سعید امامی

سعید امامی
سعید امامی
زادروز	۲۴ دی ۱۳۳۶ شیراز
درگذشت	۲۹ خرداد ۱۳۷۸ زندان اوین
محل زندگی	تهران
تبار	ایرانی
تابعیت	ایران
تحصیلات	دانشجوی هوا فضا در آمریکا
سال‌های فعالیت	۱۳۵۸ تا۱۳۷۸
شناخته‌شده برای	مردم ایران
نقش‌های برجسته	معاونت امنیت وزارت اطلاعات / شرکت در قتل‌های زنجیره‌ای
دین	اسلام
همسر	فهیمه دری نوگورانی
فرزندان	مهدی
والدین	علی‌اکبر امامی و همارخ اعتماد

سعید امامی (اسلامی)، یکی از چهره‌های امنیتی و تأثیرگذار وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران، نامی است که با یکی از تاریک‌ترین فصل‌های تاریخ معاصر این کشور، یعنی قتل‌های زنجیره‌ای، پیوند خورده‌است. او به‌عنوان معاون امنیت وزارت اطلاعات در دهه ۱۳۷۰، نقشی کلیدی در هدایت سرکوب مخالفان و روشنفکران ایفا کرد. قتل‌های زنجیره‌ای که به‌عنوان پروژه‌ای سازمان‌یافته برای حذف فیزیکی منتقدان حکومت طراحی شد، با نام او گره خورده و از زوایای مختلفی مورد تحلیل قرار گرفته‌است. مرگ مشکوک سعید امامی در زندان نیز بر ابهامات این پرونده افزود و نقش او در بسیاری از ترورها و عملیات‌های امنیتی همچنان موضوعی جنجالی است. سعید امامی با نام اصلی سعید اسلامی در سال ۱۳۳۶ در شیراز متولد شد. او در خانواده‌ای مرفه و غیر مذهبی به دنیا آمد و تحصیلات اولیه خود را در این شهر به پایان رساند. پدر و مادرش از افراد سنت‌گرای جامعه بودند که نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت او ایفا کرد. پس از پایان دوران متوسطه، سعید امامی برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و در رشته مهندسی متالورژی تحصیلات خود را پی گرفت. او در زمان حضورش در آمریکا، به انجمن‌های اسلامی دانشجویان ایرانی پیوست و با شبکه‌هایی که از جمهوری اسلامی حمایت می‌کردند، ارتباط برقرار کرد. این فعالیت‌ها سبب شد تا پس از بازگشت به ایران، به‌سرعت جذب نهادهای اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی شود. سعید امامی پس از بازگشت به ایران و پس از تأسیس وزارت اطلاعات در سال ۱۳۶۳، به این وزارتخانه پیوست. او به‌سرعت توانست با نشان دادن وفاداری و مهارت‌های خود در زمینه‌های اطلاعاتی، به یکی از مقامات ارشد این وزارتخانه تبدیل شود. از مهم‌ترین وظایف او، نظارت بر عملیات‌های اطلاعاتی و امنیتی علیه مخالفان داخلی و خارجی جمهوری اسلامی بود. قتل‌های زنجیره‌ای که در دهه ۱۳۷۰ رخ داد، به‌عنوان پروژه‌ای امنیتی برای حذف مخالفان سیاسی و روشنفکران مطرح شد. سعید امامی یکی از طراحان و هدایت‌کنندگان این پروژه بود. قتل‌هایی نظیر ترور داریوش و پروانه فروهر، محمدجعفر پوینده و محمد مختاری، به‌طور مستقیم به دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی مرتبط بود. این قتل‌ها با هدف ارعاب جامعه و تقویت کنترل سیاسی انجام شدند.

پس از افشای این قتل‌ها، سعید امامی به‌عنوان یکی از متهمان اصلی معرفی شد. نقش او به‌عنوان معاون امنیتی وزارت اطلاعات، زمینه‌ساز اجرای این جنایات بود. سعید امامی به‌عنوان یکی از مقامات ارشد وزارت اطلاعات در دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰، نقش کلیدی در هدایت عملیات‌های برون‌مرزی برای حذف فیزیکی مخالفان ایفا کرد. این اقدامات بخشی از سیاست جمهوری اسلامی برای تقویت اقتدار داخلی و مقابله با مخالفان در صحنه بین‌المللی بود. دادگاه‌ها و اسناد بسیاری در کشورهای مختلف، نقش وزارت اطلاعات ایران، به‌ویژه سعید امامی، را در این ترورها و انفجارها تأیید کرده‌اند. سعید امامی در سال ۱۳۷۸ و در جریان تحقیقات مرتبط با قتل‌های زنجیره‌ای بازداشت شد. اما مدتی بعد، خبر مرگ او در زندان منتشر شد.

سعید امامی زندگی شخصی و خانوادگی

سعید امامی با نام اصلی سعید اسلامی در سال ۱۳۳۶ در شیراز متولد شد. او در خانواده‌ای مرفه و غیر مذهبی به دنیا آمد و تحصیلات اولیه خود را در این شهر به پایان رساند. پدر و مادرش از افراد سنت‌گرای جامعه بودند که نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت او ایفا کرد.

پس از پایان دوران متوسطه، سعید امامی برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و در رشته مهندسی متالورژی تحصیلات خود را پی گرفت. او در زمان حضورش در آمریکا، به انجمن‌های اسلامی دانشجویان ایرانی پیوست و با شبکه‌هایی که از جمهوری اسلامی حمایت می‌کردند، ارتباط برقرار کرد. این فعالیت‌ها سبب شد تا پس از بازگشت به ایران، به‌سرعت جذب نهادهای اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی شود.

زندگی او، مانند بسیاری از مقامات امنیتی، به‌شدت تحت کنترل و نظارت بود. با این حال، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که او فردی بسیار منضبط و وفادار به سیستم امنیتی جمهوری اسلامی بود.

ورود به وزارت اطلاعات و نقش در سرکوب مخالفان

سعید امامی پس از بازگشت به ایران و پس از تأسیس وزارت اطلاعات در سال ۱۳۶۳، به این وزارتخانه پیوست. او به‌سرعت توانست با نشان دادن وفاداری و مهارت‌های خود در زمینه‌های اطلاعاتی، به یکی از مقامات ارشد این وزارتخانه تبدیل شود. از مهم‌ترین وظایف او، نظارت بر عملیات‌های اطلاعاتی و امنیتی علیه مخالفان داخلی و خارجی جمهوری اسلامی بود.

امامی نقش کلیدی در سرکوب مخالفان سیاسی در داخل کشور ایفا کرد. او در طراحی پروژه‌هایی برای شناسایی و حذف مخالفان حکومت نقش داشت و از جمله مجریان طرح‌های بزرگی بود که هدفشان حذف فیزیکی نویسندگان، روشنفکران و فعالان سیاسی منتقد حکومت بود.

نقش سعید امامی در قتل‌های زنجیره‌ای

قتل‌های زنجیره‌ای که در دهه ۱۳۷۰ رخ داد، به‌عنوان پروژه‌ای امنیتی برای حذف مخالفان سیاسی و روشنفکران مطرح شد. سعید امامی یکی از طراحان و هدایت‌کنندگان این پروژه بود. قتل‌هایی نظیر ترور داریوش و پروانه فروهر، محمدجعفر پوینده و محمد مختاری، به‌طور مستقیم به دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی مرتبط بود. این قتل‌ها با هدف ارعاب جامعه و تقویت کنترل سیاسی انجام شدند.

پس از افشای این قتل‌ها، سعید امامی به‌عنوان یکی از متهمان اصلی معرفی شد. نقش او به‌عنوان معاون امنیتی وزارت اطلاعات، زمینه‌ساز اجرای این جنایات بود.

سعید امامی

نام برخی از قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای

داریوش فروهر و پروانه اسکندری (فروهر)

داریوش فروهر، دبیرکل حزب ملت ایران، و همسرش پروانه اسکندری در آبان ۱۳۷۷ در خانه خود در تهران با ضربات چاقو به قتل رسیدند. این قتل به‌شدت افکار عمومی را تکان داد.

محمدجعفر پوینده

نویسنده، مترجم، و عضو کانون نویسندگان ایران که در آذر ۱۳۷۷ به قتل رسید. جسد او در حاشیه تهران پیدا شد. او یکی از فعالان آزادی بیان و مخالف سانسور بود.

محمد مختاری

شاعر، نویسنده، و عضو کانون نویسندگان ایران که در همان سال به قتل رسید. جسد او نیز در اطراف تهران کشف شد. مختاری یکی از حامیان سرسخت آزادی بیان بود.

پیروز دوانی

روزنامه‌نگار و فعال سیاسی که در شهریور ۱۳۷۷ ناپدید شد و گمان می‌رود توسط دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی به قتل رسیده باشد.

مجید شریف

نویسنده و مترجم که در آبان ۱۳۷۷ به قتل رسید. گزارش‌ها حاکی از آن است که او در نتیجه خفگی به قتل رسیده‌است.

دیگر قربانیان احتمالی

علاوه بر این افراد، گزارش‌های متعددی از ترور و ناپدید شدن دیگر روشنفکران، نویسندگان، و فعالان در دهه ۱۳۷۰ وجود دارد که برخی به‌طور مستقیم به قتل‌های زنجیره‌ای نسبت داده شده‌اند.

نقش سعید امامی در ماجراهایی چون انفجار حرم امام رضا و کشتار کشیشان مسیحی، اگرچه به‌طور رسمی توسط مقامات جمهوری اسلامی تأیید نشده‌است، اما در بسیاری از گزارش‌های غیررسمی و تحلیل‌های ناظران سیاسی و مخالفان حکومت، به‌عنوان یکی از طراحان یا هدایت‌کنندگان پشت پرده این وقایع مطرح شده‌است.

سعید امامی در معاونت امنیت وزارت اطلاعات

انفجار حرم امام رضا (۱۳۷۳)

در ۳۰ خرداد ۱۳۷۳، انفجاری مهیب در حرم امام رضا (ع) در مشهد رخ داد که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر و زخمی شدن بیش از ۲۰۰ نفر شد. این حادثه از ابتدا به سازمان مجاهدین خلق ایران نسبت داده شد، اما سال‌ها بعد، شواهد و تحلیل‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد این حادثه ممکن است توسط دستگاه‌های امنیتی جمهوری اسلامی، از جمله وزارت اطلاعات، سازمان‌دهی شده باشد.

علت انفجار حرم امام رضا

انحراف افکار عمومی: بر اساس برخی گزارش‌ها، این انفجار بخشی از یک برنامه گسترده برای سرکوب مخالفان و ایجاد فضایی امنیتی در کشور بود. سعید امامی، به‌عنوان معاون امنیت وزارت اطلاعات، نقش کلیدی در طراحی عملیات‌های روانی و امنیتی داشت. برخی معتقدند این انفجار بهانه‌ای برای تشدید سرکوب علیه مجاهدین خلق و سایر مخالفان بود.

اتهامات ساختگی: برخی بازماندگان و تحلیل‌گران ادعا کرده‌اند که نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی، به‌ویژه تیمی تحت هدایت امامی، این انفجار را به مجاهدین خلق نسبت دادند تا بهانه‌ای برای سرکوب بیشتر ایجاد کنند.

کشتار کشیشان مسیحی (دهه ۱۳۷۰)

در دهه ۱۳۷۰، چندین کشیش برجسته مسیحی در ایران به طرز مشکوکی به قتل رسیدند. مهم‌ترین موارد عبارت‌اند از:

کشیش مهدی دیباج: جسد مهدی دیباج، کشیش کلیساهای جماعت ربانی، که بر اثر ضربه‌های چاقو از پا درآمده بود، در جنگل‌های اطراف تهران پیدا شد.

کشیش هایک هوسپیان‌مهر: رهبر کلیسای جماعت ربانی، که جسد او با آثار شکنجه پیدا شد.

اسقف طاطائوس میکائیلیان: از دیگر قربانیان قتل‌های هدفمند علیه اقلیت‌های مسیحی. اسقف تاتائوس میکائیلیان رئیس شورای پروتستان‌های ایران در ۱۱ تیر ۱۳۷۳ در سن ۶۲ سالگی در مسیر رفتن به دانشگاه تهران، با شلیک گلوله به قتل رسید.

سعید امامی به‌عنوان یک چهره کلیدی در وزارت اطلاعات، به سرکوب اقلیت‌های دینی، از جمله مسیحیان، متهم شده‌است. قتل کشیشان مسیحی بخشی از سیاست کلی جمهوری اسلامی برای کنترل فعالیت‌های مذهبی غیراسلامی و جلوگیری از گسترش مسیحیت در ایران تلقی شده‌است.

طراحی قتل‌ها: برخی گزارش‌ها ادعا می‌کنند که سعید امامی در طراحی و اجرای قتل کشیشان نقش مستقیم داشته‌است. این قتل‌ها به‌عنوان بخشی از پروژه‌ای بزرگ‌تر برای سرکوب آزادی‌های مذهبی و حذف رهبران اقلیت‌های دینی انجام شدند.

نقش سعید امامی در وقایعی مانند انفجار حرم امام رضا و کشتار کشیشان مسیحی، در چارچوب سیاست‌های امنیتی جمهوری اسلامی برای سرکوب مخالفان و ایجاد فضایی پر از رعب و وحشت تحلیل می‌شود. اگرچه این اتهامات به‌طور مستقیم در هیچ محکمه‌ای به اثبات نرسیده‌است، اما شواهد و گزارش‌های غیررسمی بسیاری از جمله شهادت‌های برخی از افراد مرتبط با وزارت اطلاعات، او را به‌عنوان یکی از عوامل پشت پرده این حوادث معرفی کرده‌اند.

نقش سعید امامی در عملیات‌های خارج از کشور

سعید امامی به‌عنوان یکی از مقامات ارشد وزارت اطلاعات در دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰، نقش کلیدی در هدایت عملیات‌های برون‌مرزی برای حذف فیزیکی مخالفان ایفا کرد. این اقدامات بخشی از سیاست جمهوری اسلامی برای تقویت اقتدار داخلی و مقابله با مخالفان در صحنه بین‌المللی بود. دادگاه‌ها و اسناد بسیاری در کشورهای مختلف، نقش وزارت اطلاعات ایران، به‌ویژه سعید امامی، را در این ترورها و انفجارها تأیید کرده‌اند.

یکی از جنجالی‌ترین اقدامات سعید امامی، نقش او در طراحی و اجرای عملیات‌های امنیتی و تروریستی خارج از کشور بود. از جمله این عملیات‌ها می‌توان به ترور شاپور بختیار در پاریس و دکتر کاظم رجوی در سوئیس اشاره کرد. این عملیات‌ها با هدف حذف مخالفان کلیدی جمهوری اسلامی در خارج از کشور انجام شدند.

همچنین، گزارش‌های متعددی از ارتباط او با انفجار مرکز یهودیان در بوئنوس آیرس (آمیا) در سال ۱۹۹۴ منتشر شده‌است. این انفجار که جان ده‌ها نفر را گرفت، با نام دستگاه اطلاعاتی جمهوری اسلامی و افرادی چون سعید امامی گره خورده‌است.

سعید امامی درسال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب

ترورها و انفجارهای خارج از ایران (نقش سعید امامی):

ترور شاپور بختیار (۱۳۷۰، فرانسه)

جزئیات حادثه: شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر حکومت پهلوی، در مرداد ۱۳۷۰ در خانه‌اش در حومه پاریس به‌قتل رسید. دو مهاجم ایرانی او را با ضربات چاقو کشتند.

نقش سعید امامی: به‌عنوان معاون امنیت وزارت اطلاعات، امامی در طراحی و پشتیبانی لجستیکی این ترور نقش داشت. این عملیات با همکاری نزدیک تیم‌های عملیاتی وابسته به وزارت اطلاعات انجام شد.

ترور عبدالرحمن قاسملو (۱۳۶۸، اتریش)

جزئیات حادثه: عبدالرحمان قاسملو، دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران، در جریان مذاکرات با نمایندگان حکومت ایران در وین به ضرب گلوله کشته شد.

نقش سعید امامی: امامی در هماهنگی تیم ترور نقش داشت و این عملیات بخشی از سیاست حذف رهبران اپوزیسیون کُرد بود.

ترور دکتر کاظم رجوی (۱۳۶۹، سوئیس)

• جزئیات حادثه: دکتر کاظم رجوی، برادر مسعود رجوی و نماینده سازمان مجاهدین خلق ایران در امور حقوق بشری، در نزدیکی خانه‌اش در ژنو به ضرب گلوله کشته شد.
• نقش سعید امامی: امامی به‌عنوان یکی از عوامل هماهنگ‌کننده عملیات ترور، تیم‌های اجرایی را برای این حمله هدایت کرد. این عملیات توسط افرادی با گذرنامه‌های دیپلماتیک ایرانی انجام شد.

انفجار مرکز یهودیان آمیا (۱۹۹۴، آرژانتین)

جزئیات حادثه: انفجاری در مرکز یهودیان بوئنوس آیرس (AMIA) رخ داد که منجر به مرگ ۸۵ نفر و زخمی شدن صدها نفر شد.

نقش سعید امامی: گزارش‌های اطلاعاتی آرژانتین و اسرائیل حاکی از آن است که سعید امامی در طراحی و هماهنگی این حمله نقش داشت. حزب‌الله لبنان به‌عنوان مجری عملیات، از پشتیبانی وزارت اطلاعات ایران بهره‌مند بود.

سعید امامی و قتل‌های زنجیره‌ای

ترور صادق شرفکندی (۱۳۷۱، آلمان - رستوران میکونوس)

جزئیات حادثه: شرفکندی، دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران، به همراه سه تن از همراهانش در رستوران میکونوس برلین به ضرب گلوله کشته شد.

نقش سعید امامی: او در برنامه‌ریزی و اجرای این عملیات دخیل بود. دادگاه میکونوس بعداً ارتباط وزارت اطلاعات ایران، به‌ویژه سعید امامی و علی فلاحیان، را در این قتل تأیید کرد.

سی سالگی ترور میکونوس؛ از آغاز جنایت تا حکم دادگاه – DW – ۱۴۰۱/۶/۲۴

تلاش برای ترور سلمان رشدی (۱۳۶۸، انگلستان)

جزئیات حادثه: پس از فتوای روح‌الله خمینی برای قتل سلمان رشدی، نویسنده کتاب «آیات شیطانی»، تلاش‌هایی برای اجرای این فتوا آغاز شد.

نقش سعید امامی: او در طراحی عملیات‌های امنیتی برای هدف قرار دادن رشدی نقش داشت و از عوامل مرتبط با شبکه‌های برون‌مرزی استفاده کرد.

ترور مخالفان ناشناس در کشورهای مختلف

جزئیات حادثه: در دهه ۱۳۷۰، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی چندین عملیات ترور در کشورهای مختلف علیه مخالفان گمنام یا کمتر شناخته‌شده انجام داد.

نقش سعید امامی: او مسئول مستقیم طراحی و نظارت بر این عملیات‌ها بود. گزارش‌هایی حاکی از فعالیت تیم‌های عملیاتی ایران در ترکیه، پاکستان، و کشورهای عربی است.

مرگ سعید امامی

سعید امامی، از مقامات ارشد وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی و متهم اصلی پرونده قتل‌های زنجیره‌ای، در ۲۹ خرداد ۱۳۷۸ به طرز مشکوکی درگذشت. بر اساس روایت رسمی، او در زندان اوین با خوردن «داروی نظافت» خودکشی کرد. این روایت از همان ابتدا با تردیدهای گسترده‌ای روبه‌رو شد، چرا که برخی کارشناسان و تحلیل‌گران این مرگ را اقدامی عمدی برای جلوگیری از افشای اسرار قتل‌های زنجیره‌ای و نقش سایر مقامات ارشد وزارت اطلاعات دانستند. سعید امامی در آن زمان در بازداشت به سر می‌برد و تحت بازجویی قرار داشت، اما ادعای خودکشی او با شیوه‌ای غیرمعمول، به شایعات و گمانه‌زنی‌ها درباره قتل او دامن زد.

از جمله افرادی که به مشکوک بودن مرگ امامی اشاره کردند، اکبر خوش‌کوشک، از نیروهای سابق وزارت اطلاعات، بود. او در مصاحبه‌ای مدعی شد که سعید امامی نه‌تنها در قتل‌های زنجیره‌ای نقشی نداشته، بلکه تحت شکنجه و در بیمارستان فجر به قتل رسیده‌است. این اظهارات، ادعای رسمی خودکشی را به چالش کشید و باعث گسترش فرضیه‌ای شد مبنی بر اینکه امامی قربانی یک «پاکسازی داخلی» در وزارت اطلاعات شده‌است. (

مراسم خاکسپاری سعید امامی نیز خود حاشیه‌برانگیز بود. در این مراسم که با حضور چهره‌هایی چون روح‌الله حسینیان برگزار شد، خانواده و همفکران او وی را «شهید» نامیدند و مدعی شدند که امامی قربانی سیاست‌ورزی‌های داخلی حکومت شده‌است. این ادعاها باعث شکاف بیشتری میان جریان‌های مختلف حکومتی و امنیتی شد. (

مرگ مشکوک سعید امامی، نه‌تنها از ابهامات پرونده قتل‌های زنجیره‌ای نکاست، بلکه بر پیچیدگی‌های این پرونده افزود. مخالفان حکومت این مرگ را نشانه‌ای از حذف شاهدان کلیدی در وزارت اطلاعات دانسته و آن را بخشی از تلاش‌های حکومت برای پنهان کردن ابعاد کامل جنایات قتل‌های زنجیره‌ای می‌دانند. با گذشت بیش از دو دهه، همچنان جزئیات دقیق مرگ او و ارتباط آن با مسائل داخلی وزارت اطلاعات نامشخص است و این موضوع به یکی از نقاط تاریک تاریخ امنیتی جمهوری اسلامی تبدیل شده‌است.