۸٬۷۶۲
ویرایش
کاربر:Khosro/صفحه تمرین فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
کاربر:Khosro/صفحه تمرین فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۹ آوریل ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۴۱
، ۲۹ آوریل←هم‌افزایی نهادهای مذهبی و نظامی
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، که در ابتدا به‌عنوان یک نیروی نظامی برای حفاظت از انقلاب تأسیس شد، به‌تدریج به یک امپراتوری اقتصادی تبدیل شد که بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران را تحت کنترل دارد. این نهاد، که مستقیماً تحت فرمان رهبر انقلاب فعالیت می‌کند، در حوزه‌های نفت و گاز، مخابرات، ساخت‌وساز، و تجارت خارجی نفوذ گسترده‌ای دارد. فعالیت‌های اقتصادی سپاه، که اغلب بدون نظارت و با استفاده از رانت‌های حکومتی انجام می‌شود، به یکی از مهم‌ترین منابع فساد سیستماتیک تبدیل شده است.<ref name=":6" /> | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، که در ابتدا به‌عنوان یک نیروی نظامی برای حفاظت از انقلاب تأسیس شد، به‌تدریج به یک امپراتوری اقتصادی تبدیل شد که بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران را تحت کنترل دارد. این نهاد، که مستقیماً تحت فرمان رهبر انقلاب فعالیت می‌کند، در حوزه‌های نفت و گاز، مخابرات، ساخت‌وساز، و تجارت خارجی نفوذ گسترده‌ای دارد. فعالیت‌های اقتصادی سپاه، که اغلب بدون نظارت و با استفاده از رانت‌های حکومتی انجام می‌شود، به یکی از مهم‌ترین منابع فساد سیستماتیک تبدیل شده است.<ref name=":6" /> | ||
یکی از نمونه‌های بارز فساد در سپاه، نقش آن در قاچاق کالا و دور زدن تحریم‌ها است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که سپاه از طریق اسکله‌های غیرقانونی و شرکت‌های صوری، میلیاردها دلار از تجارت غیرقانونی به دست آورده است. این درآمدها، که به‌جای سرمایه‌گذاری در توسعه ملی، صرف گسترش نفوذ سیاسی و نظامی سپاه شده، به نابرابری اقتصادی و فقر گسترده در جامعه دامن زده است.<ref name=":7" /> علاوه‌براین، پرونده‌های فساد مالی در بخش‌های دفاعی و امنیتی، مانند اختلاس‌های کلان در [[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی|'''وزارت اطلاعات''']] و شرکت‌های وابسته به سپاه، نشان‌دهنده عمق فساد در این نهاد است.<ref>[https://qjsd.atu.ac.ir/article_14157_1b3e69cbb33ea986e51dbfd24ccc80ad.pdf ریشه‌ها و فرآیندهای ساختاری فساد اقتصادی در ایران - سایت احسان علینی]</ref> | یکی از نمونه‌های بارز فساد در سپاه، نقش آن در قاچاق کالا و دور زدن تحریم‌ها است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که سپاه از طریق اسکله‌های غیرقانونی و شرکت‌های صوری، میلیاردها دلار از تجارت غیرقانونی به دست آورده است. این درآمدها، که به‌جای سرمایه‌گذاری در توسعه ملی، صرف گسترش نفوذ سیاسی و نظامی سپاه شده، به نابرابری اقتصادی و فقر گسترده در جامعه دامن زده است.<ref name=":7" /> علاوه‌براین، پرونده‌های فساد مالی در بخش‌های دفاعی و امنیتی، مانند اختلاس‌های کلان در [[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی|'''وزارت اطلاعات''']] و شرکت‌های وابسته به سپاه، نشان‌دهنده عمق فساد در این نهاد است.<ref name=":8">[https://qjsd.atu.ac.ir/article_14157_1b3e69cbb33ea986e51dbfd24ccc80ad.pdf ریشه‌ها و فرآیندهای ساختاری فساد اقتصادی در ایران - سایت احسان علینی]</ref> | ||
=== هم‌افزایی نهادهای مذهبی و نظامی === | === هم‌افزایی نهادهای مذهبی و نظامی === | ||
هم‌افزایی بین نهادهای مذهبی و نظامی در تقویت فساد سیستماتیک نقش مهمی داشته است. این نهادها، که از حمایت بیت رهبری برخوردارند، از طریق قراردادهای انحصاری، دسترسی به منابع مالی، و معافیت‌های قانونی، به‌طور مشترک اقتصاد ایران را تحت سلطه خود درآورده‌اند. به‌عنوان مثال، پروژه‌های عمرانی بزرگ، مانند ساخت سدها و آزادراه‌ها، اغلب به شرکت‌های وابسته به سپاه و بنیادهای مذهبی واگذار می‌شود، بدون اینکه فرآیند مناقصه شفافی وجود داشته باشد. این همکاری، که تحت نظارت مستقیم مقامات ارشد نظام انجام می‌شود، به توزیع رانت و انباشت ثروت در دست گروه کوچکی از نخبگان منجر شده است. | هم‌افزایی بین نهادهای مذهبی و نظامی در تقویت فساد سیستماتیک نقش مهمی داشته است. این نهادها، که از حمایت بیت رهبری برخوردارند، از طریق قراردادهای انحصاری، دسترسی به منابع مالی، و معافیت‌های قانونی، به‌طور مشترک اقتصاد ایران را تحت سلطه خود درآورده‌اند. به‌عنوان مثال، پروژه‌های عمرانی بزرگ، مانند ساخت سدها و آزادراه‌ها، اغلب به شرکت‌های وابسته به سپاه و بنیادهای مذهبی واگذار می‌شود، بدون اینکه فرآیند مناقصه شفافی وجود داشته باشد. این همکاری، که تحت نظارت مستقیم مقامات ارشد نظام انجام می‌شود، به توزیع رانت و انباشت ثروت در دست گروه کوچکی از نخبگان منجر شده است.<ref name=":9">[https://www.eghtesadnews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7-61/255179-%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%AA-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA ربیعی: فساد در ایران سیستماتیک است - سایت حکومتی اقتصاد نیوز]</ref> | ||
این هم‌افزایی همچنین در سرکوب مخالفان و حفظ ساختار قدرت نقش دارد. نهادهای مذهبی با تأمین مالی پروژه‌های تبلیغاتی و خیریه‌های ظاهری، وجهه نظام را ترمیم می‌کنند، درحالی‌که سپاه با استفاده از منابع مالی خود، مخالفان را سرکوب و وفاداری نیروهای نظامی را تضمین می‌کند. این چرخه، که فساد را به ابزاری برای بقای نظام تبدیل کرده، نشان‌دهنده عمق نهادینه شدن فساد در جمهوری اسلامی است. | این هم‌افزایی همچنین در سرکوب مخالفان و حفظ ساختار قدرت نقش دارد. نهادهای مذهبی با تأمین مالی پروژه‌های تبلیغاتی و خیریه‌های ظاهری، وجهه نظام را ترمیم می‌کنند، درحالی‌که سپاه با استفاده از منابع مالی خود، مخالفان را سرکوب و وفاداری نیروهای نظامی را تضمین می‌کند. این چرخه، که فساد را به ابزاری برای بقای نظام تبدیل کرده، نشان‌دهنده عمق نهادینه شدن فساد در جمهوری اسلامی است.<ref name=":10">[https://article.mojahedin.org/i/%D9%81%D9%82%D8%B1-%DB%B3%DB%B0%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C فقر ۳۰میلیون ایرانی: آیینه غارتگری و فساد ساختاری - سایت مجاهدین خلق ایران]</ref> | ||
== مکانیسم‌های اقتصادی فساد سیستماتیک == | == مکانیسم‌های اقتصادی فساد سیستماتیک == | ||
=== خصوصی‌سازی غیرشفاف و واگذاری رانت === | === خصوصی‌سازی غیرشفاف و واگذاری رانت === | ||
یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌های تقویت فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی، فرآیند خصوصی‌سازی غیرشفاف است که از دهه ۱۳۸۰ به بعد شدت گرفت. پس از اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی و اصل ۴۴ قانون اساسی، که به ظاهر برای کاهش نقش دولت در اقتصاد طراحی شده بود، شرکت‌های دولتی به نهادهای نظامی، بنیادهای مذهبی، و افراد نزدیک به حاکمیت واگذار شدند. این واگذاری‌ها، که اغلب بدون مناقصه عمومی و با قیمت‌های غیرواقعی انجام می‌شد، به توزیع گسترده رانت و انباشت ثروت در دست گروه کوچکی از نخبگان منجر شد. به‌عنوان مثال، واگذاری شرکت‌های بزرگ مانند مخابرات ایران و پتروشیمی‌ها به نهادهای وابسته به سپاه پاسداران و بنیادهای مذهبی، بدون نظارت مستقل، نمونه‌ای از این فرآیند است. | یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌های تقویت فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی، فرآیند خصوصی‌سازی غیرشفاف است که از دهه ۱۳۸۰ به بعد شدت گرفت. پس از اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی و اصل ۴۴ قانون اساسی، که به ظاهر برای کاهش نقش دولت در اقتصاد طراحی شده بود، شرکت‌های دولتی به نهادهای نظامی، بنیادهای مذهبی، و افراد نزدیک به حاکمیت واگذار شدند. این واگذاری‌ها، که اغلب بدون مناقصه عمومی و با قیمت‌های غیرواقعی انجام می‌شد، به توزیع گسترده رانت و انباشت ثروت در دست گروه کوچکی از نخبگان منجر شد. به‌عنوان مثال، واگذاری شرکت‌های بزرگ مانند مخابرات ایران و پتروشیمی‌ها به نهادهای وابسته به سپاه پاسداران و بنیادهای مذهبی، بدون نظارت مستقل، نمونه‌ای از این فرآیند است.<ref name=":0" /> | ||
این خصوصی‌سازی‌های صوری نه‌تنها به بهبود کارایی اقتصادی منجر نشد، بلکه به دلیل نبود شفافیت و نظارت، به افزایش فساد مالی دامن زد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از این شرکت‌ها پس از واگذاری، با مشکلات مالی مواجه شدند یا به ابزاری برای پول‌شویی و انتقال ثروت به خارج از کشور تبدیل شدند. این روند، که تحت نظارت مستقیم مقامات ارشد نظام انجام می‌شد، نشان‌دهنده نقش عمدی ساختارهای حکومتی در تقویت فساد است. | این خصوصی‌سازی‌های صوری نه‌تنها به بهبود کارایی اقتصادی منجر نشد، بلکه به دلیل نبود شفافیت و نظارت، به افزایش فساد مالی دامن زد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از این شرکت‌ها پس از واگذاری، با مشکلات مالی مواجه شدند یا به ابزاری برای پول‌شویی و انتقال ثروت به خارج از کشور تبدیل شدند. این روند، که تحت نظارت مستقیم مقامات ارشد نظام انجام می‌شد، نشان‌دهنده نقش عمدی ساختارهای حکومتی در تقویت فساد است.<ref name=":1" /> | ||
=== تخصیص ارز ترجیحی و سوءاستفاده‌های کلان === | === تخصیص ارز ترجیحی و سوءاستفاده‌های کلان === | ||
تخصیص ارز ترجیحی (ارز با نرخ پایین‌تر از بازار) یکی دیگر از مکانیسم‌های اصلی فساد اقتصادی در ایران است. این سیاست، که به‌ظاهر برای حمایت از واردات کالاهای اساسی و کمک به اقشار کم‌درآمد طراحی شده بود، به ابزاری برای رانت‌خواری و چپاول منابع ملی تبدیل شد. شرکت‌های وابسته به نهادهای حکومتی، با دسترسی به ارز ترجیحی، مقادیر هنگفتی ارز دولتی دریافت کردند، اما اغلب این ارز صرف واردات کالاهای غیرضروری یا فروش در بازار آزاد شد. | تخصیص ارز ترجیحی (ارز با نرخ پایین‌تر از بازار) یکی دیگر از مکانیسم‌های اصلی فساد اقتصادی در ایران است. این سیاست، که به‌ظاهر برای حمایت از واردات کالاهای اساسی و کمک به اقشار کم‌درآمد طراحی شده بود، به ابزاری برای رانت‌خواری و چپاول منابع ملی تبدیل شد. شرکت‌های وابسته به نهادهای حکومتی، با دسترسی به ارز ترجیحی، مقادیر هنگفتی ارز دولتی دریافت کردند، اما اغلب این ارز صرف واردات کالاهای غیرضروری یا فروش در بازار آزاد شد. | ||
پرونده فساد ۳.۷ میلیارد دلاری [[چای دبش]]، که در سال ۱۴۰۲ افشا شد، نمونه‌ای برجسته از این سوءاستفاده است. در این پرونده، شرکت خصوصی چای دبش، که ارتباطات نزدیکی با مقامات حکومتی داشت، میلیاردها دلار ارز ترجیحی برای واردات چای دریافت کرد، اما بخش عمده این ارز به حساب‌های شخصی یا شرکت‌های صوری منتقل شد. این پرونده، که یکی از بزرگ‌ترین موارد فساد مالی در تاریخ ایران است، نشان‌دهنده عمق نفوذ فساد در ساختارهای اقتصادی و نظارتی نظام است. نبود نهادهای مستقل برای نظارت بر تخصیص ارز، همراه با دخالت مقامات ارشد در این فرآیند، این نوع فساد را به بخشی جدایی‌ناپذیر از اقتصاد ایران تبدیل کرده است. | پرونده فساد ۳.۷ میلیارد دلاری [[چای دبش]]، که در سال ۱۴۰۲ افشا شد، نمونه‌ای برجسته از این سوءاستفاده است. در این پرونده، شرکت خصوصی چای دبش، که ارتباطات نزدیکی با مقامات حکومتی داشت، میلیاردها دلار ارز ترجیحی برای واردات چای دریافت کرد، اما بخش عمده این ارز به حساب‌های شخصی یا شرکت‌های صوری منتقل شد. این پرونده، که یکی از بزرگ‌ترین موارد فساد مالی در تاریخ ایران است، نشان‌دهنده عمق نفوذ فساد در ساختارهای اقتصادی و نظارتی نظام است. نبود نهادهای مستقل برای نظارت بر تخصیص ارز، همراه با دخالت مقامات ارشد در این فرآیند، این نوع فساد را به بخشی جدایی‌ناپذیر از اقتصاد ایران تبدیل کرده است.<ref name=":2" /> | ||
=== قاچاق سازمان‌یافته و نقش نهادهای نظامی === | === قاچاق سازمان‌یافته و نقش نهادهای نظامی === | ||
قاچاق کالا، سوخت، و ارز یکی دیگر از مکانیسم‌های کلیدی فساد سیستماتیک در ایران است که عمدتاً توسط نهادهای نظامی، به‌ویژه سپاه پاسداران، مدیریت می‌شود. سپاه با کنترل اسکله‌های غیرقانونی و شبکه‌های قاچاق، میلیاردها دلار از تجارت غیرقانونی به دست آورده است. این فعالیت‌ها، که تحت عنوان «دور زدن تحریم‌ها» توجیه می‌شوند، به انباشت ثروت در دست فرماندهان نظامی و افراد نزدیک به حاکمیت منجر شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که قاچاق سوخت، به‌ویژه از طریق مرزهای شرقی و خلیج فارس، یکی از منابع اصلی درآمد غیرقانونی سپاه است. | قاچاق کالا، سوخت، و ارز یکی دیگر از مکانیسم‌های کلیدی فساد سیستماتیک در ایران است که عمدتاً توسط نهادهای نظامی، به‌ویژه سپاه پاسداران، مدیریت می‌شود. سپاه با کنترل اسکله‌های غیرقانونی و شبکه‌های قاچاق، میلیاردها دلار از تجارت غیرقانونی به دست آورده است. این فعالیت‌ها، که تحت عنوان «دور زدن تحریم‌ها» توجیه می‌شوند، به انباشت ثروت در دست فرماندهان نظامی و افراد نزدیک به حاکمیت منجر شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که قاچاق سوخت، به‌ویژه از طریق مرزهای شرقی و خلیج فارس، یکی از منابع اصلی درآمد غیرقانونی سپاه است.<ref name=":3" /> | ||
علاوه‌براین، قاچاق کالا و ارز به تضعیف اقتصاد ملی و افزایش تورم کمک کرده است. درحالی‌که مردم عادی با مشکلات معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، شبکه‌های قاچاق وابسته به نهادهای حکومتی از این وضعیت سود می‌برند. این چرخه، که با مصونیت قضایی و حمایت مقامات ارشد نظام تقویت می‌شود، نشان‌دهنده نقش فساد به‌عنوان ابزاری برای حفظ قدرت و ثروت نخبگان است. | علاوه‌براین، قاچاق کالا و ارز به تضعیف اقتصاد ملی و افزایش تورم کمک کرده است. درحالی‌که مردم عادی با مشکلات معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، شبکه‌های قاچاق وابسته به نهادهای حکومتی از این وضعیت سود می‌برند. این چرخه، که با مصونیت قضایی و حمایت مقامات ارشد نظام تقویت می‌شود، نشان‌دهنده نقش فساد به‌عنوان ابزاری برای حفظ قدرت و ثروت نخبگان است.<ref name=":4" /> | ||
== پیامدهای اجتماعی و سیاسی فساد سیستماتیک == | == پیامدهای اجتماعی و سیاسی فساد سیستماتیک == | ||
=== فقر و نابرابری اقتصادی === | === فقر و نابرابری اقتصادی === | ||
یکی از بارزترین پیامدهای فساد سیستماتیک در ایران، گسترش فقر و نابرابری اقتصادی است. درحالی‌که ایران از نظر منابع طبیعی، به‌ویژه نفت و گاز، یکی از کشورهای ثروتمند جهان است، بیش از ۳۰ میلیون نفر از جمعیت آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند. چپاول منابع ملی توسط نهادهای مذهبی، نظامی، و نخبگان حکومتی، به تمرکز ثروت در دست گروه کوچکی از افراد منجر شده است. به‌عنوان مثال، درحالی‌که بنیادهای مذهبی مانند آستان قدس رضوی میلیاردها دلار دارایی دارند، بسیاری از ایرانیان توانایی تأمین نیازهای اولیه خود را ندارند. | یکی از بارزترین پیامدهای فساد سیستماتیک در ایران، گسترش فقر و نابرابری اقتصادی است. درحالی‌که ایران از نظر منابع طبیعی، به‌ویژه نفت و گاز، یکی از کشورهای ثروتمند جهان است، بیش از ۳۰ میلیون نفر از جمعیت آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند. چپاول منابع ملی توسط نهادهای مذهبی، نظامی، و نخبگان حکومتی، به تمرکز ثروت در دست گروه کوچکی از افراد منجر شده است. به‌عنوان مثال، درحالی‌که بنیادهای مذهبی مانند آستان قدس رضوی میلیاردها دلار دارایی دارند، بسیاری از ایرانیان توانایی تأمین نیازهای اولیه خود را ندارند.<ref name=":5" /> | ||
این نابرابری، که نتیجه مستقیم فساد سیستماتیک است، به افزایش شکاف طبقاتی و نارضایتی عمومی دامن زده است. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهند که ضریب جینی (شاخص نابرابری) در ایران طی دهه‌های اخیر افزایش یافته و فاصله بین فقرا و اغنیا به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است. این وضعیت، که با سوءمدیریت اقتصادی و فساد مالی تشدید شده، به کاهش اعتماد عمومی به نظام و افزایش اعتراضات اجتماعی منجر شده است. | این نابرابری، که نتیجه مستقیم فساد سیستماتیک است، به افزایش شکاف طبقاتی و نارضایتی عمومی دامن زده است. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهند که ضریب جینی (شاخص نابرابری) در ایران طی دهه‌های اخیر افزایش یافته و فاصله بین فقرا و اغنیا به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است. این وضعیت، که با سوءمدیریت اقتصادی و فساد مالی تشدید شده، به کاهش اعتماد عمومی به نظام و افزایش اعتراضات اجتماعی منجر شده است.<ref name=":6" /> | ||
=== کاهش اعتماد عمومی و بحران مشروعیت === | === کاهش اعتماد عمومی و بحران مشروعیت === | ||
فساد سیستماتیک نه‌تنها به اقتصاد ایران آسیب زده، بلکه به کاهش اعتماد عمومی به نهادهای حکومتی و بحران مشروعیت نظام منجر شده است. افشاگری‌های مکرر درباره پرونده‌های فساد مالی، مانند اختلاس‌های کلان در بانک‌ها، پتروشیمی، و بخش‌های دفاعی، خشم عمومی را برانگیخته است. مردم، که شاهد تضاد بین شعارهای عدالت‌طلبانه نظام و عملکرد فاسد مقامات هستند، به‌تدریج اعتماد خود را به نهادهای حکومتی از دست داده‌اند. | فساد سیستماتیک نه‌تنها به اقتصاد ایران آسیب زده، بلکه به کاهش اعتماد عمومی به نهادهای حکومتی و بحران مشروعیت نظام منجر شده است. افشاگری‌های مکرر درباره پرونده‌های فساد مالی، مانند اختلاس‌های کلان در بانک‌ها، پتروشیمی، و بخش‌های دفاعی، خشم عمومی را برانگیخته است. مردم، که شاهد تضاد بین شعارهای عدالت‌طلبانه نظام و عملکرد فاسد مقامات هستند، به‌تدریج اعتماد خود را به نهادهای حکومتی از دست داده‌اند.<ref name=":7" /> | ||
این بحران مشروعیت به‌ویژه در میان نسل جوان، که با مشکلات بیکاری، فقر، و محدودیت‌های اجتماعی مواجه است، شدت گرفته است. [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|اعتراضات سراسری]] سال‌های [[اعتراضات دی‌‌ماه ۱۳۹۶|۱۳۹۶]]، [[اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|۱۳۹۸]]، و [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|۱۴۰۱]] نشان‌دهنده نارضایتی عمیق مردم از فساد و ناکارآمدی نظام است. در این اعتراضات، شعارهایی علیه فساد حکومتی و مقامات ارشد نظام، به‌ویژه [[سید علی خامنه ای|'''سید علی خامنه‌ای''']]، به‌طور گسترده مطرح شد. این واکنش‌ها نشان می‌دهد که فساد سیستماتیک نه‌تنها یک مشکل اقتصادی، بلکه یک تهدید جدی برای ثبات سیاسی نظام است. | این بحران مشروعیت به‌ویژه در میان نسل جوان، که با مشکلات بیکاری، فقر، و محدودیت‌های اجتماعی مواجه است، شدت گرفته است. [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|اعتراضات سراسری]] سال‌های [[اعتراضات دی‌‌ماه ۱۳۹۶|۱۳۹۶]]، [[اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|۱۳۹۸]]، و [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|۱۴۰۱]] نشان‌دهنده نارضایتی عمیق مردم از فساد و ناکارآمدی نظام است. در این اعتراضات، شعارهایی علیه فساد حکومتی و مقامات ارشد نظام، به‌ویژه [[سید علی خامنه ای|'''سید علی خامنه‌ای''']]، به‌طور گسترده مطرح شد. این واکنش‌ها نشان می‌دهد که فساد سیستماتیک نه‌تنها یک مشکل اقتصادی، بلکه یک تهدید جدی برای ثبات سیاسی نظام است.<ref name=":8" /> | ||
=== ناکارآمدی تلاش‌های ظاهری برای مبارزه با فساد === | === ناکارآمدی تلاش‌های ظاهری برای مبارزه با فساد === | ||
جمهوری اسلامی در دهه‌های اخیر تلاش‌هایی ظاهری برای مبارزه با فساد انجام داده است، مانند تشکیل ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی و اجرای احکام قضایی علیه برخی مقامات فاسد. بااین‌حال، این تلاش‌ها به دلیل نبود شفافیت، استقلال قضایی، و اراده سیاسی واقعی، عملاً بی‌اثر بوده‌اند. بسیاری از پرونده‌های فساد، مانند پرونده چای دبش یا اختلاس‌های بانکی، تنها پس از افشاگری‌های رسانه‌ای یا فشارهای عمومی مطرح شده‌اند و اغلب به مجازات افراد رده‌پایین محدود شده‌اند، درحالی‌که مقامات ارشد از تعقیب قضایی مصون مانده‌اند. | جمهوری اسلامی در دهه‌های اخیر تلاش‌هایی ظاهری برای مبارزه با فساد انجام داده است، مانند تشکیل ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی و اجرای احکام قضایی علیه برخی مقامات فاسد. بااین‌حال، این تلاش‌ها به دلیل نبود شفافیت، استقلال قضایی، و اراده سیاسی واقعی، عملاً بی‌اثر بوده‌اند. بسیاری از پرونده‌های فساد، مانند پرونده چای دبش یا اختلاس‌های بانکی، تنها پس از افشاگری‌های رسانه‌ای یا فشارهای عمومی مطرح شده‌اند و اغلب به مجازات افراد رده‌پایین محدود شده‌اند، درحالی‌که مقامات ارشد از تعقیب قضایی مصون مانده‌اند.<ref name=":9" /> | ||
علاوه‌براین، برخی تحلیلگران استدلال می‌کنند که این تلاش‌های ظاهری برای مبارزه با فساد، در واقع ابزاری برای تسویه‌حساب‌های سیاسی بین جناح‌های مختلف حکومتی است. به‌عنوان مثال، افشای پرونده‌های فساد توسط رسانه‌های حکومتی، مانند اقتصاد نیوز یا عطنا، اغلب در راستای تضعیف رقبای سیاسی انجام می‌شود، نه برای ریشه‌کنی فساد. این وضعیت نشان می‌دهد که فساد در جمهوری اسلامی نه‌تنها یک مشکل ساختاری، بلکه بخشی از استراتژی بقای نظام است. | علاوه‌براین، برخی تحلیلگران استدلال می‌کنند که این تلاش‌های ظاهری برای مبارزه با فساد، در واقع ابزاری برای تسویه‌حساب‌های سیاسی بین جناح‌های مختلف حکومتی است. به‌عنوان مثال، افشای پرونده‌های فساد توسط رسانه‌های حکومتی، مانند اقتصاد نیوز یا عطنا، اغلب در راستای تضعیف رقبای سیاسی انجام می‌شود، نه برای ریشه‌کنی فساد. این وضعیت نشان می‌دهد که فساد در جمهوری اسلامی نه‌تنها یک مشکل ساختاری، بلکه بخشی از استراتژی بقای نظام است.<ref name=":10" /> | ||
== نقش فساد به‌عنوان ابزار حکمرانی == | == نقش فساد به‌عنوان ابزار حکمرانی == | ||
=== فساد به‌عنوان استراتژی بقای نظام === | === فساد به‌عنوان استراتژی بقای نظام === | ||
فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها یک نقص عملکردی، بلکه یک استراتژی عمدی برای حفظ قدرت و تضمین بقای نظام است. این استراتژی، که از طریق توزیع رانت، امتیازات ویژه، و ثروت به نخبگان وفادار اجرا می‌شود، به مقامات حکومتی انگیزه می‌دهد تا به نظام پایبند بمانند. بیت رهبری، به‌عنوان مرکز اصلی این شبکه، از فساد به‌عنوان ابزاری برای خرید وفاداری نهادهای نظامی، مذهبی، و سیاسی استفاده می‌کند. این رویکرد، که در ادبیات سیاسی به «فساد راهبردی» معروف است، به نظام اجازه می‌دهد تا با ایجاد وابستگی مالی و سیاسی، از فروپاشی داخلی جلوگیری کند. | فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها یک نقص عملکردی، بلکه یک استراتژی عمدی برای حفظ قدرت و تضمین بقای نظام است. این استراتژی، که از طریق توزیع رانت، امتیازات ویژه، و ثروت به نخبگان وفادار اجرا می‌شود، به مقامات حکومتی انگیزه می‌دهد تا به نظام پایبند بمانند. بیت رهبری، به‌عنوان مرکز اصلی این شبکه، از فساد به‌عنوان ابزاری برای خرید وفاداری نهادهای نظامی، مذهبی، و سیاسی استفاده می‌کند. این رویکرد، که در ادبیات سیاسی به «فساد راهبردی» معروف است، به نظام اجازه می‌دهد تا با ایجاد وابستگی مالی و سیاسی، از فروپاشی داخلی جلوگیری کند.<ref name=":0" /> | ||
به‌عنوان مثال، اعطای قراردادهای کلان به شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران یا بنیادهای مذهبی، مانند آستان قدس رضوی، نه‌تنها به انباشت ثروت در دست این نهادها منجر شده، بلکه وفاداری آن‌ها به خامنه‌ای را تضمین کرده است. این قراردادها، که اغلب بدون مناقصه عمومی و با شرایط غیرشفاف منعقد می‌شوند، به فرماندهان نظامی و مدیران بنیادها امکان می‌دهد تا از منابع مالی هنگفت برای گسترش نفوذ خود در داخل و خارج از کشور استفاده کنند. این چرخه، که در آن فساد به‌عنوان پاداش وفاداری عمل می‌کند، نشان‌دهنده وابستگی ساختاری نظام به فساد است. | به‌عنوان مثال، اعطای قراردادهای کلان به شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران یا بنیادهای مذهبی، مانند آستان قدس رضوی، نه‌تنها به انباشت ثروت در دست این نهادها منجر شده، بلکه وفاداری آن‌ها به خامنه‌ای را تضمین کرده است. این قراردادها، که اغلب بدون مناقصه عمومی و با شرایط غیرشفاف منعقد می‌شوند، به فرماندهان نظامی و مدیران بنیادها امکان می‌دهد تا از منابع مالی هنگفت برای گسترش نفوذ خود در داخل و خارج از کشور استفاده کنند. این چرخه، که در آن فساد به‌عنوان پاداش وفاداری عمل می‌کند، نشان‌دهنده وابستگی ساختاری نظام به فساد است.<ref name=":1" /> | ||
=== سرکوب مخالفان از طریق فساد === | === سرکوب مخالفان از طریق فساد === | ||
فساد سیستماتیک همچنین به‌عنوان ابزاری برای سرکوب مخالفان و کنترل جامعه به کار گرفته شده است. نهادهای حکومتی، به‌ویژه سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات، از منابع مالی حاصل از فعالیت‌های فاسد (مانند قاچاق و اختلاس) برای تأمین مالی عملیات سرکوب، جاسوسی، و تبلیغات استفاده می‌کنند. این منابع، که از چپاول ثروت ملی به دست آمده‌اند، به نظام امکان داده تا شبکه گسترده‌ای از نیروهای امنیتی و رسانه‌های وابسته را برای سرکوب اعتراضات و کنترل افکار عمومی ایجاد کند. | فساد سیستماتیک همچنین به‌عنوان ابزاری برای سرکوب مخالفان و کنترل جامعه به کار گرفته شده است. نهادهای حکومتی، به‌ویژه سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات، از منابع مالی حاصل از فعالیت‌های فاسد (مانند قاچاق و اختلاس) برای تأمین مالی عملیات سرکوب، جاسوسی، و تبلیغات استفاده می‌کنند. این منابع، که از چپاول ثروت ملی به دست آمده‌اند، به نظام امکان داده تا شبکه گسترده‌ای از نیروهای امنیتی و رسانه‌های وابسته را برای سرکوب اعتراضات و کنترل افکار عمومی ایجاد کند.<ref name=":2" /> | ||
علاوه‌براین، پرونده‌سازی‌های قضایی علیه فعالان سیاسی و مدنی اغلب با اتهامات مالی مرتبط با فساد همراه است. این اتهامات، که معمولاً بدون شواهد معتبر مطرح می‌شوند، به نظام اجازه می‌دهند تا مخالفان را از صحنه سیاسی حذف کرده و اعتراضات را خنثی کند. این استراتژی، که با حمایت قوه قضاییه غیرمستقل تقویت می‌شود، نشان‌دهنده استفاده دوگانه از فساد هم برای پاداش به حامیان و هم برای تنبیه مخالفان است. | علاوه‌براین، پرونده‌سازی‌های قضایی علیه فعالان سیاسی و مدنی اغلب با اتهامات مالی مرتبط با فساد همراه است. این اتهامات، که معمولاً بدون شواهد معتبر مطرح می‌شوند، به نظام اجازه می‌دهند تا مخالفان را از صحنه سیاسی حذف کرده و اعتراضات را خنثی کند. این استراتژی، که با حمایت قوه قضاییه غیرمستقل تقویت می‌شود، نشان‌دهنده استفاده دوگانه از فساد هم برای پاداش به حامیان و هم برای تنبیه مخالفان است.<ref name=":3" /> | ||
== چالش‌های مبارزه با فساد == | == چالش‌های مبارزه با فساد == | ||
=== نبود نهادهای مستقل نظارتی === | === نبود نهادهای مستقل نظارتی === | ||
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مبارزه با فساد در جمهوری اسلامی، نبود نهادهای مستقل نظارتی و قضایی است. قوه قضاییه، که تحت کنترل مستقیم خامنه‌ای فعالیت می‌کند، به‌جای مبارزه با فساد، اغلب به ابزاری برای حمایت از مقامات فاسد و سرکوب منتقدان تبدیل شده است. سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات، که به‌ظاهر برای نظارت بر عملکرد نهادهای حکومتی تأسیس شده‌اند، به دلیل وابستگی به ساختار قدرت، فاقد استقلال و کارایی لازم هستند. | یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مبارزه با فساد در جمهوری اسلامی، نبود نهادهای مستقل نظارتی و قضایی است. قوه قضاییه، که تحت کنترل مستقیم خامنه‌ای فعالیت می‌کند، به‌جای مبارزه با فساد، اغلب به ابزاری برای حمایت از مقامات فاسد و سرکوب منتقدان تبدیل شده است. سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات، که به‌ظاهر برای نظارت بر عملکرد نهادهای حکومتی تأسیس شده‌اند، به دلیل وابستگی به ساختار قدرت، فاقد استقلال و کارایی لازم هستند.<ref name=":4" /> | ||
به‌عنوان مثال، در پرونده‌های بزرگ فساد مالی، مانند اختلاس ۳.۷ میلیارد دلاری چای دبش، تحقیقات قضایی تنها پس از فشارهای رسانه‌ای و عمومی آغاز شد و حتی در این موارد، افراد رده‌بالا از تعقیب مصون ماندند. این وضعیت نشان می‌دهد که نظام نه‌تنها اراده‌ای برای ریشه‌کنی فساد ندارد، بلکه از نهادهای نظارتی برای حفظ ظاهر و فریب افکار عمومی استفاده می‌کند. | به‌عنوان مثال، در پرونده‌های بزرگ فساد مالی، مانند اختلاس ۳.۷ میلیارد دلاری چای دبش، تحقیقات قضایی تنها پس از فشارهای رسانه‌ای و عمومی آغاز شد و حتی در این موارد، افراد رده‌بالا از تعقیب مصون ماندند. این وضعیت نشان می‌دهد که نظام نه‌تنها اراده‌ای برای ریشه‌کنی فساد ندارد، بلکه از نهادهای نظارتی برای حفظ ظاهر و فریب افکار عمومی استفاده می‌کند.<ref name=":5" /> | ||
=== فرهنگ مصونیت و فقدان شفافیت === | === فرهنگ مصونیت و فقدان شفافیت === | ||
فرهنگ مصونیت مقامات ارشد و فقدان شفافیت در فرآیندهای مالی و سیاسی، مبارزه با فساد را عملاً غیرممکن کرده است. نهادهایی مانند بیت رهبری، سپاه پاسداران، و بنیادهای مذهبی از هرگونه حسابرسی عمومی معاف هستند و اطلاعات مالی آن‌ها به‌صورت محرمانه نگهداری می‌شود. این عدم شفافیت، که با توجیهاتی مانند «امنیت ملی» یا «حفظ نظام» همراه است، به مقامات اجازه می‌دهد تا بدون ترس از مجازات به فساد مالی بپردازند. | فرهنگ مصونیت مقامات ارشد و فقدان شفافیت در فرآیندهای مالی و سیاسی، مبارزه با فساد را عملاً غیرممکن کرده است. نهادهایی مانند بیت رهبری، سپاه پاسداران، و بنیادهای مذهبی از هرگونه حسابرسی عمومی معاف هستند و اطلاعات مالی آن‌ها به‌صورت محرمانه نگهداری می‌شود. این عدم شفافیت، که با توجیهاتی مانند «امنیت ملی» یا «حفظ نظام» همراه است، به مقامات اجازه می‌دهد تا بدون ترس از مجازات به فساد مالی بپردازند.<ref name=":6" /> | ||
علاوه‌براین، رسانه‌های حکومتی و حتی برخی رسانه‌های اصلاح‌طلب، که گاه به افشای فساد می‌پردازند، اغلب در چارچوب تسویه‌حساب‌های سیاسی عمل می‌کنند و از نقد مقامات ارشد نظام خودداری می‌کنند. این محدودیت‌ها، همراه با سانسور گسترده، مانع از شکل‌گیری گفتمان عمومی برای مبارزه با فساد شده است. | علاوه‌براین، رسانه‌های حکومتی و حتی برخی رسانه‌های اصلاح‌طلب، که گاه به افشای فساد می‌پردازند، اغلب در چارچوب تسویه‌حساب‌های سیاسی عمل می‌کنند و از نقد مقامات ارشد نظام خودداری می‌کنند. این محدودیت‌ها، همراه با سانسور گسترده، مانع از شکل‌گیری گفتمان عمومی برای مبارزه با فساد شده است.<ref name=":7" /> | ||
=== مقاومت ساختاری در برابر اصلاحات === | === مقاومت ساختاری در برابر اصلاحات === | ||
ساختار سیاسی جمهوری اسلامی به‌گونه‌ای طراحی شده که هرگونه اصلاحات اساسی برای مبارزه با فساد با مقاومت شدید مواجه می‌شود. از آنجا که فساد به بخشی از استراتژی بقای نظام تبدیل شده، هر تلاشی برای اصلاحات ساختاری به معنای به خطر انداختن منافع نخبگان حکومتی است. این مقاومت، که از سوی بیت رهبری، سپاه، و بنیادهای مذهبی اعمال می‌شود، اصلاحات ظاهری را به نمایش‌های سیاسی بی‌اثر تبدیل کرده است. | ساختار سیاسی جمهوری اسلامی به‌گونه‌ای طراحی شده که هرگونه اصلاحات اساسی برای مبارزه با فساد با مقاومت شدید مواجه می‌شود. از آنجا که فساد به بخشی از استراتژی بقای نظام تبدیل شده، هر تلاشی برای اصلاحات ساختاری به معنای به خطر انداختن منافع نخبگان حکومتی است. این مقاومت، که از سوی بیت رهبری، سپاه، و بنیادهای مذهبی اعمال می‌شود، اصلاحات ظاهری را به نمایش‌های سیاسی بی‌اثر تبدیل کرده است.<ref name=":8" /> | ||
به‌عنوان مثال، تشکیل ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی در دهه ۱۳۸۰، که با تبلیغات گسترده همراه بود، هیچ تأثیر ملموسی بر کاهش فساد نداشت. این ستاد، که تحت نظارت مقامات ارشد نظام فعالیت می‌کرد، به‌جای ریشه‌کنی فساد، به ابزاری برای تسویه‌حساب با رقبای سیاسی تبدیل شد. این وضعیت نشان می‌دهد که بدون تغییرات بنیادی در ساختار قدرت، مبارزه با فساد در ایران غیرممکن است. | به‌عنوان مثال، تشکیل ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی در دهه ۱۳۸۰، که با تبلیغات گسترده همراه بود، هیچ تأثیر ملموسی بر کاهش فساد نداشت. این ستاد، که تحت نظارت مقامات ارشد نظام فعالیت می‌کرد، به‌جای ریشه‌کنی فساد، به ابزاری برای تسویه‌حساب با رقبای سیاسی تبدیل شد. این وضعیت نشان می‌دهد که بدون تغییرات بنیادی در ساختار قدرت، مبارزه با فساد در ایران غیرممکن است.<ref name=":9" /> | ||
== جمع‌بندی و پیشنهادات == | == جمع‌بندی و پیشنهادات == | ||
فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی ایران نتیجه ساختارهای سیاسی، اقتصادی، و قضایی‌ای است که پس از انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷شکل گرفتند. نهادهایی نظیر بیت رهبری، سپاه پاسداران، و بنیادهای مذهبی، با دسترسی به منابع عظیم مالی و معافیت از نظارت، به مراکز اصلی رانت‌خواری و چپاول ثروت ملی تبدیل شده‌اند. مکانیسم‌هایی مانند خصوصی‌سازی غیرشفاف، تخصیص ارز ترجیحی، و قاچاق سازمان‌یافته، فساد را در تمام لایه‌های نظام نهادینه کرده‌اند. این فساد نه‌تنها به فقر گسترده، نابرابری اقتصادی، و کاهش اعتماد عمومی منجر شده، بلکه به ابزاری برای حفظ قدرت و سرکوب مخالفان تبدیل شده است. تلاش‌های ظاهری برای مبارزه با فساد، به دلیل نبود نهادهای مستقل، فقدان شفافیت، و مقاومت ساختاری، بی‌اثر بوده‌اند. رتبه ۱۴۹ ایران در شاخص ادراک فساد سازمان شفافیت بین‌الملل در سال ۲۰۲۴، گواهی بر عمق این بحران است. این مقاله استدلال می‌کند که فساد در جمهوری اسلامی نه یک انحراف، بلکه بخشی ذاتی از ساختار نظام است که بدون آن، بقای نظام به خطر می‌افتد. | فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی ایران نتیجه ساختارهای سیاسی، اقتصادی، و قضایی‌ای است که پس از انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷شکل گرفتند. نهادهایی نظیر بیت رهبری، سپاه پاسداران، و بنیادهای مذهبی، با دسترسی به منابع عظیم مالی و معافیت از نظارت، به مراکز اصلی رانت‌خواری و چپاول ثروت ملی تبدیل شده‌اند. مکانیسم‌هایی مانند خصوصی‌سازی غیرشفاف، تخصیص ارز ترجیحی، و قاچاق سازمان‌یافته، فساد را در تمام لایه‌های نظام نهادینه کرده‌اند. این فساد نه‌تنها به فقر گسترده، نابرابری اقتصادی، و کاهش اعتماد عمومی منجر شده، بلکه به ابزاری برای حفظ قدرت و سرکوب مخالفان تبدیل شده است. تلاش‌های ظاهری برای مبارزه با فساد، به دلیل نبود نهادهای مستقل، فقدان شفافیت، و مقاومت ساختاری، بی‌اثر بوده‌اند. رتبه ۱۴۹ ایران در شاخص ادراک فساد سازمان شفافیت بین‌الملل در سال ۲۰۲۴، گواهی بر عمق این بحران است. این مقاله استدلال می‌کند که فساد در جمهوری اسلامی نه یک انحراف، بلکه بخشی ذاتی از ساختار نظام است که بدون آن، بقای نظام به خطر می‌افتد.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/940357/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%DB%8C%DA%A9-%D9%BE%D9%84%D9%87-%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D9%87-149-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF ایران با یک پله نزول در رتبه ۱۴۹ شاخص فساد ایستاد - سایت حکومتی عصر ایران]</ref> | ||
=== پیشنهادات برای آینده === | === پیشنهادات برای آینده === | ||
تجربه ۴۷ سال حاکمیت جمهوری اسلامی نشان داده که این نظام به دلیل ماهیت استبدادی و ساختارهای فسادزای خود، قابلیت اصلاحات اساسی را ندارد. فساد سیستماتیک، که به‌عنوان ستون اصلی بقای این نظام عمل می‌کند، نمی‌تواند از طریق تغییرات تدریجی یا اصلاحات داخلی ریشه‌کن شود. نهادهایی مانند بیت رهبری، سپاه پاسداران، و بنیادهای مذهبی، که از فساد به‌عنوان ابزار قدرت و ثروت بهره می‌برند، هرگونه تلاش برای شفافیت یا پاسخگویی را سرکوب می‌کنند. پرونده‌های متعدد فساد، از اختلاس‌های بانکی تا پرونده ۳.۷ میلیارد دلاری چای دبش، همراه با سرکوب اعتراضات مردمی در سال‌های ۱۳۹۶، ۱۳۹۸، و ۱۴۰۱، گواهی بر این واقعیت است که نظام نه‌تنها اراده‌ای برای مبارزه با فساد ندارد، بلکه به آن وابسته است. | تجربه ۴۷ سال حاکمیت جمهوری اسلامی نشان داده که این نظام به دلیل ماهیت استبدادی و ساختارهای فسادزای خود، قابلیت اصلاحات اساسی را ندارد. فساد سیستماتیک، که به‌عنوان ستون اصلی بقای این نظام عمل می‌کند، نمی‌تواند از طریق تغییرات تدریجی یا اصلاحات داخلی ریشه‌کن شود. نهادهایی مانند بیت رهبری، سپاه پاسداران، و بنیادهای مذهبی، که از فساد به‌عنوان ابزار قدرت و ثروت بهره می‌برند، هرگونه تلاش برای شفافیت یا پاسخگویی را سرکوب می‌کنند. پرونده‌های متعدد فساد، از اختلاس‌های بانکی تا پرونده ۳.۷ میلیارد دلاری چای دبش، همراه با سرکوب اعتراضات مردمی در سال‌های ۱۳۹۶، ۱۳۹۸، و ۱۴۰۱، گواهی بر این واقعیت است که نظام نه‌تنها اراده‌ای برای مبارزه با فساد ندارد، بلکه به آن وابسته است.<ref name=":5" /><ref name=":11">[https://iran-tc.com/2024/03/30/%DA%AF%D8%B0%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9/ گذر از فساد سیستماتیک - شورای مدیریت گذار]</ref> | ||
تنها راه‌حل برای ریشه‌کن کردن فساد سیستماتیک در ایران، تغییر کامل جمهوری اسلامی و جایگزینی آن با یک نظام دموکراتیک و مردمی است. این نظام جدید باید بر اصول زیر استوار باشد: | تنها راه‌حل برای ریشه‌کن کردن فساد سیستماتیک در ایران، تغییر کامل جمهوری اسلامی و جایگزینی آن با یک نظام دموکراتیک و مردمی است. این نظام جدید باید بر اصول زیر استوار باشد: | ||
* '''استقرار دموکراسی فراگیر''': ایجاد یک نظام سیاسی مبتنی بر انتخابات آزاد، شفاف، و عادلانه، که در آن تمامی شهروندان، صرف‌نظر از مذهب، قومیت، یا جنسیت، حق مشارکت برابر داشته باشند. این نظام باید جایگزین ساختار ولایت فقیه شود، که با تمرکز قدرت در دست یک فرد، ریشه اصلی فساد و استبداد بوده است. | * '''استقرار دموکراسی فراگیر''': ایجاد یک نظام سیاسی مبتنی بر انتخابات آزاد، شفاف، و عادلانه، که در آن تمامی شهروندان، صرف‌نظر از مذهب، قومیت، یا جنسیت، حق مشارکت برابر داشته باشند. این نظام باید جایگزین ساختار ولایت فقیه شود، که با تمرکز قدرت در دست یک فرد، ریشه اصلی فساد و استبداد بوده است.<ref name=":3" /> | ||
* '''تأسیس نهادهای مستقل و پاسخگو''': ایجاد قوه قضاییه مستقل، سازمان‌های نظارتی غیروابسته، و رسانه‌های آزاد برای تضمین شفافیت و جلوگیری از بازتولید فساد. این نهادها باید از نفوذ گروه‌های نظامی و مذهبی مصون باشند و توانایی تعقیب مقامات فاسد را در هر سطح داشته باشند. | * '''تأسیس نهادهای مستقل و پاسخگو''': ایجاد قوه قضاییه مستقل، سازمان‌های نظارتی غیروابسته، و رسانه‌های آزاد برای تضمین شفافیت و جلوگیری از بازتولید فساد. این نهادها باید از نفوذ گروه‌های نظامی و مذهبی مصون باشند و توانایی تعقیب مقامات فاسد را در هر سطح داشته باشند.<ref name=":4" /> | ||
* '''ملی‌سازی دارایی‌های غارت‌شده''': بازگرداندن اموال و دارایی‌هایی که توسط بنیادهای مذهبی، سپاه پاسداران، و نخبگان حکومتی غارت شده‌اند به مردم ایران. این منابع باید برای توسعه زیرساخت‌ها، آموزش، و بهداشت عمومی استفاده شوند تا فقر و نابرابری کاهش یابد. | * '''ملی‌سازی دارایی‌های غارت‌شده''': بازگرداندن اموال و دارایی‌هایی که توسط بنیادهای مذهبی، سپاه پاسداران، و نخبگان حکومتی غارت شده‌اند به مردم ایران. این منابع باید برای توسعه زیرساخت‌ها، آموزش، و بهداشت عمومی استفاده شوند تا فقر و نابرابری کاهش یابد.<ref name=":10" /> | ||
* '''حذف نقش نهادهای نظامی در اقتصاد و سیاست''': انحلال فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران و سایر نهادهای نظامی، و محدود کردن نقش آن‌ها به وظایف دفاعی. این اقدام برای جلوگیری از تکرار چرخه فساد و سرکوب ضروری است. | * '''حذف نقش نهادهای نظامی در اقتصاد و سیاست''': انحلال فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران و سایر نهادهای نظامی، و محدود کردن نقش آن‌ها به وظایف دفاعی. این اقدام برای جلوگیری از تکرار چرخه فساد و سرکوب ضروری است.<ref name=":2" /> | ||
* '''تقویت جامعه مدنی و مشارکت مردمی''': حمایت از سازمان‌های غیردولتی، اتحادیه‌های کارگری، و جنبش‌های اجتماعی برای ایجاد فشار مردمی علیه فساد و تضمین پاسخگویی دولت. این مشارکت، همراه با [[آزادی بیان|'''آزادی بیان''']] و مطبوعات، می‌تواند از بازگشت استبداد و فساد جلوگیری کند. | * '''تقویت جامعه مدنی و مشارکت مردمی''': حمایت از سازمان‌های غیردولتی، اتحادیه‌های کارگری، و جنبش‌های اجتماعی برای ایجاد فشار مردمی علیه فساد و تضمین پاسخگویی دولت. این مشارکت، همراه با [[آزادی بیان|'''آزادی بیان''']] و مطبوعات، می‌تواند از بازگشت استبداد و فساد جلوگیری کند.<ref name=":11" /> | ||
گذار به یک نظام دموکراتیک نیازمند اتحاد نیروهای مردمی، از جمله گروه‌های سیاسی، فعالان مدنی، و اقشار مختلف جامعه است. اعتراضات سراسری سال‌های اخیر نشان داده که مردم ایران خواستار تغییر بنیادین هستند و از فساد، سرکوب، و نابرابری به ستوه آمده‌اند. این جنبش‌های مردمی، که با شعارهایی علیه فساد حکومتی و مقامات ارشد نظام همراه بوده‌اند، می‌توانند پایه‌ای برای استقرار یک نظام عادلانه و شفاف باشند. در این مسیر، حمایت بین‌المللی از جنبش‌های دموکراسی‌خواه ایرانی، همراه با فشار بر مقامات فاسد از طریق تحریم‌های هدفمند، می‌تواند به تسریع این گذار کمک کند. | گذار به یک نظام دموکراتیک نیازمند اتحاد نیروهای مردمی، از جمله گروه‌های سیاسی، فعالان مدنی، و اقشار مختلف جامعه است. اعتراضات سراسری سال‌های اخیر نشان داده که مردم ایران خواستار تغییر بنیادین هستند و از فساد، سرکوب، و نابرابری به ستوه آمده‌اند. این جنبش‌های مردمی، که با شعارهایی علیه فساد حکومتی و مقامات ارشد نظام همراه بوده‌اند، می‌توانند پایه‌ای برای استقرار یک نظام عادلانه و شفاف باشند. در این مسیر، حمایت بین‌المللی از جنبش‌های دموکراسی‌خواه ایرانی، همراه با فشار بر مقامات فاسد از طریق تحریم‌های هدفمند، می‌تواند به تسریع این گذار کمک کند.<ref name=":8" /> | ||
تغییر نظام جمهوری اسلامی و استقرار دموکراسی نه‌تنها فساد سیستماتیک را ریشه‌کن می‌کند، بلکه به ایران اجازه می‌دهد از منابع عظیم طبیعی و انسانی خود برای ساختن آینده‌ای مرفه و عادلانه استفاده کند. این تغییر، که خواست میلیون‌ها ایرانی است، تنها راه‌حل برای پایان دادن به چرخه فساد، فقر، و استبداد است. | تغییر نظام جمهوری اسلامی و استقرار دموکراسی نه‌تنها فساد سیستماتیک را ریشه‌کن می‌کند، بلکه به ایران اجازه می‌دهد از منابع عظیم طبیعی و انسانی خود برای ساختن آینده‌ای مرفه و عادلانه استفاده کند. این تغییر، که خواست میلیون‌ها ایرانی است، تنها راه‌حل برای پایان دادن به چرخه فساد، فقر، و استبداد است.<ref>[https://www.tudehpartyiran.org/2025/02/19/%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7/ ریشه‌های فساد سیستماتیک و فراگیر در ایران، پیامدها و ضرورت تغییرهای بنیادی - سایت حزب توده ایران]</ref> | ||
== فهرست منابع == | == فهرست منابع == | ||