سید محمد حسین‌زاده حجازی

سید محمد حسین‌زاده حجازی، (زاده‌ی اول بهمن ۱۳۳۵ در اصفهان – درگذشته ۲۹ فروردین ۱۴۰۰) از فرماندهان بلندپایه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود که در حوزه‌های نظامی و سیاسی پس از سال ۱۳۵۷ فعال بود. فعالیت‌های او شامل حضور در عملیاتهای نظامی متعدد و تصدی مسئولیت‌های کلان در ساختار سپاه می‌شد. وی توسط اتحادیه اروپا به دلیل نقش در نقض حقوق بشر تحریم شده بود. هم‌چنین او را به عنوان «پدر موشکی حزب الله لبنان» هم معرفی کرده‌اند. مرگ وی به‌طور رسمی بر اثر مشکلات قلبی اعلام شد. مقامات رژیم ایران نیز پیام‌های تسلیت خود را بر اساس «ارتحال» و «درگذشت» وی منتشر کردند؛ اما بعدها از «شهادت» وی سخن گفتند و با همین عنوان به گور سپرده شد. درباره علت دقیق مرگ او گمانه‌زنی‌ها و ابهام‌هایی وجود دارد که از ترور تا مرگ بر اثر عوارض شیمیایی و یا تبعات بیماری کووید را در بر می‌گیرد.

محمد حجازی سید محمد حسین زاده
زادروز	۱ بهمن ۱۳۳۵ خورشیدی اصفهان
درگذشت	۲۹ فروردین ۱۴۰۰ خورشیدی
علت مرگ	مشکوک
تحصیلات	دیپلم دبیرستان
پیشه	عضو سپاه پاسداران
سال‌های فعالیت	از ۱۳۵۸ تا پایان عمر
شناخته‌شده برای	سرکوب جنبش‌های اعتراضی مردم ایران
منصب	فرمانده بسیج / رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران

زندگی‌نامه محمد حسین‌زاده حجازی

سید محمد حسین‌زاده حجازی در سال ۱۳۳۵ در اصفهان متولد شد. تحصیلات رسمی را تا دریافت دیپلم دبیرستان ادامه داد؛ اما پس از آن در دانشگاه مخصوص پاسداران در رژیم ایران (دانشگاه امام حسین) مدرک دکترا در رشته‌ی «مدیریت استراتژیک» به وی داده شد. حجازی هم‌چنین با وجود انتصاب به فرماندهی در نیروهای نظامی و شبه نظامی سپاه و بسیج، در عین حال به عنوان «عضو هیئت علمی» دانشگاه امام حسین نیز معرفی شده است.

پاسدار حجازی پیش از انقلاب ضد سلطنتی هیچ‌گونه فعالیت قابل توجهی نداشت؛ اما پس از سال ۱۳۵۷، فعالیت نظامی خود را با پیوستن به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آغاز کرد و در سرکوب خیزش‌های مردمی مناطق مختلف ایران، از جمله کردستان و آذربایجان غربی، حضور فعال داشت.

او در جریان جنگ ایران و عراق در گرد‌آوری جوانان بی‌تجربه و اعزام آن‌ها تحت عنوان «بسیجی» به جبهه‌های جنگ هشت ساله با عراق فعالیت داشت و با این فعالیت‌ها موفق به دست‌یابی به موقعیت فرماندهی و یا سمت‌های متعددی به عنوان جانشین فرمانده در قرارگاه‌ها و مناطق عملیاتی شده بود. معاونت فرماندهی منطقه ۴ و معاونت فرماندهی قرارگاه عملیاتی سلمان در این شمار است.

پس از سال‌های جنگ نیز مهمترین مسئولیت شناخته‌شده‌ی او فرماندهی بسیج به عنوان نیروی اصلی سرکوب شهری بود که به‌همین دلیل هم تحت تحریم اتحادیه اروپا قرار گرفت.

وی در ۲۰ اسفند ۷۶ از سوی علی خامنه‌ای به سمت فرماندهی بسیج منصوب شد؛ سپس در سال ۸۶ به ریاست ستاد مشترک سپاه پاسداران رسید و چند ماه پس از آن به عنوان جانشین فرمانده سپاه (محمد علی جعفری) معرفی گردید. در تاریخ ۲۲ تیر ۸۷ با حفظ سمت پیشین، به عنوان جانشین قرارگاه ثارالله معرفی گردید که فرمانده آن هم باز همین محمد علی جعفری بود.

حجازی از سال‌ ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ به عنوان معاون آماد، پشتیبانی و تحقیقات صنعتی ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد.

پاسدار محمد حجازی همچنین مدتی فرمانده سپاه در لبنان بود و در عملیات‌های منطقه‌ای سپاه قدس هم نقش آفرینی داشت. از دی ماه ۱۳۹۸ طی حکمی از سوی پاسدار حسین سلامی، به عنوان جانشین فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران معرفی شد و تا زمان مرگش در همین سمت باقی ماند.

جدول مسئولیت‌های نظامی و سیاسی

بازه زمانی	سمتها و مسئولیتها
سال ۱۳۵۸	پیوستن به سپاه و فعالیت سرکوب‌گرانه علیه مردم در مناطق کردستان و آذربایجان غربی
زمان جنگ ایران و عراق	مسئولیت سازماندهی و اعزام نیرو به جبهه‌های جنگ؛ جانشینی در قرارگاه قدس و سایر قرارگاه‌ها
۱۳۷۶ تا ۱۳۸۶	فرماندهی نیروی سرکوب‌گر بسیج
۱۳۸۶ تا ۱۳۸۷	معاون هماهنگ کننده سپاه؛ رئیس ستاد مشترک سپاه
۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸	جانشین فرمانده کل سپاه
تیر ۱۳۸۷	جانشین قرارگاه ثارالله و فرمانده نیروهای سرکوب در تهران در اعتراضات مردمی پس از انتخابات ۱۳۸۸
۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳	معاون آماد و پشتیبانی و تحقیقات صنعتی ستاد کل نیروهای مسلح
دی ۱۳۹۸ تا فروردین ۱۴۰۰	جانشین فرمانده نیروی قدس سپاه

تحریم‌های اتحادیه اروپا

تشکیک در علت مرگ حجازی

در اکتبر ۲۰۱۱، اتحادیه اروپا محمد حسین‌زاده حجازی را به دلیل موارد مرتبط با نقض حقوق بشر تحت تحریم قرار داد. تحریم‌ها شامل منع ورود به خاک کشورهای عضو و مسدود شدن دارایی‌های احتمالی وی در این اتحادیه بود. اتحادیه اروپا نقش وی در محدودیت‌ها و سرکوب اعتراضات در ایران را دلیل این اقدام اعلام کرد. این تحریم‌ها در قالب بسته تحریم‌های گسترده‌تر علیه برخی مسئولان رژیم ایران اعمال شد.

گمانه‌زنی‌ها درباره علت مرگ

اطلاعیه رسمی سپاه پاسداران حاکی است که محمد حجازی در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۴۰۰ بر اثر مشکلات قلبی درگذشته است. با این حال، سخنگوی سپاه در اظهاراتی اعلام کرد که علت مرگ ناشی از عوارض جراحات شیمیایی زمان جنگ بوده که سال‌ها بر سلامت وی اثر گذاشته بوده است. برخی گزارش‌ها حاکی از ابتلای وی به بیماری کووید-۱۹ در ماه‌های قبل از مرگ است که البته بهبود یافته بود.

از سوی دیگر یکی از وابستگان حکومتی به نام «محمد مهدی همت» (فرزند ابراهیم همت) در پستی در توئیتر اعلام کرد که علت مرگ پاسدار محمد حجازی «عارضه قلبی نبوده و نیست» و با «شهید» خواندن او، حجازی را «سرباز»ی خواند که «فدا»ی ولی فقیه شده است. این تناقض‌ها منجر به بروز ابهامات و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره علت دقیق مرگ وی شده است.