۹٬۱۷۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148پیکسل]] | |||
'''یرواند آبراهامیان'''، (متولد ۱۳۱۹، تهران) مورخ ایرانی-ارمنیتبار آمریکایی، در سال ۱۹۴۰ در تهران متولد شد و در خانوادهای ارمنی پرورش یافت. او تا کلاس سوم ابتدایی در تهران تحصیل کرد و سپس در سال ۱۳۳۳، برای ادامه آموزش به مدرسهای شبانهروزی در انگلستان اعزام شد. تحصیلات دانشگاهی وی در رشته تاریخ در دانشگاه آکسفورد آغاز گردید و مدرک کارشناسی را در سال ۱۳۴۲، اخذ کرد. پس از آن به ایالات متحده مهاجرت کرد و مدرک کارشناسی ارشد اول را در سال ۱۳۴۵، از دانشگاه کلمبیا، کارشناسی ارشد دوم را در سال ۱۳۴۷، از آکسفورد و دکترای تاریخ را در سال ۱۳۴۸، از کلمبیا دریافت نمود. آبراهامیان در دهه ۱۹۷۰، به عضویت کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی درآمد که مخالف [[محمدرضا پهلوی|رژیم پهلوی]] بود و در سال ۱۹۷۶ به عنوان نایبرئیس کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران برگزیده شد. او در دانشگاههای پرینستون، نیویورک و آکسفورد به تدریس پرداخت و اکنون استاد تاریخ جهانی و خاورمیانه در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. آبراهامیان در سال ۲۰۱۰ به عضویت وابسته آکادمی هنر و علوم آمریکا درآمد. | '''یرواند آبراهامیان'''، (متولد ۱۳۱۹، تهران) مورخ ایرانی-ارمنیتبار آمریکایی، در سال ۱۹۴۰ در تهران متولد شد و در خانوادهای ارمنی پرورش یافت. او تا کلاس سوم ابتدایی در تهران تحصیل کرد و سپس در سال ۱۳۳۳، برای ادامه آموزش به مدرسهای شبانهروزی در انگلستان اعزام شد. تحصیلات دانشگاهی وی در رشته تاریخ در دانشگاه آکسفورد آغاز گردید و مدرک کارشناسی را در سال ۱۳۴۲، اخذ کرد. پس از آن به ایالات متحده مهاجرت کرد و مدرک کارشناسی ارشد اول را در سال ۱۳۴۵، از دانشگاه کلمبیا، کارشناسی ارشد دوم را در سال ۱۳۴۷، از آکسفورد و دکترای تاریخ را در سال ۱۳۴۸، از کلمبیا دریافت نمود. آبراهامیان در دهه ۱۹۷۰، به عضویت کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی درآمد که مخالف [[محمدرضا پهلوی|رژیم پهلوی]] بود و در سال ۱۹۷۶ به عنوان نایبرئیس کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران برگزیده شد. او در دانشگاههای پرینستون، نیویورک و آکسفورد به تدریس پرداخت و اکنون استاد تاریخ جهانی و خاورمیانه در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. آبراهامیان در سال ۲۰۱۰ به عضویت وابسته آکادمی هنر و علوم آمریکا درآمد. | ||
آثار آبراهامیان عمدتاً بر تاریخ معاصر ایران تمرکز دارد و شامل کتابهایی همچون «ایران بین دو انقلاب» (۱۹۸۲)، که تحولات اجتماعی و سیاسی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی را واکاوی میکند؛ «تاریخ ایران مدرن» (۲۰۰۸)، که تغییرات سیاسی و اقتصادی از قرن نوزدهم تا دوران معاصر را تحلیل مینماید؛ «کودتا» (۲۰۱۳)، که نقش آمریکا و بریتانیا در کودتای ۱۳۳۲ را بر پایه اسناد محرمانه توصیف میکند؛ و «بحران نفت در ایران» (۲۰۲۱)، که تأثیر کشف نفت بر سیاست و اقتصاد ایران را پوشش میدهد. دیگر آثار وی عبارتند از «مردم در سیاست ایران»، «اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی»، «خمینیسم: مقالاتی درباره جمهوری اسلامی»، و «اعترافات شکنجهشدگان». دیدگاههای او بر پایه مارکسیسم آکادمیک یا فرهنگی استوار است و بر نقش نیروهای اجتماعی، طبقات، جنبشهای مردمی و روابط دولت و جامعه تأکید دارد. او دولت را پدیدهای تنیده در جامعه میبیند و تحولات تاریخی ایران را از منظر داخلی و اجتماعی تفسیر میکند، نه صرفاً خارجی. در مصاحبههای اخیر، اعتراضات ایران را شورش میداند نه انقلاب، و آینده رژیم را با چالشهای مشروعیت و جانشینی روبرو میبیند، اما سقوط فوری آن را بعید میشمارد. | آثار آبراهامیان عمدتاً بر تاریخ معاصر ایران تمرکز دارد و شامل کتابهایی همچون «ایران بین دو انقلاب» (۱۹۸۲)، که تحولات اجتماعی و سیاسی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی را واکاوی میکند؛ «تاریخ ایران مدرن» (۲۰۰۸)، که تغییرات سیاسی و اقتصادی از قرن نوزدهم تا دوران معاصر را تحلیل مینماید؛ «کودتا» (۲۰۱۳)، که نقش آمریکا و بریتانیا در کودتای ۱۳۳۲ را بر پایه اسناد محرمانه توصیف میکند؛ و «بحران نفت در ایران» (۲۰۲۱)، که تأثیر کشف نفت بر سیاست و اقتصاد ایران را پوشش میدهد. دیگر آثار وی عبارتند از «مردم در سیاست ایران»، «اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی»، «خمینیسم: مقالاتی درباره جمهوری اسلامی»، و «اعترافات شکنجهشدگان». دیدگاههای او بر پایه مارکسیسم آکادمیک یا فرهنگی استوار است و بر نقش نیروهای اجتماعی، طبقات، جنبشهای مردمی و روابط دولت و جامعه تأکید دارد. او دولت را پدیدهای تنیده در جامعه میبیند و تحولات تاریخی ایران را از منظر داخلی و اجتماعی تفسیر میکند، نه صرفاً خارجی. در مصاحبههای اخیر، اعتراضات ایران را شورش میداند نه انقلاب، و آینده رژیم را با چالشهای مشروعیت و جانشینی روبرو میبیند، اما سقوط فوری آن را بعید میشمارد.<ref name=":0">[https://taaghche.com/author/%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86 یرواند آبراهامیان - طاقچه]</ref><ref name=":1">[https://www.radiozamaneh.com/301375/ نگرشهای تاریخی پرفسور یرواند آبراهامیان - رادیو زمانه]</ref><ref name=":2">[https://paymanonline.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%D8%B3%D9%88%D8%B1-%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7/ تاریخ نگاری پروفسور یرواند آبراهامیان - پیمان آنلاین]</ref><ref name=":3">[https://jomhouri.com/jomhouri/archives/28801 کارنامه یرواند آبراهامیان: سرنوشت ایران بین دو انقلاب - اتحاد جمهوریخواهان ایران]</ref><ref name=":4">[https://www.iranglobal.info/fa/node/80092 یرواند آبراهامیان و چپ سنتی - ایران گلوبال]</ref> | ||
== زندگی و تحصیلات == | == زندگی و تحصیلات == | ||
یرواند آبراهامیان در سال ۱۳۱۹ در تهران، در خانوادهای ارمنی متولد شد. وی تا کلاس سوم ابتدایی در مدارس تهران به تحصیل پرداخت و آموزش اولیه خود را در این شهر دریافت کرد. این دوره کودکی در محیط فرهنگی متنوع تهران، که شامل جوامع ارمنی بود، سپری شد و پایهای برای علاقهمندیهای بعدی وی به تاریخ و مسائل اجتماعی فراهم آورد. | یرواند آبراهامیان در سال ۱۳۱۹ در تهران، در خانوادهای ارمنی متولد شد. وی تا کلاس سوم ابتدایی در مدارس تهران به تحصیل پرداخت و آموزش اولیه خود را در این شهر دریافت کرد. این دوره کودکی در محیط فرهنگی متنوع تهران، که شامل جوامع ارمنی بود، سپری شد و پایهای برای علاقهمندیهای بعدی وی به تاریخ و مسائل اجتماعی فراهم آورد.<ref name=":0" /> | ||
آبراهامیان خود را به عنوان فردی ایرانی با تبار ارمنی معرفی کرده و از دیدگاههای شکاکانه علمی و سوسیالدموکراتیک برخوردار است. او اغلب نسبت به مسائل مذهبی بیتفاوت یا انکارکننده بوده و هویت فرهنگی خویش را بر پایه ریشههای ایرانی و ارمنی استوار ساخته است. این زمینه خانوادگی و تجربیات اولیه در تهران، وی را با چالشهای فرهنگی و سیاسی مرتبط با ایران آشنا کرد، که بعدها در پژوهشهای تاریخیاش بازتاب یافت. | آبراهامیان خود را به عنوان فردی ایرانی با تبار ارمنی معرفی کرده و از دیدگاههای شکاکانه علمی و سوسیالدموکراتیک برخوردار است. او اغلب نسبت به مسائل مذهبی بیتفاوت یا انکارکننده بوده و هویت فرهنگی خویش را بر پایه ریشههای ایرانی و ارمنی استوار ساخته است. این زمینه خانوادگی و تجربیات اولیه در تهران، وی را با چالشهای فرهنگی و سیاسی مرتبط با ایران آشنا کرد، که بعدها در پژوهشهای تاریخیاش بازتاب یافت.<ref name=":1" /> | ||
=== مهاجرت به انگلستان و تحصیلات متوسطه === | === مهاجرت به انگلستان و تحصیلات متوسطه === | ||
در سال ۱۳۳۳، مادر آبراهامیان وی را برای ادامه تحصیل به یک مدرسه شبانهروزی در انگلستان فرستاد. در این مدرسه، تمرکز آموزشی بیشتر بر تاریخ اروپا بود و این محیط جدید، وی را با رویکردهای آموزشی غربی آشنا کرد. این مهاجرت در سن نوجوانی، تأثیرات عمیقی بر مسیر حرفهای وی داشت و زمینهای برای گسترش دانش تاریخیاش فراهم نمود. | در سال ۱۳۳۳، مادر آبراهامیان وی را برای ادامه تحصیل به یک مدرسه شبانهروزی در انگلستان فرستاد. در این مدرسه، تمرکز آموزشی بیشتر بر تاریخ اروپا بود و این محیط جدید، وی را با رویکردهای آموزشی غربی آشنا کرد. این مهاجرت در سن نوجوانی، تأثیرات عمیقی بر مسیر حرفهای وی داشت و زمینهای برای گسترش دانش تاریخیاش فراهم نمود.<ref name=":0" /> | ||
این دوره مهاجرت زودهنگام، آبراهامیان را با تفاوتهای فرهنگی بین شرق و غرب روبرو ساخت و به تقویت دیدگاههای انتقادی وی نسبت به تاریخ کمک کرد. تجربیات شبانهروزی در انگلستان، وی را برای ورود به دانشگاههای معتبر آماده ساخت و علاقهاش به تاریخ جهان سوم را تقویت کرد. | این دوره مهاجرت زودهنگام، آبراهامیان را با تفاوتهای فرهنگی بین شرق و غرب روبرو ساخت و به تقویت دیدگاههای انتقادی وی نسبت به تاریخ کمک کرد. تجربیات شبانهروزی در انگلستان، وی را برای ورود به دانشگاههای معتبر آماده ساخت و علاقهاش به تاریخ جهان سوم را تقویت کرد.<ref name=":2" /> | ||
==== تحصیلات دانشگاهی (آکسفورد و کلمبیا) ==== | ==== تحصیلات دانشگاهی (آکسفورد و کلمبیا) ==== | ||
یرواند آبراهامیان تحصیلات عالی خود را در دانشگاه آکسفورد آغاز کرد و مدرک کارشناسی تاریخ را در سال ۱۹۶۳ از این دانشگاه دریافت کرد. سپس به نیویورک نقل مکان کرد و مدرک کارشناسی ارشد اول را در سال ۱۹۶۶ از دانشگاه کلمبیا اخذ نمود. وی مدرک کارشناسی ارشد دوم را در سال ۱۹۶۸ از دانشگاه آکسفورد گرفت و سرانجام، دکترای تاریخ را در سال ۱۹۶۹ از دانشگاه کلمبیا به دست آورد. تمرکز آموزشی وی بر تاریخ عمومی، به ویژه تاریخ اروپای جدید و جهان سوم، بود که پایهای محکم برای تحقیقات بعدیاش در مورد خاورمیانه و ایران فراهم آورد. | یرواند آبراهامیان تحصیلات عالی خود را در دانشگاه آکسفورد آغاز کرد و مدرک کارشناسی تاریخ را در سال ۱۹۶۳ از این دانشگاه دریافت کرد. سپس به نیویورک نقل مکان کرد و مدرک کارشناسی ارشد اول را در سال ۱۹۶۶ از دانشگاه کلمبیا اخذ نمود. وی مدرک کارشناسی ارشد دوم را در سال ۱۹۶۸ از دانشگاه آکسفورد گرفت و سرانجام، دکترای تاریخ را در سال ۱۹۶۹ از دانشگاه کلمبیا به دست آورد. تمرکز آموزشی وی بر تاریخ عمومی، به ویژه تاریخ اروپای جدید و جهان سوم، بود که پایهای محکم برای تحقیقات بعدیاش در مورد خاورمیانه و ایران فراهم آورد. | ||
در طول این دوره تحصیلات، آبراهامیان با رویکردهای نئومارکسیستی آشنا شد و بر تحلیلهای اجتماعی-اقتصادی تأکید کرد. این مراحل آموزشی، وی را برای تدریس و پژوهش در دانشگاههای برجسته آماده ساخت و دیدگاههایش را در مورد تاریخ از پایین شکل داد. او از این تجربیات برای توسعه روششناسی تاریخی خود بهره برد که بر نقش نیروهای اجتماعی تمرکز دارد. | در طول این دوره تحصیلات، آبراهامیان با رویکردهای نئومارکسیستی آشنا شد و بر تحلیلهای اجتماعی-اقتصادی تأکید کرد. این مراحل آموزشی، وی را برای تدریس و پژوهش در دانشگاههای برجسته آماده ساخت و دیدگاههایش را در مورد تاریخ از پایین شکل داد. او از این تجربیات برای توسعه روششناسی تاریخی خود بهره برد که بر نقش نیروهای اجتماعی تمرکز دارد.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> | ||
== فعالیتهای سیاسی اولیه == | == فعالیتهای سیاسی اولیه == | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۴: | ||
در دهه ۱۹۷۰، آبراهامیان به عضویت کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی درآمد، سازمانی که در خارج از ایران فعالیت میکرد و مخالف حکومت [[محمدرضا پهلوی]] بود. این کنفدراسیون از طریق بیانیهها و فشارهای سیاسی، به رژیم پهلوی اعتراض وارد میکرد و بر مسائل حقوق بشر و آزادیهای سیاسی تمرکز داشت. عضویت وی در این گروه، نشاندهنده تعهد اولیهاش به مسائل سیاسی ایران از خارج کشور است. | در دهه ۱۹۷۰، آبراهامیان به عضویت کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی درآمد، سازمانی که در خارج از ایران فعالیت میکرد و مخالف حکومت [[محمدرضا پهلوی]] بود. این کنفدراسیون از طریق بیانیهها و فشارهای سیاسی، به رژیم پهلوی اعتراض وارد میکرد و بر مسائل حقوق بشر و آزادیهای سیاسی تمرکز داشت. عضویت وی در این گروه، نشاندهنده تعهد اولیهاش به مسائل سیاسی ایران از خارج کشور است. | ||
این فعالیتها بخشی از جنبش گستردهتر دانشجویان ایرانی در خارج بود که به دنبال تغییرات سیاسی در ایران بودند. آبراهامیان از این پلتفرم برای بیان دیدگاههای انتقادی خود نسبت به رژیم شاه استفاده کرد و این تجربیات، تأثیراتی بر آثار تاریخی بعدی وی داشت. | این فعالیتها بخشی از جنبش گستردهتر دانشجویان ایرانی در خارج بود که به دنبال تغییرات سیاسی در ایران بودند. آبراهامیان از این پلتفرم برای بیان دیدگاههای انتقادی خود نسبت به رژیم شاه استفاده کرد و این تجربیات، تأثیراتی بر آثار تاریخی بعدی وی داشت. | ||
=== نایبرئیسی کمیتهی آزادی هنر و اندیشه در ایران === | === نایبرئیسی کمیتهی آزادی هنر و اندیشه در ایران === | ||
در سال ۱۳۵۵، آبراهامیان به عنوان نایبرئیس «کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران» انتخاب شد. این کمیته هدفش حمایت از آزادی بیان و اندیشه در برابر سرکوبهای رژیم پهلوی بود و فعالیتهایی برای برجستهسازی [[نقض حقوق بشر در ایران|نقض حقوق در ایران]] انجام میداد. این نقش، تعهد وی به مسائل حقوق بشری را برجسته میسازد. | در سال ۱۳۵۵، آبراهامیان به عنوان نایبرئیس «کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران» انتخاب شد. این کمیته هدفش حمایت از آزادی بیان و اندیشه در برابر سرکوبهای رژیم پهلوی بود و فعالیتهایی برای برجستهسازی [[نقض حقوق بشر در ایران|نقض حقوق در ایران]] انجام میداد. این نقش، تعهد وی به مسائل حقوق بشری را برجسته میسازد. | ||
آبراهامیان خود را مورخ چپ آکادمیک معرفی میکند، نه از نوع حزبی یا ارتدوکس، بلکه در چارچوب نئومارکسیسم تامپسونمحور، که بر عاملیت انسانی و فرایندهای اجتماعی تأکید دارد. این دیدگاهها ریشه در فعالیتهای سیاسی اولیه وی دارند و در آثارش بازتاب یافتهاند. کمیته مذکور بخشی از تلاشهای گستردهتر برای حمایت از روشنفکران ایرانی بود. | آبراهامیان خود را مورخ چپ آکادمیک معرفی میکند، نه از نوع حزبی یا ارتدوکس، بلکه در چارچوب نئومارکسیسم تامپسونمحور، که بر عاملیت انسانی و فرایندهای اجتماعی تأکید دارد. این دیدگاهها ریشه در فعالیتهای سیاسی اولیه وی دارند و در آثارش بازتاب یافتهاند. کمیته مذکور بخشی از تلاشهای گستردهتر برای حمایت از روشنفکران ایرانی بود.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> | ||
== حرفهی دانشگاهی == | == حرفهی دانشگاهی == | ||
=== تدریس در دانشگاههای معتبر === | === تدریس در دانشگاههای معتبر === | ||
یرواند آبراهامیان در دانشگاههای پرینستون، نیویورک و آکسفورد به تدریس تاریخ ایران و خاورمیانه پرداخت. وی بر پژوهشهای مرتبط با تاریخ معاصر ایران تمرکز داشت و دورههای آموزشیاش شامل تاریخ عمومی با تأکید بر اروپای مدرن و جهان سوم بود. این تجربیات تدریس، وی را به عنوان یک متخصص برجسته در زمینه تاریخ خاورمیانه تثبیت کرد. | یرواند آبراهامیان در دانشگاههای پرینستون، نیویورک و آکسفورد به تدریس تاریخ ایران و خاورمیانه پرداخت. وی بر پژوهشهای مرتبط با تاریخ معاصر ایران تمرکز داشت و دورههای آموزشیاش شامل تاریخ عمومی با تأکید بر اروپای مدرن و جهان سوم بود. این تجربیات تدریس، وی را به عنوان یک متخصص برجسته در زمینه تاریخ خاورمیانه تثبیت کرد. | ||
او همچنین به عنوان پژوهشگر در برخی دانشگاهها فعالیت کرده و بر تاریخ و سیاست خاورمیانه، به ویژه ایران، تحقیق میکند. تدریس وی با تخصصش در تحولات اجتماعی ایران همخوانی دارد و به دانشجویان کمک کرده تا دیدگاههای نوینی نسبت به تاریخ معاصر کسب کنند. | او همچنین به عنوان پژوهشگر در برخی دانشگاهها فعالیت کرده و بر تاریخ و سیاست خاورمیانه، به ویژه ایران، تحقیق میکند. تدریس وی با تخصصش در تحولات اجتماعی ایران همخوانی دارد و به دانشجویان کمک کرده تا دیدگاههای نوینی نسبت به تاریخ معاصر کسب کنند. | ||
==== استادی در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک ==== | ==== استادی در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک ==== | ||
آبراهامیان اکنون استاد تاریخ جهانی، خاورمیانه و سیاست در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. در این جایگاه، وی بر آموزش و پژوهش در زمینههای تاریخ معاصر ایران و مسائل مرتبط با خاورمیانه تمرکز دارد. این نقش دانشگاهی، وی را در محافل آکادمیک برجسته ساخته است. | آبراهامیان اکنون استاد تاریخ جهانی، خاورمیانه و سیاست در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. در این جایگاه، وی بر آموزش و پژوهش در زمینههای تاریخ معاصر ایران و مسائل مرتبط با خاورمیانه تمرکز دارد. این نقش دانشگاهی، وی را در محافل آکادمیک برجسته ساخته است. | ||
در کالج باروک، آبراهامیان دورههایی در مورد تاریخ ایران مدرن و تحولات اجتماعی تدریس میکند. این موقعیت، فرصتهایی برای انتشار مقالات و کتابهای بیشتر فراهم آورده و تأثیر وی بر نسل جدید مورخان را افزایش داده است. | در کالج باروک، آبراهامیان دورههایی در مورد تاریخ ایران مدرن و تحولات اجتماعی تدریس میکند. این موقعیت، فرصتهایی برای انتشار مقالات و کتابهای بیشتر فراهم آورده و تأثیر وی بر نسل جدید مورخان را افزایش داده است. | ||
=== عضویت وابستهٔ آکادمی هنر و علوم آمریکا (۲۰۱۰) === | === عضویت وابستهٔ آکادمی هنر و علوم آمریکا (۲۰۱۰) === | ||
در سال ۲۰۱۰، آبراهامیان به عنوان عضو وابسته آکادمی هنر و علوم آمریکا انتخاب شد. این عضویت، نشاندهنده شناخت حرفهای وی در محافل آکادمیک ایالات متحده است و بر اساس تحقیقات وی در زمینه تاریخ ایران اعطا شده است. | در سال ۲۰۱۰، آبراهامیان به عنوان عضو وابسته آکادمی هنر و علوم آمریکا انتخاب شد. این عضویت، نشاندهنده شناخت حرفهای وی در محافل آکادمیک ایالات متحده است و بر اساس تحقیقات وی در زمینه تاریخ ایران اعطا شده است. | ||
این افتخار، جایگاه آبراهامیان را به عنوان یک مورخ برجسته تأیید میکند و فرصتهایی برای همکاریهای بیشتر در پژوهشهای تاریخی فراهم آورده است. عضویت در این آکادمی، بر پایه آثار و تحقیقات وی در مورد تحولات اجتماعی و سیاسی ایران استوار است. | این افتخار، جایگاه آبراهامیان را به عنوان یک مورخ برجسته تأیید میکند و فرصتهایی برای همکاریهای بیشتر در پژوهشهای تاریخی فراهم آورده است. عضویت در این آکادمی، بر پایه آثار و تحقیقات وی در مورد تحولات اجتماعی و سیاسی ایران استوار است.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> | ||
== آثار اصلی == | == آثار اصلی == | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۱: | ||
=== اسلام رادیکال: مجاهدین ایرانی (۱۹۸۹) === | === اسلام رادیکال: مجاهدین ایرانی (۱۹۸۹) === | ||
کتاب «اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی» در سال ۱۹۸۹ منتشر شد. این اثر سازمان مجاهدین خلق را به عنوان جنبشی اجتماعی بررسی میکند و تحولات ایدئولوژیک و سیاسی آن را توصیف مینماید. تمرکز آن بر نقش این سازمان در تاریخ معاصر ایران است. | کتاب «اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی» در سال ۱۹۸۹ منتشر شد. این اثر سازمان مجاهدین خلق را به عنوان جنبشی اجتماعی بررسی میکند و تحولات ایدئولوژیک و سیاسی آن را توصیف مینماید. تمرکز آن بر نقش این سازمان در تاریخ معاصر ایران است.<ref name=":1" /> | ||
=== خمینیسم (۱۹۹۳) === | === خمینیسم (۱۹۹۳) === | ||
کتاب «خمینیسم: مقالاتی درباره جمهوری اسلامی» در سال ۱۹۹۳ منتشر شد. این مجموعه مقالات، جنبههای ایدئولوژیک و سیاسی جمهوری اسلامی را بررسی میکند و بر پایه تحلیلهای تاریخی تنظیم شده است. تمرکز آن بر تحولات پس از انقلاب ۱۳۵۷ است. | کتاب «خمینیسم: مقالاتی درباره جمهوری اسلامی» در سال ۱۹۹۳ منتشر شد. این مجموعه مقالات، جنبههای ایدئولوژیک و سیاسی جمهوری اسلامی را بررسی میکند و بر پایه تحلیلهای تاریخی تنظیم شده است. تمرکز آن بر تحولات پس از انقلاب ۱۳۵۷ است. | ||
آبراهامیان در این اثر، خمینیسم را به عنوان یک ایدئولوژی پوپولیستی توصیف میکند و تأثیرات آن بر سیاست ایران را تحلیل مینماید. این کتاب، دیدگاههای نوینی نسبت به جمهوری اسلامی ارائه میدهد. | آبراهامیان در این اثر، خمینیسم را به عنوان یک ایدئولوژی پوپولیستی توصیف میکند و تأثیرات آن بر سیاست ایران را تحلیل مینماید. این کتاب، دیدگاههای نوینی نسبت به جمهوری اسلامی ارائه میدهد. | ||
=== اعترافات شکنجهشدگان (۱۹۹۹) === | === اعترافات شکنجهشدگان (۱۹۹۹) === | ||
کتاب «اعترافات شکنجهشدگان: زندانها و ابراز ندامتهای علنی در ایران مدرن» در سال ۱۹۹۹ منتشر شد. این اثر تجربیات زندانیان تحت شکنجه را توصیف میکند و نقش زندانها در کنترل سیاسی را بررسی مینماید. تمرکز آن بر دورههای مدرن ایران است. | کتاب «اعترافات شکنجهشدگان: زندانها و ابراز ندامتهای علنی در ایران مدرن» در سال ۱۹۹۹ منتشر شد. این اثر تجربیات زندانیان تحت شکنجه را توصیف میکند و نقش زندانها در کنترل سیاسی را بررسی مینماید. تمرکز آن بر دورههای مدرن ایران است. | ||
آبراهامیان در این کتاب، مکانیسمهای ابراز ندامت علنی را تحلیل میکند و تأثیرات روانشناختی شکنجه را برجسته میسازد. این اثر، منبعی برای درک سیستم زندان در ایران مدرن فراهم میآورد. | آبراهامیان در این کتاب، مکانیسمهای ابراز ندامت علنی را تحلیل میکند و تأثیرات روانشناختی شکنجه را برجسته میسازد. این اثر، منبعی برای درک سیستم زندان در ایران مدرن فراهم میآورد.<ref name=":1" /> | ||
=== مردم در سیاست ایران و دیگر آثار === | === مردم در سیاست ایران و دیگر آثار === | ||
کتاب «مردم در سیاست ایران» شامل پنج مقاله در مورد انقلاب مشروطه، کودتای ۱۳۳۲، انقلاب ۱۳۵۷، جنبشهای کارگری و نقش احزاب سیاسی است. این اثر نقش مردم در تحولات سیاسی را از منظر جنبشهای مردمی تحلیل میکند. | کتاب «مردم در سیاست ایران» شامل پنج مقاله در مورد انقلاب مشروطه، کودتای ۱۳۳۲، انقلاب ۱۳۵۷، جنبشهای کارگری و نقش احزاب سیاسی است. این اثر نقش مردم در تحولات سیاسی را از منظر جنبشهای مردمی تحلیل میکند. | ||
آبراهامیان همچنین کتابهایی مانند «آنارشیسم در انقلاب روسیه» (۱۹۷۳) و «یک آنارشیست آمریکایی» (۱۹۷۸) نوشته که به مسائل خارج از ایران مربوط میشوند. آثار وی با زبانی ساده و دقیق نوشته شده و بر تحلیل ظریف وقایع سیاسی تمرکز دارند. دیگر مقالات وی شامل «پارانوید در سیاست ایران» و مقالاتی در جامعهشناسی ایران است. | آبراهامیان همچنین کتابهایی مانند «آنارشیسم در انقلاب روسیه» (۱۹۷۳) و «یک آنارشیست آمریکایی» (۱۹۷۸) نوشته که به مسائل خارج از ایران مربوط میشوند. آثار وی با زبانی ساده و دقیق نوشته شده و بر تحلیل ظریف وقایع سیاسی تمرکز دارند. دیگر مقالات وی شامل «پارانوید در سیاست ایران» و مقالاتی در جامعهشناسی ایران است.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> | ||
== لیست کامل آثار منتشرشده == | == لیست کامل آثار منتشرشده == | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۸: | ||
تاریخنگاری یرواند آبراهامیان بر معرفتشناسی دیالکتیکی استوار است و تاریخ را گفتگویی بین چارچوب مورخ و دادههای تاریخی میبیند. وی چارچوبهای خود را به صراحت بیان میکند و اذعان دارد که تفسیرها از منظر خاصی هستند. رویکردش ادغام جامعهشناسی سیاسی نئومارکسیستی است، با تمرکز بر طبقه (به عنوان رویداد و حرکت، نه ساختار ثابت)، قومیت و روابط دولت-جامعه. | تاریخنگاری یرواند آبراهامیان بر معرفتشناسی دیالکتیکی استوار است و تاریخ را گفتگویی بین چارچوب مورخ و دادههای تاریخی میبیند. وی چارچوبهای خود را به صراحت بیان میکند و اذعان دارد که تفسیرها از منظر خاصی هستند. رویکردش ادغام جامعهشناسی سیاسی نئومارکسیستی است، با تمرکز بر طبقه (به عنوان رویداد و حرکت، نه ساختار ثابت)، قومیت و روابط دولت-جامعه. | ||
او مارکسیسم را از سیاسی به آکادمیک گذار میدهد، تحت تأثیر گرامشی، تامپسون و آنالز، که بر طبقه، فرهنگ و حقوق فردی تأکید دارد. در خاورمیانه، در دهه ۱۹۶۰ شکوفا شد و شورشهای عربی را چالش میبیند که عوامل غیرطبقاتی را برجسته میکند. آبراهامیان بر مارکسیسم فرهنگی تأکید دارد و برتری اقتصاد بر همه چیز را نادرست میداند. | او مارکسیسم را از سیاسی به آکادمیک گذار میدهد، تحت تأثیر گرامشی، تامپسون و آنالز، که بر طبقه، فرهنگ و حقوق فردی تأکید دارد. در خاورمیانه، در دهه ۱۹۶۰ شکوفا شد و شورشهای عربی را چالش میبیند که عوامل غیرطبقاتی را برجسته میکند. آبراهامیان بر مارکسیسم فرهنگی تأکید دارد و برتری اقتصاد بر همه چیز را نادرست میداند. | ||
=== تأکید بر طبقات اجتماعی و جنبشهای مردمی === | === تأکید بر طبقات اجتماعی و جنبشهای مردمی === | ||
یرواند آبراهامیان از روشهای علی-تبیینی استفاده میکند، عمدتاً تحلیل علی ساختاری، از منظر نئومارکسیستی. تکعلی فرهنگی یا نژادی را رد میکند. در «مقالاتی در جامعهشناسی سیاسی ایران»، استبداد شرقی را از طریق ساختارهای اجتماعی قاجار نقد میکند. در «ایران بین دو انقلاب»، گذارها را از طریق پویایی طبقاتی-قومی و تأثیر غربی تحلیل میکند. | یرواند آبراهامیان از روشهای علی-تبیینی استفاده میکند، عمدتاً تحلیل علی ساختاری، از منظر نئومارکسیستی. تکعلی فرهنگی یا نژادی را رد میکند. در «مقالاتی در جامعهشناسی سیاسی ایران»، استبداد شرقی را از طریق ساختارهای اجتماعی قاجار نقد میکند. در «ایران بین دو انقلاب»، گذارها را از طریق پویایی طبقاتی-قومی و تأثیر غربی تحلیل میکند. | ||
او تودهها را سازندگان تاریخ میبیند، نه نخبگان. جامعه ایران را طبقاتی میداند و بر تضاد طبقاتی تأکید دارد. در «شکلگیری پرولتاریا در ایران مدرن»، جنبشهای ۱۳۲۰-۱۳۳۲ را تحلیل میکند و عوامل داخلی مانند تورم و سازمانهای سیاسی را محرک میداند، نه فقط اشغال شوروی. | او تودهها را سازندگان تاریخ میبیند، نه نخبگان. جامعه ایران را طبقاتی میداند و بر تضاد طبقاتی تأکید دارد. در «شکلگیری پرولتاریا در ایران مدرن»، جنبشهای ۱۳۲۰-۱۳۳۲ را تحلیل میکند و عوامل داخلی مانند تورم و سازمانهای سیاسی را محرک میداند، نه فقط اشغال شوروی.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> | ||
=== رابطهی دولت و جامعه در تاریخ ایران === | === رابطهی دولت و جامعه در تاریخ ایران === | ||
آبراهامیان دولت را رکن جامعه میبیند، نه جدا از آن، و از مارکس الهام میگیرد که دولت ابزار طبقه حاکم است اما میتواند خودمختاری نسبی داشته باشد. او با مکتب مدرنیست و مارکسیستهایی مانند اسکوکپل مخالف است که دولت را خودمختار قوی میدانند. در ایران، خودمختاری دولت پهلوی را عامل ضعف و انزوای اجتماعی میداند که به انقلاب منجر شد، در حالی که وابستگی جمهوری اسلامی به طبقات خاص، پایه اجتماعی آن را تقویت کرد. | آبراهامیان دولت را رکن جامعه میبیند، نه جدا از آن، و از مارکس الهام میگیرد که دولت ابزار طبقه حاکم است اما میتواند خودمختاری نسبی داشته باشد. او با مکتب مدرنیست و مارکسیستهایی مانند اسکوکپل مخالف است که دولت را خودمختار قوی میدانند. در ایران، خودمختاری دولت پهلوی را عامل ضعف و انزوای اجتماعی میداند که به انقلاب منجر شد، در حالی که وابستگی جمهوری اسلامی به طبقات خاص، پایه اجتماعی آن را تقویت کرد. | ||
او در کتاب «تاریخ ایران مدرن»، دولت را موتور دگرگونیها میبیند و گذار از فئودالیسم به سرمایهداری دولتی را ردیابی میکند. او تاریخ ایران را از منظر جامعهشناختی بررسی میکند و بر شکافهای افقی (طبقاتی) و عمودی (قومی، قبایل) تأکید دارد. تا دوره [[رضاشاه پهلوی|رضاشاه]]، تاریخ ایران را قبایلمحور میبیند و قدرت سیاسی را از خاستگاه قبایل ناشی میداند، سپس به ساختارهای بوروکراتیک مدرن گذار کرد. | او در کتاب «تاریخ ایران مدرن»، دولت را موتور دگرگونیها میبیند و گذار از فئودالیسم به سرمایهداری دولتی را ردیابی میکند. او تاریخ ایران را از منظر جامعهشناختی بررسی میکند و بر شکافهای افقی (طبقاتی) و عمودی (قومی، قبایل) تأکید دارد. تا دوره [[رضاشاه پهلوی|رضاشاه]]، تاریخ ایران را قبایلمحور میبیند و قدرت سیاسی را از خاستگاه قبایل ناشی میداند، سپس به ساختارهای بوروکراتیک مدرن گذار کرد.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> | ||
== دیدگاههای کلیدی == | == دیدگاههای کلیدی == | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۵: | ||
در انقلاب مشروطه، جمعیت را متشکل از طبقات متوسط (تجار، مذهبیون، کارگران) میبیند که غیرخشونتآمیز و هدفمند بودند. با لوبون مخالف است که جماعت را غیرعقلانی میداند و با رود مقایسه میکند: جمعیت در ایران ابزار بیان تودهها، کانون در بازار و محلات متوسط، محرک گرسنگی، و موفقتر در ایران. | در انقلاب مشروطه، جمعیت را متشکل از طبقات متوسط (تجار، مذهبیون، کارگران) میبیند که غیرخشونتآمیز و هدفمند بودند. با لوبون مخالف است که جماعت را غیرعقلانی میداند و با رود مقایسه میکند: جمعیت در ایران ابزار بیان تودهها، کانون در بازار و محلات متوسط، محرک گرسنگی، و موفقتر در ایران. | ||
او انقلابها و اعتراضات خیابانی را ملهم از فرهنگ تاریخی ایرانی میبیند، نه صرفاً نفوذ خارجی. نقش مردم در سیاست را از منظر جنبشهای مردمی تحلیل میکند. | او انقلابها و اعتراضات خیابانی را ملهم از فرهنگ تاریخی ایرانی میبیند، نه صرفاً نفوذ خارجی. نقش مردم در سیاست را از منظر جنبشهای مردمی تحلیل میکند.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> | ||
=== دین، پوپولیسم و تشیع سیاسی === | === دین، پوپولیسم و تشیع سیاسی === | ||
یرواند آبراهامیان دین را ایدئولوژی متغیر میداند که گاه نظام را تقویت یا تضعیف میکند. کمتر از اقتصاد و جامعه ناشی میشود، اما بخشی از آگاهی عمومی است. تشیع نه مخدر تودهها است و نه همیشه انقلابی؛ واکنش به بحرانهای اقتصادی و اخلاقی کمک میکند. | یرواند آبراهامیان دین را ایدئولوژی متغیر میداند که گاه نظام را تقویت یا تضعیف میکند. کمتر از اقتصاد و جامعه ناشی میشود، اما بخشی از آگاهی عمومی است. تشیع نه مخدر تودهها است و نه همیشه انقلابی؛ واکنش به بحرانهای اقتصادی و اخلاقی کمک میکند. | ||
نظام [[روحالله خمینی|خمینی]] را پوپولیستی میخواند، نه بنیادگرایانه، و پراگماتیسم آن را عامل احتمالی تغییر میداند. دو گونه پوپولیسم (چپ و راست) را در انقلاب تشخیص میدهد؛ پوپولیسم چپ در آغاز مسلط بود اما راست غالب شد، که به فشارهای خارجی نسبت میدهد. | نظام [[روحالله خمینی|خمینی]] را پوپولیستی میخواند، نه بنیادگرایانه، و پراگماتیسم آن را عامل احتمالی تغییر میداند. دو گونه پوپولیسم (چپ و راست) را در انقلاب تشخیص میدهد؛ پوپولیسم چپ در آغاز مسلط بود اما راست غالب شد، که به فشارهای خارجی نسبت میدهد.<ref name=":1" /><ref name=":4" /> | ||
=== نقد استبداد شرقی و تاریخنگاری کلاسیک === | === نقد استبداد شرقی و تاریخنگاری کلاسیک === | ||
یرواند آبراهامیان در قضاوتهای ارزشی محتاط است و اقدامات را به خاستگاههای طبقاتی-قومی نسبت میدهد، هرچند ارزشهای نئومارکسیستی (ضد امپریالیسم، دموکراسی، سکولاریسم) به طور ظریف ظاهر میشوند. استبداد شرقی را از طریق ساختارهای اجتماعی نقد میکند و تاریخنگاری کلاسیک را چالش میکشد. | یرواند آبراهامیان در قضاوتهای ارزشی محتاط است و اقدامات را به خاستگاههای طبقاتی-قومی نسبت میدهد، هرچند ارزشهای نئومارکسیستی (ضد امپریالیسم، دموکراسی، سکولاریسم) به طور ظریف ظاهر میشوند. استبداد شرقی را از طریق ساختارهای اجتماعی نقد میکند و تاریخنگاری کلاسیک را چالش میکشد. | ||
او تکعلی فرهنگی را رد میکند و بر تحلیل ساختاری تأکید دارد. در آثارش، گاه از توضیحات «یکبارگی» استفاده میکند اما به تحلیل ساختاری بازمیگردد. | او تکعلی فرهنگی را رد میکند و بر تحلیل ساختاری تأکید دارد. در آثارش، گاه از توضیحات «یکبارگی» استفاده میکند اما به تحلیل ساختاری بازمیگردد.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> | ||
=== رابطه با چپ سنتی ایران === | === رابطه با چپ سنتی ایران === | ||
آبراهامیان از سیاستها و مواضع چپ سنتی در ایران دفاع میکند و اسطورههایی مانند نقش [[حزب توده ایران|حزب توده]] در تضعیف [[دکتر محمد مصدق]] یا جلوگیری از کودتا را رد میکند. حمایت چپ سنتی از نظام خمینی را بر اساس برنامههای اقتصادی (ملی کردن صنایع، نظام بانکی، بازرگانی خارجی) و اجتماعی (گسترش تأمین اجتماعی، توسعه روستاها) توجیه میکند و آن را نشانه برنامه پیشرو و ضد امپریالیستی میداند. | آبراهامیان از سیاستها و مواضع چپ سنتی در ایران دفاع میکند و اسطورههایی مانند نقش [[حزب توده ایران|حزب توده]] در تضعیف [[دکتر محمد مصدق]] یا جلوگیری از کودتا را رد میکند. حمایت چپ سنتی از نظام خمینی را بر اساس برنامههای اقتصادی (ملی کردن صنایع، نظام بانکی، بازرگانی خارجی) و اجتماعی (گسترش تأمین اجتماعی، توسعه روستاها) توجیه میکند و آن را نشانه برنامه پیشرو و ضد امپریالیستی میداند. | ||
بیگانهستیزی خمینی را گرایش ضد امپریالیستی تفسیر کرده و عدم مخالفت چپ سنتی با رژیم در دوران جنگ ایران و عراق را مسئولانه میخواند، زیرا آن را جنگ دفاع ملی مشابه جنگ جهانی دوم میبیند. او جواد ظریف را با مصدق مقایسه میکند و هر دو را مدافع استقلال ملی میداند. این دیدگاهها، رابطه وی با چپ سنتی را برجسته میسازد. | بیگانهستیزی خمینی را گرایش ضد امپریالیستی تفسیر کرده و عدم مخالفت چپ سنتی با رژیم در دوران جنگ ایران و عراق را مسئولانه میخواند، زیرا آن را جنگ دفاع ملی مشابه جنگ جهانی دوم میبیند. او جواد ظریف را با مصدق مقایسه میکند و هر دو را مدافع استقلال ملی میداند. این دیدگاهها، رابطه وی با چپ سنتی را برجسته میسازد.<ref name=":4" /> | ||
== دیدگاههای معاصر (مصاحبههای اخیر) == | == دیدگاههای معاصر (مصاحبههای اخیر) == | ||
| خط ۱۶۴: | خط ۱۶۵: | ||
آبراهامیان میگوید، مسائل زنان جایگزین ارتداد به عنوان آزمون شده، با تقاضا برای چادر اجباری بیش از حجاب ساده، برای تضمین حمایت سختگیران و ثبات، اما پایه را باریک میکند؛ این بحران فرهنگی عمیقتری ایجاد میکند، زیرا گفتمان رژیم (حقوق الهی) با گفتمان عمومی (حقوق طبیعی، آزادی، برابری) برخورد میکند. | آبراهامیان میگوید، مسائل زنان جایگزین ارتداد به عنوان آزمون شده، با تقاضا برای چادر اجباری بیش از حجاب ساده، برای تضمین حمایت سختگیران و ثبات، اما پایه را باریک میکند؛ این بحران فرهنگی عمیقتری ایجاد میکند، زیرا گفتمان رژیم (حقوق الهی) با گفتمان عمومی (حقوق طبیعی، آزادی، برابری) برخورد میکند. | ||
هیچ خروج آسانی از بنبست سرکوب-اعتراض وجود ندارد؛ ناآرامی تشدیدشده ممکن است فرماندهان سپاه را به تصاحب قدرت به عنوان «رضاشاه جدید» وادارد، اما این مشروعیت را بیشتر کاهش میدهد و گفتمان حقوق را حلنشده میگذارد. | هیچ خروج آسانی از بنبست سرکوب-اعتراض وجود ندارد؛ ناآرامی تشدیدشده ممکن است فرماندهان سپاه را به تصاحب قدرت به عنوان «رضاشاه جدید» وادارد، اما این مشروعیت را بیشتر کاهش میدهد و گفتمان حقوق را حلنشده میگذارد.<ref>[https://iranwire.com/fa/features/130123-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%DA%A9%D9%87%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86/ ایران در عصر کهنسالی خامنهای؛ گفتوگو با یرواند آبراهامیان - ایران وایر]</ref> | ||
=== اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ و امکان انقلاب === | === اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ و امکان انقلاب === | ||
| خط ۱۷۷: | خط ۱۷۸: | ||
در ضمن حملات به روحانیت جدید نیست و ریشه در تاریخ دارد، اما رابطهای بین بخشی از جامعه و روحانیت باقی است. اگر شرایط ثابت بماند، بیثباتی ادامه یابد، نارضایتی افزایش یابد، اما رژیم سقوط نکند و جامعه چندقطبیتر شود. | در ضمن حملات به روحانیت جدید نیست و ریشه در تاریخ دارد، اما رابطهای بین بخشی از جامعه و روحانیت باقی است. اگر شرایط ثابت بماند، بیثباتی ادامه یابد، نارضایتی افزایش یابد، اما رژیم سقوط نکند و جامعه چندقطبیتر شود. | ||
قشر خاکستری ممکن است با اعتصابات گسترده بپیوندد، اما اعتراضات سازمانیافته نیست. انقلابها اغلب بدون رهبر شروع میشوند و رهبری ممکن است اعتراضات را تضعیف کند؛ حضور رضا پهلوی میتواند رژیم جمهوری اسلامی را تقویت کند، زیرا مردم بدبین هستند و اعتبار سکولار او را زیر سؤال میبرند. | قشر خاکستری ممکن است با اعتصابات گسترده بپیوندد، اما اعتراضات سازمانیافته نیست. انقلابها اغلب بدون رهبر شروع میشوند و رهبری ممکن است اعتراضات را تضعیف کند؛ حضور رضا پهلوی میتواند رژیم جمهوری اسلامی را تقویت کند، زیرا مردم بدبین هستند و اعتبار سکولار او را زیر سؤال میبرند.<ref>[https://parsi.euronews.com/2023/03/16/exclusive-interview-with-yervand-abrahamian-idea-of-turning-irans-protests-into-a-revolut «تصور تبدیل اعتراضات در ایران به انقلاب، اغراقآمیز بود» - یورو نیوز]</ref> | ||
== منابع: == | == منابع: == | ||
ویرایش