۱٬۰۴۴
ویرایش
تاریخ ایران باستان: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:«تاریخ ایران باستان» فاصله بین تشکیل دولت ماد تا پایان حکومت ساسانیان است.jpg|بندانگشتی|«تاریخ ایران باستان» فاصله بین تشکیل دولت ماد تا پایان حکومت ساسانیان است]] | |||
'''تاریخ ایران باستان''' را دوران تشکیل [[شاهنشاهی مادها|دولت ماد]] تا پایان [[شاهنشاهی ساسانی|حکومت ساسانیان]] و حمله اعراب به [[ایران]] دانسته‌اند. | '''تاریخ ایران باستان''' را دوران تشکیل [[شاهنشاهی مادها|دولت ماد]] تا پایان [[شاهنشاهی ساسانی|حکومت ساسانیان]] و حمله اعراب به [[ایران]] دانسته‌اند. | ||
تاریخ ایران را اصولاً به دو بخش کلی قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌کنند. تاریخ ایران قبل از اسلام خود به سه بخش تقسیم می‌شود: | تاریخ ایران را اصولاً به دو بخش کلی قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌کنند. تاریخ ایران قبل از اسلام خود به سه بخش تقسیم می‌شود: | ||
# ایران قبل از [[آریایی|آریایی‌ها]] | |||
# مهاجرت آریایی‌ها به ایران | |||
# ایران باستان<ref>بیتوته - [http://www.beytoote.com/art/negah-gozashte/iran-history.html تاریخ ایران از آغاز تا کنون]</ref> | |||
== ایران باستان == | |||
تاریخ ایران باستان در کادر این سلسله‌ها بررسی می‌شود: | |||
# دولت مادها | |||
# [[شاهنشاهی هخامنشی|هخامنشیان]] | |||
# [[سلوکیان]] | |||
# [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] | |||
# ساسانیان<ref name=":1" /> | |||
== دولت مادها (قرن ۸ پیش از میلاد تا سال ۵۵۰ پیش از میلاد) == | == دولت مادها (قرن ۸ پیش از میلاد تا سال ۵۵۰ پیش از میلاد) == | ||
| خط ۲۵: | خط ۳۱: | ||
دیاکو، فره ورتیش، هوخشتره، آستیاگ<ref name=":1">پرشین بلاگ - [https://hashtrood3.persianblog.ir/mqLgyQ0ERlhO0qxE773w-سلسله-های-پادشاهی-ایران،-پرشیا سلسله‌های پادشاهی ایران، پرشیا]</ref> | دیاکو، فره ورتیش، هوخشتره، آستیاگ<ref name=":1">پرشین بلاگ - [https://hashtrood3.persianblog.ir/mqLgyQ0ERlhO0qxE773w-سلسله-های-پادشاهی-ایران،-پرشیا سلسله‌های پادشاهی ایران، پرشیا]</ref> | ||
== | == هخامنشیان (۵۵۰ تا ۳۳۰ پیش از میلاد) == | ||
سلسله هخامنشیان، به مدت ۲۲۰ سال در ایران حکومت کردند.<ref name=":0">راستان نیوز - [http://www.rastannews.ir/بخش-فرهنگ-هنر-6/6739-حمله-اسکندر-به-ایران-نبرد-گرانیک حمله اسکندر به ایران / نبرد گرانیک]</ref> | سلسله هخامنشیان، به مدت ۲۲۰ سال در ایران حکومت کردند.<ref name=":0">راستان نیوز - [http://www.rastannews.ir/بخش-فرهنگ-هنر-6/6739-حمله-اسکندر-به-ایران-نبرد-گرانیک حمله اسکندر به ایران / نبرد گرانیک]</ref> | ||
| خط ۷۶: | خط ۸۲: | ||
== اشکانیان یا پارتها (۲۴۵ پیش از میلاد تا ۲۲۸ بعد از میلاد) == | == اشکانیان یا پارتها (۲۴۵ پیش از میلاد تا ۲۲۸ بعد از میلاد) == | ||
سلسله اشکانیان همان سلسله پارتیان یا پارتها هستند که حدود ۴۸۰ سال (۲۴۵ پیش از میلاد تا ۲۲۸ بعد از میلاد) بر ایران حکومت کردند. تاریخ دوره طولانی اشکانیان، مصادف می‌شود با تولد حضرت مسیح که تقریباً همزمان است با نهمین پادشاه اشکانی بنام " گودرز".<ref name=":0" /> | |||
سلسله اشکانیان همان سلسله پارتیان یا پارتها هستند که حدود ۴۸۰ سال (۲۴۵ | |||
شاهنشاهی اشکانی، بلند مدت‌ترین حکومت تاریخ ایران محسوب می‌شود. از به تخت نشستن ارشک اول (۲۴۸ پیش از میلاد) تا سرنگونی اردوان چهارم به دست اردشیر پابکان (۲۲۶ بعد از میلاد)، اشکانیان به مدت ۴۷۶ سال به تمام یا قسمتی از ایران فعلی و سرزمینهای پهناور دیگری در حاشیه فلات ایران حکومت کردند.<ref>پرشین بلاگ - [https://hashtrood3.persianblog.ir/e7qpKyOXl1hX6bGdvv4q-سلسله-اشکانیان-و-حکومتهای-پادشاهی سلسله اشکانیان و حکومتهای پادشاهی]</ref>بیست و نه اشک (پادشاه) در این سلسله فرمانروایی کردند.[[پرونده:قلمرو اشکانیان.jpg|بندانگشتی|327x327پیکسل|قلمرو اشکانیان]] | |||
«اشک» فردی از اقوام پارت بود که از اقوام آریایی بودند. او یونانیان را از خاک ایران بیرون راند و سلسله اشکانیان را بنا نهاد.<ref name=":0" /> | |||
پارت دربرگیرنده خراسان امروزی است و در کتیبه داریوش (بیستون) یکی از ایالات ایران می‌باشد. | |||
سومین گروه از اقوام آریایی که به ایران آمدند و در شرق مستقر شدند. پارتیان بودند، نژاد آنها آریایی، زبان آنها ایرانی و آیینشان مزدا پرستی رایج در ایران شرقی بود. فرهنگ اجتماعی آنان آمیزه‌ای از آداب و عقاید مذهبی و فرهنگ پهلوانی بود که بر حسن سلوک و رفتار و شجاعت مردانگی و جوانمردی و نیروی بدنی تأکید می‌ورزید. یکی از مهمترین دلایل پیوستن شهرنشینان شرق کشور به پارتیان در قیام بر ضد حکومت سلوکی - جدا از پیوندهای خویشاوندی بین آنان - حسن سلوک آنها با مردم نواحی اطراف و ناخرسندی آنان از شیوه حکومتی سلوکیان بود که تأکید بر تبعیض قومی و نژادی داشت. | |||
چادرنشین و صحراگردی از پارتها مردمانی چابک، شجاع و پرتحرک ساخته بود که در سوارکاری و تیراندازی ماهرانه در هنگام سواری نظیر نداشتند. شجاع‌ترین و قویترین فرد قبیله پهلوان نام داشت. هر شخصی که به این مقام نایل می‌شد. مشخصا علاوه بر قدرت بدنی ملزم به داشتن صفات و خصایل اخلاقی نیکو نیز می‌بود.<ref name=":0" /> | |||
اشکانیان برآمده از قومی سکایی به نام پرنی بودند. پرنی‌ها بنا بر گزارش استرابون یکی از قومهای شرقی سکایی و یکی از قبیله‌های مهم اتحادیه داهه بودند که در دشت میان گرگان و کرانه‌های تجن جنوبی در پارت شمالی سکونت داشتند که امروزه محل سکونت ترکمنهای آخال است. | اشکانیان برآمده از قومی سکایی به نام پرنی بودند. پرنی‌ها بنا بر گزارش استرابون یکی از قومهای شرقی سکایی و یکی از قبیله‌های مهم اتحادیه داهه بودند که در دشت میان گرگان و کرانه‌های تجن جنوبی در پارت شمالی سکونت داشتند که امروزه محل سکونت ترکمنهای آخال است. | ||
نخستین بار نام داهه را در سنگ نبشته خشایارشا در تخت جمشید می‌بینیم. آنها احتمالاً در زمان خشایارشا به تابعیت ایران درآمدند | نخستین بار نام داهه را در سنگ نبشته خشایارشا در تخت جمشید می‌بینیم. آنها احتمالاً در زمان خشایارشا به تابعیت ایران درآمدند که با گزیدن ارشک به فرماندهی خود اعلام استقلال کردند و به فرمانروایی سلوکیان که سعی در یونانی کردن ایران داشتند، پایان دادند. | ||
پرنی‌ها نیز مانند دیگر اقوام سکایی مردمی چادرنشین، سلحشور، تیرانداز وناآرام بودند که مرگ طبیعی را برای خود شرم می‌دانستند. به گزارش استرابون این قوم در شمال شرقی ایران | پرنی‌ها نیز مانند دیگر اقوام سکایی مردمی چادرنشین، سلحشور، تیرانداز وناآرام بودند که مرگ طبیعی را برای خود شرم می‌دانستند. به گزارش استرابون این قوم در شمال شرقی ایران می‌زیستند و همواره مزاحم همسایگان خود بودند. در سال ۲۵۰ پیش از میلاد به سرداری ارشک، از سرزمین امروزی ترکمنستان به جنوب سرازیر شدند و به جلگه‌های حاصلخیر اترک حمله کردند. اشک در شهر آساک در نزدیکی قوچان به عنوان پادشاه برگزیده شد. اشک و تیرداد با پنج تن از یاران خود هسته قیام را تشکیل می‌دهند، مانند داریوش هخامنشی که با شش یار خود بر علیه گئومات شورید. اشک با سلوکوس دوم مبارزه کرد و او را وادار کرد که اشکانیان را به رسمیت بشناسد. پس از این اشکانیان بر سلوکیان غلبه کردند و آنها را از تاریخ سیاسی ایران حذف کردند.<ref>ایران اطلس - ''[https://iranatlas.info/parth/ashkanian.htm اشکانیان که بودند ؟]''</ref> | ||
=== شاهان اشکانی === | === شاهان اشکانی === | ||
ارشک (اشک یکم)، تیرداد یکم (اشک دوم)، اردوان یکم (اشک سوم)، فریاپت (اشک چهارم)، فرهاد یکم (اشک پنجم)، مهرداد یکم (اشک ششم)، فرهاد دوم (اشک هفتم)، اردوان دوم (اشک هشتم)، مهرداد دوم (اشک نهم)، سیناتروک (اشک دهم)، فرهاد سوم (اشک یازدهم)، مهرداد سوم (اشک دوازدهم)، ارد یکم (اشک سیزدهم)، فرهاد چهارم (اشک چهاردهم)، فرهاد پنجم یا (فرهادک) (اشک پانزدهم)، ملکه موزا همراه با پسرش فرهاد پنجم، ُرد دوم (اشک شانزدهم)، ونن یکم (اشک هفدهم)، اردوان سوم (اشک هیجدهم)، تیرداد سوم، وردان (اشک نوزدهم)، گودرز (اشک بیستم)، ونن دوم (اشک بیست و یکم)، بلاش یکم (اشک بیست و دوم)، پاکور (اشک بیست و سوم)، اردوان چهارم، خسرو (اشک بیست و چهارم)، بلاش دوم (اشک بیست و پنجم)، مهرداد چهارم، بلاش سوم (اشک بیست و ششم)، بلاش چهارم (اشک بیست و هفتم)، بلاش پنجم (اشک بیست و هشتم)، اردوان پنجم (اشک بیست و نهم)، بلاش ششم، اردوازد<ref name=":1" /> | ارشک (اشک یکم)، تیرداد یکم (اشک دوم)، اردوان یکم (اشک سوم)، فریاپت (اشک چهارم)، فرهاد یکم (اشک پنجم)، مهرداد یکم (اشک ششم)، فرهاد دوم (اشک هفتم)، اردوان دوم (اشک هشتم)، مهرداد دوم (اشک نهم)، سیناتروک (اشک دهم)، فرهاد سوم (اشک یازدهم)، مهرداد سوم (اشک دوازدهم)، ارد یکم (اشک سیزدهم)، فرهاد چهارم (اشک چهاردهم)، فرهاد پنجم یا (فرهادک) (اشک پانزدهم)، ملکه موزا همراه با پسرش فرهاد پنجم، ُرد دوم (اشک شانزدهم)، ونن یکم (اشک هفدهم)، اردوان سوم (اشک هیجدهم)، تیرداد سوم، وردان (اشک نوزدهم)، گودرز (اشک بیستم)، ونن دوم (اشک بیست و یکم)، بلاش یکم (اشک بیست و دوم)، پاکور (اشک بیست و سوم)، اردوان چهارم، خسرو (اشک بیست و چهارم)، بلاش دوم (اشک بیست و پنجم)، مهرداد چهارم، بلاش سوم (اشک بیست و ششم)، بلاش چهارم (اشک بیست و هفتم)، بلاش پنجم (اشک بیست و هشتم)، اردوان پنجم (اشک بیست و نهم)، بلاش ششم، اردوازد<ref name=":1" /> | ||
== ساسانیان == | == ساسانیان (۲۲۶ تا ۶۵۱ میلادی) == | ||
با ضعف سلسه اشکانی، حکمرانی ایران برای احیای | با ضعف سلسه اشکانی، حکمرانی ایران برای احیای [[زرتشت]]، بدست اردشیر بابکان یا " ارتخشیر" افتاد، و او که فرزند ساسان و نوه پاپک یا بابک بود، سلسله ساسانیان را بنا نهاد. | ||
سلسله ساسانیان که به مدت ۴۰۰ سال ادامه داشت،<ref name=":0" />دوره ساسانیان طولانی‌ترین دوره انحصاری یک خانواده بر ایران است.[[پرونده:قلمرو ساسانیان.jpg|بندانگشتی|قلمرو ساسانیان]] | |||
دوره ساسانیان دوره بازسازی سیاسی و اجتماعی ایران بعد از حمله اسکندر، پایان دادن به نظام ملوک الطوائفی اشکانیان، انتقال مجدد قدرت کامل به حکومت مرکزی تحت رهبری پارسیان، و اوج کیش زردشت به عنوان دین رسمی ایرانیان است. بنیانگذار ساسانیان اردشیر که خود فرزند یک روحانی زردشتی بود درسال ۲۲۶ میلادی به تخت نشست و ایران را در جنگهای سریع علیه امپراطوری روم شرقی (بیزانتین) توسعه داد.<ref name=":2" />او توانست اردوان پنجم آخرین شاه اشکانی را در دشت هرمزگان شکست دهد و شاهنشاهی ساسانی را بنیاد گذارد وشروع به تسخیر سرزمینی کرد که خود آنرا ایران می‌نامید.<ref name=":3" /> | |||
دوران ساسانیان همچون دوره هخامنشیان زمان امپراطوری پارسیان بر اقوام، نژادها و ملیت‌های مختلفی بود که با مذهب، فرهنگ، زبان و ساختارهای مختلف اجتماعی تحت یک قدرت مرکزی قرار گرفته بودند. شاپور اول خود را نه تنها شاهنشاه، بلکه شاهنشاه ایران و انیران (شاهنشاه ایران و غیر ایران) لقب داد و همین تفکر در تمام دوره ساسانیان حاکم بود. پادشاهان ساسانی این رسالت تاریخی را دنبال می‌کردند که امپراطوری هخامنشی و مرزهای آنرا پس از شکست دربرابر اسکندر دوباره زنده کنند: به همین گونه ساسانیان در دوره‌هایی ایران را از آسیای مرکزی و رود جیحون گرفته تا ارمنستان، آسیای صغیر (ترکیه امروز)، خاور نزدیک (سوریه و فلسطین امروز)، بین النهرین (عراق امروز) و مصر تا یمن گسترش داده و شاهراه‌های تجاری مهم آن زمان را تحت کنترل خود قرار دادند. اگر ایران تا آن زمان از نظر روم و یونان جزو بربرها به حساب می‌آمد، اکنون به عنوان رقیب هم طراز و یکی از دو ابرقدرت جهانی (درکنار روم) به رسمیت شناخته شد. شاهان ایران و روم یکدیگر را برادر خطاب می‌کردند و تاجگذاری پادشاهان خودرا از قبل به یکدیگر اطلاع می‌دادند.<ref name=":2">دکتر هادی رضازاده - [http://resasade.com/ساسانیان-2 ساسانیان]</ref> | |||
یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی در سال ۶۵۱ میلادی پس از اینکه کشور خود را در جنگ به عربها | یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی در سال ۶۵۱ میلادی پس از اینکه کشور خود را در جنگ به عربها باخت، کشته شد.<ref name=":3">ایران اطلس - ''[https://iranatlas.info/sassanid/Sassanid%20.htm ساسانیان که بودند؟]''</ref> | ||
=== شاهان ساسانی === | === شاهان ساسانی === | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۱۸: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
[[رده:تاریخ ایران]] | |||
[[رده:ایران باستان]] | |||
[[رده:امپراطوری‌های گذشته]] | |||
[[رده:تاریخ جهان]] | |||