان رئیس سنى و فرد بعدى به منزله نایب‏‌رئیس و دو نفر از جوان‏‌ترین خبرگان حاضر، به سمت منشی تعیین می‌شوند و در جایگاه مخصوص قرار می‌گیرند.


=== سرکوب سازمان‌های مبارز ===
==== وظایف هیئت رئیسه سنی ====
پیدایش گروه‌های چریکی و مبارزه مسلحانه آنها با رژیم کودتا، عل ل و انگیزه‌های گوناگونی داشت. کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، متلاشی شدن نیروهای اپوزیسیون، شکست جبهه ملی دوم پس از همه پرسی بهمن ۱۳۴۱ و از بین رفتن امکانات قانونی و سرخوردگی از فعالیت‌های علنی و عمومی و سرکوب خشونت بار قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ نشان داد که ادامه مبارزه با رژیم شاه برای ایجاد اصلاحات با شیوه‌های پیشین و از راه قانونی، ناممکن است.
هیئت رئیسه سنّى، وظایف زیر را بر عهده دارد:


محاکمه و مدافعات سران نهضت آزادی در دادگاه‌های نظامی و دفاعیات وکلای مدافع آنها، که متن آن مخفیانه در ایران و نیز در خارج از کشور انتشار یافت، افکار عمومی مردم جهان را متوجه دیکتاتوری رژیم شاه کرد و در عین حال این فکر را قوت بخشید که دوران مبارزه مسالمت آمیز و در چار چوب قانون اساسی، در ایران به سر رسیده است.
- اداره جلسه افتتاحیه؛


مهندس [[مهدی بازرگان]]، رهبر [[نهضت آزادی ایران]]، ضمن آخرین دفاع در دادگاه نظامی به این نکته اشاره کرد و گفت:
- انجام مراسم تحلیف؛


«ما، آخرین کسانی هستیم که از راه قانون اساسی به مبارزه سیاسی برخاسته ایم. ما، از رئیس دادگاه انتظار داریم این «نکته» را به بالاتری‌ها بگویند.»<ref>مهندس مهدی بازرگان، مدافعات انتشارات مدرس مهر ماه ۱۳۵۰</ref>
- اجراى انتخابات هیئت‏‌رئیسه دائم.


از نیمه دوم سال ۱۳۴۲، پس از سرکوب آخرین مقاومت نیروهای - ملی و مذهبی - مخالف رژیم، جوانان بخصوص جناح رادیکال دانشجویان دانشگاه تهران که زیر فشار روزافزون رژیم قرار گرفته بودند، به چاره‌جویی پرداختند.
هیئت رئیسه سِنّى، با انتخاب اعضاى هیئت رئیسه دائم، به کار خود پایان می‌دهد. مدّت زمان هیئت رئیسه سنى، فقط در اوّلین جلسه هر دوره از مجلس خبرگان است.


در اواخر سال ۱۳۴۳ افراد و گروه‌های مخالف رژیم، با نقطه نظرهای مختلف و حتی بدون شناسایی یکدیگر، به یک نتیجه واحد رسیده بودند: مبارزه مسلحانه!
==== هیئت رئیسه دائم ====
هیئت رئیسه دوم، هیئت رئیسه دائم است.


گروه پرویز نیکخواه، که در فروردین ۱۳۴۴ اقدام به سوء قصد نافرجام علیه جان محمد رضا شاه کرد، وابسته به سازمان انقلابی طرفدار چین، منشعب از حزب توده در اروپا بود. او پس از دستگیری ندامت کرده و به ساواک پیوست.
این هیئت، مرکب از رئیس، دو نایب‏‌رئیس، دو منشى و دو کارپرداز است که از میان اعضاء، براى مدّت دو سال و با رأى مخفى، انتخاب می‌شوند.


حزب ملل اسلامی از جوانانی تشکیل می‌شد که با هیچ‌یک از گروه‌های سیاسی مربوط نبود. «[[جاما]]» (جمعیت آزادی مردم ایران) از بقایای [[حزب مردم ایران]] و [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]]، مخفیانه، و بدون ارتباط با دیگر گروه‌های سیاسی، فعالیت می‌کرد. اما، هرکس که می‌خواست مبارزه کند به این نتیجه می‌رسید که: مبارزه باید در ابعادسیاسی، ایدئولوژیکی و مشی مسلحانه پیگیری شود.
انتخاب رئیس، با رأى اکثریت مطلق حاضران و انتخاب نواب رئیس و منشیان و کارپردازان، هر کدام جداگانه و با اکثریت نسبى و به صورت مخفى است. در صورتى که در انتخاب رئیس، در مرحله اول، اکثریت مطلق حاصل نشود، از بین دو نفرى که بیشترین رأى را کسب کرده‏‌اند، با رأى‏‌گیرى مجدد و اکثریت نسبى، رئیس، انتخاب می‌شود.


صادق امانی، عضو [[جمعیت مؤتلفه اسلامی]] که متهم به قتل منصور نخست وزیر بود در دادگاه نظامی گفت: «ما با بررسی اوضاع به این نتیجه رسیدیم که پاسخ به این «مسئله» از لوله تفنگ می‌تواند خارج شود.»
===== وظایف هیئت رئیسه دائم =====
ریاست مجلس خبرگان، علاوه بر اداره جلسات مجلس خبرگان، بر کلیه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس خبرگان، نظارت دارد و باید با ارتباط منظم با ولی فقیه، کار کند. وى، مصوبات قانونى مجلس خبرگان را امضا و به مراجع ذى‏ربط ابلاغ می‌کند. رئیس مجلس خبرگان، موظف است گزارشى سالانه از عمل‏کرد و اقدامات هیئت رئیسه را به مجلس خبرگان ارائه کند.


مجاهد، ارگان نهضت آزادی ایران در اروپا و آمریکا درباره ضرورت نبرد مسلحانه نوشت: «.... کشتار سال ۱۳۴۲ نقطه عطف تاریخ ایران است، پیش از این حادثه، کوشش اپوزیسیون در مبارزه علیه رژیم منحصر بود به اعتراضهای خیابانی، اعتصاب کارگران و فعالیتهای زیر زمینی. قتل‌عام سال ۱۳۴۲ ورشکستگی و بی‌تأثیری این روش را به اثبات رسانید. از آن پس، مبارزان ایدئولوژی خود را به یکسو نهادند و این سؤال را بین خود مطرح کردند، چه باید کرد؟ پاسخ روشن بود: نبرد مسلحانه!»
=== کمیسیون‌ها ===
مجلس خبرگان رهبری دارای ۶ کمیسیون است که وظیفه آنها انجام بررسى‌هاى کارشناسى و تهیّه گزارش جهت طرح در جلسات رسمى است که به شرح ذیل می‌باشند:


ترور حسنعلی منصور، نخست وزیر، در بهمن ۱۳۴۳ و تیراندازی دو ماه بعد - فروردین ۱۳۴۴- به شاه، آن هم از طرف یکی از افراد گارد جاویدان، اخطار آغاز مبارزه مسلحانه علیه رژیم بود.
==== ۱. کمیسیون اصل ۱۰۸ قانون اساسى‏ ====
به منظور بررسى و تدوین قوانین مربوط به خبرگان، از جمله انتخابات و آیین‏‌نامه داخلى مجلس خبرگان، تشکیل می‌شود. اعضاى اصلى آن، یازده نفر و اعضاى علی‌البدل، چهار نفرند.


در میان این گروه‌ها دو [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] و [[سازمان چریکهای فدایی خلق ایران]] در صدر قرار داشتند.
==== ۲. کمیسیون امور مالى و ادارى‏ ====
این کمیسیون به بررسى امور مالى و ادارى مجلس خبرگان می‌پردازد و داراى نه عضو اصلى و سه عضو علی‌البدل است.


==== سازمانهای چریکی ====
==== ۳. کمیسیون اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسى‏ ====
چریک‌ها را با توجه به سوابق سیاسی، ترکیب سازمانی و تاریخ شروع فعالیت آنها می‌توان به پنج گروه تقسیم کرد:
به منظور آمادگى خبرگان براى اجراى اصل ۱۰۷ و شناخت حدود و شرایط مذکور در اصل ۵ و ۱۰۹ قانون اساسى، کمیسیونى مرکب از یازده عضو اصلى و چهار عضو علی‌البدل، تشکیل مى ‌شود تا درباره همه موارد مربوط به شرایط و صفات رهبر و درباره همه کسانى که در شرایط رهبرى قرار دارند، تحقیق و بررسى به عمل آورد و نتایج آن را به هیئت رئیسه ارائه کند. گزارش این کمیسیون، سرى تلقى می‌شود و به صورت اسناد طبقه‏‌بندى شده، حفاظت می‌شود و بدون تصویب مجلس خبرگان، در اختیار دیگرى قرار نمی‌گیرد، مگر ولی فقیه، که عنداللزوم به اطّلاع وى می‌رسد.


۱. [[سازمان چریکهای فدایی خلق ایران]]،
==== ۴. کمیسیون سیاسى - اجتماعى‏ ====
به منظور آگاهى مستمر اعضاى مجلس‏ خبرگان از تحولات مهم داخلى و خارجی، به ویژه در زمینه مسائل سیاسى، فرهنگى، مدیریتى، امنیتى و اقتصادى تشکیل می‌شود و موظف است با تشکیل جلسات با حضور نخبگان و مسئولان امور سیاسى، امنیتى، فرهنگى، اقتصادى، اجتماعى، مسائل مهم داخلى و جهانى را که به نحوى، به انجام وظایف خبرگان، به ویژه وظایف مذکور در اصول ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون‏ اساسى، مربوط می‌شود، مورد بررسى قرار دهد و گزارش آن را به هیئت رئیسه تقدیم کند تا در اولین اجلاسیه خبرگان، به اطلاع اعضا برسد.


۲. [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]
==== ۵. کمیسیون تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون اساسى‏ ====
به منظور اجراى اصل ۱۱۱ قانون اساسى و براى نظارت بر استمرار شرایطى که در اصل ۵ و ۱۰۹ قانون اساسى براى رهبرى ذکر شده است و تصمیم‏‌گیرى در موارد فقدان آن، تشکیل می‌شود.


۳. [[سازمان پیکار در راه آزادی طبقه کارگر|سازمان پیکار]]
تحقیقات و مذاکرات این کمیسیون، محرمانه است. مجلس خبرگان، به وسیله این کمیسیون، موضوع نظارت بر رهبرى را به اجرا می‌گذارد. این کمیسیون، باید هرگونه اطلاعات لازم را در رابطه با اصل ۱۱۱، در محدوده قوانین و موازین شرعى، تحصیل کند و نسبت به صحت و سقم گزارش‏‌هاى مربوطه، بررسى لازم را به عمل آورد. سایر اعضاى خبرگان نیز، اطلاعات خود را در باره اصل ۱۱۱، در اختیار این کمیسیون قرار می‌دهند. کمیسیون، بعد از بررسى و تحقیق، در صورتى که مطالب مذکور را براى تشکیل اجلاس خبرگان، کافى نداند، موضوع را با عضو یا اعضاى خبرگان که اطلاعات را در اختیار گذارده‏‌اند، در میان می‌گذارد و توضیحات خود را ارائه می‌کند و در صورتى که آنان قانع نشدند، اگر اکثریت نمایندگان، تقاضاى تشکیل جلسه فوق‏‌العاده را کنند، اجلاسیّه مجلس خبرگان، برگزار می‌شود.


۴. گروه‌های کوچک اسلامی چون ابوذر (تأسیس در نهاوند)، گروه شیعیان راستین (در همدان)، گروه الله اکبر (در اصفهان)، گروه الفجر (در زندان قصر)، گروه صف، گروه منصورون، گروه مهدویون، گروه موحدین و…
==== ۶. کمیسیون بررسى راه‌‏هاى پاسدارى و حراست از ولایت فقیه‏ ====
به منظور بررسى راه‏‌هاى حراست از ولایت فقیه، تشکیل می‌گردد. اهم وظایف آن، ارائه پیشنهاد به هیئت رئیسه در این امور است:


۵. گروه‌های کوچک مارکسیست به اسامی: سازمان آزادیبخش خلقهای ایران، گروه لرستان، سازمان آرمان خلق. گروه فلسطین و...
۱. تحقیق و پژوهش در موضوع حکومت اسلامى، بالاخص ولایت فقیه، تألیف و نشر آن به صورت‏‌هاى مناسب و پاسخ به شبهات.


همچنین گروه‌های کوچک دیگری که طرفدار مبارزه مسلحانه بودند از قبیل: طوفان، سازمان انقلابی [[حزب توده ایران|حزب توده]]، [[حزب دموکرات کردستان ایران|حزب دموکرات کردستان]] و سازمان چپ جدیدی به نام [[اتحادیه کمونیستها]].
۲. معرفى ولایت فقیه در مجامع علمى داخل و خارج کشور و در سطح عموم مردم.


در فاصله بین [[قیام سیاهکل]] در بهمن ۱۳۴۹ تا مهرماه ۱۳۵۷ تعداد ۳۴۱ چریک طی مبارزه با رژیم شاه جان خود را از دست دادند. از این عده ۱۷۷ تن در برخوردهای مسلحانه کشته شدند. ۹۱ تن با رای دادگاه نظامی و برخی بدون محاکمه اعدام شدند. ۴۲ تن در اثر [[شکنجه]] جان باختند. سرنوشت ۱۵ تن از دستگیرشدگان معلوم نشد. ۷ تن پیش از دستگیری و اسارت خودکشی کردند. ۹ تن که دوران محکومیت زندان را طی می‌کردند، در تپه‌های اوین تیر باران شدند. گذشته از مقتولین مزبور حدود ۲۰۰ تن به اتهام چریک بودن به زندانهای از یک سال تا دائم محکوم گشتند.
۳. بررسى شیوه‏‌هاى مناسب تدریس و ترویج اندیشه حکومت اسلامى و ولایت‏‌فقیه، در سطوح مختلف تحصیلى دانش‌آموزان و دانشجویان و نیز در سطح رسانه‏‌هاى عمومى، خصوصا صدا و سیما و ارائه راهکارهاى مناسب به هیئت رئیسه مجلس خبرگان.


از مجموع ۳۴۱ تن مقتولین، مشخصات ۳۰۶ تن به شرح زیر شناسایی شده‌است:
=== دبیرخانه ===
دبیرخانه مجلس خبرگان نهادى است قانونى که زیر نظر هیئت رئیسه مجلس خبرگان، اداره می‌شود و براى انجام مأموریت‏‌ها و مسئولیت‏‌ها و تنظیم امور مربوط به مجلس خبرگان، تشکیل می‌گردد که بخشی از وظایف آن عبارت است از:


۲۰۸ تن (۶۱ درصد) روشنفکر، ۲۶ تن (۹ درصد) کارگر از ۲۲ کارخانه، ۳ تن کاسب و یک تن روحانی. بیشتر آنها جوان بوده‌اند و فقط ۱۰ درصد از ۳۰۶ تن، هنگام مرگ بالای ۳۵ سال داشته‌اند. همچنین از میان ۳۴۱ تن مقتولین ۳۹ تن زن، با این مشخصات شناسایی شده‌اند: ۱۴ تن خانه‌دار، ۱۳ تن دانشجو، ۹ تن معلم، ۲ تن با درجه دکترا و یک تن کارمند اداری.
==== بخش اول: ====
الف - تنظیم کلیه امور مربوط به مجلس، کمیسیون‏‌ها و هیئت رئیسه و ارتباط با ریاست مجلس و برقرارى ارتباط متقابل.


از میان پنج گروه چریکی، فداییان مارکسیست و مجاهدین خلق از لحاظ تعداد افراد و ترکیب سازمانی و اجرای عملیات مسلحانه سرآمد بودند، به طوری که از مجموع ۳۴۱ تن تلفات، تعداد ۱۷۲ تن (۵۰ درصد) از فدائیان، ۷۳ تن (۲۱ درصد) مجاهدین خلق، ۳۸ تن (۱۱ درصد) گروه‌های کوچک مارکسیست، ۳۰ تن (۹ درصد)، مجاهدین مارکسیست و ۲۸ تن (۸ درصد) از گروه‌های کوچک اسلامی بوده‌اند.<ref>ایران بین دو انقلاب یرواند آبراهامیان صفحات ۴۸۱ و ۴۸۲</ref>
ب - تنظیم روابط مجلس، کمیسیون‏‌ها، هیئت‌ها و اعضا، با ولی فقیه و دستگاه‏‌هاى گوناگون کشور.


در سال ۱۳۴۵ هفت تن پزشک، معلم و بازاری، به اتهام جانبداری از آشوبگران و ترجمه و پخش مطالب مربوط به انقلاب کوبا و اقدام به تشکیل گروه پنهانی به نام جبهه آزادیبخش ملی دستگیر شدند. رهبر این گروه، که چندی بعد «جاما» نامگذاری شد، دکتر کاظم سامی، پزشک روان‌شناس و مبارز قدیمی بود.
ج - همکارى لازم با مسئولین ذی‌ربط، در اجراى انتخابات مجلس خبرگان، با رعایت قانون و آیین‏‌نامه انتخابات.


در بهمن ۱۳۴۹ با حمله چریک‌های گروه جنگل به پاسگاه ژاندارمری سیاهکل، اولین برخورد مسلحانه بین چریکها و نیروهای دولتی آغاز می‌گردد. عملیات سرکوب‌گرانه ساواک و پلیس شدت می‌یابد. احکام محکومیت به مرگ برای چریک‌های به دام افتاده، از سوی دادگاه‌های نظامی در بسته، صادر و اجرا می‌شود. بسیاری از زنان و مردان جوان، طی زد و خوردهای مسلحانه خیابانی و یا در زیر شکنجه مأمورین [[ساواک]] و پلیس، کشته می‌شوند. در جریان این برخوردها عده ای از مأمورین نظامی و ساواک نیز کشته می‌شوند.
د - معرفى نهاد خبرگان.


=== سرکوب هنرمندان ===
ه - چاپ و انتشار مصوبات مجلس، به صورت اختصاصى یا عمومى، حسب مورد با توجه به آیین‏‌نامه خبرگان و انعکاس اخبار به رسانه‏‌هاى گروهى با هماهنگى مقامات ذی‌ربط.
در دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی سانسور مطبوعات و کتب بصورت سیستماتیک جریان داشت.  


برخی از چهره‌های فرهنگی برجسته‌ای که در دوران محمدرضا شاه گرفتار زندان، سرکوب و سانسور شدند به شرح زیر است:
و - تحقیق و پژوهش در موضوع حکومت اسلامى، بالأخص ولایت فقیه، تألیف و نشر آن به صورت‏‌هاى مناسب، معرفى ولایت فقیه در مجامع علمى داخل و خارج کشور و در سطح عموم مردم براساس سیاست‏‌گذارى کمیسیون بررسى راه‏‌هاى پاسدارى و حراست از ولایت‏‌فقیه، پس از تأیید هیئت رئیسه.


[[احمد شاملو]] شاعر، امیرمختار [[کریم‌پور شیرازی]] شاعر، [[خسرو گلسرخی]] شاعر، عاطفه گرگین شاعر، داریوش اقبالی خواننده، فریدون فروغی خواننده، غلامحسین ساعدی نمایش‌نامه‌نویس، کرامت‌الله دانشیان شاعر، محمود اعتمادزاده (م.ا. به‌آذین) نویسنده و مترجم، محمود دولت‌آبادی نویسنده، مهدی اخوان ثالث شاعر، نادر ابراهیمی نویسنده، هوشنگ گلشیری نویسنده، سیاوش کسرایی شاعر، احمد محمود نویسنده، علی اشرف درویشیان نویسنده، نجف دریابندری مترجم، اسفندیار منفردزاده آهنگساز، شهیار قنبری ترانه‌سرا، سعید سلطان‌پور شاعر نمایشنامه‌نویس و کارگردان، عبدالحسین نوشین نمایشنامه‌نویس و کارگردان، مرتضی کیوان شاعر، رضا براهنی نویسنده و شاعر، اسماعیل شاهرودی شاعر، شهرنوش پارسی‌پور نویسنده، فریده لاشایی نقاش، نعمت آزرم (م. آزرم) شاعر، جعفر کوش‌آبادی شاعرِ، رضا علامه‌زاده کارگردان، شاهرخ مسکوب پژوهشگر و نویسنده، نصرالله کسرائیان عکاس، فرج سرکوهی منتقد و روزنامه‌نگار، ابراهیم یونسی مترجم و بسیاری دیگر از اهل فرهنگ در ایران به زندان افتادند و آثارشان دچار سانسور شد.
ز - تهیه بولتن حاوى اخبار و گزارشات مربوط به امور رهبرى، نمایندگان رهبرى در ارگان‏‌ها و نهادها، نهادهاى وابسته، مسئله ولایت فقیه، مسائل سیاسى و بین‏‌المللى و مسائل جارى کشورى که می‌تواند در وسعت بینش و بالمآل در تصمیم‏‌گیرى خبرگان مؤثر باشد.


فیلم‌هایی همچون دایره مینا ساخته داریوش مهرجویی، فیلم گوزن‌ها ساخته مسعود کیمیایی، آرامش در حضور دیگران ساخته ناصر تقوایی، فیلم جنوب شهر ساخته فرخ غفاری، سایه‌های بلند باد ساخته بهمن فرمان‌آرا، اون شب که بارون اومد و قلعه اثر کامران شیردل، و آثاری دیگر  دچار سانسور و یا توقیف شدند.
==== بخش دوم: ====
الف - تهیه دستور کار جلسات عادى و فوق‏‌العاده مجلس و ارائه به هیئت رئیسه.


=== شکنجه سیستماتیک در دوران پهلوی ===
ب - تهیه گزارش‌ها و منابع لازم در زمینه مسائل فقهى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى، در حوزه مسئولیت خبرگان، براى اعضاى هیئت رئیسه و ریاست مجلس و خبرگان.
ارگان ساواک که در زمان محمدرضا پهلوی تأسیس شد بطور سیستماتیک از شکنجه علیه مخالفین سیاسی استفاده می‌کرد. استفاده از کابل، آپولو، سوزاندن با هیتر برقی، قپانی، سوزاندن با فندک، شمع و .... از شکنجه‌های معمول در زندان‌های ساواک بود. برخی از زندانیان در زمان حکومت پهلوی زیر شکنجه جان می‌باختند. از جمله‌ی آن‌ها می‌توان از امیر مراد نانکلی، حسین کرمانشاهی اصل، و [[فاطمه امینی]] نام برد.


== نظام تک حزبی محمدرضا شاه ==
ج - تهیه صورت مذاکرات مجلس و کمیسیون‏‌ها و هیئت‌ها.
در دوران حکومت محمدرضا شاه آزادی احزاب وجود نداشت. وی تنها در سال ۱۳۵۲  به همین دلیل حزب واحدی به نام [[حزب رستاخیز]] را  تأسیس کرد که عملاً یک حزب دولتی بود. این حزب نیز در سال ۱۳۵۷ توسط دولت منحل شد.[[پرونده:شاه پس از کودتا.JPG|جایگزین=شاه پس از کودتا|بندانگشتی|'''شاه پس از کودتا'''|418x418پیکسل]]حاکمیت محمدرضا شاه از اوایل دهه ۴۰ خورشیدی نمایش تمام‌عیار نظام تک‌حزبی مبتنی بر ظلم و فساد سیاسی و اقتصادی و اختناق… بود. این عبارات و توصیفات توسط شخص محمدرضا شاه پهلوی در آخرین نطق رادیویی خود با نام «صدای انقلاب شما را شنیدم» بکار برده شد. <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=T5al9kHvmOU سخنرانی شاه من نیز پیام انقلاب شمارا شنیدم]</ref>


این دوره شاهد یکی از خونین‌ترین ادوار حکومت محمدرضا شاه بود که طی آن، یک مقاومت مسلحانه شهری در برابر وی شکل گرفت.  
د - نگهدارى و طبقه‏‌بندى و بایگانى اسناد و مدارک مربوط و نیز مصوبات مجلس و کمیسیون‏‌هاى خبرگان، با استفاده از امکانات و تجهیزات لازم.


== محمد رضا شاه، ژاندارم منطقه ==
ه - تهیه مواد و متون لازم، جهت اعلام مواضع، براى هیئت رئیسه و تنظیم پیش‏‌نویس بیانیه‏‌ها.
در سالهای آخر حکومت محمدرضا پهلوی منتقدان نظر مثبتی به تلاش شاه برای نوسازی و تجهیز ارتش با سلاح‌های جدید نداشتند و از این تلاش‌ها به عنوان هزینه‌های غیر ضروری و وابسته کردن ایران به آمریکا یاد می‌کردند. نیروهای مترقی او را با تعبیر ژاندارم منطقه در چارچوب سیاست جنگ سرد علیه شوروی مورد حمله قرار می‌دادند. به عبارتی  آمریکا که در آن زمان از گسترش کمونیسم در منطقه بیم داشت و درگیر یک جنگ سرد با شوروی بود از محمدرضا پهلوی به عنوان ژاندارم منطقه در برابر رشد چنین جنبش‌هایی استفاده می‌کرد.


در همین رابطه محمدرضا پهلوی با دخالت نظامی، انقلابیون عمان یا ظفار را که علیه سلطنت سلطان قابوس شورش کرده بودند سرکوب کرده  و از میان برد. [[جنگ ظفار]] (۱۹۷۲ تا ۱۹۷۵) از کارکردهای حکومت او در دوره سوم آن است،
و - تهیه طرح تشکیلات دبیرخانه، براى تصویب هیئت رییسه و سازمان مدیریت و برنامه‏‌ریزى.


اما این‌که او در جنگ ویتنام هم شرکت داشته و برای بمباران مردم ویتنام هواپیما و پرسنل و نیرو و تجهیزات فرستاده بود را شاید اندک کسانی بداند. روز ۲۹مهر سال ۱۳۵۱ نماینده نیکسون به محمدرضا شاه پیام داد که به وی در جنگ ویتنام کمک کند و محمدرضا شاه هم بلافاصله، ۳۲فروند هواپیمای اف ۵ به ویتنام فرستاد. [[نیکسون]] در یک سخنرانی و [[هنری کیسینجر]] نیز سالها بعد (روزنامه اطلاعات ۱۱بهمن ۱۳۵۹) به شرکت شاه در آن جنگ اذعان کردند.<ref>کتاب نگاهی به شاه عباس میلانی صفحه ۴۱۴</ref>
شرایط انتخابات مجلس خبرگان


در همین مورد [[اسدالله علم]]، وزیر دربار محمدرضا شاه، نوشته‌است:
الف) تعداد خبرگان


«در ۵ آبان ۱۳۵۱ سفیر آمریکا پیام نیکسون را از طریق تماس تلفنی به شاه ابلاغ کرد که هواپیماهای اف ۵ خود را راهی ویتنام کند که با موافقت شاه مواجه شد».<ref>خاطرات علم جلد یک صفحه ۳۸۷</ref>
ماده ۱ – عده نمایندگان مجلس خبرگان در هر استان، همان عدد دوره اول خواهد بود.
[[پرونده:تصاویر مذهبی محمدرضا شاه.JPG|جایگزین=محمدرضا پهلوی در حال انجام مراسم مذهبی|بندانگشتی|250x250پیکسل|محمدرضا پهلوی در حال انجام مراسم مذهبی]]
مجله آمریکایی تایم نیز در مقاله‌ای به تاریخ ۱۸دسامبر ۱۹۷۸ به قلم ریچارد هلمز، از رؤسای اسبق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، به چگونگی شرکت محمدرضا شاه پهلوی در جنگ ویتنام پرداخته که مؤید نکات بالاست.  


== دیدگاه‌های مذهبی محمد رضا شاه ==
ماده ۲ – استان‌هایی که جدیداً تشکیل شده یا می‌شود با رعایت ماده اول، تعداد خبرگان به نسبت جمعیت هر استان بین استان‌های جدید تقسیم می‌شود و از تاریخ آمارگیری سال ۱۳۶۵ به ازای هر یک میلیون نفری که به جمعیت هر استان اضافه شود یک نماینده دیگر به نمایندگان آن استان افزوده خواهد شد.
محمدرضا پهلوی مسلمان و شیعه بود. او واجباتی همچون نماز را بجا نمی‌آورد اما به گفته خودش خداباور و قضا و قدری بود. محمدرضا پهلوی خود را «یک با ایمان واقعی» می‌دانست. او بارها در کتاب‌ها و گفتگوهای گوناگون به مکاشفاتی اشاره می‌کند که به آن وسیله با امامان و بزرگان دینی در ارتباط بوده‌است و خود و پادشاهی‌اش را زیر پشتیبانی آنان می‌دیده‌است. به طور مثال، او از شفا یافتنش از بیماری حصبه به دست علی (ع) در خواب، نجات از مرگ به دست حضرت عباس پس از افتادن از اسب در امامزاده داوود و «برخورد با امام غایب در نزدیکی کاخ تابستانی شمیران» نام می‎‌برد.


او با روحانیونی (همچون سید حسین طباطبایی بروجردی) مراوده داشت. اما پس از مرگ بروجردی و مرجعیت خمینی فاصله‌اش با روحانیون زیاد شد. مخالفت خمینی و روحانیون با لایحه‌های شش‌گانه انقلاب سفید شاه در سال ۱۳۴۲ خورشیدی سرآغاز این فاصله بود که درگیری‌های شدیدی در قم، تهران و چند شهر دیگر  را در پی داشت.
ب) شرایط انتخاب شوندگان


== محمد رضا شاه از نگاه دیگران ==
ماده ۳ – خبرگان منتخب مردم باید دارای شرایط زیر باشند:
محمد باهری، معاون فرهنگی وزارت دربار، دبیر کل حزب رستاخیز و وزیر دادگستری، در مصاحبه‌ای که بعد از انقلاب انجام داده تصویری از محمدرضا پهلوی ارائه می‌کند که درعین همدلی با شاه نکات مهمی را در مورد حکومت او بیان می‌کند:<blockquote>«شاه یک مردی بود که به ظواهر امر اهمیت می‌داد، به عمق مطالب توجه نداشت. خیلی دلش را خوش می‌کرد به ظواهر… همیشه دلش می‌خواست عمارات خیلی عظیم، دانشگاه‌ها تعدادش زیاد، ولی به هیچ وجه فکر نمی‌کرد این دانشگاه‌هایی که می‌سازند آیا معلم به قدر کافی دارند یا نه. این عمارات عظیمی که می‌سازند آیا اینها از نظر سوسیولوژیک و از نظر شهرسازی آیا صحیح هستند یا مفید هستند یا مفید نیستند… هر چیزی را در اشل بزرگ و در کمیت زیاد می‌خواست بدون این که توجه بکند این مسئله در اشل بزرگ و در کمیت وسیع آیا صحیح است، درست است یا درست نیست.»<ref>تاریخ شفاهی ایران محمد باهری</ref></blockquote>همین ظاهربینی آریامهر وضعیت کشور را در اواخر حکومتش به حالتی درآورده بود که به گفته عبدالمجید مجیدی، نهادهای کشور ناکارآمد شده بودند:<blockquote>«گرفتاری ما این بود که … مجلس یک مجلس واقعی‌ای که طبق قانون اساسی عمل بکند نبود. دادگستری‌مان یک دادگستری‌ای که آنطور که با اصطلاح قانون اساسی مستقلاْ و با قدرت عمل بکند نبود. دولت‌مان که قوه مجریه بود آنطوری که باید و شاید قدرت اجرائی نداشت.»<ref>تاریخ شفاهی ایران عبدالمجید مجیدی</ref></blockquote>


== ازدواج‌های محمدرضا شاه ==
الف – اشتهار به دیانت و وثوق و شایستگی اخلاقی
محمدرضا شاه سه بار ازدواج کرد


=== ازدواج اول ===
ب – اجتهاد در حدی که قدرت استنباط بعض مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهد.
۵ خرداد ۱۳۱۷ وزارت دربار نامزدی ولیعهد ایران با شاهزاده فوزیه فرزند ملک فؤاد و خواهر ملک فاروق پادشاه مصر را اعلام کرد.


۲۴ اسفند ۱۳۱۷ جشن ازدواج محمد رضا پهلوی بعنوان ولیعهد ایران و فوزیه در کشور مصر در کاخ سلطنتی عابدین مصر برگزار شد.
ج – بینش سیاسی و اجتماعی و آشنایی با مسائل روز.


=== ازدواج دوم ===
د – معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی ایران.
در سال ۱۳۲۹ خورشیدی محمدرضا پهلوی با همسر دوم خود ثریا اسفندیاری ازدواج کرد. او فرزند یکی از خوانین بختیاری از همسری آلمانی بود. اولین بار، محمدرضا پهلوی به همراه فوزیه وی را زمانی که کودکی بیش نبود، ملاقات نموده بود. برخی از مورخین اعتقاد دارند که ثریا محبوبترین همسر محمدرضا پهلوی بوده‌است.


=== ازدواج سوم ===
ﻫ - نداشتن سوابق سوء سیاسی و اجتماعی.
محمدرضا شاه پهلوی در سومین ازدواج خود با فرح دیبا در ۲۹ آذر ۱۳۳۸ ازدواج کرد. این وصلت تا آخر عمر محمدرضا پهلوی ادامه داشت. حاصل این ازدواج ۴ فرزند به نامهای رضا پهلوی متولد ۱۳۳۹، فرحناز پهلوی متولد ۱۳۴۱، علیرضا پهلوی متولد ۱۳۴۵ و لیلا پهلوی متولد ۱۳۴۹ بود. لیلا و علیرضا بعدها در اثر خودکشی فوت کردند.


== ثروت محمدرضا پهلوی ==
تبصره ۱ – مرجع تشخیص دارا بودن شرایط فوق، فقهای شورای نگهبان قانون اساسی می‌باشند.
محمدرضا پهلوی ثروت خود را در تعدادی از شرکت‌ها، مجموعه‌های اقتصادی و حساب‌های بانکی ذخیر کرد.


از جمله او دارای یک ویلا در سن موریس سویس بود که بعدها به برلوسکونی فروخته شد. محمدرضا پهلوی همچنین زمینی در کوستا دل سول اسپانیا٬ و املاک دیگری در نقاط مختلف دنیا داشت.  
تبصره ۲ – کسانی که ولی فقیه – صریحاً و یا ضمناً – اجتهاد آنان را تأیید کرده باشد، از نظر علمی نیاز به تشخیص فقهای شورای نگهبان نخواهند داشت.


بر طبق وصیت محمدرضا پهلوی قرار بود ثروتش به نسبت زیر تقسیم شود.
تبصره ۳ – ضرورت ندارد که نمایندگان، ساکن و یا متولد حوزه انتخابیه خود باشند.


۲۰ ٪ به فرح دیبا، ۲۰٪ به پسر بزرگش رضا، ۱۵٪ به فرحناز، ۱۵٪ به لیلا، ۲۰٪ به علیرضا پسر دیگر شاه، ۸٪ به شهناز و ۲٪ به نوه‌اش مهناز زاهدی. ارزش ثروت تقسیم شده شاه از ۳۰ میلیارد دلار بر طبق برآورد رژیم ایران تا ۱۲۰ میلیون دلار بر طبق گفته بعضی وابستگان به خانوده پهلوی متغیر است. عباس میلانی رقمی نزدیک به یک میلیارد دلار را نزدیک‌تر به واقعیت می‌داند.
ج) شرایط انتخاب‌کنندگان


رضا پهلوی در مصاحبه ای با برنامه پارازیت میزان دارایی خانواده اش را در زمان فوت پدرش حدود ۶۲ میلیون دلار اعلام کرده است.<ref name=":2" />
ماده ۴ – انتخاب‌کنندگان باید دارای شرایط ذیل باشند:


== گاه شمار زندگی محمد رضا شاه ==
الف – تابعیت جمهوری اسلامی ایران
* تولد محمد رضا پهلوی ۴ آبان ۱۲۹۸
* انتصاب به ولیعهدی  ۲۶  آذر سال ۱۳۰۴
* اعزام به سویس  ۱۵ شهریور ۱۳۱۰
* بازگشت به ایران ۱۳۱۵
* فارغ التحصیلی از دانشکده افسری با درجه ستوان دومی  ۱۳۱۷
* ازدواج با فوزیه ۱۳۱۷
* ادای سوگند پادشاهی در سال ۱۳۲۰
* ترور اول بدست ناصر میر فخرایی در سال ۱۳۲۷
* ازدواج با ثریا در سال ۱۳۲۹
* خروج از کشور و متعاقباٌ کودتا ۱۳۳۲
* تاسیس ساواک ۱۳۳۶
* ازدواج با فرح ۱۳۳۸
* انقلاب سفید ۱۳۴۱
* سرکوب پانزده خرداد ۱۳۴۲
* ترور بار دوم در کاخ مرمر ۱۳۴۴
* تاسیس حزب رستاخیز ۱۳۵۲
* ملاقات با کارتر ۱۳۵۶
* خروج از ایران  ۱۳۵۷
* فوت در مصر ۱۳۵۹


== سرانجام محمد رضا پهلوی  ==
ب – داشتن پانزده سال تمام
با اوج‌گیری مبارزه مبارزات انقلابی علیه حکومت محمدرضا پهلوی، دولت وقت آمریکا در دوران کارتر از بیم پیروزی جریانات انقلابی در ایران از شاه خواستار اصلاحات سیاسی شد. این اصلاحات به سیاست حقوق بشر کارتر شهرت دارد. محمدرضا شاه به رغم تمایل خود این اصلاحات را پذیرفت. در سال ۱۳۵۶ ساواک شلاق، شکنجه و اعدام را کنار گذاشت اما این سیاست با میزان تنفر عمومی از حکومت شاهنشاهی منطبق نبود. به عبارت دیگر حکومت سلطنتی در ایران متزلزل‌تر از آن بود که با اصلاحات سیاسی کارتر از ورطه‌ی هلاک نجات پیدا کند. در نتیجه این سیاست تأثیر معکوس گذاشته و با کنار رفتن شکنجه و اعدام  تظاهرات مردمی در سراسر ایران شدت یافت. این تظاهرات تا آنجا ادامه پیدا کرد که شاه در آستانه‌ی سقوط قرار گرفت.


محمدرضا پهلوی پس از ترک ایران در ۲۶ دی ماه ۱۳۵۷ به مصر رفت.۲۶ روز پس از خروج او از ایران حکومت وی بطور کامل سقوط کرد و [[انقلاب ضد سلطنتی]] پیروز شد. او در فاصله ۲۹ مهر ماه ۱۳۵۸ تا ۲۳ آذر ماه همان سال به آمریکا رفت، اما به دلیل اینکه دولت آمریکا از دادن اقامت به او پرهیز کرد به پاناما و سرانجام به مصر سفر کرد. محمدرضا شاه در اثر پیشرفت سرطان غدد لنفاوی، در ۵ مرداد ۱۳۵۹ درقاهره درگذشت و جسد او طی مراسمی در مسجد الرفاعی قاهره دفن شد.
د) مدت
 
ماده ۵- خبرگان برای مدت هشت سال، انتخاب می‌شوند و شش ماه به پایان هر دوره باید انتخابات دوره بعد آغاز گردد، به طوری که سه ماه به پایان هر دوره، انتخابات دوره بعد خاتمه یافته باشد.
 
=== آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان ===
ماده ۱۲ – جلسات مجلس خبرگان، با حضور دو سوم کل خبرگانی که می‌باید انتخاب گردند، رسمیت می‌یابد.
 
ماده ۱۳ – مصوبات مجلس خبرگان، با موافقت نصف به علاوه یک حاضران، معتبر است، مگر در مورد تعیین رهبر که موافقت دو سوم حاضران معتبر می‌باشد.
 
ماده ۱۴ – جلسه افتتاحیه، به وسیله هیئت نظارت مرکزی، با تلاوت آیاتی از قرآن کریم آغاز می‌گردد ، سپس رئیس هیئت نظارت، از هیأت رئیسه سنی – که قبلاً بر مبنای شناسنامه تعیین شده‌اند – دعوت می‌کند تا به جایگاه مخصوص روند و اداره جلسه را به عهده گیرند.
 
تبصره – هیئت رئیسه سنی ، مرکب است از رئیس، نایب رئیس از سالمندترین و دو منشی از جوان‌ترین اعضای حاضر در جلسه.
 
ماده ۱۵ – صورت جلسات به وسیله نوار، ضبط و بوسیله تندنویس، پیاده می‌شود و به امضای رئیس یا نایب رئیس می‌رسد.
 
صورت جلسه انتخاب رهبر، باید به امضای همه اعضای حاضر در جلسه برسد.
 
ماده ۱۶ – در آغاز نخستین جلسه رسمی، خبرگان مراسم تحلیف را بدین صورت برگزار می‌کنند: «ما  در برابر قرآن مجید و مردم شریف ایران، به خدای متعال، سوگند یاد می‌کنیم که در ایفای وظیفه سنگینی که به عهده داریم، یعنی تشخیص و معرفی بهترین فرد، برای مقام والای رهبری امت، خود را در پیشگاه مقدس خداوند و در برابر ملت غیور ایران، مسئول بدانیم و کوچکترین مسامحه و خیانت را روا نداریم››.
 
ماده ۱۷ – هیئت رئیسه سنی بلافاصله به انتخاب هیئت رئیسه دائم، می‌پردازد.
 
ماده ۱۸ – هیئت رئیسه دائم ، نیز مرکب است از ۴ نفر: رئیس، نایب رئیس و دو منشی که برای مدت دو سال با رأی‌گیری مخفی و اکثریت نسبی انتخاب می‌شوند.
 
ماده ۱۹ – مجلس خبرگان سالی یکبار حداقل به مدت دو روز، اجلاسیه رسمی دارد.
 
ماده ۲۰ – در مواردی که هیئت رئیسه لازم بداند، یا ده نفر از اعضا کتباً پیشنهاد کنند، اجلاسیه فوق‌العاده تشکیل می‌شود.
 
ماده ۲۱ – وظیفه مجلس خبرگان در اجلاسیه‌های عادی خود ، اجرای اصل ۱۱۱ قانون اساسی و به بحث و تبادل نظر درباره مسائل مربوط به رهبری و تبادل نظر برای یافتن بهترین شیوه عمل در جهت ایفای این مسئولیت خطیر و پیشنهاد آن به مقام رهبری می‌باشد.
 
ماده ۲۲ – این قانون در بیست و یک ماده و شش تبصره، در جلسه مورخه ۱۰/۷/۱۳۵۹ فقهای شورای نگهبان ، تنظیم و برای تصویب نهایی به خمینی ازائه شد.
 
== اجلاس خبرگان با خامنه‌ای ==
حیدری کاشانی عضو مجلس خبرگان پس از جلسه ۱۸ آبان ۱۴۰۳ فاش کرد که در چهلمین روز کشته شدن حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان و معاون او هاشم صفی‌الدین، خامنه‌ای گفته که اعضای خبرگان باید برای شرایطی که او دیگر زنده نیست، آماده باشند تا بتوانند به‌سرعت رهبر جدیدی انتخاب کنند.<ref>[https://www.iranintl.com/202411135874 سایت ایران اینترنشنال]</ref>
 
=== اطلاعیه‌ی مجلس خبرگان پس از سقوط بشار اسد ===
بسم الله الرحمن الرحیم
 
إِنَّ ٱلَّذِینَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱستَقمُواْ تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ ٱلمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُواْ وَلَا تحزنُواْ وَأَبشِرُواْ بِالجَنَّةِ ٱلَّتِی کُنتُم تُوعَدُونَ
 
تحولات اخیر منطقه‌ی غرب آسیا به ویژه حوادث کشور سوریه گر‌چه با شیطنت رسانه‌های معاند و نشان دادن چهره‌ای موجه از تروریست‌های تکفیری به طور نسبی افکار جهانیان را تحت تأثیر قرار داده، رهبر معظم انقلاب در بیانات جامع و حکیمانه خود به وضوح زوایایی از واقعیت این جریان شیطانی و دست‌های پیدا و پنهان این اقدام شوم علیه محور مقاومت را تبیین فرمودند. مجلس خبرگان رهبری، ضمن قدردانی از مواضع روشنگرانه مقام معظم رهبری «مدظله العالی» در قبال مسائل سوریه و افق امیدوارانه‌ای که معظم له نسبت به آینده سوریه، قیام جوانان سوری و گسترش سیطره محور مقاومت در منطقه ترسیم فرمودند و گرامیداشت یاد و خاطره رهبران بزرگ و شهیدان سرافراز جبهه مقاومت، تأکید می‌کند «مقاومت» و «ایستادگی» در برابر جبهه کفر و صهیونیسم جهانی به سردمداری آمریکای جنایتکار و اسرائیل غاصب، تنها راه پیروزی و غلبه بر دشمنان اسلام و مسلمین می‌باشد و سازش با زورگویان عالم حد یقف و پایانی ندارد.
 
لذا به مردم عزیز و ولایتمدار به ویژه جوانان ایران اسلامی و کشور‌های محور مقاومت می‌گوییم چنانچه در حادثه عاشورا و شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و یاران آن حضرت و اسارت خاندان اهل بیت علیهم السلام و در دوران معاصر شاهد جنگ تحمیلی صدام خبیث علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران، جنگ ۳۳ روزه رژیم صهیونی با حزب الله لبنان و حوادث بعد از ۷ اکتبر و شهادت ۵۰ هزار انسان به ویژه زن و کودک بی‌گناه در غزه توسط رژیم تروریستی و نامشروع اسرائیل بودیم، تاریخ گواه این است که باطل اگرچه هیاهو و جولانی دارد، بر اساس وعده لایتغیر إلهی، مضمحل می‌شود و دوام و بقایی نخواهد داشت و سرانجام، نصرت و پیروزی از آن حق و پیروان آن خواهد بود و تنها راه غلبه بر باطل، تقویت ایمان، استقامت، عمل به تکلیف، حضور آگاهانه در صحنه و ارتقای بصیرت است.
 
 
محمدعلی موحدی کرمانی
 
رئیس مجلس خبرگان رهبری<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/4407944/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87 سایت خبرگزاری صدا و سیما]</ref>
 
== اعضای مجلس خبرگان ==
اسامی کلیه اعضای مجلس خبرگان رهبری بر مبنای حروف الفبا از دوره او تا آخر
 
از این افراد ۳ نفر ۶ دوره و ۸ نفر ۵ دوره و ۱۵ نفر ۴ دوره نماینده بودند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85414986/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF-%D8%AC%D8%AF%D9%88%D9%84 سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی]</ref>
 
رضا استادی
 
محمد امامی کاشانی  ۵ دوره
 
علی اسلامی
 
محمدحسین احمدی شاهرودی
 
صادق آملی لاریجانی
 
علیرضا اسلامیان
 
ابراهیم امینی ۴ دوره
 
مختار امینیان ۴ دوره
 
اسدالله ایمانی  ۵ دوره
 
احمد بهشتی
 
محمد بهرامی خوشکار
 
هادی باریک‌بین
 
مرتضی بنی‌فضل
 
محمدباقر باقری کنی
 
محمدتقی پورمحمدی
 
احمد جنتی ۵ دوره
 
سید صابر جباری
 
سید هاشم حسینی بوشهری
 
محی‌الدین حائری شیرازی
 
سید عبدالهادی حسینی شاهرودی
 
محسن حیدری آل‌کثیر
 
ابوالقاسم خزعلی ۴ دوره
 
سید احمد خاتمی ۴ دوره
 
عبدالرحمان خدایی
 
سید محسن خرازی
 
سید علی‌محمد دستغیب
 
قربانعلی دری نجف‌آبادی  ۵ دوره
 
سید علی‌اصغر دستغیب ۴ دوره
 
محمدمهدی ربانی املشی
 
علی رازینی
 
سید ابراهیم رئیسی
 
حسن روحانی
 
هادی روحانی
 
رضا رمضانی
 
محمدحسین زرندی
 
عباسعلی سلیمانی
 
علی‌احمد سلامی
 
سیدابراهیم سیدحاتمی
 
محمد شیخ‌الاسلام
 
سید محمد شاه‌چراغی
 
سید علی شفیعی ۵ دوره
 
سید محمدنقی شاهرخی
 
حسن شریعتی نیاسر
 
سید حسن طاهری خرم‌آبادی ۴ دوره
 
سید حبیب‌الله طاهری گرگانی
 
سید مجتبی طاهری
 
سید یوسف طباطبایی‌نژاد
 
نورالله طبرسی
 
غیاث‌الدین طه‌محمدی
 
سید محمود علوی
 
حسن عالمی ۴ دوره
 
سید حسن عاملی
 
عبدالمحمود عبداللهی
 
محمدرضا فاکر
 
محی الدین فاضل هرندی
 
علی فلاحیان
 
محمد فیضی
 
محسن قمی ۴ دوره
 
زین‌العابدین قربانی ۴ دوره
 
سید اکبر قره‌باغی (غفاری)
 
سید علی‌اکبر قریشی ۶ دوره
 
محسن کازرونی
 
عباس کعبی ۴ دوره
 
سید هاشم لطفی مهروئیه
 
محسن مجتهد شبستری ۵ دوره
 
حسام‌الدین مجتهدی
 
احمد محسنی گرکانی
 
محمد محمدی گیلانی
 
عباس محفوظی ۴ دوره
 
علی‌اکبر مشکینی
 
سید محمدحسن مرعشی شوشتری
 
مرتضی مقتدایی ۵ دوره
 
محمدتقی مصباح یزدی
 
علی‌اصغر معصومی
 
علی معلمی
 
احمد مبلغی
 
سید کرامت‌الله ملک‌حسینی
 
سید محمدعلی موسوی جزایری ۶ دوره
 
حسن ممدوحی
 
محمدعلی موحدی کرمانی  ۶ دوره
 
سید ابوالحسن مهدوی ۴ دوره
 
محمدرضا مهدوی کنی
 
حبیب‌الله مهمان نواز
 
سید ابوالفضل میرمحمدی
 
محمد مؤمن ۴ دوره
 
غلامعلی نعیم‌آبادی
 
حسن نمازی
 
عبدالنبی نمازی
 
سید کاظم نورمفیدی ۵ دوره
 
عباس واعظ طبسی ۴ دوره
 
سید محمد واعظ موسوی
 
محمدتقی واعظی
 
ابوالقاسم وافی یزدی
 
هاشم هاشم‌زاده هریسی
 
اکبر هاشمی رفسنجانی
 
سید محمود هاشمی شاهرودی
 
محمد یزدی<ref>[https://majlesekhobregan.ir/fa/members/%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7 سایت مجلس خبرگان]</ref>


== منابع ==
== منابع ==
<span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>
<references />
<references />

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۰۶


مجلس خبرگان رهبری
دوره ششم
نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران
نوع
نوعتک‌مجلسی
تاریخچه
بنیادگذاری۲۴ مرداد ۱۳۶۲
سران
محمدعلی موحدی کرمانی، جامعه روحانیت مبارز
نائب‌رئیس اولسید هاشم حسینی بوشهری، جامعه مدرسین
نائب‌رئیس دومعلیرضا اعرافی
منشی اولعباس کعبی
منشی دوممحسن اراکی
محسن قمی
ساختار
کرسی‌ها۸۸
کارگروه‌هاگروه تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون‌اساسی، گروه آیین‌نامه و موضوع اصل ۱۰۸ قانون‌اساسی، گروه اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون‌اساسی، گروه بررسی راه‌های پاسداری و حراست از ولایت فقیه، گروه سیاسی-اجتماعی، گروه امور مالی و اداری
اختیاراتبرگزیدن، عزل و نظارت بر رهبر جمهوری اسلامی
انتخابات‌ها
نظام رأی‌گیریچندبرنده‌ای اکثریتی
آخرین انتخاباتانتخابات مجلس خبرگان رهبری (۱۴۰۲)
انتخابات آیندهانتخابات مجلس خبرگان رهبری (۱۴۱۰)
تجمع‌گاه
خیابان امام خمینی (تهران)
وبگاه
www.majlesekhobregan.ir
پی‌نوشت
رهبر، با رای اکثریت قاطع دو سوم اعضا تعیین می‌شود.


مجلس خبرگان، که ابتدا به نام مجلس خبرگان قانون اساسی شکل گرفت ولی بعدها مجلس خبرگان رهبری نامیده شد، عنوان یک نهاد دولتی است که از تعدادی روحانی (فقهای واجد شرایط) تشکیل شده است. این نهاد ابتدا به دستور خمینی و برای تدوین قانون اساسی ایجاد شد. او که قول تشکیل مجلس موسسان داده بود، بعد از رفراندم جمهوری اسلامی، منکر مؤسسان شد و به جای نمایندگان منتخب مردم ایران، مجلسی را به نام «خبرگان» بنا کرد که در آن زمان ۷۵ نماینده داشت و باید ظرف یک‌ماه قانون اساسی مورد نظر او را تدوین می‌کرد. این مجلس در ۲۸مرداد ۱۳۵۸ شروع به‌کار کرد و کار آن به جای یک ماه، سه ماه به درازا کشید. سرانجام در ۲۴ آبان همان سال قانون اساسی مبتنی بر اصل ولایت فقیه را به خمینی تحویل داد. در ۱۲آذر ۱۳۵۸ رفراندمی برای تصویب این قانون برگزار شد.

پس از تصویب قانون اساسی، بر مبنای اصل ۱۰۷ این قانون، مجلس خبرگان وظیفه تعیین رهبر و نظارت بر او را طبق اصل ۱۱۱ طی دوره هشت‌ساله تا انتخابات بعدی به عهده گرفت. ساختار جدید مجلس خبرگان با نام تغییر یافته‌ی «مجلس خبرگان رهبری» در روز ۱۹ آذر ۱۳۶۱ نخستین دورۀ خود را برگزار کرد و از آن پس به‌صورت یک نهاد تحت امر ولی فقیه در آمد و تاکنون وظیفه‌ای جز اجرای اوامر ولی فقیه نداشته است.

مجلس خبرگان
مجلس خبرگان

مجلس خبرگان نقش حیاتی در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران دارد.

تاریخچه مجلس خبرگان

پس از انقلاب ضد سلطنتی حسن حبیبی مامور تدوین قانون اساسی جدید شد. وی با همکاری ناصر کاتوزیان، عبدالکریم لاهیجی، محمدجعفر جعفری لنگرودی متنی را آماده کرد و این متن را شورای انقلاب تصویب و در ۱۲ فصل و ۱۵۱ ماده در روز ۲۴ خرداد ۱۳۵۸ در مطبوعات منتشر کرد.[۱]

اما خمینی طرح دیگر در مد نظر داشت. او تصمیم گرفته بود که یک حکومت اسلامی به جای نظام سلطنتی برپا دارد. بعد از برگزاری رفراندم جمهوری اسلامی، دومین قدم تصویب قانون اساسی بود. طبق وعده‌ی او باید برای تصویب قانون اساسی، یک مجلس موسسان مرکب از نمایندگان منتخب تمامی مردم تشکیل می‌شد و مواد قانون اساسی را به بحث می‌گذاشت. این قانون در صورتی مشروعیت داشت که با رأی آزادانه‌ی مردم ایران به تصویب می‌رسید. خمینی برای این‌که این سازوکار دموکراتیک پیش نرود، وضعیت اضطراری کشور را بهانه کرد و گفت:

«تعویق در تصویب قانون اساسی و گذاشتن آن را در نظر یك مجلس بزرگ مؤسسان كه مناقشه آن و تأسیس آن شش ماه طول می‌کشد، و مناقشات آن معلوم نیست یكی و دو سال، سه سال، طول بكشد، خطر است برای اسلام؛ خطر است برای رسول‎اللّه‎ تأسیس مجلس مؤسسان به آن‌طوری كه غربی‌ها الهام كردند، خطر است برای اسلام؛ خطر است، خطر است برای كشور اسلامی، خطر است برای امام زمان آنهایی كه در اشتباه هستند برگردند و بدانند توطئه در كار است.»

او افزود:

«هر وقت ما خواستيم قانون اساسی جمهوري يا جمهوری دمكراتيك را تدوين كنيم، شما آقايانی كه حقوقدان هستيد، شما آقايان روشنفكر غربی، صلاحيت داريد كه نظر بدهيد. لكن ما هر وقت خواستيم قانون اسلامی بنويسيم، خواستيم مسائل اسلام را طرح بكنيم، شما صلاحيت نداريد. شما از اسلام اطلاعی نداريد.»[۲]

در آن زمان لشگرکشی پاسداران جمهوری اسلامی به کردستان نیز ادامه داشت و روزانه نیز چماقداران حزب جمهوری اسلامی به دفاتر سازمان مجاهدین خلق ایران و دیگر سازمان‌ها و گروه‌های سیاسی نیز حمله می‌کردند تا آزادیهای دموکراتیک به دست آمده از انقلاب ضدسلطنتی را هر چه محدود و محدوتر کنند.

در چنین فضایی بود که مجلس موسسان تشکیل نشد و به جای آن «مجلس خبرگان» برای تدوین قانون اساسی از ۲۸مرداد ۱۳۵۸ آغاز به کار کرد.

تدوین قانون اساسی در مجلس خبرگان

سیدمحمود طالقانی با ۲میلیون و ۱۷هزار رأی نماینده‌ی اول استان تهران و تمام ایران بود. طبق معمول او باید ریاست مجلس خبرگان را به عهده می‌گرفت، اما خمینی می‌دانست که اگر او ریاست را به عهده بگیرد، نخواهد گذاشت اصل ولایت فقیه در قانون اساسی گنجانده شود، از همه سو او را در فشار می‌گذاشت. با این‌که حسینعلی منتظری رئیس مجلس خبرگان بود ولی در عمل محمدحسین بهشتی (نایب‌رئیس این مجلس) جلسات را اداره می‌کرد.

نمونه‌ای از مباحثات مجلس خبرگان قانون اساسی

آنچه می‌خوانید بخشی از گزارشی است که تلویزیون جمهوری اسلامی از مجلس خبرگان تهیه کرده است:

مقدم مراغه‌ای: «اسلام با قدرتی که دارد و آیات آن را در انقلاب اخیر دیده‌ایم، نیازی به قانون اساسی ندارد، اکثریت ملت ایران مسلمانند. ما اگر اصول دین اسلام را در قانون اساسی بیاوریم، خدمتی نکرده‌ایم».

بهشتی: «اجازه می‌خواهم که پاشم بیایم آن‌جا»

گوینده‌ی تلویزیون: آیت‌الله دکتر بهشتی، پرورش یافته فقه و حقوق اسلامی، و از شاگردان مکتب امام خمینی، هوشمندانه، دیدگاههای مخالفان را در مجلس به‌دقت زیر نظر دارد.

بهشتی: آقای مراغه‌ای، صحیح می‌گید، اسلام، نیازی به این‌که قانون اساسی پشتوانه آن باشد، ندارد. این مطلبتان مورد قبوله. اما آنچه ما کردیم این نبود، و آنچه ما می‌کنیم این نیست. ما اگر از اول تا این‌جا کوشیده‌ایم، مبانی اسلام را تو قانون اساسی بیاریم، به‌خاطر نیاز آنطرف نیست، به‌خاطر نیاز اینطرفه. قانون اساسی یک ملت و یک جامعه مسلمان و یک انقلاب اسلامی، قانون اساسی چنین جامعه و چنین انقلابی بدان نیاز دارد که متکی به معارف اسلامی باشد. آیا هیچ وجدان سالمی می‌تونه این را نفی کنه، یا حتی در آن تردید کنه؟

بهشتی: اصل ۵، لطفاً بادقت عنایت بفرمایید. «در زمان غیبت حضرت ولی‌عصر عج در جمهوری اسلامی ایران ولایت امر و امامت امت برعهده فقیه عادل و با تقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است که اکثریت مردم او را به رهبری شناخته و پذیرفته باشند“. لطفاً گلدانها برای گرفتن رأی ببرید…

بهشتی: کل آراء حاضر ۶۵نفر شمردیم موافق ۵۳نفر مخالف ۸نفر ممتنع ۴نفر. اصل پنجم تصویب شد»[۳]

اعتراض سیدمحمود طالقانی

سیدمحمود طالقانی که فقط سه هفته از زمان تشکیل مجلس خبرگان در قید حیات بود، عار داشت که روی صندلی این مجلس بنشیند. مغموم و محزون و کفش از پای‌کنده و عصا بر دست روی زمین می‌نشست تا اعتراض خود را نشان دهد.

او آخرین خطبه‌ی خود در بهشت زهرا (دو روز قبل از وفات) گفت:

نشستن سید محمود طالقانی در مجلس خبرگان روی زمین

«صدها بار من گفتم مسأله‌ی شورا از اساسی‌ترین مسأله‌ی اسلامی است. حتی به پیغمبرش با اون عظمت می‌گوید با این مردم مشورت کن به اینها شخصیت بده. بدانند که مسئولیت دارند. متکی به شخص رهبر نباشند. ولی نه این‌که نکردند، می‌دانم چرا نکردند. هنوز هم در مجلس خبرگان بحث می‌کنند، در این اصل اساسی قرآن که به چه صورت پیاده بشود. باید، شاید، یا این‌که می‌توانند… نه، این اصل اسلامیه. علی میفرمود: ”مَن استَبَدَّ برَأیه هَلَکَ“ هرکه استبداد کند درکارهای خود هلاک می‌شود.

چرا نمی‌شود نمی‌دانم؟ یعنی گروههایی افرادی دست‌اندرکار. شاید این طور تشخیص بدهند اگر شورا باشد دیگه ما چه کاره هستیم؟ شما هیچ، بروید دنبال کارتان!» [۴]

مخالفت مجاهدین با تبدیل مجلس موسسان به خبرگان

سازمان مجاهدین خلق ایران با نقض قول خمینی (تبدیل مجلس موسسان به خبرگان) مخالف بود. مسعود رجوی در این باره در کتاب «استراتژی قیام و سرنگونی» نوشته است:

«مجاهدین در ۱۷خرداد ۵۸ در بیانیه مبسوطی پیرامون ضرورت تشکیل مجلس مؤسسان از طریق انتخابات عمومی سراسری به مخالفت آشکار برخاستند و مفهوم خبرگان را به زیر علامت سؤال بردند. در این بیانیه به یک سابقه تاریخی اشاره شده بود.

در نخستین مجلس مشروطه که نظامنامه یعنی قانون اساسی آن زمان را در سال ۱۲۸۵شمسی تصویب کرد از ۶۰نماینده تهران، ۳۲نفر پیشه‌ور، ۱۰نفر زمین‌دار و کشاورز، ۱۰نفر بازرگان، ۴نفر علما و طلاب و ۴نفر هم شاهزادگان و قاجاریان بودند. در فهرست اسامی نمایندگان اصناف و بازار، «از جمله به یک سقط فروش، یک بنَک دار، یک بلور فروش، یک معمار، یک بقال، یک سمسار، یک دلال، یک ساعت ساز، یک پلوپز، یک زرگر، یک یخدانساز، یک خیاط باشی و… برمی‌خوریم».

در همین بیانیه خاطرنشان شده بود که حتی حکومت پهلوی در عمر ۵۷ساله‌اش مجبور شد ۴بار به‌صورت ظاهری هم که شده دست به تشکیل مؤسسان بزند، پس حالا بعد از انقلاب ضدسلطنتی چه شده است که ۷۲سال بعد از مشروطه باید به خبرگان رضایت بدهیم؟ پس چه شد آن قول و قرارهای پیشین؟!»

سازمان مجاهدین هم‌چنین در ۳۱تیر ۵۸ نیز در یک بیانیه نوشت:

«آن قانون اساسی که می‌خواهد اساسی‌ترین و مهمترین اصول و روابط حاکم بر تمامی خلق را مشخص کند، تنها با اشتراک نمایندگان آن خلق قابل پی ریزی است والا از اصالت، مشروعیت و حقانیت مکفی برخوردار نیست. پی ریزی چنین نظام نامه‌یی تنها برعهده یک شورا یا مجلس تمام یک خلق است که گاه مؤسسان نیز نامیده می‌شود».[۳]

به همین دلیل این سازمان به قانون اساسی برآمده از مجلس خبرگان در ۱۲آذر ۵۸ رأی منفی داد.

اصل ولایت فقیه

ولایت فقیه ابتدا در پیش‌نویس قانون اساسی نبود و بعدها به آن افزوده شد.

اصل پنجم قانون اساسی:

در زمان غیبت حضرت مهدی (عج) ولایت امر و امامت بر عهده فقیه عادل و با تقوی، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است که اکثریت مردم او را به رهبری شناخته و پذیرفته باشند. در صورتی‌که هیچ کس چنین اکثریتی نداشته باشد، رهبر یا شورای رهبری طبق اصل ۱۰۷ عهده‌دار می‌شوند. عبارت اکثریت مردم در بررسی متمم قانون اساسی حذف و راه برای دیکتاتوری مطلق‌العنان باز شد.

پس از تبدیل مجلس موسسان در فردای پیروزی انقلاب ضد سلطنتی به مجلس خبرگان قانون اساسی، گام‌های بعدی در استحاله‌ی ساختارهای اجتماعی از دموکراسی به حکومت مطلقه مجلس خبرگان رهبری برداشته شد.

مجلس خبرگان پس از تدوین قانون اساسی مورد نظر خمینی به «مجلس خبرگان رهبری» تغییر نام یافت و وظیفه‌ی جدید خود را برای تحکیم موقعیت ولی فقیه و تبدیل ولایت فقیه به ولایت مطلقه‌ی فقیه به عهده گرفت.

مجلس خبرگان رهبری

«مجلس خبرگان رهبری»، مجلسی که همه‌ی اعضای آن روحانی هستند. بر اساس اصل ۱۰۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی مسئولیت تعیین، عزل و نظارت بر ولی فقیه را به عهده دارند. اعضای این مجلس به وسیلهٔ انتخابات از بین نامزدهایی که به صورت تأییده‌شده، انتخاب می‌شوند. مدت هر دوره‌ی این مجلس هشت سال است.

تمامی نامزدهای مجلس خبرگان، باید توسط شورای نگهبان تأیید شوند.

دوره‌ی اول مجلس خبرگان رهبری

نخستین مجلس خبرگان رهبری در شرایطی تشکیل شد که ایران در حال جنگ با عراق بود. اولین انتخابات آن در ۱۹ آذر ۱۳۶۱ برگزار شد. در این دوره ۷۵ نفر از نمایندگان مجلس خبرگان تعیین شدند و انتخابات بقیه نمایندگان به دور دوم کشید. جمع کل نمایندگان یا دور دوم ۸۲ نفر بود که این مجلس را تشکیل داده و اولین جلسه خود را در ۲۳ تیر ۱۳۶۱ افتتاح کردند.

علی مشکینی به عنوان اولین رئیس خبرگان و اکبر هاشمی رفسنجانی نائب رئیس این مجلس بود. محمد مومن و حسن طاهری خرم‌آبادی منشیان مجلس بودند.

اقدامات مهم این مجلس

  • انتخاب حسینعلی منتظری به عنوان قائم‌مقام رهبری در سال ۱۳۶۴.
  • پس از مرگ خمینی در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸، انتخاب سیدعلی خامنه‌ای به عنوان رهبر جدید.

دوره‌ی دوم مجلس خبرگان رهبری

دومین انتخابات برای مجلس خبرگان در ۱۶ مهر ۱۳۶۹ برگزار و ۸۳ نفر به مجلس وارد شدند. این مجلس در ۲ اسفند ۱۳۶۹ کار خود را آغاز کرد.

رئیس این دوره‌ی مجلس نیز علی مشکینی و نایبان رئیس اکبر هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله امینی بودند. حسن طاهری خرم‌آبادی و محمد مومن هم منشیان دور دوم بودند.

در این دوره جند نامزد مشهور از جمله برخی نمایندگان سابق خبرگان رد صلاحیت شدند و بدلیل محرمانه بودن مذاکرات از این دوره هیچ گزارشی منتشر نشد.

دوره‌ی سوم مجلس خبرگان رهبری

سومین مجلس با انتخابات روز اول آبان ۱۳۷۷ و رد صلاحیت ۲۱۴ نفر و کناره‌گیری ۱۳ نفر و ورود ۸۶ نفر با این مجلس تعیین تکلیف شد. اولین جلسه روز ۴ اسفند ۱۳۷۷ برگزار شد.

انتخابات سومین دور مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۱ آبان سال ۱۳۷۷ برگزار شد در این انتخابات در مجموع ۳۹۶ نفر ثبت نام کرده بودند که از این میان ۲۱۴ نفر رد صلاحیت شدند، ۱۳ نفر از ادامه مبارزات انتخاباتی کناره گیری کردند و ۱۸۷ نفر هم دعوت به امتحان شدند که ۶۰ نفر از آنان شرکت نکردند و در نهایت ۱۶۷ نفر باهم برای رسیدن به کرسی مجلس خبرگان به رقابت پرداختند که از این میان ۷۶ نفر توانستند که به مجلس راه پیدا کنند و در چهارم اسفندماه سال ۱۳۷۷ اولین جلسه از سومین دوره مجلس خبرگان رهبری آغاز به کار کرد. ترکیب هیئت رئیسه مانند دور دوم خبرگان بود با این تفاوت که به جای محمد مومن، قربانعلی دری نجف‌آبادی منشی گردید.

دوره‌ی چهارم مجلس خبرگان رهبری

انتخابات این مجلس در تاریخ ۲۴ آذرماه سال ۱۳۸۵ برگزار شد که در نتیجه برگزاری دو دوره انتخابات ۸۸ نفر به مجلس خبرگان رهبری راه پیدا کردند. این دوره ده سال تا ۱۳۹۵ طول کشید.

در این دوره هم علی مشکینی به عنوان رئیس انتخاب شد، اکبر هاشمی رفسنجانی و یزدی به عنوان نواب رئیس برگزیده شدند، قربانعلی دری نجف‌آبادی و سید احمد خاتمی به عنوان منشیان برگزیده شدند.

با توجه به این که مشکینی در مردادماه سال ۱۳۸۶ مرد، اکبر هاشمی رفسنجانی متصدی ریاست مجلس خبرگان شد، محمد مومن و محمد یزدی نواب رئیس انتخاب شد، سید احمد خاتمی و قربانعلی دری نجف‌آبادی به عنوان منشی مجلس برگزیده شد.

دوره چهارم مجلس خبرگان یکی از پر اتفاق ترین دوره‌ها بود، در سال ۱۳۸۶، هاشمی رفسنجانی عهده‌دار ریاست این مجلس شد و در سال ۱۳۸۹ محمدرضا مهدوی کنی جانشین وی شد که ریاست دوره چهارم را تا پیش از بیماری بر‌عهده داشت.

ریاست موقت اجلاسیه شانزدهم دوره چهارم با توجه به غیبت مهدوی‌کنی برعهده نایب رئیس اول او‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍، هاشمی شاهرودی بود.

پس از این تحولات، سیدمحمود هاشمی شاهرودی به عنوان نواب رئیس انتخاب شدند، سیداحمد خاتمی و قربانعلی دری نجف‌آبادی با سمت قبلی یعنی منشی مجلس به کارشان ادامه دادند. پس از مهدوی کنی محمد یزدی رئیس مجلس شد.

دوره‌ی پنجم مجلس خبرگان رهبری

انتخابات پنجمین دوره از مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۷ اسفند سال ۱۳۹۴ برگزار شد، در این دوره ۷۹۶ نفر  از جمله ۱۶ زن نامزد شده بودند، از این میان ۶۴ نفر رد صلاحیت شدند، این دوره از خبرگان هم همزمان با دوازدهمین دوره‌ی انتخابات مجلس برگزار شد.

ریاست این دوره احمد جنتی به عهده داشت، سید ابراهیم رئیسی به عنوان نائب اول و هاشم حسینی بوشهری به عنوان نائب دوم انتخاب شدند، سیداحمد خاتمی هم به عنوان منشی این دوره برگزیده شد.

این مجلس کار خود را در ۴ خرداد ۱۳۹۵ آغاز کرد.

دوره‌ی ششم مجلس خبرگان رهبری

انتخابات این دوره در روز جمعه ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ همزمان با دوازدهمین دور مجلس شورا برگزار شد و کار خود را از اول خرداد ۱۴۰۳ آغاز کرد.

محمدعلی موحدی کرمانی با ۵۵ رأی به عنوان رئیس مجلس خبرگان انتخاب شد. نائب رئیس اول سیدهاشم حسینی بوشهری و نائب رئیس دوم علیرضا اعرافی و منشی اول عباس کعبی‌نسب، منشی دوم محسن اراکی شد.

اصول مربوط به رهبری (ولی فقیه) در قانون اساسی

موضوع رهبری در جمهوری اسلامی در اصول ۱۰۷، ۱۰۸ و ۱۱۱ آمده قانون اساسی است.

اصل ۱۰۷

پس از مرگ خمینی، تعیین رهبر به عهده خبرگان است. خبرگان رهبری درباره همه فقهای واجد شرایط مذکور در اصول پنجم و یکصد و نهم بررسی و مشورت می‌کنند، هرگاه یکی از آنان را اعلم به احکام و موضوعات فقهی یا مسائل سیاسی واجتماعی یا دارای مقبولیت عامه یا واجد برجستگی خاص در یکی از صفات مذکور در اصل یک صد و نهم تشخیص دهند او را به رهبری انتخاب می‌کنند و در غیراین صورت یکی از آنان را به عنوان رهبر انتخاب و معرفی می‌نمایند. رهبر منتخب خبرگان، ولایت امر و همه مسئولیت‌های ناشی از آن را برعهده خواهد داشت. رهبر در برابر قوانین با سایر افراد کشور مساوی است.

اصل ۱۰۸

قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آنها و آیین‌نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره باید به وسیله فقهای اولین شورای نگهبان تهیه و با اکثریت آرای آنان تصویب شود و به تصویب نهایی رهبر انقلاب برسد. از آن پس هرگونه تغییر و تجدیدنظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان، در صلاحیت خود آنان است.

اصل ۱۱۱

هرگاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شود یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصول پنجم و یک صد و نهم گردد، یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی از شرایط بوده است، از مقام خود برکنار خواهد شد. تشخیص این امر به عهده خبرگان مذکور در اصل یک صد و هشتم می‌باشد.

در صورت فوت یا کناره‌گیری یا عزل رهبر، خبرگان موظفند در اسرع وقت نسبت به تعیین و معرفی رهبر جدید اقدام نمایند. تا هنگام معرفی رهبر، شورایی مرکب از رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضائیه و یکی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام، همه وظایف رهبری را به طور موقت به عهده می‌گیرد و چنانچه در این مدت یکی از آنان به هر دلیل نتواند انجام وظیفه نماید، فرد دیگری به انتخاب مجمع، با حفظ اکثریت فقها در شورا، به جای وی منصوب می‌گردد.

ساختار مجلس خبرگان رهبری

مجلس خبرگان رهبری، از سه بخش هیئت رئیسه، کمیسیون‏‌ها و دبیرخانه تشکیل می‌شود:

هیئت رئیسه

این مجلس دو هیئت رئیسه دارد یکی سنی و دیگری هیئت رئیسه دائم است.

هیئت رئیسه سنی

در اوّلین جلسه مجلس خبرگان، بر اساس سنّ نمایندگان، تعیین می‌شود که مسن‏‌ترین فرد از خبرگان حاضر، به عنوان رئیس سنى و فرد بعدى به منزله نایب‏‌رئیس و دو نفر از جوان‏‌ترین خبرگان حاضر، به سمت منشی تعیین می‌شوند و در جایگاه مخصوص قرار می‌گیرند.

وظایف هیئت رئیسه سنی

هیئت رئیسه سنّى، وظایف زیر را بر عهده دارد:

- اداره جلسه افتتاحیه؛

- انجام مراسم تحلیف؛

- اجراى انتخابات هیئت‏‌رئیسه دائم.

هیئت رئیسه سِنّى، با انتخاب اعضاى هیئت رئیسه دائم، به کار خود پایان می‌دهد. مدّت زمان هیئت رئیسه سنى، فقط در اوّلین جلسه هر دوره از مجلس خبرگان است.

هیئت رئیسه دائم

هیئت رئیسه دوم، هیئت رئیسه دائم است.

این هیئت، مرکب از رئیس، دو نایب‏‌رئیس، دو منشى و دو کارپرداز است که از میان اعضاء، براى مدّت دو سال و با رأى مخفى، انتخاب می‌شوند.

انتخاب رئیس، با رأى اکثریت مطلق حاضران و انتخاب نواب رئیس و منشیان و کارپردازان، هر کدام جداگانه و با اکثریت نسبى و به صورت مخفى است. در صورتى که در انتخاب رئیس، در مرحله اول، اکثریت مطلق حاصل نشود، از بین دو نفرى که بیشترین رأى را کسب کرده‏‌اند، با رأى‏‌گیرى مجدد و اکثریت نسبى، رئیس، انتخاب می‌شود.

وظایف هیئت رئیسه دائم

ریاست مجلس خبرگان، علاوه بر اداره جلسات مجلس خبرگان، بر کلیه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس خبرگان، نظارت دارد و باید با ارتباط منظم با ولی فقیه، کار کند. وى، مصوبات قانونى مجلس خبرگان را امضا و به مراجع ذى‏ربط ابلاغ می‌کند. رئیس مجلس خبرگان، موظف است گزارشى سالانه از عمل‏کرد و اقدامات هیئت رئیسه را به مجلس خبرگان ارائه کند.

کمیسیون‌ها

مجلس خبرگان رهبری دارای ۶ کمیسیون است که وظیفه آنها انجام بررسى‌هاى کارشناسى و تهیّه گزارش جهت طرح در جلسات رسمى است که به شرح ذیل می‌باشند:

۱. کمیسیون اصل ۱۰۸ قانون اساسى‏

به منظور بررسى و تدوین قوانین مربوط به خبرگان، از جمله انتخابات و آیین‏‌نامه داخلى مجلس خبرگان، تشکیل می‌شود. اعضاى اصلى آن، یازده نفر و اعضاى علی‌البدل، چهار نفرند.

۲. کمیسیون امور مالى و ادارى‏

این کمیسیون به بررسى امور مالى و ادارى مجلس خبرگان می‌پردازد و داراى نه عضو اصلى و سه عضو علی‌البدل است.

۳. کمیسیون اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسى‏

به منظور آمادگى خبرگان براى اجراى اصل ۱۰۷ و شناخت حدود و شرایط مذکور در اصل ۵ و ۱۰۹ قانون اساسى، کمیسیونى مرکب از یازده عضو اصلى و چهار عضو علی‌البدل، تشکیل مى ‌شود تا درباره همه موارد مربوط به شرایط و صفات رهبر و درباره همه کسانى که در شرایط رهبرى قرار دارند، تحقیق و بررسى به عمل آورد و نتایج آن را به هیئت رئیسه ارائه کند. گزارش این کمیسیون، سرى تلقى می‌شود و به صورت اسناد طبقه‏‌بندى شده، حفاظت می‌شود و بدون تصویب مجلس خبرگان، در اختیار دیگرى قرار نمی‌گیرد، مگر ولی فقیه، که عنداللزوم به اطّلاع وى می‌رسد.

۴. کمیسیون سیاسى - اجتماعى‏

به منظور آگاهى مستمر اعضاى مجلس‏ خبرگان از تحولات مهم داخلى و خارجی، به ویژه در زمینه مسائل سیاسى، فرهنگى، مدیریتى، امنیتى و اقتصادى تشکیل می‌شود و موظف است با تشکیل جلسات با حضور نخبگان و مسئولان امور سیاسى، امنیتى، فرهنگى، اقتصادى، اجتماعى، مسائل مهم داخلى و جهانى را که به نحوى، به انجام وظایف خبرگان، به ویژه وظایف مذکور در اصول ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون‏ اساسى، مربوط می‌شود، مورد بررسى قرار دهد و گزارش آن را به هیئت رئیسه تقدیم کند تا در اولین اجلاسیه خبرگان، به اطلاع اعضا برسد.

۵. کمیسیون تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون اساسى‏

به منظور اجراى اصل ۱۱۱ قانون اساسى و براى نظارت بر استمرار شرایطى که در اصل ۵ و ۱۰۹ قانون اساسى براى رهبرى ذکر شده است و تصمیم‏‌گیرى در موارد فقدان آن، تشکیل می‌شود.

تحقیقات و مذاکرات این کمیسیون، محرمانه است. مجلس خبرگان، به وسیله این کمیسیون، موضوع نظارت بر رهبرى را به اجرا می‌گذارد. این کمیسیون، باید هرگونه اطلاعات لازم را در رابطه با اصل ۱۱۱، در محدوده قوانین و موازین شرعى، تحصیل کند و نسبت به صحت و سقم گزارش‏‌هاى مربوطه، بررسى لازم را به عمل آورد. سایر اعضاى خبرگان نیز، اطلاعات خود را در باره اصل ۱۱۱، در اختیار این کمیسیون قرار می‌دهند. کمیسیون، بعد از بررسى و تحقیق، در صورتى که مطالب مذکور را براى تشکیل اجلاس خبرگان، کافى نداند، موضوع را با عضو یا اعضاى خبرگان که اطلاعات را در اختیار گذارده‏‌اند، در میان می‌گذارد و توضیحات خود را ارائه می‌کند و در صورتى که آنان قانع نشدند، اگر اکثریت نمایندگان، تقاضاى تشکیل جلسه فوق‏‌العاده را کنند، اجلاسیّه مجلس خبرگان، برگزار می‌شود.

۶. کمیسیون بررسى راه‌‏هاى پاسدارى و حراست از ولایت فقیه‏

به منظور بررسى راه‏‌هاى حراست از ولایت فقیه، تشکیل می‌گردد. اهم وظایف آن، ارائه پیشنهاد به هیئت رئیسه در این امور است:

۱. تحقیق و پژوهش در موضوع حکومت اسلامى، بالاخص ولایت فقیه، تألیف و نشر آن به صورت‏‌هاى مناسب و پاسخ به شبهات.

۲. معرفى ولایت فقیه در مجامع علمى داخل و خارج کشور و در سطح عموم مردم.

۳. بررسى شیوه‏‌هاى مناسب تدریس و ترویج اندیشه حکومت اسلامى و ولایت‏‌فقیه، در سطوح مختلف تحصیلى دانش‌آموزان و دانشجویان و نیز در سطح رسانه‏‌هاى عمومى، خصوصا صدا و سیما و ارائه راهکارهاى مناسب به هیئت رئیسه مجلس خبرگان.

دبیرخانه

دبیرخانه مجلس خبرگان نهادى است قانونى که زیر نظر هیئت رئیسه مجلس خبرگان، اداره می‌شود و براى انجام مأموریت‏‌ها و مسئولیت‏‌ها و تنظیم امور مربوط به مجلس خبرگان، تشکیل می‌گردد که بخشی از وظایف آن عبارت است از:

بخش اول:

الف - تنظیم کلیه امور مربوط به مجلس، کمیسیون‏‌ها و هیئت رئیسه و ارتباط با ریاست مجلس و برقرارى ارتباط متقابل.

ب - تنظیم روابط مجلس، کمیسیون‏‌ها، هیئت‌ها و اعضا، با ولی فقیه و دستگاه‏‌هاى گوناگون کشور.

ج - همکارى لازم با مسئولین ذی‌ربط، در اجراى انتخابات مجلس خبرگان، با رعایت قانون و آیین‏‌نامه انتخابات.

د - معرفى نهاد خبرگان.

ه - چاپ و انتشار مصوبات مجلس، به صورت اختصاصى یا عمومى، حسب مورد با توجه به آیین‏‌نامه خبرگان و انعکاس اخبار به رسانه‏‌هاى گروهى با هماهنگى مقامات ذی‌ربط.

و - تحقیق و پژوهش در موضوع حکومت اسلامى، بالأخص ولایت فقیه، تألیف و نشر آن به صورت‏‌هاى مناسب، معرفى ولایت فقیه در مجامع علمى داخل و خارج کشور و در سطح عموم مردم براساس سیاست‏‌گذارى کمیسیون بررسى راه‏‌هاى پاسدارى و حراست از ولایت‏‌فقیه، پس از تأیید هیئت رئیسه.

ز - تهیه بولتن حاوى اخبار و گزارشات مربوط به امور رهبرى، نمایندگان رهبرى در ارگان‏‌ها و نهادها، نهادهاى وابسته، مسئله ولایت فقیه، مسائل سیاسى و بین‏‌المللى و مسائل جارى کشورى که می‌تواند در وسعت بینش و بالمآل در تصمیم‏‌گیرى خبرگان مؤثر باشد.

بخش دوم:

الف - تهیه دستور کار جلسات عادى و فوق‏‌العاده مجلس و ارائه به هیئت رئیسه.

ب - تهیه گزارش‌ها و منابع لازم در زمینه مسائل فقهى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى، در حوزه مسئولیت خبرگان، براى اعضاى هیئت رئیسه و ریاست مجلس و خبرگان.

ج - تهیه صورت مذاکرات مجلس و کمیسیون‏‌ها و هیئت‌ها.

د - نگهدارى و طبقه‏‌بندى و بایگانى اسناد و مدارک مربوط و نیز مصوبات مجلس و کمیسیون‏‌هاى خبرگان، با استفاده از امکانات و تجهیزات لازم.

ه - تهیه مواد و متون لازم، جهت اعلام مواضع، براى هیئت رئیسه و تنظیم پیش‏‌نویس بیانیه‏‌ها.

و - تهیه طرح تشکیلات دبیرخانه، براى تصویب هیئت رییسه و سازمان مدیریت و برنامه‏‌ریزى.

شرایط انتخابات مجلس خبرگان

الف) تعداد خبرگان

ماده ۱ – عده نمایندگان مجلس خبرگان در هر استان، همان عدد دوره اول خواهد بود.

ماده ۲ – استان‌هایی که جدیداً تشکیل شده یا می‌شود با رعایت ماده اول، تعداد خبرگان به نسبت جمعیت هر استان بین استان‌های جدید تقسیم می‌شود و از تاریخ آمارگیری سال ۱۳۶۵ به ازای هر یک میلیون نفری که به جمعیت هر استان اضافه شود یک نماینده دیگر به نمایندگان آن استان افزوده خواهد شد.

ب) شرایط انتخاب شوندگان

ماده ۳ – خبرگان منتخب مردم باید دارای شرایط زیر باشند:

الف – اشتهار به دیانت و وثوق و شایستگی اخلاقی

ب – اجتهاد در حدی که قدرت استنباط بعض مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهد.

ج – بینش سیاسی و اجتماعی و آشنایی با مسائل روز.

د – معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی ایران.

ﻫ - نداشتن سوابق سوء سیاسی و اجتماعی.

تبصره ۱ – مرجع تشخیص دارا بودن شرایط فوق، فقهای شورای نگهبان قانون اساسی می‌باشند.

تبصره ۲ – کسانی که ولی فقیه – صریحاً و یا ضمناً – اجتهاد آنان را تأیید کرده باشد، از نظر علمی نیاز به تشخیص فقهای شورای نگهبان نخواهند داشت.

تبصره ۳ – ضرورت ندارد که نمایندگان، ساکن و یا متولد حوزه انتخابیه خود باشند.

ج) شرایط انتخاب‌کنندگان

ماده ۴ – انتخاب‌کنندگان باید دارای شرایط ذیل باشند:

الف – تابعیت جمهوری اسلامی ایران

ب – داشتن پانزده سال تمام

د) مدت

ماده ۵- خبرگان برای مدت هشت سال، انتخاب می‌شوند و شش ماه به پایان هر دوره باید انتخابات دوره بعد آغاز گردد، به طوری که سه ماه به پایان هر دوره، انتخابات دوره بعد خاتمه یافته باشد.

آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان

ماده ۱۲ – جلسات مجلس خبرگان، با حضور دو سوم کل خبرگانی که می‌باید انتخاب گردند، رسمیت می‌یابد.

ماده ۱۳ – مصوبات مجلس خبرگان، با موافقت نصف به علاوه یک حاضران، معتبر است، مگر در مورد تعیین رهبر که موافقت دو سوم حاضران معتبر می‌باشد.

ماده ۱۴ – جلسه افتتاحیه، به وسیله هیئت نظارت مرکزی، با تلاوت آیاتی از قرآن کریم آغاز می‌گردد ، سپس رئیس هیئت نظارت، از هیأت رئیسه سنی – که قبلاً بر مبنای شناسنامه تعیین شده‌اند – دعوت می‌کند تا به جایگاه مخصوص روند و اداره جلسه را به عهده گیرند.

تبصره – هیئت رئیسه سنی ، مرکب است از رئیس، نایب رئیس از سالمندترین و دو منشی از جوان‌ترین اعضای حاضر در جلسه.

ماده ۱۵ – صورت جلسات به وسیله نوار، ضبط و بوسیله تندنویس، پیاده می‌شود و به امضای رئیس یا نایب رئیس می‌رسد.

صورت جلسه انتخاب رهبر، باید به امضای همه اعضای حاضر در جلسه برسد.

ماده ۱۶ – در آغاز نخستین جلسه رسمی، خبرگان مراسم تحلیف را بدین صورت برگزار می‌کنند: «ما  در برابر قرآن مجید و مردم شریف ایران، به خدای متعال، سوگند یاد می‌کنیم که در ایفای وظیفه سنگینی که به عهده داریم، یعنی تشخیص و معرفی بهترین فرد، برای مقام والای رهبری امت، خود را در پیشگاه مقدس خداوند و در برابر ملت غیور ایران، مسئول بدانیم و کوچکترین مسامحه و خیانت را روا نداریم››.

ماده ۱۷ – هیئت رئیسه سنی بلافاصله به انتخاب هیئت رئیسه دائم، می‌پردازد.

ماده ۱۸ – هیئت رئیسه دائم ، نیز مرکب است از ۴ نفر: رئیس، نایب رئیس و دو منشی که برای مدت دو سال با رأی‌گیری مخفی و اکثریت نسبی انتخاب می‌شوند.

ماده ۱۹ – مجلس خبرگان سالی یکبار حداقل به مدت دو روز، اجلاسیه رسمی دارد.

ماده ۲۰ – در مواردی که هیئت رئیسه لازم بداند، یا ده نفر از اعضا کتباً پیشنهاد کنند، اجلاسیه فوق‌العاده تشکیل می‌شود.

ماده ۲۱ – وظیفه مجلس خبرگان در اجلاسیه‌های عادی خود ، اجرای اصل ۱۱۱ قانون اساسی و به بحث و تبادل نظر درباره مسائل مربوط به رهبری و تبادل نظر برای یافتن بهترین شیوه عمل در جهت ایفای این مسئولیت خطیر و پیشنهاد آن به مقام رهبری می‌باشد.

ماده ۲۲ – این قانون در بیست و یک ماده و شش تبصره، در جلسه مورخه ۱۰/۷/۱۳۵۹ فقهای شورای نگهبان ، تنظیم و برای تصویب نهایی به خمینی ازائه شد.

اجلاس خبرگان با خامنه‌ای

حیدری کاشانی عضو مجلس خبرگان پس از جلسه ۱۸ آبان ۱۴۰۳ فاش کرد که در چهلمین روز کشته شدن حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان و معاون او هاشم صفی‌الدین، خامنه‌ای گفته که اعضای خبرگان باید برای شرایطی که او دیگر زنده نیست، آماده باشند تا بتوانند به‌سرعت رهبر جدیدی انتخاب کنند.[۵]

اطلاعیه‌ی مجلس خبرگان پس از سقوط بشار اسد

بسم الله الرحمن الرحیم

إِنَّ ٱلَّذِینَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱستَقمُواْ تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ ٱلمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُواْ وَلَا تحزنُواْ وَأَبشِرُواْ بِالجَنَّةِ ٱلَّتِی کُنتُم تُوعَدُونَ

تحولات اخیر منطقه‌ی غرب آسیا به ویژه حوادث کشور سوریه گر‌چه با شیطنت رسانه‌های معاند و نشان دادن چهره‌ای موجه از تروریست‌های تکفیری به طور نسبی افکار جهانیان را تحت تأثیر قرار داده، رهبر معظم انقلاب در بیانات جامع و حکیمانه خود به وضوح زوایایی از واقعیت این جریان شیطانی و دست‌های پیدا و پنهان این اقدام شوم علیه محور مقاومت را تبیین فرمودند. مجلس خبرگان رهبری، ضمن قدردانی از مواضع روشنگرانه مقام معظم رهبری «مدظله العالی» در قبال مسائل سوریه و افق امیدوارانه‌ای که معظم له نسبت به آینده سوریه، قیام جوانان سوری و گسترش سیطره محور مقاومت در منطقه ترسیم فرمودند و گرامیداشت یاد و خاطره رهبران بزرگ و شهیدان سرافراز جبهه مقاومت، تأکید می‌کند «مقاومت» و «ایستادگی» در برابر جبهه کفر و صهیونیسم جهانی به سردمداری آمریکای جنایتکار و اسرائیل غاصب، تنها راه پیروزی و غلبه بر دشمنان اسلام و مسلمین می‌باشد و سازش با زورگویان عالم حد یقف و پایانی ندارد.

لذا به مردم عزیز و ولایتمدار به ویژه جوانان ایران اسلامی و کشور‌های محور مقاومت می‌گوییم چنانچه در حادثه عاشورا و شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و یاران آن حضرت و اسارت خاندان اهل بیت علیهم السلام و در دوران معاصر شاهد جنگ تحمیلی صدام خبیث علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران، جنگ ۳۳ روزه رژیم صهیونی با حزب الله لبنان و حوادث بعد از ۷ اکتبر و شهادت ۵۰ هزار انسان به ویژه زن و کودک بی‌گناه در غزه توسط رژیم تروریستی و نامشروع اسرائیل بودیم، تاریخ گواه این است که باطل اگرچه هیاهو و جولانی دارد، بر اساس وعده لایتغیر إلهی، مضمحل می‌شود و دوام و بقایی نخواهد داشت و سرانجام، نصرت و پیروزی از آن حق و پیروان آن خواهد بود و تنها راه غلبه بر باطل، تقویت ایمان، استقامت، عمل به تکلیف، حضور آگاهانه در صحنه و ارتقای بصیرت است.


محمدعلی موحدی کرمانی

رئیس مجلس خبرگان رهبری[۶]

اعضای مجلس خبرگان

اسامی کلیه اعضای مجلس خبرگان رهبری بر مبنای حروف الفبا از دوره او تا آخر

از این افراد ۳ نفر ۶ دوره و ۸ نفر ۵ دوره و ۱۵ نفر ۴ دوره نماینده بودند.[۷]

رضا استادی

محمد امامی کاشانی ۵ دوره

علی اسلامی

محمدحسین احمدی شاهرودی

صادق آملی لاریجانی

علیرضا اسلامیان

ابراهیم امینی ۴ دوره

مختار امینیان ۴ دوره

اسدالله ایمانی ۵ دوره

احمد بهشتی

محمد بهرامی خوشکار

هادی باریک‌بین

مرتضی بنی‌فضل

محمدباقر باقری کنی

محمدتقی پورمحمدی

احمد جنتی ۵ دوره

سید صابر جباری

سید هاشم حسینی بوشهری

محی‌الدین حائری شیرازی

سید عبدالهادی حسینی شاهرودی

محسن حیدری آل‌کثیر

ابوالقاسم خزعلی ۴ دوره

سید احمد خاتمی ۴ دوره

عبدالرحمان خدایی

سید محسن خرازی

سید علی‌محمد دستغیب

قربانعلی دری نجف‌آبادی ۵ دوره

سید علی‌اصغر دستغیب ۴ دوره

محمدمهدی ربانی املشی

علی رازینی

سید ابراهیم رئیسی

حسن روحانی

هادی روحانی

رضا رمضانی

محمدحسین زرندی

عباسعلی سلیمانی

علی‌احمد سلامی

سیدابراهیم سیدحاتمی

محمد شیخ‌الاسلام

سید محمد شاه‌چراغی

سید علی شفیعی ۵ دوره

سید محمدنقی شاهرخی

حسن شریعتی نیاسر

سید حسن طاهری خرم‌آبادی ۴ دوره

سید حبیب‌الله طاهری گرگانی

سید مجتبی طاهری

سید یوسف طباطبایی‌نژاد

نورالله طبرسی

غیاث‌الدین طه‌محمدی

سید محمود علوی

حسن عالمی ۴ دوره

سید حسن عاملی

عبدالمحمود عبداللهی

محمدرضا فاکر

محی الدین فاضل هرندی

علی فلاحیان

محمد فیضی

محسن قمی ۴ دوره

زین‌العابدین قربانی ۴ دوره

سید اکبر قره‌باغی (غفاری)

سید علی‌اکبر قریشی ۶ دوره

محسن کازرونی

عباس کعبی ۴ دوره

سید هاشم لطفی مهروئیه

محسن مجتهد شبستری ۵ دوره

حسام‌الدین مجتهدی

احمد محسنی گرکانی

محمد محمدی گیلانی

عباس محفوظی ۴ دوره

علی‌اکبر مشکینی

سید محمدحسن مرعشی شوشتری

مرتضی مقتدایی ۵ دوره

محمدتقی مصباح یزدی

علی‌اصغر معصومی

علی معلمی

احمد مبلغی

سید کرامت‌الله ملک‌حسینی

سید محمدعلی موسوی جزایری ۶ دوره

حسن ممدوحی

محمدعلی موحدی کرمانی ۶ دوره

سید ابوالحسن مهدوی ۴ دوره

محمدرضا مهدوی کنی

حبیب‌الله مهمان نواز

سید ابوالفضل میرمحمدی

محمد مؤمن ۴ دوره

غلامعلی نعیم‌آبادی

حسن نمازی

عبدالنبی نمازی

سید کاظم نورمفیدی ۵ دوره

عباس واعظ طبسی ۴ دوره

سید محمد واعظ موسوی

محمدتقی واعظی

ابوالقاسم وافی یزدی

هاشم هاشم‌زاده هریسی

اکبر هاشمی رفسنجانی

سید محمود هاشمی شاهرودی

محمد یزدی[۸]

منابع

  1. ↑ سایت سازمان حقوق بشر ایران
  2. ↑ خبرگزاری آنا
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ سایت سازمان مجاهدین، مسعود رجوی، استراتژی قیام و سرنگونی (۱۳)
  4. ↑ سایت سازمان مجاهدین خلق ایران
  5. ↑ سایت ایران اینترنشنال
  6. ↑ سایت خبرگزاری صدا و سیما
  7. ↑ سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی
  8. ↑ سایت مجلس خبرگان
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Safa/1صفحه_تمرین&oldid=74957»