کاربر:Khosro/صفحه تمرین بحران انرژی در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بحران انرژی در ایران'''، یکی از بحران‌هایی است که مرحله‌ی خطرناکی رسیده است. ایران، کشوری با ذخایر عظیم هیدروکربنی، به طور پارادوکسیکال با بحران انرژی شدیدی مواجه است که با کمبودهای مزمن برق، گاز طبیعی و بنزین مشخص می‌شود. این کشور با داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی و چهارمین ذخایر نفت جهان، به دلیل سوءمدیریت، سیاست‌های ناکارآمد و اولویت‌بندی‌های سیاسی نادرست، با خاموشی‌های گسترده، اختلال در تأمین گاز و کمبود سوخت دست‌وپنجه نرم می‌کند. این بحران، برخلاف روایت‌های رسمی که اغلب تحریم‌های بین‌المللی را مقصر می‌دانند، عمدتاً ریشه در ناکارآمدی‌های داخلی و تمرکز رژیم جمهوری اسلامی بر حفظ قدرت و نفوذ منطقه‌ای به جای رفع نیازهای داخلی دارد. صادرات انرژی به کشورهایی نظیر عراق، در حالی که مردم ایران با کمبود انرژی مواجه‌اند، نمونه‌ای آشکار از اولویت دادن به اهداف ژئوپلیتیکی بر رفاه شهروندان است. این مقاله به بررسی ابعاد مختلف بحران انرژی در ایران می‌پردازد و زمینه تاریخی، علل ساختاری، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی و نقش محوری سیاست‌های حکومتی را تحلیل می‌کند. بر اساس منابع معتبر، از جمله گزارش‌های رسانه‌ای و آثار دانشگاهی، این مطالعه نشان می‌دهد که چگونه دهه‌ها سوءمدیریت، فساد و ایدئولوژی‌گرایی، ثروت انرژی ایران را به یک چالش ملی تبدیل کرده است. این بحران منجر به تعطیلی گسترده صنایع، تعطیلی مدارس و افزایش نارضایتی عمومی شده و پرسش‌هایی درباره پایداری رژیم ایجاد کرده است. اگرچه تحریم‌ها محدودیت‌هایی در دسترسی به فناوری و سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد کرده‌اند، اما تأثیر آن‌ها در مقایسه با ناکارآمدی‌های داخلی ناچیز است. برای مثال، عدم سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، فرسودگی زیرساخت‌ها و وابستگی بیش از حد به سوخت‌های فسیلی، بحران را تشدید کرده و ایران را در برابر فشارهای داخلی و خارجی آسیب‌پذیر کرده است. از منظر زیست‌محیطی، افزایش انتشار گازهای گلخان‌های و آلودگی هوا، و از منظر اقتصادی، کاهش تولید صنعتی و درآمدهای صادراتی، از جمله پیامدهای این بحران هستند. این مقاله استدلال می‌کند که تمرکز رژیم بر حفظ حاکمیت به قیمت نادیده گرفتن اصلاحات ساختاری، نه تنها مانع بهره‌برداری از منابع انرژی شده، بلکه رنج عمومی و بی‌ثباتی اقتصادی را عمیق‌تر کرده است. بدون اصلاحات جامع در حوزه‌های حکمرانی، زیرساخت‌ها و سیاست‌های انرژی، ایران در معرض خطر تبدیل شدن به واردکننده انرژی قرار دارد، سناریویی که می‌تواند جایگاه اقتصادی و سیاسی آن را بیش از پیش تضعیف کند. این تحلیل با هدف ارائه درکی عمیق از بحران انرژی، بر ضرورت پاسخگویی، شفافیت و حرکت به سمت شیوه‌های پایدار انرژی تأکید دارد.<ref name=":0">[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84-%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF/a-71094650 بحران انرژی؛ آیا ایران به واردکننده انرژی تبدیل می‌شود؟ - سایت دویچه‌وله]</ref><ref name=":1">[https://www.bbc.com/persian/articles/cy7kpmz2rdyo چطور ایران با منابع غنی نفت و گاز گرفتار بحران انرژی شد؟ - سایت بی‌بی‌سی]</ref><ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1022805/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ناترازی ؛ واقعیت های بحران انرژی در ایران- سیات حکومتی عصر ایران]</ref><ref>[https://www.aa.com.tr/fa/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%B1-%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3/3432344 بحران تامین انرژی در ایران؛ ناتوانی در سرمایه‌گذاری و تأثیرات بر صنایع و مدارس - خبرگزاری آنادولو]</ref><ref>[https://www.radiozamaneh.com/849600/ بحران انرژی در ایران: از سوءمدیریت تا ضرورت اصلاحات ساختاری - سایت رادیو زمانه]</ref><ref name=":2">کتاب «Energy Politics» نوشته‌ی برندا شفر (۲۰۱۱)، دانشگاه پنسیلوانیا.</ref>   

بحران انرژی در ایران یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال پارادوکسیکال‌ترین چالش‌های این کشور در قرن بیست‌ویکم است. ایران با داشتن حدود ۱۰ درصد از ذخایر نفتی و ۱۷ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان، به لحاظ نظری باید از کمبود انرژی مصون باشد.<ref name=":2" /> با این حال، این کشور با خاموشی‌های مکرر، کمبود گاز و کسری سوخت مواجه است که زندگی روزمره را مختل، تولید صنعتی را متوقف و نارضایتی عمومی را تشدید کرده است. مدارس و ادارات به دلیل کمبود انرژی تعطیل شده‌اند، صنایعی مانند فولاد و سیمان با کاهش شدید تولید مواجه شده‌اند و خانوارها، به‌ویژه در فصول اوج مصرف، با قطعی‌های طولانی برق و گاز دست‌وپنجه نرم می‌کنند.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> این بحران نه پدیده‌ای تازه است و نه صرفاً نتیجه فشارهای خارجی، بلکه نتیجه دهه‌ها سیاست‌گذاری نادرست و اولویت‌بندی‌های سیاسی‌ای است که توسعه اقتصادی و اجتماعی را قربانی اهداف ایدئولوژیک کرده‌اند.

روایت رسمی اغلب تحریم‌های بین‌المللی، به‌ویژه تحریم‌های مرتبط با [[برنامه هسته‌ای ایران|'''برنامه هسته‌ای ایران''']]، را عامل اصلی بحران انرژی معرفی می‌کند. اگرچه تحریم‌ها دسترسی به فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری خارجی را محدود کرده‌اند، اما نمی‌توانند عمق و گستردگی این بحران را توضیح دهند. ریشه اصلی این معضل در ناکارآمدی‌های داخلی، از جمله فساد، سوءمدیریت منابع و تمرکز بیش از حد رژیم ایران بر حفظ قدرت و نفوذ منطقه‌ای نهفته است. برای مثال، صادرات گاز و برق به عراق، در حالی که شهروندان ایرانی با کمبود مواجه‌اند، نشان‌دهنده اولویت‌های سیاسی رژیم در حمایت از [[نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی|'''نیروهای نیابتی''']] خود، مانند [[حشد الشعبی|'''حشدالشعبی''']]، به جای تأمین نیازهای داخلی است.<ref name=":3">[https://www.iranintl.com/202411202497 زنجیره بحران کسری انرژی در ایران، از گاز تا برق و بنزین - سایت ایران اینترنشنال]</ref> این مقاله با بررسی علل ریشه‌ای، پیامدها و نقش محوری سیاست‌های حکومتی، به دنبال روشن کردن این حقیقت است که چگونه ایران، با وجود ثروت عظیم انرژی، به ورطه بحران فرو رفته است.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" />

بحران انرژی در ایران ریشه در تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پس از [[انقلاب ضد سلطنتی|'''انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷''']] دارد. پیش از انقلاب، ایران با بهره‌گیری از درآمدهای نفتی و همکاری‌های بین‌المللی، زیرساخت‌های انرژی خود را توسعه داده بود و به یکی از صادرکنندگان عمده نفت و گاز در منطقه تبدیل شده بود. با این حال، انقلاب و متعاقب آن [[جنگ ایران و عراق|'''جنگ ایران و عراق''']] (۱۳۵۹-۱۳۶۷) مسیر توسعه انرژی کشور را مختل کرد. در طول جنگ، زیرساخت‌های انرژی، از جمله پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها، آسیب‌های جدی دیدند و بازسازی آن‌ها به دلیل اولویت‌های نظامی و اقتصادی محدود به کندی پیش رفت.<ref>کتاب «Iran’s Political Economy since the Revolution» نوشته‌ی سوزان مالونی (۲۱۵)، انتشارات دانشگاه کمبریج.</ref> پس از جنگ، انتظار می‌رفت که ایران با تکیه بر منابع عظیم هیدروکربنی خود، به سرعت جایگاه خود را در بازارهای جهانی انرژی باز یابد. اما سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد، فساد گسترده و تمرکز رژیم ایران بر پروژه‌های ایدئولوژیک، از جمله برنامه هسته‌ای و حمایت از گروه‌های نیابتی در منطقه، منابع مالی و انسانی را از بخش انرژی منحرف کرد.<ref>[https://ecoiran.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-130/79082-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%DA%AF%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%B1%D9%82-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%88-%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%AF بحران انرژی در سرزمین گاز و برق؛ چرا ایران در خاموشی فرو می‌رود؟ - سایت اکو ایران]</ref><ref>[https://iranfreedom.net/%d8%a8%d8%ad%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%86%d8%b1%da%98%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86/ بحران انرژی در ایران - سایت ایران آزادی]</ref> '''[۶، ۱۶، مالونی، ۲۰۱۵].'''