کاربر:Khosro/صفحه تمرین بحران محیط زیست در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

بحران محیط زیست در ایران، به مرحله‌ای فاجعه‌بار رسیده که تمامی جنبه‌های حیات طبیعی و انسانی را تهدید می‌کند. این بحران، که شامل خشکسالی شدید، تخریب جنگل‌ها و تالاب‌ها، آلودگی گسترده‌ی هوا و خاک، و فرونشست زمین است، ریشه در سیاست‌های مخرب و سوءمدیریت جمهوری اسلامی دارد. رژیم حاکم، با اولویت دادن به منافع سیاسی و اقتصادی خود، به‌ویژه از طریق نهادهایی مانند [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|'''سپاه پاسداران''']]، نه‌تنها در حفاظت از [[محیط زیست ایران|'''محیط زیست''']] ناکام مانده، بلکه خود عامل اصلی تشدید این بحران‌هاست. پروژه‌های غیرعلمی سدسازی، که اغلب توسط شرکت‌های وابسته به سپاه اجرا شده‌اند، منابع آبی را نابود کرده و ۷۰ درصد دشت‌های ایران را خشکیده‌اند. تخریب جنگل‌های زاگرس و هیرکانی، که در دهه‌های اخیر به دلیل ویلاسازی، زمین‌خواری، و آتش‌سوزی‌های عمدی شدت گرفته، تنوع زیستی را به خطر انداخته است. تالاب‌های حیاتی مانند انزلی و میانکاله در آستانه‌ی نابودی کامل قرار دارند، که نتیجه‌ی بی‌توجهی به حق‌آبه‌ها و توسعه‌ی صنعتی غیرمسئولانه است. آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، به‌ویژه تهران، به دلیل استفاده از سوخت‌های فسیلی یارانه‌ای و فقدان استانداردهای زیست‌محیطی، سالانه میلیاردها دلار خسارت اقتصادی و هزاران مرگ زودرس به دنبال دارد. فرونشست زمین، که در ۴۲۳ دشت از ۶۰۹ دشت ایران گزارش شده، نتیجه‌ی برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی ناپایدار است. در این میان، سرکوب فعالان محیط زیست، که با اتهامات واهی مانند جاسوسی زندانی شده‌اند، نشان‌دهنده‌ی وحشت رژیم ایران از افشای جنایات زیست‌محیطی‌اش است. منابع نشان می‌دهند که بودجه‌ی اندک سازمان حفاظت محیط زیست، که کمتر از ۰.۵ درصد بودجه‌ی ملی است، و فساد نهادینه‌شده در پروژه‌های عمرانی، توانایی مقابله با این بحران‌ها را از بین برده است. سپاه پاسداران، با تسلط بر پروژه‌های سدسازی، استخراج منابع، و حتی استقرار تأسیسات نظامی در مناطق حفاظت‌شده، نقش محوری در تخریب محیط زیست ایفا کرده است. این اقدامات، همراه با سیاست‌های جنگ‌افروزانه و انزوای بین‌المللی رژیم، مانع از همکاری‌های جهانی برای حفاظت از محیط زیست ایران شده است. با این حال، مقاومت مردمی و سازمان‌های غیردولتی، هرچند تحت فشار شدید، چشم‌اندازی برای تغییر ارائه می‌دهند. برنامه‌های پیشنهادی مانند توقف سدسازی غیرعلمی، احیای تالاب‌ها، و تقویت نظارت مردمی می‌توانند در صورت تغییر رژیم، راه را برای نجات محیط زیست ایران هموار کنند. این مقاله با تحقیق دقیق این بحران‌ها، نقش مخرب جمهوری اسلامی را به‌عنوان عامل اصلی تخریب محیط زیست ایران بررسی می‌کند و بر ضرورت تغییر بنیادین برای حفظ این سرزمین تأکید دارد.<ref name=":0">[https://iranfreedom.net/%d9%85%d8%ad%db%8c%d8%b7-%d8%b2%db%8c%d8%b3%d8%aa-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%a2%db%8c%d9%86%d8%af%d9%87-%d8%a7%db%8c-%d8%a8%d9%87-%d8%b3%d9%88%db%8c-%d9%88%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%db%8c/ محیط زیست ایران و آینده ای به سوی ویرانی - سایت ایران آزادی]</ref><ref name=":1">[https://article.mojahedin.org/i/%D8%AA%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%DB%B4%DB%B0%DB%B0-%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87-%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D9%86%D8%A7%DA%A9 تخریب محیط‌زیست در ایران با ۴۰۰ پروژه خطرناک - سایت سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref><ref name=":2">[https://www.aa.com.tr/fa/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%A9-%D9%88-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF/2789443 بحران محیط‌زیست در ایران؛ بودجه اندک و مدیریت ناکارآمد - سایت آنادولو]</ref>  

بحران آب، که ریشه در سوءمدیریت رژیم دارد، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی ویرانگری به دنبال داشته است. خشکسالی‌های مداوم در استان‌هایی مانند خوزستان، سیستان و بلوچستان، و اصفهان به مهاجرت اجباری میلیون‌ها نفر منجر شده است. منابع گزارش می‌دهند که بیش از ۵ میلیون نفر در دهه‌ی گذشته به دلیل کمبود آب و تخریب زمین‌های کشاورزی، روستاها را ترک کرده و به حاشیه‌ی شهرهای بزرگ مهاجرت کرده‌اند. این مهاجرت، که با [[فقر در ایران|'''فقر''']] و [[بحران بیکاری در ایران|'''بیکاری''']] همراه است، فشار بر زیرساخت‌های شهری را افزایش داده و نابرابری اجتماعی را تشدید کرده است. اعتراضات مردمی در خوزستان در سال ۱۴۰۰، که به دلیل کمبود آب و قطع حق‌آبه‌ی رودخانه‌ها شکل گرفت، نشان‌دهنده‌ی خشم عمومی از سیاست‌های رژیم است. این اعتراضات، که با سرکوب شدید مواجه شد، بیانگر ناتوانی رژیم در پاسخگویی به نیازهای مردم و اولویت دادن به منافع سیاسی و نظامی است.<ref name=":3">[https://www.radiozamaneh.com/831043/ عامل اصلی تخریب محیط‌ زیست در ایران خود حکومت است - سایت رادیو زمانه]</ref>  

تالاب‌های حیاتی ایران، از جمله انزلی و میانکاله، به دلیل سوءمدیریت رژیم و بی‌توجهی به حق‌آبه‌ها در آستانه‌ی نابودی کامل قرار دارند. تالاب انزلی، که یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر است، به دلیل ورود فاضلاب‌های صنعتی و کشاورزی، کاهش ورودی آب از رودخانه‌ها، و توسعه‌ی غیرقانونی در حاشیه، بیش از ۶۰ درصد از مساحت خود را از دست داده است. تالاب میانکاله نیز، که به دلیل مشابه با کاهش سطح آب، آلودگی، و پروژه‌های صنعتی غیرمسئولانه مواجه است، حیات پرندگان و گونه‌های آبزی را تهدید می‌کند. منابع گزارش می‌دهند که این وضعیت، که نتیجه‌ی سدسازی غیرعلمی تحت نظارت سپاه پاسداران و بی‌توجهی رژیم به حفاظت از اکوسیستم‌هاست، تالاب‌ها را به باتلاق‌های رو به زوال تبدیل کرده است. این تخریب نه‌تنها زیست‌بوم‌ها را از بین برده، بلکه معیشت جوامع محلی وابسته به صیادی و گردشگری را نابود کرده و مهاجرت را در این مناطق افزایش داده است.<ref>[https://persianepochtimes.com/warning-on-caspian-sea-water-decline-anzali-and-miankaleh-wetlands-at-risk-of-collapse/ تالاب‌های انزلی و میانکاله در آستانه نابودی - سایت اپک تایمز]</ref><ref>[https://gunaz.tv/fa/post/48901 محیط زیست ایران در آستانه نابودی کامل - سایت گاناز تی‌وی]</ref>  

دریاچه ارومیه، که زمانی دومین دریاچه‌ی شور بزرگ جهان بود، به یکی از بارزترین نمونه‌های فاجعه‌ی زیست‌محیطی در ایران تبدیل شده است. منابع گزارش می‌دهند که این دریاچه، که در شمال‌غرب ایران قرار دارد، به دلیل سدسازی غیرعلمی، انحراف آب رودخانه‌ها، و کشاورزی ناپایدار، بیش از ۹۰ درصد مساحت خود را از دست داده است. رژیم با ساخت بیش از ۵۰ سد روی رودخانه‌های منتهی به دریاچه و تخصیص آب به زمین‌های کشاورزی آب‌بر، جریان ورودی آب را به شدت کاهش داده است. فساد در پروژه‌های احیای دریاچه، که بودجه‌های کلان را به جیب مقامات حکومتی سرازیر کرده، طرح‌های نجات را بی‌اثر کرده است. خشک شدن دریاچه به طوفان‌های نمکی منجر شده که سلامت ساکنان منطقه و کشاورزی آذربایجان را تهدید می‌کند. اعتراضات مردمی در تبریز و ارومیه علیه این سوءمدیریت با سرکوب مواجه شده، که نشان‌دهنده‌ی بی‌توجهی رژیم به این بحران است.<ref>[https://persianepochtimes.com/homaye-saadat-be-mohite-ziste-iran-baz-khahad-gasht/ آیا همای سعادت به محیط زیست ایران بازخواهد گشت؟ - اپک تایمز]</ref>

تخریب جنگل‌ها و تالاب‌ها پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی گسترده‌ای به دنبال داشته است. کاهش پوشش جنگلی به افزایش فرسایش خاک، سیلاب‌های مخرب، و گسترش بیابان‌ها در ایران منجر شده است. منابع گزارش می‌دهند که ایران سالانه ۱.۵ میلیون هکتار به مساحت بیابانی خود می‌افزاید، که کشاورزی و امنیت غذایی را تهدید می‌کند. از سوی دیگر، مرگ تالاب‌ها به کاهش تولید ماهی و محصولات کشاورزی، و در نتیجه بیکاری و مهاجرت در مناطق اطراف منجر شده است. برای مثال، جوامع محلی در اطراف تالاب انزلی با کاهش درآمدهای صیادی و گردشگری مواجه شده‌اند، که به حاشیه‌نشینی و فقر دامن زده است. اعتراضات مردمی در این مناطق، مانند تجمعات در مازندران و گیلان، نشان‌دهنده‌ی خشم عمومی از سوءمدیریت رژیم است. رژیم به‌جای پاسخگویی، با سرکوب این اعتراضات و نادیده گرفتن مطالبات، بحران را عمیق‌تر کرده است.<ref>[https://wncri.org/fa/%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86-%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2-%D8%AA%D8%AE/ ملایان زن ستیز تخریب کننده محیط زیست ایران - سایت زنان نیروی تغییر]</ref>  

آلودگی هوا و خاک پیامدهای ویرانگری بر سلامت عمومی و بافت اجتماعی ایران داشته است. منابع گزارش می‌دهند که بیماری‌های تنفسی، مانند آسم و سرطان ریه، در شهرهای آلوده مانند اهواز و تهران به شدت افزایش یافته و هزینه‌های درمان این بیماری‌ها فشار اقتصادی مضاعفی بر خانواده‌ها وارد کرده است. کودکان و سالمندان، که آسیب‌پذیرترین گروه‌ها هستند، بیشترین قربانیان این بحران‌اند. از سوی دیگر، آلودگی خاک به کاهش محصولات کشاورزی و افزایش قیمت مواد غذایی منجر شده، که فقر و ناامنی غذایی را در میان اقشار کم‌درآمد تشدید کرده است. اعتراضات مردمی در مناطق آلوده، مانند تجمعات در عسلویه علیه آلودگی پالایشگاه‌ها، نشان‌دهنده‌ی نارضایتی عمومی از بی‌توجهی رژیم است. حکومت ایران به‌جای رسیدگی، با سرکوب این اعتراضات و نادیده گرفتن مطالبات، بحران را عمیق‌تر کرده و اعتماد عمومی به نهادهای حکومتی را بیش از پیش از بین برده است.<ref name=":2" />

جمهوری اسلامی با [[سرکوب در ایران|'''سرکوب''']] فعالان محیط زیست، که تلاش دارند جنایات زیست‌محیطی رژیم را افشا کنند، مانع از آگاهی‌بخشی و حفاظت از طبیعت ایران شده است. منابع گزارش می‌دهند که از سال ۱۳۹۰، ده‌ها فعال محیط زیست با اتهامات واهی مانند «جاسوسی» یا «اقدام علیه امنیت ملی» بازداشت و زندانی شده‌اند. برای مثال، در سال ۱۳۹۶، کاووس سیدامامی، استاد دانشگاه و فعال محیط زیست، به همراه چند تن از همکارانش در بنیاد حیات‌وحش پارسیان دستگیر شد. سیدامامی در زندان اوین تحت شرایط مشکوک جان باخت، که رژیم آن را «خودکشی» اعلام کرد، اما شواهد حاکی از قتل عمدی است. این سرکوب، که با هدف خاموش کردن صدای منتقدان انجام می‌شود، نشان‌دهنده‌ی وحشت رژیم از افشای نقش مخربش در تخریب محیط زیست است. فعالان محیط زیست، که اغلب به‌صورت داوطلبانه برای حفاظت از تالاب‌ها و جنگل‌ها فعالیت می‌کنند، به دلیل فقدان حمایت قانونی و فشار نهادهای امنیتی در معرض خطر دائمی قرار دارند.<ref>[https://niacouncil.org/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%DA%A9%D9%88/ جنبش محیط زیست ایران: داستان‌های سرکوب - سایت نایاک]</ref>  

جنبش‌های زیست‌محیطی مردمی، که در واکنش به بحران‌هایی مانند خشکسالی و آلودگی شکل گرفته‌اند، با سرکوب شدید رژیم مواجه شده‌اند. منابع گزارش می‌دهند که تجمعات مسالمت‌آمیز برای حفاظت از منابع طبیعی، مانند اعتراضات علیه سدسازی در خوزستان یا تخریب جنگل‌های زاگرس، با خشونت نیروهای امنیتی و دستگیری گسترده سرکوب شده است. برای مثال، در سال ۱۴۰۰، اعتراضات مردم خوزستان به کمبود آب و تخریب تالاب هورالعظیم با شلیک مستقیم نیروهای امنیتی مواجه شد، که به کشته شدن چندین معترض منجر گردید. این سرکوب، که با تبلیغات رژیم برای بی‌اعتبار کردن فعالان همراه است، نه‌تنها جنبش‌های زیست‌محیطی را تضعیف کرده، بلکه مشارکت عمومی در حفاظت از محیط زیست را کاهش داده است. جمهوری اسلامی با این اقدامات، هرگونه تلاش برای اصلاح یا نظارت مردمی بر سیاست‌های زیست‌محیطی را خنثی می‌کند.<ref>[https://fa.timesofisrael.com/rev-guard-environment/ چرا باید سپاه پاسداران جمهوری اسلامی را “قاتل محیط زیست و تمدن ایرانی” نام نهاد - تایمز اسرائیل]</ref>

فرونشست زمین، که به‌عنوان یکی از هولناک‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی ایران شناخته می‌شود، نتیجه‌ی مستقیم سوءمدیریت رژیم در منابع آبی است و فعالانی که درباره‌ی آن هشدار می‌دهند، با سرکوب مواجه‌اند. منابع گزارش می‌دهند که ۴۲۳ دشت از ۶۰۹ دشت ایران با فرونشست مواجه‌اند، با نرخ‌هایی تا ۳۰ سانتیمتر در سال در مناطقی مانند تهران و اصفهان. این پدیده، که به دلیل برداشت بی‌رویه‌ی آب زیرزمینی و پروژه‌های سدسازی غیرعلمی تشدید شده، زیرساخت‌های شهری، جاده‌ها، و زمین‌های کشاورزی را تهدید می‌کند. فعالان محیط زیست و کارشناسان که درباره‌ی این بحران گزارش منتشر کرده‌اند، مانند اعضای انجمن‌های علمی که در سال ۱۴۰۲ هشدارهایی درباره‌ی فرونشست در تهران دادند، با تهدید، بازجویی، و اتهامات سیاسی مواجه شده‌اند. رژیم، که از افشای ناکارآمدی‌اش در مدیریت منابع می‌ترسد، این هشدارها را سانسور کرده و به‌جای اصلاح، فعالان را سرکوب می‌کند، که این بحران را عمیق‌تر کرده است.<ref>[https://www.iran-emrooz.net/index.php/news1/120995/ هولناک‌ترین بحران ایران، بحران محیط‌زیست است - ایران امروز]</ref>  

سپاه پاسداران، به‌عنوان بازوی نظامی و اقتصادی نظام جمهوری اسلامی، نقش محوری در تخریب محیط زیست ایران ایفا کرده است. منابع گزارش می‌دهند که شرکت‌های وابسته به سپاه، مانند [[قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا|'''قرارگاه خاتم‌الانبیا''']]، پروژه‌های سدسازی، استخراج معدن، و توسعه‌ی صنعتی را بدون رعایت استانداردهای زیست‌محیطی اجرا می‌کنند. برای مثال، پروژه‌های سدسازی در خوزستان، که توسط سپاه مدیریت شده‌اند، با انحراف آب رودخانه‌ها، تالاب هورالعظیم را خشک کرده و گردوغبار را در منطقه شدت بخشیده‌اند. علاوه بر این، استقرار تأسیسات نظامی در مناطق حفاظت‌شده، مانند پارک‌های ملی، زیستگاه‌های حیات‌وحش را نابود کرده است. منابع نشان می‌دهند که فساد مالی در این پروژه‌ها، که با رانت و معافیت‌های حکومتی همراه است، هرگونه نظارت زیست‌محیطی را غیرممکن کرده است. این اقدامات، که اولویت را به سودآوری و تسلط سیاسی می‌دهند، محیط زیست ایران را به قربانی اصلی سیاست‌های رژیم تبدیل کرده‌اند.<ref>[https://m.mojahedin.org/id/3b93a6c3-8f5c-4669-b514-2171f2fa929c تخریب محیط‌زیست ایران توسط دیکتاتوری حاکم - سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref>  

[[فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی|'''فساد نهادینه‌شده''']] در ساختار حکومتی و تخصیص بودجه‌ی ناچیز به حفاظت از محیط زیست، بحران‌های زیست‌محیطی را تشدید کرده است. منابع گزارش می‌دهند که بودجه‌ی سازمان حفاظت محیط زیست ایران در سال ۱۴۰۳ کمتر از ۰.۵ درصد بودجه‌ی ملی بوده، در حالی که میلیاردها دلار صرف پروژه‌های نظامی و جنگ‌افروزی منطقه‌ای شده است. این بودجه‌ی اندک، توانایی اجرای برنامه‌های احیای تالاب‌ها، مدیریت پسماندها، یا مقابله با آلودگی را از بین برده است. برای مثال، طرح‌های احیای [[دریاچه ارومیه|'''دریاچه ارومیه''']]، که سال‌هاست مطرح شده، به دلیل فساد در تخصیص منابع و سوءمدیریت، عملاً متوقف شده است. مقامات حکومتی، که اغلب با رانت و روابط سیاسی به مناصب کلیدی منصوب می‌شوند، از پروژه‌های زیست‌محیطی به‌عنوان ابزاری برای پولشویی و کسب سود استفاده می‌کنند. این فساد، همراه با انزوای بین‌المللی رژیم، مانع از همکاری‌های جهانی برای نجات محیط زیست ایران شده است.<ref>[https://payaam.net/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B6-%D8%AE%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%A7/ نقش جمهوری اسلامی در تشدید عوارض خشکسالی و تخریب محیط زیست - سایت پیام]</ref>