۲٬۱۹۰
ویرایش
کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
افزودن لینک داخلی به مقاله
Alireza k h (بحث | مشارکتها) (افزودن لینک داخلی) |
Alireza k h (بحث | مشارکتها) (افزودن لینک داخلی به مقاله) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''تکفیر'''، اصطلاحی فقهی است به معنای «کافر شمردن فرد یا گروهی» به دلیل باور یا عمل مخالف با اصول دین. در تاریخ سیاسی ایران، تکفیر ابزاری برای مشروعیت‌زدایی و حذف مخالفان فکری و سیاسی بوده است. در [[انقلاب مشروطه]] (۱۲۸۵ش)، مخالفان آزادی‌خواهان و مجلس از تکفیر برای تضعیف مشروطه استفاده کردند. در جمهوری اسلامی، تکفیر همچنان در عرصهٔ سیاسی و مذهبی نقشی مهم ایفا کرده است. [[احمد کسروی]] در ''تاریخ مشروطه ایران'' (۱۳۲۵ش) بارها به «فتواهای تکفیر مشروطه‌خواهان» اشاره کرده است. پژوهشگرانی چون آدمیت، ناطق و آبراهامیان نیز تکفیر را ابزار اصلی سنت برای مقابله با تجدد معرفی کرده‌اند. | ||
== | == تکفیر در مشروطه == | ||
== | === زمینه === | ||
با | با طرح آزادی مطبوعات، قانون‌گذاری و حقوق ملت، شماری از روحانیان این مفاهیم را مغایر با شریعت دانستند. [[شیخ فضل‌الله نوری]] در نوشته‌ها و اعلامیه‌های خود آزادی مطبوعات را «کفر» می‌خواند و مشروطه‌خواهان را «مفسد فی‌الارض» معرفی می‌کرد (کسروی، ''تاریخ مشروطه ایران''، ۱۳۲۵). | ||
== | === کارکرد === | ||
* مشروعیت‌زدایی از آزادی‌خواهان و مجلس. | |||
* ایجاد هراس در میان توده‌های مذهبی. | |||
* بسیج نیروهای سنتی در برابر مفاهیم نو. | |||
کسروی توضیح می‌دهد که تکفیر، یکی از جدی‌ترین ابزارهای مستبدین برای جنگ روانی علیه ملت بود (''تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان''، ۱۳۲۳). | |||
== | == تکفیر در جمهوری اسلامی == | ||
در نظام جمهوری اسلامی، تکفیر همچنان ابزاری سیاسی ـ فقهی باقی مانده است. نمونه‌های مهم: | |||
* ''' | * '''دههٔ ۱۳۶۰:''' گروه‌های مخالف (مانند [[سازمان مجاهدین خلق ایران|مجاهدین خلق]]) توسط نهادهای رسمی «مرتد» یا «منافق» اعلام شدند. | ||
* ''' | * '''روشنفکران دینی و سکولارها:''' برخی اندیشمندان مانند [[دکتر علی شریعتی]] پس از مرگ یا نویسندگانی مانند سلمان رشدی در سطح جهانی با تکفیر روبه‌رو شدند. | ||
* ''' | * '''فتواهای سیاسی:''' صدور فتواهای تکفیر علیه مخالفان فکری و سیاسی در داخل و خارج کشور، مانند فتوای امام خمینی علیه سلمان رشدی (۱۳۶۷ش). | ||
* '''آبراهامیان''': | |||
* '''آجودانی''': | به گفتهٔ هما ناطق، در جمهوری اسلامی تکفیر «به ابزار نهادی برای طرد و حذف» تبدیل شد (''ایرانیان و اندیشه تجدد''، ۱۳۷۷). | ||
== تحلیل تاریخی == | |||
* '''کسروی''': تکفیر در مشروطه ابزار روحانیون مخالف قانون برای خاموش کردن آزادی‌خواهان بود. | |||
* '''آدمیت''': آن را نشانهٔ برخورد سنت فقهی با مفاهیم مدرن می‌داند (''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''، ۱۳۵۶). | |||
* '''آبراهامیان''': تکفیر را «ابزار بسیج توده‌ای» در برابر اندیشه‌های نو معرفی می‌کند (''ایران بین دو انقلاب''، ۱۳۷۷). | |||
* '''آجودانی''': معتقد است که تکفیر نه فقط یک ابزار دینی، بلکه ابزاری سیاسی برای بازتولید قدرت بوده است (''مشروطه ایرانی''، ۱۳۷۷). | |||
== جمع‌بندی == | == جمع‌بندی == | ||
«تکفیر» از مشروطه تا امروز یکی از پرکاربردترین ابزارهای حذف سیاسی در ایران بوده است. در مشروطه، ابزاری علیه آزادی‌خواهان؛ در جمهوری اسلامی، نهادی تثبیت‌شده برای حذف مخالفان فکری و سیاسی. تکفیر را می‌توان پلی میان سنت فقهی و بازی قدرت در تاریخ معاصر ایران دانست. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
* کسروی، احمد. ''تاریخ هیجده‌سالهٔ آذربایجان''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۳ش. | |||
* کسروی، احمد. ''تاریخ مشروطهٔ ایران''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش. | * کسروی، احمد. ''تاریخ مشروطهٔ ایران''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش. | ||
* آدمیت، فریدون. ''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''. تهران: پیام، ۱۳۵۶. | * آدمیت، فریدون. ''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''. تهران: پیام، ۱۳۵۶. | ||
* ناطق، هما. ''ایرانیان و اندیشهٔ تجدد''. تهران: طرح نو، ۱۳۷۷. | * ناطق، هما. ''ایرانیان و اندیشهٔ تجدد''. تهران: طرح نو، ۱۳۷۷. | ||
* آبراهامیان، یرواند. ''ایران بین دو انقلاب''. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷. | * آبراهامیان، یرواند. ''ایران بین دو انقلاب''. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷. | ||
* آجودانی، ماشاءالله. ''مشروطه ایرانی''. تهران: اختران، ۱۳۷۷. | * آجودانی، ماشاءالله. ''مشروطه ایرانی''. تهران: اختران، ۱۳۷۷. | ||