کاربر:Safa/صفحه تمرین
انتخابات در جمهوری اسلامی، به فرایندی گفته میشود که قرار است نماینده یا نمایندگانی برای منصبی عمومی توسط آراء مردم برگزیده شده و در طی مدت زمانی خاص این مسئولیت را از جانب مردم عهده‌دار شوند. این مناصب در چند موضوع به رای عموم گذاشته میشود.
۱- انتخاب رئیس‌جمهور
۲- انتخاب نمایندگان قوه‌ی مقننه
۳- انتخاب نمایندگان مجلس خبرگان
۴- انتخاب نمایندگان شوراهای شهر و...
امروزه اکثر کشورهای جهان انتخاب رهبران و نمایندگان مردم را از راه انتخابات پذیرفته‌اند تا جاییکه مفهوم انتخابات و دموکراسی یک معنای مشترک پیدا کرده است.
در جمهوری اسلامی ایران، از فردای انقلاب ضد سلطنتی این روند از اولین انتخابات، روز به روز و در هر انتخاباتی یک گام ماهیت دموکراتیک خود را از دست داد تا در دوران ولایت خامنه‌ای به مهندسی در انتخابات بالغ شد که معنای عملی آن این است که مردم هر رایی که بدهند تاثیری در بیرون آمدن نفر مورد نظر ولی فقیه از صندوق آراء ندارد.
تاریخچه انتخابات
انتخابات، به انگلیسی (Election) را گزینش از میان بدیل‌های مختلف سیاسی می‌نامند که به مردم پیشنهاد می‌شوند و پرطرفدارترین اشخاص نزد افراد صاحب حق رای در جوامع برگزیده می‌شوند این کار طبق قوانین مدون هر کشور برای یک مورد خاص و منفرد مانند ریاست جمهوری و یا تعیین نمایندگان مردم برای یک دوره مشخص صورت می‌گیرد.
سابقه‌ی انتخابات دردوران باستان به دولت‌شهرهای یونان و روم باستان برمی‌گردد که شهروندان مرد و غیر برده و ثروتمند حق انتخاب نمایندگانی برای مجلس مقننه داشتند.
در تاریخ معاصر، انتخابات در کشور انگلستان از قرن ۱۳ میلادی برگزار شد.
سلطنت مطلقه که پیش از این با همدستی اشراف زمیندار و روحانیون و نظامیان بدون کمترین دخالت طبقات اجتماعی اداره می‌شد پس از شکل‌گیری جوامع صنعتی در شهرها و رشد بورژوازی شهری و درخواست فزاینده آنها برای شرکت در تصمیمات کشوری بعنوان یک طبقه اجتماعی، دربار بریتانیا با انتقال بخشی از قدرت در زمینه مشورت در امور مالی و مالیاتی به نمایندگان مردم موافقت کرد.
همزمان نظامی انتخاباتی هم از صورت ساده خود کم کم به شکل امروز تکامل پیدا کرد که با اصول دموکراسی تعریف میشود.
اصول دمکراسی
دموکراسی نشاندهنده مشارکت اکثریت مردم در امور حکومت بر مردم و برای مردم است.
۱- همگانی بودن مشارکت شهروندان
۲ - آزادی مشارکت، حکومت‌ها حق تحمیل یا القای نظر خود به مردم را ندارند.
۳ - برابری در مشارکت، همه اقشار و اصناف و ملیت‌ها حق شرکت برابر در انتخابات را دارند.
۴ - کثرت‌گرایی اندیشه‌ها
۵ - کثرت‌گرایی نهادها در قالب احزاب و گروه‌های مختلف اجتماعی
۶ - تصمیم اکثریت و حقوق اقلیت، تصمیم اکثریت نباید ناقض حقوق پایه‌ای اقلیت باشد.
اصول تضمینی دموکراسی
تناوب قدرت و محدودیت دوره حکومت
تفکیک قوا
حاکمیت قانون
شفافیت
دسترسی آزادانه به اطلاعات
مسئولیت و پاسخگویی مجریان
پس از انقلاب کبیر فرانسه و گسترش ابعاد مشارکت عمومی در روند تعیین سرنوشت خود، دولت‌های بسیاری وادار به پذیرش حق انتخاب شهروندان شدند.
انقلاب کبیر فرانسه با قدرت تمام حق تعیین نمایندگان مردم را بر کرسی نشاند.[۱] طبق این حق نماینده به کسی گفته میشود که اظهارات و رای او از جانب همه ملت است. هنگامی که تصمیمی می‌گیرد، در حقیقت ملت است که تصمیم گرفته است. همچنین اراده نمایندگان اراده‌ی ملت است و اعمال نمایندگان، خواه عمل قانونگذاری خواه بازبینی و مهار اعمال فرمانروایان و خواه تعیین سایر کارگزاران حکومت در اغلب موارد، نیازی به تصویب مجدد مردم ندارد. بر مبنای حقوق عمومی نمایندگی پارلمان جنبه فردی و خصوصی ندارد. اعتبار این نمایندگی از جانب همه‌ی مردم است.
در منشور حقوق فرانسه که در سال ۱۷۸۹ م. وضع شد در ماده سوم چنین آمده است:
"ملت، منشا و اساس حاکمیت است و هرگروه و شخصی که بخواهد زمام حکومت را به دست گیرد باید قدرتش را از ملت بگیرد" و نیز در قانون اساسی مصوب سال 2132 چنین آمده است:
«سیادت و حاکمیت از آن ملت است و چشم‌پوشی یا تصرف و تجزیه آن ممکن نیست»
معنی انتخابات
لغت‌نامه‌ی دهخدا انتخابات را این‌گونه تعریف می‌کند:
انتخابات. [ اِ ت ِ ] ( ع مص ) ج ِ انتخاب. رجوع به انتخاب شود. || جریان عمومی برگزیدن نمایندگان مجلس شورای ملی و مجلس سنا و انجمن شهر و دیگر انجمنها[۲]
انتخابات (election)، فرایند برگزیدن فرد یا افرادی برای تصدی نمایندگی عامه مردم در منصبی عمومی از راه رای‌گیری است. در جوامع باستان و دولت‌شهرهای یونان باستان این کار از طریق رای‌گیری از مردان غیر برده و ثروتمند انجام می‌شد و در جمهوری‌های روم باستان قضات را اتباع آزاد کشور انتخاب می‌کردند.
عمومی شدن این فرایند در جهان امروز از قرن هفدهم و پس از انقلاب کبیر فرانسه به این سو شکل گرفت. مردم با این کار نسبت به گزینش نمایندگان و رهبران خود اقدام می‌کنند تا امور جامعه را بر اساس نظر اکثریت مردم در یک شرایط دموکراتیک به عهده بگیرند. این به معنای در نظر گرفتن حقوق اقلیت نیز هست.[۳] در کشورها انتخابات بطور معمول به‌صورت دورهای می‌باشد و این دوره‌ها را در هر کشور قوانین آنجا تعیین می‌کند. پیشنهادات برای نمایندگی و یا ریاست جمهوری توسط احزاب عموما مطرح میشود و در برخی کشورها هم کاندیداهای مستقل خود مستقیما وارد عرصه‌ی رقابت می‌شوند. و هرکسی بتواند بیش ۵۰ درصد آرای ماخوذه را کسب کند برنده‌ی انتخابات است. رای‌گیری گاهی علنی و گاهی مخفیانه است و رای زنان از سال ۱۹۲۸ به بعد رسمی شد.[۴]
تاریخچه انتخابات پس از انقلاب مشروطه
پس از انقلاب مشروطه و امضای فرمان آن توسط مظفرالدین شاه در ۱۳ مرداد سال ۱۲۸۵ اولین دوره مجلس شورای ملی از ۱۷ مهر ۱۲۸۵ أغاز شد و تا پیروزی انقلاب ضد سلطنتی ۲۴ دوره قانونگذاری برگزار شد. در اولین دوره، مدت نمایندگی دو سال و تعداد نمایندگان ۱۵۶ نفر بود که ۶۰ نفر از تهران و ۹۶ نفر از سایر شهرستان‌ها انتخاب می‌شدند. در دوره یکم انتخابات صنفی بود و همه طبقات مردم در آن شرکت نداشتند.[۵]
مجلس سنا
پیش از انقلاب ضد سلطنتی، به موجب اصل ۴۳ قانون اساسی مصوب ۱۲۸۵ هجری شمسی مقرر گردید، مجلس دیگری به نام مجلس سنا به عنوان مکمل مجلس شورای ملی تشکیل گردد. این مجلس در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی با عضویت ۶۰ نفر شکل گرفت. از این تعداد ۳۰ نفر نماینده انتصابی از طرف شاه و ۳۰ نفر دیگر منتخب مردم بودند. مدت نمایندگی این مجلس تا سال ۱۳۲۴ هجری شمسی، ۶ سال بود. به موجب اصلاحی که در ماده ۲۹ قانون انتخابات مجلس سنا در ۲۳/۳/۴۵ هجری شمسی صورت گرفت، مدت دوره از ۶ سال به ۴ سال تقلیل یافت که شامل دوره چهارم مجلس سنا نیز می‌شد. به موجب این اصلاحیه، انتخابات هر دو مجلس شورای ملی و سنا همزمان و در یک روز برگزار می‌شد. قانون مجلس سنا مشتمل بر ۳۹ ماده بود که در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید و به موجب بند ۱ ماده ۶ و همچنین بند ۲ ماده ۹ این قانون سن انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان به ترتیب حداقل ۲۵ سال و ۴۰ سال تمام باید باشد و بر اساس ماده ۱۰ نیز اشخاص می‌توانند برای سنا انتخاب شوند.
حق رای زنان
زنان از ۶ بهمن ۱۳۴۱ در ایران طی رفراندومی صاحب حق رای شدند. در انتخابات سال ۱۳۴۲ برای دوره‌ی بیست و یکم مجلس شورا ۶ زن نخستین بار انتخاب شدند. پس از انقلاب ضد سلطنتی نام مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی تغییر کرد. و ارگان دیگری برای فیلتر کردن نمایندگان به فرمان روح‌الله خمینی تشکیل شد که تحت عنوان نظارت استصوابی شورای نگهبان به کار خود ادامه می‌دهد. سن رای دهندگان در ایران به ۱۵ سال تقلیل یافت. گاهی انتخابات در یک دور انجام میشود و گاه به دورهای بعدی کشیده میشود.
رفراندوم جمهوری اسلامی
اولین انتخابات در جمهوری اسلامی با نام رفراندوم جمهوری اسلامی از ساعت ۸ صبح روز ۱۰ فروردین ماه ۱۳۵۸ آغاز و تا شامگاه ۱۱ فروردین ۱۳۵۸ پس از دو روز به پایان رسید. شمارش آرا حدود ساعت ۲ بامداد ۱۲ فروردین ماه به پایان رسید. این انتخابات که سنگ بنای شائبه‌ی غیر دموکراتیک بودن را جمهوری اسلامی گذاشت با یک سوال مردم را بین آری یا نه مخیر می‌کرد و معنای آن این بود که اگر کیفیت جمهوری اسلامی مورد سوال بود کسی پاسخی نمی‌داد و پاسخ منفی به رفراندوم هم به‌عنوان حمایت از سلطنت برداشت می‌شد.
نتایج این همه‌پرسی به این صورت توسط وزارت کشور وقت بیان شد.
- واجدان شرایط شرکت در انتخابات ۲۰ میلیون و ۸۵۷ هزار و ۳۹۱ نفر بودند که این تعداد ۲۰ میلیون و ۳۰۹ هزار و ۵۹۵ نفر در انتخابات شرکت کردند که با توجه به تعداد شرکت‌کنندگان ۹۷ و ۳۴ صدم درصد است.
- با توجه به اینکه تعرفه‌های رأی گیری از دو قسمت "آری" و "نه" تشکیل شده‌بود هیچگونه رأی سفید و باطله‌ای از صندوق‌ها خارج نشد.
- تعداد ۲۰ میلیون و ۲۸۶ هزار و ۳۵۳ رأی "آری" از صندوق‌های رأی خارج شد که نشان از ۹۹ و ۲۴ صدم درصد رای به جمهوری اسلامی بود.
- تعداد ۱۵۳ هزار و ۷۵۵ رأی "نه" از صندوق‌های رأی خارج شد که نشان از ۷۶ صدم درصد رای به هر آنچه غیر از نظام جمهوری اسلامی بود.
- استان ایلام با ۱۶۱ هزار و ۹۴۲ رأی "آری" و تنها ۱۶ رأی "نه" با کسب ۹۹ و ۹۹ صدم درصد آرا برای نظام جمهوری اسلامی بالاترین و استان تهران با ۳ میلیون و ۴۶۲ هزار و ۴۴۹ رأی "آری" با کسب ۹۷ و ۹۴ صدم درصد آرا برای نظام جمهوری اسلامی پایین‌ترین رتبه را به خود اختصاص دادند.
- همه پرسی نظام جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور نیز برگزار شد که از مجموع ۱۳۰ هزار و ۵۱۳ رأی مأخوذه ۱۱۸ هزار و ۶۹ رأی "آری" و ۱۲ هزار و ۴۴۴ رأی "نه" ثبت شد.[۶]
انتخابات ریاست جمهوری
در انتخابات ریاست جمهوری سراسر مملکت به منزله یک حوزه انتخابیه تلقی میشود و تقسیمات خاصی وجود ندارد. زیرا کل کشور فقط یک نفر برای احراز مقام ریاست جمهوری انتخاب می‌گردد؛ بنابراین هر فرماندار در قلمرو یک شهرستان به کمک بخشداران تابع خود انتخابات را برگزار و نتایج حاصله از رأی گیری را به مرکز منعکس می‌کند تا با نتایج سایر شهرستان‌ها جمع شود و نتیجه نهایی انتخابات که عبارتست از جمع آرای بدست آمده از کل کشور، اعلام گردد. ضمنا در انتخابات ریاست جمهوری و همه پرسی علاوه بر اخذ رأی از هم وطنان ایرانی از ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز با هماهنگی سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها و نمایندگی‌های سیاسی توسط وزارت امور خارجه اخذ رأی به عمل می‌آید و نتیجه نهایی انتخابات توسط وزارت امورخارجه به ستاد انتخابات کشور اعلام میشود.
انتخاب‌کننده
انتخاب‌کننده یا رأی‌دهنده عبارتست از شخصیتی حقیقی، بالغ، عاقل، دارای هویت و مشخصات معلوم و تابعیت مشخص با دارا بودن حق فقط یک رأی که این حق قائم به فرد است و قابل تفویض به دیگری نمیباشد. این رأی باید به صورت مخفی، مکتوب، آزاد و در جوی عاری از هرگونه تطمیع، تهدید و ارعاب و اعلام شود.[۷]
انتخاب‌شونده
انتخاب شونده فردی است واجد یک سلسله شرایط و صلاحیت‌های از پیش تعیین شده که با کسب رأی تمایل اکثریت انتخاب کنندگان، از طرف آنها برای منظور خاصی برگزیده میشود.
در هر انتخابات برای انتخاب شونده شرایطی پیش‌بینی شده است که این شرایط به دو گونه به شرح زیر می‌باشد: قسمتی بارز و آشکار که به سهولت و با مراجعه به اسناد و مدارک ارائه شده از سوی داوطلب عدم یا وجود آنها محقق میشود، نوع دیگرمربوط به سوابق سجلی، شغلی، سیاسی و اجتماعی مربوط به زندگی حال و گذشته داوطلب است که اسناد و مدارک آن در اختیار داوطلب نیست بلکه در اختیار سازمان‌هایی است که پس از تحقیق و استعلام از مراکز قانونی درباره هر یک از داوطلبان نتیجه را در اختیار مجریان ذی‌ربط انتخاباتی قرار می‌دهند.
در پایان مهلت رسیدگی به صلاحیت، داوطلبان در دو گروه قرار می‌گیرند، اول آن‌هایی که واجد شرایط هستند و صلاحیت‌شان به عنوان یک داوطلب قانونی مورد تأیید قرار گرفته است و گروهی دیگر آن‌هایی که فاقد یک یا چند شرط از شرایط مقرر می‌باشند و صلاحیت آنان به عنوان یک داوطلب قانونی رد میشود.[۷]
نامزد انتخاباتی
کلیه داوطلبانی که پس از پایان مهلت رسیدگی به صلاحیت، اسامی آنان به عنوان افراد صاحب صلاحیت و واجد شرایط قانونی برای انتخاب شدن آگهی رسمی منتشر میشود و به اطلاع همه می‌رسد.[۷]
گاه‌شمار انتخابات ریاست جمهوری
- انتخابات ریاست جمهوری در جمهوری اسلامی تا سال ۱۴۰۳ در سیزده دوره برگزار شد و طبق آمار رسمی وزارت کشور این نتایج اعلام شد.
۱ - اولین دوره در ه بهمن ۱۳۵۸ برگزار شد. - تعداد واجدین شرایط ۲۰۹۹۳۶۴۳ نفر بود که ۱۴۱۵۲۸۸۷ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۶۷.۴۲ درصد برای ۱۲۴ داوطلب بود.
- ابوالحسن بنی صدر با نزدیک به ۱۱ میلیون رای، ۷۶ درصد آرا، به ریاست جمهوری رسید. پس از او به ترتیب احمد مدنی با بیش از دو میلیون رای، ۱۶ درصد آرا، و حسن حبیبی با نزدیک به ۷۰۰ هزار رای، ۴ درصد آرا، دوم و سوم شدند.
۲ - دومین دوره در ۲ مرداد ۱۳۶۰ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۲۲۶۸۷۰۱۷ نفر بود که ۱۴۵۷۳۸۰۳ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۶۴.۲۴ درصد برای ۷۱ داوطلب بود.
- محمد‌علی رجایی با نزدیک به ۱۳ میلیون رای، ۹۱ درصد کل آرا، پیروز انتخابات اعلام شد. پس از او به ترتیب عباس شیبانی، اکبر پرورش و حبیب‌الله عسگر اولادی قرار گرفتند.
۳ - سومین دوره در ۱۰ مهر ۱۳۶۰ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۲۲۶۸۷۰۱۷ نفر بود که ۱۶۸۴۷۷۱۷ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۷۴.۲۶ درصد برای ۴۶ داوطلب بود.
- علی خامنه‌ای با نزدیک به ۱۶ میلیون رای ۹۷ درصد آرا را به خود اختصاص داد. این بالاترین میزان آرای بدست آمده در انتخابات ریاست جمهوری ایران تا به امروز است. پس از خامنه‌ای اکبر پرورش توانست ۳۳۸ هزار رای به دست آورد. رضا زواره‌ای و حسن غفوری‌فرد هم سوم و چهارم شدند.
۴ - چهارمین دوره در ه۲ مرداد ۱۳۶۴ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۲۵۹۹۳۸۰۲ نفر بود که ۱۴۲۳۸۵۸۷ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۵۴.۷۸ درصد برای ۵۰ داوطلب بود.
- علی خامنه‌ای با کمی بیش از ۱۲ میلیون رای، ۸۷ درصد آرا را به خود اختصاص داد و برنده انتخابات شد. محمود کاشانی با نزدیک به ۴۱۶ هزار رای دوم و حبیب‌الله عسگراولادی با ۲۹۷ هزار رای، سوم شد.
۵ - پنجمین دوره در ۶ مرداد ۱۳۶۸ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۳۰۱۳۹۵۹۸ نفر بود که ۱۶۴۵۲۶۷۷ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۵۴.۵۹ درصد برای ۷۹ داوطلب بود.
- رفسنجانی با نزدیک به ۱۵ و نیم میلیون رای یعنی کمی بیش از ۹۴ درصد آرا، برنده انتخابات شد.
۶ - ششمین دوره در ۲۱ خرداد ۱۳۷۲ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۳۳۱۵۶۰۵۵ نفر بود که ۱۶۷۹۶۷۸۷ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۵۴.۵۹ درصد برای ۱۲۸ داوطلب بود.
- اکبر هاشمی رفسنجانی با ۱۰ ونیم میلیون رای مجددا به مقام ریاست جمهوری برگزیده شد. پس از او احمد توکلی با نزدیک به ۴ میلیون رای دوم و رجبعلی طاهری و عبدالله جاسبی سوم و چهارم شدند.
۷ - هفتمین دوره در ۲ خرداد ۱۳۷۶ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۳۶۴۶۶۴۸۷ نفر بود که ۲۹۱۴۵۷۵۴ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۷۹.۹۳ درصد برای ۲۳۸ داوطلب بود.
- محمد خاتمی با کمی بیش از ۲۰ میلیون رای از مجموع کل ۲۹ میلیون رای پنجمین رئیس جمهور ایران شد. رقیبش علی اکبر ناطق نوری حدود ۷ میلیون رای آورد. رضا زواره‌ای با نزدیک به ۷۷۱ هزار رای در جای سوم قرارگرفت و محمد ری شهری با نزدیک به ۷۴۳ هزار رای چهارم شد.
۸ - هشتمین دوره در ۱۸ خرداد ۱۳۸۰ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۴۲۱۷۰۲۳۰ نفر بود که ۲۸۰۸۱۹۳۰ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۶۶.۵۹ درصد برای ۸۱۴ داوطلب بود.
- محمد خاتمی با کسب نزدیک به ۲۱ و نیم میلیون رای، یعنی ۷۷درصد از مجموع ۲۸ میلیون، دوباره به ریاست جمهوری برگزیده شد. احمد توکلی با چهار و نیم میلیون رای در جایگاه دوم قرار گرفت. شمخانی با هفتصد هزار رای در جایگاه بعدی قرار گرفت.
۹ - نهمین دوره، مرحله‌ی اول، در ۲۷ خرداد ۱۳۸۴ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۴۶۷۸۶۴۱۸ نفر بود که ۲۹۴۰۰۸۵۷ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۶۲.۸۴ درصد برای ۱۰۱۴ داوطلب بود.
- هاشمی رفسنجانی با نزدیک به شش میلیون رای در جایگاه اول قرار گرفت. محمود احمدی نژاد ۵ میلیون و هفتصد هزار رای را ازآن خود کرد و پس از او به ترتیب مهدی کروبی، محمدباقر قالیباف، مصطفی معین، علی لاریجانی و محسن مهر‌علیزاده قرار گرفتند.
۱۰ - نهمین دوره، مرحله‌ی دوم، در ۳ تیر ۱۳۸۴ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۴۶۷۸۶۴۱۸ نفر بود که ۲۷۹۵۸۹۳۱ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۵۹.۷۶ درصد برای ۳ داوطلب بود.
- محمود احمدی‌نژاد با نزدیک به ۱۷ میلیون رای، حدود۶۲ درصد، از مجموع ۲۸ میلیون آرای اخذ شده، رقیب خود اکبر هاشمی رفسنجانی را شکست داد. رفسنجانی براساس آمار رسمی تنها توانست نزدیک به ۱۰ میلیون رای، حدود ۳۶ درصد آرا را به دست آورد.
۱۱ - دهمین دوره در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۴۶۱۹۹۹۹۷ نفر بود که ۳۹۳۷۱۲۱۴ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۸۴.۸۳ درصد برای ۴۷۶ داوطلب بود.
- محمود احمدی نژاد با ۲۴ و نیم میلیون رای، حدود ۶۳ درصد برنده انتخابات اعلام کرد. آرای میرحسین موسوی نزدیک ۱۳ میلیون رای و مهدی کروبی نزدیک به ۳۰۰ هزار اعلام شد.
۱۲ - یازدهمین دوره در ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۵۰۴۸۳۱۹۲ نفر بود که ۳۶۷۰۴۱۵۶ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۷۲.۰۷ درصد برای ۶۸۶ داوطلب بود.
- حسن روحانی با بیش از ۵۰ درصد آرا، ۱۸ میلیون ۶۹۲ هزار رای، از مجموع نزدیک به ۳۷ میلیون رای اخذ شده، به دفتر ریاست جمهوری راه یافت. قالیباف و جلیلی هم با به ترتیب نزدیک به ۶ و ۴ میلیون رای در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند.
۱۳ - دوازدهمین دوره در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ برگزار شد.
- تعداد واجدین شرایط ۲۰۹۹۳۶۴۳ نفر بود که ۱۴۱۵۲۸۸۷ نفر طبق آمار رسمی شرکت کردند که این تعداد ۶۷.۴۲ درصد برای ۱۲۴ داوطلب بود.
- حسن روحانی با کسب نزدیک به ۲۳ و نیم میلیون رای از مجموع ۴۱ میلیون، در مقام ریاست جمهوری باقی ماند. ابراهیم رئیسی با نزدیک به ۱۶ میلیون رای یعنی ۳۸ درصد مجموع آرا دوم شد. مصطفی میرسلیم کمتر از ۵۰۰ هزار رای به دست آورد و سهم مصطفی هاشمی‌طبا چیزی بیشتر از ۲۱۴ هزار رای نبود.[۸]
۱۴ - سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در روز ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ برگزار شد.
ابراهیم رئیسی با ۱۷ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۳۴۵ رای به عنوان رئیس جمهور معرفی شد. تعداد واجدین شرایط پیش از آن ۵۹ میلیون و ۳۱۰ هزار و ۳۰۷ نفر اعلام شد.
انتخاب مجلس خبرگان
در انتخابات مجلس خبرگان کشور به ۲۸ حوزه انتخابیه تقسیم شده و برای هر یک از این حوزه‌ها به تناسب جمعیت از ۱ تا ۱۶ نماینده اختصاص یافته است، این تعداد ثابت نیست وبه استناد ماده یک اصلاحی قانون انتخابات مجلس خبرگان به ازای هر یک میلیون نفر که به جمعیت هر حوزه انتخابیه اضافه شود یک نفر به نمایندگان آن حوزه افزوده خواهد شد، اما در این انتخابات نیز، مانند انتخابات ریاست جمهوری تقسیمات خاص و جداگانه‌ای وجود ندارد بلکه مرز هر حوزه انتخابیه دقیقاْ منطبق است به مرز یک استان و لذا ۲۸ استان کشور همان ۲۸ حوزه انتخابیه مجلس خبرگان را تشکیل می‌دهد.
انتخاب مجلس شورا
در انتخابات مجلس شورای اسلامی در حال حاضر ۲۰۷ حوزه انتخابیه وجود دارد که ۲۰۲ حوزه آن مربوط به اکثریت مردم مسلمان کشور و ۵ حوزه دیگر مخصوص هم وطنان اقلیت دینی شناخته شده در قانون اساسی می‌باشد که از این ۲۰۷ حوزه انتخابیه مجموعاْ ۲۹۰ نفر نماینده انتخاب و به مجلس راه می‌یابند.
گاه‌شمار انتخابات مجلس شورا
۱ - در تاریخ ۲۴ اسفند سال ۱۳۵۸ انتخابات اولین مجلس شورای اسلامی برگزار شد. ۱۰ میلیون و پانصد‌هزار نفر در انتخابات شرکت کردند.
انتخابات در سه دوره برگزار شد، که در دوره اول در حوزه تهران، ۱۸ نفر با کسب اکثریت مطلق وارد مجلس شدند، در دوره دوم در تاریخ ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۵۹، ۱۲ نفر دیگر از نمایندگان تهران برگزیده شدند و در دوره سوم که انتخابات میان دوره ای بود، به علت شهادت یا استعفای ۱۱ نفر از نمایندگان تهران، ۱۱ نفر دیگر در سال های ۶۰ و ۶۱ جایگزین آنان شدند. در میان ۴۱ نفر نماینده تهران در مجلس، ۴ زن و ۱۳ روحانی راهی پارلمان شدند.
۲ - در تاریخ ۲۶ فروردین سال ۱۳۶۳ دومین انتخابات مجلس شورا برگزار شد.
در تاریخ ۲۶ فروردین سال ۱۳۶۳ اولین مرحله با حضور ۱۵ میلیون و ۹۹۵ هزار نفر در پای صندوق های رای برگزار شد و ۱۲۱ نماینده به مجلس راه یافتند. در مرحله دوم در تاریخ ۲۷ اردیبهشت، ۱۳۰ نماینده دیگر نیز پایشان به مجلس باز شد و سومین مرحله انتخابات میان دوره ای بود که در تعداد معدودی از حوزه ها همچون تهران برگزار شد.
۳ - انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی، در ۱۹ فروردین ۱۳۶۷ و ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۷ برگزار گردید.
مشارکت در سراسر کشور ۵۹/۷۲ ٪ و در تهران ۴۳٪ بود. از مجموع ۲۷٬۹۸۶٬۷۳۶ نفر واجد شرایط رای ریزی مجموع ۱۶٬۷۱۴٬۲۸۱ رای معادل ۵۹/۷۲٪ به صندوق‌ها ریخته شد. در مرحله‌ی اول انتخابات ۱۸۰ نفر و در مرحله‌ی دوم ۸۲ نفر به مجلس راه یافتند. در انتخابات سراسری مرحله‌ی اول و دوم، انتخابات پانزده حوزه بنا به دلایلی توسط شورای نگهبان باطل گردید و نیز اعتبارنامه‌ی نماینده‌ی منتخب حوزه‌ی بروجرد نیز در مجلس رد شد و بدین ترتیب ۱۶ حوزه‌ی مجلس شورای اسلامی فاقد نماینده بودند. بنابراین انتخابات میان‌دوره‌ای هفتم آبان‌ماه در ۱۶ حوزه‌ی انتخابیه از بین ۱۱۱ داوطلب برگزار گردید. انتخابات میان‌دوره‌ای ۲۴ آذر ۱۳۶۸ در شش حوزه‌ی انتخابیه‌ی تهران برای ۴ نماینده، و کرج، کاشان، کرمان، کردکوی و بندر ترکمن، کوهدشت و چگنی هر کدام یک نماینده از بین ۷۳ داوطلب برگزار شد. پنج نماینده که از تهران و کاشان می‌بایست به مجلس راه یابند، باید جایگزین نمایندگانی می‌شدند که پس از انتخابات ریاست‌جمهوری دوره‌ی پنجم و تشکیل هیأت وزیران، از نمایندگان مجلس استعفا و به سمت‌های دیگر انتخاب شده بودند. کرج به خاطر استعفای نماینده از سمت نمایندگی، در کرمان به جای نماینده‌ی فوت شده، در کردکوی و کوهدشت نیز به واسطه عدم تأیید صحت انتخابات به وسیله شورای نگهبان به انتخابات میان‌دوره‌ای کشیده شد.
۴ - چهارمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۷۱ برگزار شد.
از بین ۱۹۶ حوزه انتخابیه برای کسب ۲۷۰ کرسی نمایندگی مجلس، ۲۳۱۰ نفر نامزد شرکت در این انتخابات بودند که از بین ۳۱۱۰ نفر کاندید، تایید صلاحیت شده بودند از مجموع ۳۴٬۷۶۳٬۹۲۷ نفر واجد شرایط رای ریزی مجموع ۱۸٬۷۶۷٬۰۴۲ رای معادل ۵۷٫۸۱٪ به صندوق‌ها ریخته شد. جامعه روحانیت مبارز با به دست آوردن ۱۳۴ کرسی، اکثریت مجلس چهارم را به دست گرفت. در نهایت و پس از برگزاری دور دوم انتخابات، جامعه روحانیت مبارز و حامیان مستقلش، حدود سه چهارم کرسی‌های مجلس را به دست آورند. ۱۶۲ نفر از منتخبین مجلس چهارم، برای اولین بار به مجلس راه پیدا کرده بودند.. در مرحله اول انتخابات در شهر تهران فقط دو نفر توانستند اکثریت آراء را کسب کنند که این موضوع به دلیل کاهش میزان مشارکت مردم بود. در مرحله دوم انتخابات در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ماه ۲۸ نماینده دیگر شهر تهران راهی مجلس شدند.
۵ - مرحله اول پنجمین دوره انتخابات مجلس در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۷۴ برگزار شد.
از میان ۵۳۶۵ کاندید شرکت در انتخابات، ۳۲۷۶ نفر توسط شورای نگهبان از ۱۹۶ حوزه انتخابیه برای کسب ۲۷۰ کرسی نمایندگی مجلس تایید صلاحیت شدند و از مجموع ۳۴٬۷۶۳٬۹۲۷ نفر واجد شرایط رای ریزی مجموع ۲۴٬۶۸۲٬۳۸۶ رای معادل ۷۱٪ به صندوق‌ها ریخته شد. مردم با مشارکت ۷۱ درصدی در انتخابات، بالاترین میزان مشارکت در انتخابات های مجلس شورای اسلامی را رقم زدند.
دومین مرحله انتخابات در تاریخ ۳۱ فروردین ۱۳۷۵ برگزار شد.
طی آن ۲۱ نامزد از جامعه روحانیت و ۱۵ نامزد از کارگزاران که البته ۸ نفر بین آنها مشترک بود، توانستند به مجلس راه یابند. در نتیجه استعفای حجت الاسلام دری نجف آبادی و عبدالله نوری از نمایندگی به علت حضور در دولت اصلاحات، در تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۷۶ انتخابات میان دوره ای دوم برگزار شد و علی عباسپور از جامعه روحانیت مبارز و فاطمه کروبی از کارگزاران جایگزین آنها شدند. مصطفی معین نیز که توانسته بود در انتخابات میان دوره ای اول رای لازم را به دست آورد، دو ماه پس از حضور در مجلس به علت قبول مسئولیت در دولت سیدمحمد خاتمی از نمایندگی استعفا داد. بدین ترتیب در مجموع جناح راست ۲۳ و کارگزاران ۱۷ نماینده به مجلس پنجم شورای اسلامی فرستادند. ۱۷ نماینده پیروز در لیست کارگزاران شامل ۹ نماینده مشترک با جامعه روحانیت مبارز و ۸ نامزد مشترک با لیست های دیگر چون خانه کارگر، جمعیت زنان انقلاب اسلامی و جمعیت دفاع از ارزش های اسلامی بود. ۱۱ نامزد اختصاصی کارگزاران همچون آشوری، الویری، خالقی، تقوی‌منش و تاجران با وجود آنکه مورد حمایت خانه کارگر و ائتلاف خط امام بودند نتوانستند به مجلس راه یابند.
۶ - انتخابات مجلس ششم در تاریخ ۲۹ بهمن سال ۱۳۷۸ برگزار شد.
اصلاح طلبان پیروز آن بودند. از جناح راست فقط غلامعلی حداد عادل توانست جز ۳۰ نفر منتخب شهر تهران باشد و هر ۲۹ نفر دیگر از جناح مقابل بودند. بیشترین کاندیداهای مورد حمایت از لیست های مطبوعات دوم خردادی (۲۹ نامزد)، جبهه مشارکت ( ۲۷ نامزد) مجمع روحانیون مبارز (۲۰ نامزد)، دفتر تحکیم وحدت، جامعه زنان انقلاب اسلامی و خانه کارگر بود. در مقابل، لیست های جامعه روحانیت مبارز، جمعیت ایثارگران، جامعه اسلامی دانشگاهیان، حزب تمدن اسلامی و چکاد آزاداندیشان به ترتیب کمترین نامزد پیروز در انتخابات را در برداشتند.
۷ - انتخابات مجلس هفتم در تاریخ اول اسفندماه ۱۳۸۲ برگزار شد.
بر اساس اعلام نهایی نتیجه هفتمین دوره انتخابات مجلس در تاریخ ۷ اسفندماه توسط وزارت کشور، ۲۵ نفر از نامزدهای شهر تهران توانستند آراء لازم برای حضور در مجلس را کسب کنند که عبارت بودند از: غلامعلی حداد عادل، احمد توکلی، امیررضا خادم، سیدمحمدمهدی طباطبایی شیرازی، احمد احمدی، حسین مظفر، سعید ابوطالب، نفیسه فیاض‌بخش، محمد خوش‌چهره جمالی، عماد افروغ، داود دانش‌جعفری، علیرضا زاکانی، لاله افتخاری، فضل‌الله موسوی، فاطمه آلیا، حسین شیخ‌الاسلام، حسین نجابت، الهام امین‌زاده، عباسعلی اختری، سیدعلی ریاض، فاطمه رهبر، الیاس نادران، حمیدرضا کاتوزیان، پرویز سروری و منوچهر متکی. این در حالی بود که ۱۹ روز بعد در ۲۶ اسفندماه شورای نگهبان اعلام کرد که پس از رسیدگی به شکایات و بازشماری۱۰۰ صندوق، ۲۹ نفر از نامزدهای شهر تهران در مرحله اول انتخابات به مجلس شورای اسلامی راه یافتند. تفاوت لیست ارائه شده توسط شورای نگهبان و لیست وزارت کشور، حضور علی عباسپور، مهدی کوچک‌زاده ،حجت الاسلام مصباحی مقدم و حسین فدایی در رتبه های ۱۲، ۲۶، ۲۸ و ۲۹ بود.
مرحله دوم انتخابات مجلس هفتم در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۳ برگزار شد؛ که در نتیجه رقابت زینب کدخدا و علیرضا محجوب فر، افراد ۳۰ ام و ۳۱ لیست منتخبین مرحله اول، هیچ کدام از شهر تهران به مجلس راه نیافتند. اما در نتیجه حضور منوچهر متکی در دولت محمود احمدی‌نژاد و انصراف او از نمایندگی مجلس و برگزاری انتخابات میان‌دوره ای در ۲۴ آذر ۱۳۸۵، سهیلا جلودار زاده و حسن غفوری فرد توانستند پا به مجلس هفتم بگذارند.
۸ - انتخابات مجلس هشتم در دو مرحله ۲۴ اسفند ۱۳۸۶ و ۶ اردیبهشت ۱۳۸۷ برگزار شد.
در هر دو مرحله به ترتیب ۱۹ و ۱۱ نفر از حوزه تهران با مشارکت ۳۰/۲۲ درصدی تهرانی‌ها در انتخابات به مجلس راه پیدا کردند.
اسامی این ۱۹ نفر عبارت بود از: حداد عادل، آقاتهرانی، مطهری، توکلی، غفوری‌فرد، باهنر، نوباوه، مرندی، کاتوزیان، عباسپور، کوثری، اکرمی، مصباحی مقدم، فاطمه رهبر، آلیا، حسینیان، نجابت و بادامچیان. ۲۲ دو نفر دیگر از نامزدها به مرحله دوم انتخابات راه یافتند که اسامی آنها از این قرار بود: زارعی، نادران، افتخاری، کوچک‌زاده، زاکانی، فدایی، رسایی، سروری، سلطانخواه، انصاری، الهیان، صفایی، محجوب، جلودارزاده، دعایی، جهانگیری، حضرتی، راستگو، شهاب‌الدین صدر، خوش‌چهره، قمی و اشرفی‌اصفهانی. در نتیجه مرحله دوم انتخابات، نادران، افتخاری، کوچک‌زاده، زاکانی، زارعی، صفایی، سروری، الهیان، رسایی و فدایی از لیست جبهه متحد اصولگرایان و علیرضا محجوب از لیست اصلاح طلبان توانستند بقیه کرسی های نمایندگی مجلس هشتم در شهر تهران را کسب کنند.
در نتیجه انتخابات کشوری نیز ۱۴۷ نفر( ۷۰ درصد) اصول گرا، ۳۲ نفر اصلاح طلب و ۵ نفر از اقلیت های مذهبی در مرحله اول توانستند به مجلس راه یابند. در مرحله دوم انتخابات مجلس هشتم در کشور از بین ۱۶۴ داوطلب برای ۸۲ کرسی، ۱۸ اصلاح طلب، ۱۸ مستقل و ۴۶ اصولگرا به نمایندگی مجلس رسیدند. بدین ترتیب در مجموع، ۲۸۷ کرسی مجلس هشتم به ۴۷ اصلاح طلب(حدود ۱۶ درصد)، ۱۹۸ اصولگرا( حدود ۷۰ درصد) و ۴۲ نماینده مستقل( حدود ۱۴ درصد) اختصاص یافت.
۹ - نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۹۰ برگزار شد.
طی آن ۲۲۳ نماینده به مجلس راه پیدا کردند. از میان حدود ۴۸ میلیون نفر واجدین شرایط ۳۱ میلیون نفر در انتخابات شرکت کردند و مشارکت ۶۴ درصدی را رقم زدند. ۱۳۵ نفر برای ۶۵ کرسی باقی مانده در مرحله دوم انتخابات مجلس نهم در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۱ رقابت کردند و در نتیجه آن ۲۸۶ کرسی مجلس به نمایندگان مختلف رسید. به علت ابطال آراء حوزه های دماوند و فیروزکوه، ایلام، تویسرکان و تنکابن ، ۴ نماینده این حوزه ها در انتخابات میان‌دوره ای که همزمان با انتخابات ریاست جمهوری یازدهم در ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ برگزار شد، به ۴ کرسی باقی مانده دست یافتند. از بین نمایندگان مجلس هشتم، ۱۰۱ نفر در سمت خود در مجلس نهم ابقا شدند و نزدیک دوسوم ترکیب مجلس تغییر کرد.
۱۰ - انتخابات مجلس دهم همزمان با پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان برگزار شد.
نامزدهای دهمین دوره انتخابات مجلس برای به دست آوردن ۲۹۰ کرسی به هم به رقابت پرداختند که ۲۲۱ نفر توانستند در مرحله اول انتخابات به مجلس راه پیدا کنند و سرنوشت ۶۸ کرسی به مرحله دوم انتخابات موکول شد. از افراد راه یافته به مجلس در مرحله اول حدود ۸۶ کرسی به فهرست امید و ۶۷ کرسی به فهرست ائتلاف اصولگرایان تعلق داشتند. در شهر تهران در مرحله اول هر ۳۰ نامزد لیست امید به مجلس راه یافتند و هیچ یک از افراد لیست ائتلاف اصولگرایان نتوانست رای لازم برای حضور در مجلس را کسب کند. مرحله دوم انتخابات در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۵ در ۵۵ حوزه انتخابیه در ۲۱ استان کشور برگزار شد که طی این رقابت از بین ۱۳۶ نامزد، تکلیف ۶۸ کرسی دیگر مشخص شد. از میان این ۶۸ نفر، ۴۰ نفر از لیست امید و ۱۷ نفر از نامزدهای موزد حمایت اصولگرایان بودند. در مجموع دو مرحله انتخابات مجلس دهم، ۲۸۹ نماینده وارد مجلس شدند که ۱۲۳ نفر از فهرست امید، ۸۰ نفر از ائتلاف اصولگرایان، ۲ نفر مشترک دو لیست و ۸۴ نفر نماینده مستقل بودند. انتخابات میان دوره ای مجلس دهم همزمان با انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ برگزار شد.
۱۱ - انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۹۸ برگزار شد.
دور دوم این انتخابات در تاریخ ۲۹ فروردین برگزار خواهد شد. این انتخابات در شرایطی برگزار گشت که شورای نگهبان اغلب کاندیداهای جناح رقیب علی خامنه‌ای را رد صلاحیت کرده بود. علی خامنه‌ای در سخنانی با فراخوان به ایجاد یک دولت جوان حزب‌اللهی زمینه برای حذف نمایندگان جناح رقیب را فراهم کرد.
۱۲ - انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در ۱۱ اسفندماه ۱۴۰۲ در ۲۰۸ حوزه انتخابیه سراسر کشور برگزار شد که انتخابات ۲۱ حوزه به مرحله دوم کشیده شد.
رئیس ستاد انتخابات کشور گفت مجموع واجدان شرایط اخذ رای در کل کشور، ۶۱ میلیون و ۱۷۲ هزار و ۲۹۸ تن هستند.
مرحله دوم انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در روز جمعه ۲۱ اردیبهشت ماه برگزار خواهد شد.
انتخاب شورای شهر
در انتخابات شوراهای اسلامی کشوری مانند انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات مجلس خبرگان، تقسیمات مخصوصی وجود ندارد بلکه همان محدوده واحد‌های تقسیماتی روستا، دهستان، شهر، بخش، شهرستان و استان، که هر کدام محدوده یک حوزه انتخابیه مستقل را تشکیل می‌دهند، ملاک عمل است.
منابع
- ↑ سایت ویستا به نقل از روزنامه اعتماد ملی
- ↑ دیکشنری آبادیس
- ↑ سایت رنا
- ↑ سایت ایرنا
- ↑ کتاب مجلس و انتخابات نوشته منصوره اتحادیه صفحه ۸۷
- ↑ خبرگزاری ایمنا
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ سایت تابناک
- ↑ سایت بی‌بی‌سی فارسی