قرارگاه ثارالله

محدوده‌ی مرکزی فرماندهی قرارگاه ثارالله تهران در خیابان سئول، ضلع جنوبی باشگاه انقلاب

قرارگاه ثارالله، مهم‌ترین قرارگاه امنیتی - شهری سپاه پاسداران و مسئول سرکوب ناآرامی‌ها و کنترل فوران‌های اجتماعی و قیام‌های مردمی در پایتخت و سایر شهرهای استان تهران است که در سال ۱۳۷۱ به فرمان شخص علی خامنه‌ای و توسط پاسدار رحیم صفوی تاسیس شد. فرمانده آن، جانشین فرمانده سپاه و به‌ نوعی فرماندار نظامی تهران است. در شرایط بحرانی با تصویب شورای عالی امنیت ملی، این قرارگاه وظیفه سرکوب اعتراضات پایتخت را برعهده دارد. مرکز فرماندهی آن در خیابان سئول تهران قرار دارد. این قرارگاه در سرکوب تمامی اعتراضات سال‌های دهه‌ی ۷۰، ۸۰، ۹۰ و هم‌چنین اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ نقش کلیدی داشت به نحوی که فرمانده وقت این قرارگاه، پاسدار حسین نجات، به دلیل نقش‌اش در نقض حقوق بشر توسط وزارت خزانه‌داری امریکا هدف تحریم قرار گرفت. قرارگاه ثارالله از طریق زیرمجموعه‌هایی مانند سپاه محمد رسول‌الله، بسیج و گردان‌های امنیتی مانند عاشورا و الزهرا عمل می‌کند؛ همچنین، بازداشت، بازجویی و شکنجه متهمان در زندان اوین و شناسایی تهدیدات نرم از دیگر فعالیت‌های آن است. این قرارگاه در ۲ تیرماه ۱۴۰۴ هدف حمله هوایی اسرائیل قرار گرفت.

اهمیت و وظایف قرارگاه ثارالله

قرارگاه ثارالله، مهم‌ترین قرارگاه عملیات شهری - امنیتی سپاه در کشور محسوب می‌شود. این قرارگاه وظیفه سرکوب ناآرامی‌های اجتماعی و کنترل دیگر شهرهای استان تهران را برعهده دارد، در حقیقت فرمانده این قرارگاه، فرماندار نظامی تهران است.

تاریخچه و چگونگی تاسیس

علی خامنه‌ای در سال ۱۳۶۹ تاکید کرد که حفاظت تهران بر عهده‌ی سپاه پاسداران است، سپس در سال ۱۳۷۱ رسما فرمان تشکیل این قرارگاه را صادر کرد.

ساختار فرماندهی

از ابتدای تشکیل این قرارگاه، جانشین فرمانده سپاه به عنوان فرمانده قرارگاه ثارالله منصوب شد. این رویه به طور معمول حفظ شده است؛ اما خبرگزاری‌های رسمی وابسته به نهادهای نظامی رژیم ایران تاکید دارند که «در حقیقت فرمانده این قرارگاه، فرمانده کل سپاه است.»

مسئولیت‌های قرارگاه ثارالله

قرارگاه ثارالله در صورت بروز بحران به تشخیص شورای عالی امنیت ملی و تصویب ولی فقیه، مسئولیت سرکوب اعتراضات در شهر تهران را برعهده‌ دارد، ولی در شرایط عادی این مسئولیت برعهده نیروی انتظامی است.

استقرار فرماندهی و نهادهای وابسته و پیوسته

ساختمان باکری در قرارگاه ثارالله

مرکز فرماندهی قرارگاه ثارالله در خیابان سئول تهران، تقاطع نیایش و ضلع جنوبی باشگاه انقلاب واقع است. در این مجموعه ساختمان‌های فرماندهی مرکزی قرارگاه ثارالله، بخش اداری و نیرویی قرارگاه، و معاونت اطلاعات قرارگاه ثارالله متمرکز شده است؛ علاوه بر این، مرکز بسیج (به عنوان بازوی نیرویی متشکل از چماقداران و لباس‌شخصی‌ها) نیز در کنار همین مجموعه است. هم‌چنین نهادهای مختلف سپاه مانند «بنیاد رسانه‌ای بیان» و «شبکه رسانه‌ای افق» و «بنیاد برکت» و «بنیاد تعاون سپاه پاسداران» نیز در همین محدوده متمرکز هستند.

سوابق عملیاتی قرارگاه ثارالله و نقش در سرکوب

پیش از قیام سال ۱۳۸۸ تعیین شرایط ویژه و سپردن سرکوب تظاهرات پایتخت به این قرارگاه سه بار اتفاق افتاد؛ در جریان اعتراض‌های مردمی اسلامشهر در سال ۷۴، اعتراضات دانشجویی و مردمی ۱۸ تیرماه ۱۳۷۸ و شورش‌های خیابانی تیر ماه ۱۳۸۲.

پس از تظاهرات خرداد ۱۳۸۸، به دستور شورای عالی امنیت ملی وظیفه کنترل پایتخت تا دو ماه (از ۲۵ خرداد تا ۲۵ مرداد ۱۳۸۸) بر عهده قرارگاه ثارالله و زیرمجموعه‌اش سپاه محمد رسول‌الله و بسیج گذاشته شد. در جریان اعتراض‌ها، شبه‌نظامیان بسیجی که در کنار ماموران نیروی انتظامی حضور داشتند، تحت فرماندهی سپاه محمد رسول الله بودند. برخی دیگر از منابع، حمله به مردم و دستگیری آنها را به نیروهای لبنانی سپاه قدس (حزب الله لبنان) با فرماندهی قرارگاه ثارالله نسبت می‌دهند.

فعالیت‌های بازجویی و مقابله با مردم معترض

این قرارگاه متهمان بازداشت شده را مستقل از سایر دستگاه‌های اطلاعاتی و نهادهای قضایی در بازداشتگاه‌های خود در زندان اوین بازجویی و شکنجه می‌کرد.

بخش دوم فعالیت‌های این قرارگاه، شناسایی و پیشنهادات تهدیدات نرم اعلام شده است. این مأموریت در قالب جنگ نرم تعریف شده و به طور معمول به بازداشت و بازجویی فعالان مدنی، روزنامه نگاران، فعالان شبکه‌های اجتماعی مجازی،‌ موسیقی، سینما و مد منجر می‌شود.

نهادهای زیرمجموعه و تحت امر یا وابسته

زیرمجموعه‌های این قرارگاه شامل سپاه محمد رسول‌الله متشکل از نیروهای کادر و وظیفه سپاه و گردان‌های عاشورا و ‏الزهرا شامل نیروهای داوطلب مرد و زنی که در قالب بسیج مساجد، ادارات، دانشگاه‌ها، مدارس ‏و ... سازماندهی شده‌اند، می‌باشد.

این قرارگاه از طریق گردان‌های امنیتی مانند گردان‌های امام علی، امام حسین، بیت‌المقدس،‌ عاشورا و الزهرا و یگان امنیتی صاحب‌الزمان، مأموریت‌های سرکوب را انجام می‌دهند. نیروهای این قرارگاه در قالب نیروهای موسوم به لباس شخصی نیز به مأموریت‌های مختلف شناسایی یا عملیاتی اعزام می‌شوند.

ساختمان تخریب شده‌ی باکری در قرارگاه ثارالله پس از بمباران

حمله اسرائیل به قرارگاه ثارالله

این قرارگاه در روز دوم تیرماه ۱۴۰۴ هدف حمله‌ی اسرائیل قرار گرفت و برخی ساختمان‌های آن مانند ساختمان اداری قرارگاه، موسوم به «ساختمان باکری» هدف قرارگرفت. برآورد دقیقی از میزان تخریب و آسیب‌های وارده به مجموعه به صورت عمومی منتشر نشده است.