کاربر:Khosro/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

'''میرزا جواد خان سعدالدوله'''، (متولد سال ۱۲۵۷ ه‍. ق، خوی - درگذشته آذر ۱۳۰۸ ه‍. ش، تهران) سیاستمدار، دیپلمات و از رجال برجسته دوران قاجار و مشروطه، نمادی از پیچیدگی‌های سیاسی ایران در گذار از استبداد به مشروطیت است. سعدالدوله زاده خوی یا تبریز از خانواده‌ای اشرافی آذربایجانی، فرزند میرزا جبار ناظم مهام (امین تذکره آذربایجان و مباشر روزنامه وقایع اتفاقیه)، تحصیلات ابتدایی را در خوی و تبریز گذراند و زبان فرانسه را نزد مبلغین مسیحی آموخت. در ۲۲ سالگی به تفلیس رفت و فن تلگراف مورس را فرا گرفت، سپس به عنوان تلگرافچی تبریز بازگشت و لقب سعدالدوله را از [[ناصرالدین شاه]] دریافت کرد. فعالیت‌های اولیه‌اش شامل ریاست تلگرافخانه تبریز و تهران، تأسیس اولین مدرسه دارالفنون تبریز، و متصدی امور تجاری وزارت خارجه بود. او در سال ۱۳۱۰ ه‍.ق به عنوان وزیر مختار ایران در بلژیک منصوب شد و ۱۲ سال در این پست ماند، جایی که قرارداد استخدام مستشاران بلژیکی گمرک (مانند ژوزف نوز) را منعقد کرد، کارخانه‌های قند و بلورسازی کهریزک و تهران را با سرمایه بلژیکی بنیان گذاشت، و دو کشتی جنگی از هلند خریداری نمود. بازگشتش به ایران با وزارت تجارت همراه بود، اما مخالفت با سیاست‌های استبدادی عین‌الدوله و حمایت از تجار در ماجرای قندسازی، منجر به عزل و تبعید به یزد شد – اقدامی که وجهه مشروطه‌طلبانه‌ای برای او ساخت.

پس از [[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹|کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹]]، سعدالدوله صد روز در زندان سیدضیاءالدین بود. بقیه عمر را دور از سیاست گذراند و در آذر ۱۳۰۸ ه‍.ش در ۸۳–۸۸ سالگی در تهران درگذشت. میراث او دوگانه است: پیشگام نوسازی (تلگراف، آموزش، صنعت) و دیپلماسی، اما انتقادها بر فرصت‌طلبی، تغییر جبهه از مشروطه به استبداد، و روابط پیچیده با قدرت‌ها (بلژیک، انگلیس، روس) تمرکز دارد. احمد کسروی در «تاریخ مشروطه ایران» او را رجلی بحث‌برانگیز توصیف می‌کند که خدمات اولیه‌اش (مانند اخراج مستشاران بلژیکی) ستودنی اما چرخش سیاسی‌اش مشکوک است.<ref name=":0">[https://mandegar.tarikhema.org/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%B9%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87 زندگینامه میرزا جواد خان سعد الدوله - تاریخ ما]</ref><ref name=":1">[https://rasekhoon.net/mashahir/show/596617 جواد سعدالدوله - راسخون]</ref><ref name=":2">[http://pajoohe.ir/Product.aspx?ProductID=33867 میرزا جواد سعدالدوله - پژوهه]</ref><ref name=":3">[http://philosociology.com/daily-articles/2550-1392-05-22-13-11-40.html معرفی میرزا جواد سعدالدوله - فیلو]</ref><ref name=":4">کتاب «تاریخ مشروطیت ایران»، احمد کسروی</ref>  

میرزا جواد سعدالدوله در صدارت عین‌الدوله، با دخالت علاءالدوله در ماجرای قند اختلاف یافت و تجار را به مقاومت تشویق کرد. او در تحصن تجار در حرم عبدالعظیم، گفت: <blockquote>«آقا تمنّا دارم در این موضوع دخالت نکنید و موضوع را سیاسی نکنید، ما کار با سیاست نداریم و تجار هم در امر سیاست دخالت نمی‌کنند. این‌گونه سخنان مقاصد مشروع تجار را رنگ سیاسی خواهد داد و نتیجه معکوس خواهد بخشید». </blockquote>سعدالدوله به دلیل حمایت از تجار و مخالفت با ژوزف نوز (رئیس گمرک بلژیکی)، از وزارت عزل و به یزد تبعید شد. او به کنسولگری انگلیس پناهنده شد و تا صدور فرمان مشروطیت آنجا ماند. تبعید سعدالدوله وجهه مشروطه‌طلبانه‌ای برایش ساخت.  

میرزا جواد خان سعدالدوله با اختلاف بر سر مستشاران بلژیکی و کاندیداتوری ریاست، در صفر ۱۳۲۶ ه‍.ق استعفا داد. در بخشی از استعفانامه‌اش نوشته بود: <blockquote>«… به عقیده قاصر راه سعادت و نجات ملت را می‌پیمودم غافل از این که به عادت معموله مملکتی حدت و شدت خدمتم تولید حقد وحسد و مورد طعن وضرب وشتم وتوبیخ وملامت وتهمت وافتراء خواهم شد. چنان پنداشته خواهد شد که خدمات من نه فقط منتج به نتایج حسنه و فواید عامه نخواهد بود، بلکه در لباس اسباب‌چینی مانع پیشرفت مقاصد مجلس محترم خواهد بود. چاره رعایت مصالح عالیه مجلس را در کناره‌جوئی خود دیده، در شهر صفر استعفای خود را نوشته به مجلس فرستادم …». </blockquote>محمدعلی شاه از او دلجویی کرد و به اردوگاه حکومتی کشاند و سعدالدوله نیز شاه را به مقابله با مشروطه تشویق نمود.  

سعدالدوله پیشگام نوسازی بود: تلگراف، آموزش، صنعت، دیپلماسی. اما انتقادها بر فرصت‌طلبی، تغییر جبهه از مشروطه به استبداد، و روابط با قدرت‌های خارجی (بلژیک، انگلیس) تمرکز دارد. مخبرالسلطنه هدایت به دلیل اختلافات خانوادگی، حملات شخصی به او کرد. کسروی او را رجلی مؤثر اما متناقض توصیف می‌کند.  

تاریخ‌نگاران سعدالدوله را به دلیل نقش دوگانه‌اش (حمایت اولیه از جنبش مشروطه و سپس مخالفت) رجلی بحث‌برانگیز، خدماتش در قانون‌گذاری ستودنی، اما حمایت از محمدعلی شاه را منفی ارزیابی کرده‌اند.<ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />