امیرمختار کریم‌پور شیرازی

امیرمختار کریم‌پور شیرازی
درگذشت	بیمارستان ارتش
علت مرگ	آتش زدن
آرامگاه	نامعلوم (احتمالاٌ گورستان مسگرآباد)
تحصیلات	لیسانس حقوق قضایی
پیشه	شاعر- روزنامه‌نگار
شناخته‌شده برای	هواداری از نهضت ملی شدن نفت ایران
تأثیرگذاران	دکتر محمد مصدق
دین	اسلام
مذهب	شیعه
اتهام‌ها	دشمنی با سلطنت پهلوی

امیرمختار کریم‌پور شیرازی (زاده ۴ بهمن ۱۲۹۹، استهبانات فارس - قتل ۲۴ اسفند ۱۳۳۲، تهران) شاعر و روزنامه‌نگار و از یاران دکتر محمد مصدق و هواداران ملی شدن نفت ایران و از دودمان کریم‌خان زند بود. او که در شعر «شورش» تخلص می‌کرد، روزنامه‌ای به همین نام منتشر می‌کرد. او پس از کودتای ۲۸ مرداد مدتی فراری بود اما دستگیر و در روز چهارشنبه سوری (۲۳ اسفند ۳۲) به دستور اشرف پهلوی در زندان لشگر ۲ زرهی پیکرش را به نفت آلوده کردند و آتش زدند. روز بعد در بیمارستان ارتش درگذشت.

کودکی و تحصیلات

از دوران کودکی و نوجوانی کریمپور شیرازی اطلاعات زیادی در دست نیست.

امیرمختار کریمپور شیرازی در سال ۱۲۹۹ در روستای مجد‌آباد از توابع شهر فسا در استان فارس به دنیا آمد؛ پدرش «امیرقدمعلی» از افراد قابل اعتماد و خوش‌‌ نام روستا بود؛‌ مادرش «گل‌صنم» و از اهالی همان روستا بود. به دلیل این که خانواده‌اش نمی‌توانست هزینه‌ی تحصیل وی را تأمین کند، او وارد مدرسه‌ی نظام شد، بعد از مدتی آنجا را ترک کرد و وارد دانشکده‌ی حقوق شد و لیسانس حقوق دریافت کرد.

پس از دریافت مدرک لیسانس به کار خبرنگاری روی‌ آورد؛ در سال ۱۳۲۹ امتیاز روزنامه‌ی شورش را گرفت؛ وی در این روزنامه مقالات تندی علیه دربار پهلوی می‌نوشت. کریمپور شیرازی در شعر تخلص «شورش» را برای خودش انتخاب کرده بود.

او در ابتدا همراه با گروه معروف به شیرازی ها (فریدون توللی، رسول پرویزی، انجوی شیرازی…) که در خاطرات آوانسیان نیز آمده ست، به حزب توده ایران پیوست و پس از آن، در سال های ۱۳۲۷-۱۳۲۶از حزب کناره گرفت و به جبهه ملی که تازه در حال تشکیل بود پیوست.

سابقه کار مطبوعاتی

کریم‌پور شیرازی، بعد از اخد مدرک لیسانس در رشته‌ی حقوق، وارد کار خبرنگاری شد و کارش را با روزنامه‌ی شورش که امتیاز آن متعلق به خودش بود شروع کرد. سال ۱۳۲۹زمانی که فعالیت جبهه‌ی ملی ایران به رهبری دکتر محمد مصدق در اوج بود؛ کریم‌پور شیرازی روزنامه‌ی شورش را منتشر کرد. کریم‌پور شیرازی از کودکی طعم فقر و تنگدستی را چشیده و فقر مردم را هم دیده بود، قلمش را به زبان مردم فقیر تبدیل کرد. در روزنامه‌ی شورش از ظلم و بی‌عدالتی‌های دربار پهلوی می‌نوشت.

در همان شماره‌ی نخست روزنامه‌ی شورش که به بزرگداشت محمد مسعود اختصاص داشت، کریم‌پور شیرازی به خط درشت نوشت:

«من ملت ایران را به شورش دعوت می کنم.»

روزنامه شورش

در سال ۱۳۲۹ کریم‌پور شیرازی امتیاز روزنامه‌ی شورش را گرفت؛ در این سال دکتر مصدق به نخست‌وزیری رسید و کریم‌پور شیرازی از هواداران مصدق بود و از او دفاع جانانه‌ای می‌کرد.

روزنامه‌ی شورش مستقل بود و وابسته به هیچ دسته و حزبی نبود ولی به خاطر حملات کوبنده‌‌ای که به سیاستمدران و رجال سیاسی داشت، تیراژ چشمگیری داشت. این روزنامه به لحاظ محتوا مشابه روزنامه‌ی «مرد امروز» بود که محمد مسعود آن را منتشر می‌کرد.

این نشریه که بیشتر هفته نامه بود به قیمت دو ریال روزهای شنبه و گاهی دو شنبه ها منتشر می شد.

در جریان ملی شدن صنعت نفت روزنامه «شورش» انتقادات تند و تیزی را متوجه شاه و خانواده‌اش کرد.

از همان ابتدای انتشار «شورش» کریم‌پور شیرازی آمادگی خودش برای فدای جانش در راه و مسیری که گام نهاده بود را، اعلام کرد و نوشت:

«...به قرآن مجید سوگند یاد کرده‌ام که حقایق را بگویم و بنویسم ولو این که به قیمت جانم تمام شود. من با خدای خویش عهد و پیمان محکمی بسته ام... چون من پرده‌هایی را بالا می زنم که در زیر آن هزارها خیانت ، هزارها فساد و هزارها بدبختی و بیچارگی نهفته است...من جداً مصمم هستم که این مبارز‌ه‌ی سرسخت و آشتی ناپذیر را تا سرحد مرگ شرافتمندانه‌ی سرخ که ایده آل و آرزوی دیرین من است، دیوانه وار دنبال کنم ، من با وجدان خود قرار و مدارهایی گذاشته ام، من وظیفه دارم تمام لانه های زنبور را هر چقدر می خواهد خطرناک باشد ویران کرده و مردم را از شر آنان آگاه سازم. من کاملاً در طی انتشار این سه شماره‌ی شورش خطر را پیش بینی و احساس می‌کنم و ناچار در مقدمه، شهادتین خود را ادا کرده ام. »

کریم‌پور شیرازی در سمت راست روزنامه‌ی شورش جمله‌ای از امام دوم شیعیان، حسن‌‌بن‌علی، نوشته بود؛ که همین جمله روح شورش‌گری او را نشان می‌داد:

«پیکار کنید، بگذارید جای لکه ذلت، دامن کفن شما آغشته به خون پاک شما باشد. پیکار کنید که مرگ شرافتمندانه هزار بار از زندگی ننگین ستوده تر است.»

کریم‌پور شیرازی در سرمقاله شماره ۱۴ روزنامه شورش خود می‌نویسد: «... ما با خون خود، لانه جاسوسان اجانب را شستشو می‌کنیم، اراده آهنین مصدق اراده ۱۸ میلیون ملت غیور و محروم ماست.»

روزنامه‌ی «شورش» ۷۱ شماره منتشر شده بود که توقیف شد، پس از مدتی دوباره از ۵ اردیبهشت ۱۳۳۲ انتشار این روزنامه از سر گرفته شد. انتشار «شورش» از آن پس نیز تا کودتای ۲۸ مرداد۳۲ ادامه یافت. آخرین شماره «شورش» یعنی شماره‌ی ۸۸ در ۲۴ مرداد۱۳۳۲ ـ چهار روز پیش از کودتا ـ منتشر شد.

رابطه با مصدق

کریم‌پور شیرازی از طرفداران و فاداران به دکتر مصدق بود؛ او عارفانه مصدق را دوست داشت و تا به آخر از دکتر مصدق حمایت کرد.

کریم‌پور شیرازی در روزنامه‌ی «شورش» شعری خطاب به یاران نیمه‌راه مصدق که او را تنها گذاشتند نوشت:

دلم به پاکی دامان غنچه می سوزد که بلبلان همه مستند و باغبان تنهاست.

حسین شاه حسینی از اعضای نهضت ملی در مورد کریم‌پور شیرازی می‌نویسد:

«مصدق واقعاً عارفانه او را دوست داشت. در ۲۶ مرداد ۳۲ به لحاظ مقالات تندی که علیه شاه نوشته بود، دولت دستور توقیف شورش را داده بود ولی ذره‌ای علاقه و ارادتش نسبت به او کاسته نشد.»

در خصوص شکنجه‌هایی که کریم‌پور شیرازی تحمل کرده آمده است:

« میزان شکنجه‌هایی که بر وی اعمال گردید از آنچه بر تمام زندانیان دیگر رفت شدیدتر و دردناک‌تر بود تا جاییکه در مدت ۶ ماه موهایش سفید شد. یکی از شکنجه‌های رایج گذاشتن پالان خر بر روی وی توسط سربازان و وادار کردن او به راه رفتن و ادرار کردن بر روی وی بود.»

محمدعلی سفری در خصوص کریم‌پور شیرازی می‌نویسد:

شورش در دوران حکومت ملی دکتر مصدق، در واقع افشاگر بسیاری از توطئه های ضد مردمی درباریان و کارشکنان نهضت ملی بود و کریمپور براستی جان خودش را بر سر افشای توطئه گران گذاشت.

مواضع سیاسی

کریم‌پور شیرازی بصورت علنی با دربار به مخالف برخاست.

کریم‌پور شیراز انتقادات تند و تیزی خطاب متوجه دربار می‌کرد، وی در یک مقاله انتقادی نوشت:‌

«مردم می گویند اشرف چه حق دارد که در تمام شئون مملکت دخالت کرده و با مقدرات و حیثیت یک ملت کهنسال بازی کند. مردم می گویند این پولهایی را که اشرف بنام سازمان شاهنشاهی از مردم کور و کچل، تراخمی و بی سواد این مملکت فقیر و بدبخت می گیرد به چه مصرفی می رساند.

… مردم می گویند چرا خواهر شاه در امور قضائیه، مقننه و اجرائی این مملکت دخالت نا مشروع می کند. چرا خواهر شاه دادستان تهران را احضار کرده و نسبت به توقیف ملک افضلی جنایتکار و آدم کش اعتراض کرده و دستور تعویض بازپرس را می دهد.

چرا باید یک نفر مفتخور نالایق بنام همسری خواهر شاه دربار سلطنتی یک مملکت تاریخی را ملعبه عیاشی و خوش گذرانی خود قرار دهد…شاه اگر با طرد اشرف، فاطمه و احمد شفیق عرب و هیلر آمریکایی افکار عمومی را تسکین ندهد، عاصیان جان به لب آمده و کارد به استخوان رسیده، ناچار خواهند شد برای حفظ استقلال و آبروی ایران کاری بکنند که ملت قهرمان و بزرگ فرانسه با دربار و لوئی شانزدهم کردند. حال خود دانید با آتش و قهر و نفرت مردم.»

با انتشار این مقاله که موجب خشم دربار شد، روزنامه‌ی «شورش» توقیف شد. پس از توقیف این روزنامه کریم‌پور شیرازی تهران را ترک کرد، مدتی بعد به تهران بارگشت و در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۳۲ شماره‌ی ۷۲ «شورش» را منتشر کرد. بعد از انتشار این مقاله، کریم‌پور شیرازی نامه‌ی تهدید‌آمیزی از جانب دربار دریافت کرد که این نامه در روزنامه‌ی شورش کلیشه کرد:

«... ای مدیر روزنامه شورش! بدان و آگاه باش که اگر دست از مبارزه با اشرف پهلوی بر نداری، عاقبت وخیمی در پیش داری، دیدی که چگونه محمد مسعود می‌خواست علیه ما مبارزه کند، به حیات او خاتمه دادیم و باز هم می‌گوئیم، اگر دست از مبارزه با ما بر نداری در همین روزها منتظر سرنوشت مسعود باش....»

کریم‌پور شیرازی پس از ۳۰ تیر ۱۳۳۱ که حکومت شاه تعدادی از مردم را کشته بود، لبه‌‌ی تیز شمشیر انتقاد را متوجه دربار ساخت و نوشت:

«من نمی دانم مادر و خواهران و برادران شاه دیگر از جان مردم مفلوک و گرسنه و بی چیز چه می خواهند؟ سی سال تمام خون مردم را مانند زالو مکیدند، مردم بیگناه و شریف را در سیاهچال ها ی زندان انداختند ، املاک و اموال مردم را بزور از آنان گرفتند ، ناموس دختران و زنان ملت را بزور لکه دار و آلوده ساختند ، تمام دارایی و پول ملت را به بانکهای خارجی سپردند. شاه، شعبان بی مخ، عشقی، پری غفاری و دزدان دیگر از مردم محروم و گرسنه ایران چه می خواهند؟»

در تاریخ ۲۵ مردادماه ۱۳۳۲ کریم‌پور شیرازی درمورد فرار چنین نوشت:‌

«نگذارید جاسوس به فلسطین فرار کند. در نتیجه شکستی که به شاه وارد آمد و در میان ملت حتی در بین طرفداران معدود خود مفتضح گردید قصد دارد خود را از سیاست که بویی از آن نبرده دور سازد، عجالتاً می خواهد مسافرتی به کشور اندونزی نماید پس از بازگشت از اندونزی کوشش خواهد کرد به عراق مسافرت کرده و در آنجا متوقف گردد. لیکن به موجب اطلاعاتی که از بغداد واصل شده ملت بیدار عراق و مراجع تقلید با رفتن وی مخالفند و اجازه نمی دهند چنین عنصر خائن و پستی که جز گردآوردن پول هنری ندارد به عراق بیاید لیکن انگلیس ها قصد دارند او را به فلسطین برده و برای روزهای آینده ذخیره نگه دارند.»

دستگیری و سوزاندن

فردای آن شب ، از افراد بیرون زندان کسی ندانست که آن شب ، در زندان لشگر دو زرهی چه گذشته است.. تنها همین را فهمیدند که روزنامه های تهران خبر از آتش گرفتن کریمپور شیرازی دادند.)) (۲)

آری او را سوزاندند و کشتند. ((دکتر میرحقانی پزشک قانونی وقت که از او معاینه کرده ـ به خبرنگار کیهان چنین می گوید :

« مقارن ساعت ۶ بعد از ظهر به من اطلاع دادند که کریمپور شیرازی فوت کرده است من بلافاصله در بیمارستان شماره یک ارتش حضور یافتم . کریمپور در ساعت چهار و نیم بعد از ظهر فوت کرده بود، بر اثر معاینه ای که نمودم مشاهده شد چهار پنجم بدن او سوخته است ، سراسر بدن او بجز یک قسمت از پشتش و پاهای او تا نزدیک قوزک بکلی سوخته ، بطوریکه اظهار می شد کریمپور علاوه بر کهنه ای که آغشته به نفت کرده بود قسمتی از لباسهای خود را نیز به نفت آلوده کرده بود و در نتیجه قسمت زیادی از بدنش سوخته بود. جل الخالق.)) (۲)

او بعد از  درج مطلب بالا در روزنامه شورش دستگیر شد و بطور غیر قانونی در دادگاه نظامی ارتش محاکمه شد. کریم پور پیش از کودتا نیز چند ماه را در زندان گذرانده بود. در برخی مطالب مخالفان نوشته شده‌است که «میزان شکنجه‌هایی که بر وی اعمال گردید از آنچه بر تمام زندانیان دیگر رفت شدیدتر و دردناک‌تر بود تا جایی که در مدت ۶ ماه موهایش سفید شد. یکی از شکنجه‌های رایج گذاشتن پالان خر بر روی وی توسط سربازان و وادار کردن او به راه رفتن و ادرار کردن بر روی وی بود.»

کریم پور شیرازی ساعت ۳ بامداد روز دوشنبه ۱۷ اسفندماه ۱۳۳۲ در میان شعله های آتش سوخت ساعت ده صبح به بیمارستان برده شد و ساعت ۴ بعد از ظهر همان روز، خبر درگذشت او منتشر شد. اما پس از آن در میان مخالفان حکومت شاه این خبر دهان به دهان نقل شد که: «به دستور اشرف، ابتدا کریم پور را با گلوله زدند و سپس پیکر نیمه‌جانش را آتش زدند و او را در میان شعله های آتش سوزاندند و بدین ترتیب، دست به انتقامجویی از نیش قلم یک روزنامه نگار زدند.»

گفته های شعبان جعفری

شعبان جعفری سردسته اوباش هوادار سلطنت در مصاحبه با هما سرشار پیرامون چگونگی به قتل رساندن کریم پور می‌گوید: «این جور که ما اون موقع شنفتیم، اینو دوباره می‌گیرن و در لشکر ۲ زرهی میندازنش زندان. اون وقت برای این که تنبیهش کنن، روزا از تو زندان می‌آوردنش بیرون. سربازا یه پالون می‌ذاشتن روش. یه سیخونکم بهش می‌زدن. یه نفرم سوارش می‌کردن. بعد تو زندان مجرّد بود گویا تو همون زندون از بین می‌برنش دیگه. لحاف محاف میندازن تو سلولش. نفت روش می‌ریزن و آتیشش می‌زنن.»