کاربر:Khosro/صفحه تمرین فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان یکی از ویژگی‌های بنیادین ساختار سیاسی و اقتصادی این نظام، نه‌تنها یک پدیده حاشیه‌ای یا موردی، بلکه یک مکانیسم ضروری برای بقای حکومت توصیف می‌شود. این مقاله با بررسی ریشه‌ها، فرآیندها و پیامدهای فساد نهادینه‌شده، نشان می‌دهد که چگونه ساختارهای قدرت، نهادهای مذهبی، نظامی و اقتصادی در ایران به‌گونه‌ای طراحی و عمل کرده‌اند که فساد به بخشی جدایی‌ناپذیر از کارکرد نظام تبدیل شده است. رتبه ۱۴۹ ایران در شاخص ادراک فساد سازمان شفافیت بین‌الملل در سال ۲۰۲۴، گواهی بر عمق و گستردگی این معضل است که از سطح مقامات ارشد تا پایین‌ترین لایه‌های بوروکراتیک نفوذ کرده است. این پژوهش با استناد به منابع معتبر و تحلیل داده‌های موجود، استدلال می‌کند که فساد در جمهوری اسلامی نه‌تنها نتیجه سوءمدیریت یا انحرافات فردی، بلکه محصول طراحی عمدی ساختارهایی است که رانت‌خواری، چپاول منابع ملی، و تمرکز ثروت در دست نهادهای خاص را تسهیل می‌کنند.

== مقدمه ==

فساد به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی نظام‌های سیاسی، در اشکال مختلف در سراسر جهان وجود دارد، اما در جمهوری اسلامی ایران، این پدیده به شکلی سیستماتیک و نهادینه‌شده ظاهر شده است که نه‌تنها مانع توسعه اقتصادی و اجتماعی شده، بلکه به ابزاری برای حفظ قدرت تبدیل شده است. برخلاف فسادهای پراکنده یا فردی که ممکن است در هر سیستمی رخ دهد، فساد سیستماتیک در ایران به معنای نفوذ فساد در تمام لایه‌های حکومتی، از تصمیم‌گیری‌های کلان تا اجرای سیاست‌ها در سطوح محلی است. این نوع فساد، که در رتبه‌بندی جهانی ایران را در جایگاه ۱۴۹ از ۱۸۰ کشور قرار داده، نتیجه ساختارهای سیاسی و اقتصادی‌ای است که پس از انقلاب ضدسلطنتی شکل گرفتند.<ref name=":4">[https://www.dw.com/fa-ir/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%AC%D9%86%D8%A7%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/a-18276902 چرا فساد مالی در جمهوری اسلامی علاج‌ناپذیر است؟ - سایت دویچه‌وله]</ref>  

=== خصوصی‌سازی غیرشفاف و واگذاری رانت ===

یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌های تقویت فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی، فرآیند خصوصی‌سازی غیرشفاف است که از دهه ۱۳۸۰ به بعد شدت گرفت. پس از اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی و اصل ۴۴ قانون اساسی، که به ظاهر برای کاهش نقش دولت در اقتصاد طراحی شده بود، شرکت‌های دولتی به نهادهای نظامی، بنیادهای مذهبی، و افراد نزدیک به حاکمیت واگذار شدند. این واگذاری‌ها، که اغلب بدون مناقصه عمومی و با قیمت‌های غیرواقعی انجام می‌شد، به توزیع گسترده رانت و انباشت ثروت در دست گروه کوچکی از نخبگان منجر شد. به‌عنوان مثال، واگذاری شرکت‌های بزرگ مانند مخابرات ایران و پتروشیمی‌ها به نهادهای وابسته به سپاه پاسداران و بنیادهای مذهبی، بدون نظارت مستقل، نمونه‌ای از این فرآیند است.<ref name=":0" />  

=== ناکارآمدی تلاش‌های ظاهری برای مبارزه با فساد ===

جمهوری اسلامی در دهه‌های اخیر تلاش‌هایی ظاهری برای مبارزه با فساد انجام داده است، مانند تشکیل ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی و اجرای احکام قضایی علیه برخی مقامات فاسد. بااین‌حال، این تلاش‌ها به دلیل نبود شفافیت، استقلال قضایی، و اراده سیاسی واقعی، عملاً بی‌اثر بوده‌اند. بسیاری از پرونده‌های فساد، مانند پرونده چای دبش یا اختلاس‌های بانکی، تنها پس از افشاگری‌های رسانه‌ای یا فشارهای عمومی مطرح شده‌اند و اغلب به مجازات افراد رده‌پایین محدود شده‌اند، درحالی‌که مقامات ارشد از تعقیب قضایی مصون مانده‌اند.<ref name=":9" />  

=== سرکوب مخالفان از طریق فساد ===

فساد سیستماتیک همچنین به‌عنوان ابزاری برای سرکوب مخالفان و کنترل جامعه به کار گرفته شده است. نهادهای حکومتی، به‌ویژه سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات، از منابع مالی حاصل از فعالیت‌های فاسد (مانند قاچاق و اختلاس) برای تأمین مالی عملیات سرکوب، جاسوسی، و تبلیغات استفاده می‌کنند. این منابع، که از چپاول ثروت ملی به دست آمده‌اند، به نظام امکان داده تا شبکه گسترده‌ای از نیروهای امنیتی و رسانه‌های وابسته را برای سرکوب اعتراضات و کنترل افکار عمومی ایجاد کند.<ref name=":2" />  

== جمع‌بندی و پیشنهادات ==

=== پیشنهادات برای آینده ===