کاربر:Khosro/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
(ویراستار نهایی مقاله قبل از انتشار)
(۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|1148x1148px]]
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148پیکسل]]
{{جعبه اطلاعات شخصیت سیاسی مذهبی
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
|عنوان            = شیخ عبدالله مازندرانی
| نام                    = یرواند آبراهامیان (Ervand Abrahamian)
|سرشناسی          = مرجع تقلید شیعه، فقیه، اصولی، یکی از ارکان ثلاثه مشروطه
| تصویر                 = آبراهامیان؛1.jpg
|تصویر             = [[پرونده:عبدالله مازندرانی.jpg|220px|center|شیخ عبدالله مازندرانی]]
| توضیح تصویر            = یرواند آبراهامیان
|نام کامل          = عبدالله بن محمدنصیر دیوشلی گیلانی مازندرانی
| نام اصلی               =  
|لقب               = ملا عبدالله مازندرانی، علامه محقق، فقیه ارزشمند
| زمینه فعالیت          = تاریخ‌نگاری، تاریخ معاصر ایران، خاورمیانه‌شناسی
|نسب              = دیوشلی گیلانی
| ملیت                  = آمریکایی (ایرانی‌تبار ارمنی)
|زادروز            = ۱۲۵۶ قمری
| تاریخ تولد             = ۱۳۱۹ ش (۱۹۴۰ م)
|شهر تولد         = دیوشل لنگرود یا بارفروش (بابل)
| محل تولد               = تهران، ایران
|کشور تولد         = ایران
| والدین                =
|تاریخ درگذشت      = ۲۳ ذی‌الحجه ۱۳۳۰ قمری
| تاریخ مرگ              =
|شهر درگذشت        = نجف اشرف
| محل مرگ                =
|کشور درگذشت      = عراق عثمانی
| علت مرگ                =
|آرامگاه          = حرم امیرالمؤمنین علی (ع)، نجف اشرف
| محل زندگی              = نیویورک، ایالات متحده آمریکا
|نام همسر          =  
| مختصات محل زندگی        =
|فرزندان          =  
| مدفن                  =
|خویشاوندان سرشناس = شیخ محمدنصیر دیوشلی گیلانی (پدر)، شیخ جعفر (برادر، شمس‌العلمای هندوستان)، شیخ علی (برادر)، شیخ محمد (برادر)
| مذهب                   =
|دین              = اسلام
| در زمان حکومت          =
|مذهب             = شیعه اثنی‌عشری
| اتفاقات مهم             =  
|پیشه              = فقیه، اصولی، مدرس حوزه علمیه، مرجع تقلید
| نام دیگر               =
|مناصب            = مرجع تقلید شیعیان ایران (گیلان، مازندران، آذربایجان)، جانشین میرزا حبیب‌الله رشتی در کرسی تدریس نجف، یکی از آیات ثلاثه مشروطه
| لقب                    =
|پس از              =  
| بنیانگذار               =
|پیش از             =  
| پیشه                  = مورخ، استاد دانشگاه، پژوهشگر تاریخ ایران مدرن
|اساتید            = ملا محمد مقدس اشرفی، شیخ محمدنصیر دیوشلی گیلانی (پدر)، شیخ جعفر (برادر)، شیخ زین‌العابدین مازندرانی، شیخ حسن اردکانی، میرزا حبیب‌الله رشتی، شیخ مهدی کاشف‌الغطا، شیخ محمد فاضل ایروانی
| سال‌های نویسندگی        =  
|شاگردان          = آیت‌الله شیخ علی زاهد نجفی، سید تقی رودباری، شیخ عبدالله معزی، سید مهدی ثقه‌الاسلام مازندرانی، شیخ شعبان رشتی نجفی و بیش از دویست شاگرد دیگر
| سبک نوشتاری             = آکادمیک، دانشنامه‌ای، نئومارکسیستی فرهنگی
|تالیفات          = حواشی بر جامع عباسی، حواشی بر مکاسب شیخ انصاری، اهبه العباد، رساله در وقف
| کتاب‌ها                = ایران بین دو انقلاب، تاریخ ایران مدرن، کودتا، بحران نفت در ایران، خمینیسم و...
|وبگاه رسمی        =  
| مقاله‌ها                = مقالات متعدد در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، «پارانوید در سیاست ایران» و …
|امضا               =  
| نمایشنامه‌ها           =
}}
| فیلم‌نامه‌ها              =
{{جعبه اطلاعات شخصیت سیاسی مذهبی
| دیوان اشعار            =
|عنوان            = شیخ عبدالله مازندرانی
| تخلص                    =
|سرشناسی          = مرجع تقلید شیعه، فقیه، اصولی، یکی از ارکان ثلاثه مشروطه
| فیلم ساخته بر اساس اثر=
|تصویر             = [[پرونده:عبدالله مازندرانی.jpg|220px]]
| همسر                    =
|نام کامل          = عبدالله بن محمدنصیر دیوشلی گیلانی مازندرانی
| شریک زندگی            =
|لقب              =  
| فرزندان                =
|نسب              =
| تحصیلات                  = دکترای تاریخ
|زادروز           = ۱۲۱۹ ه.ش
| دانشگاه                = دانشگاه آکسفورد، دانشگاه کلمبیا
|شهر تولد          = دیوشل لنگرود یا بارفروش (بابل)
| حوزه                  = تاریخ خاورمیانه، تاریخ ایران معاصر
|کشور تولد        =  
| شاگرد                  =
|تاریخ درگذشت      = آبان ۱۲۹۱ ه.ش
| استاد                  =
|شهر درگذشت        = نجف اشرف
| علت شهرت              = پژوهش‌های بنیادی در تاریخ معاصر ایران، کتاب «ایران بین دو انقلاب»، تحلیل طبقاتی و اجتماعی تحولات سیاسی ایران
|کشور درگذشت      = عراق
| تأثیرگذاشته بر        =  
|آرامگاه          = حرم امیرالمؤمنین علی (ع)، نجف اشرف
| تأثیرپذیرفته از         =  
|نام همسر          =  
| وب‌گاه                  =
|فرزندان          =  
| گفتاورد                =
|خویشاوندان سرشناس =  
| امضا                  =
|دین              = اسلام
|اندازه تصویر=260پیکسل}}
|مذهب              = شیعه اثنی‌عشری
'''یرواند آبراهامیان'''، (Ervand Abrahamian) (متولد ۱۳۱۹، تهران) مورخ ایرانی-ارمنی‌تبار آمریکایی، در سال ۱۹۴۰ در تهران متولد شد و در خانواده‌ای ارمنی پرورش یافت. او تا کلاس سوم ابتدایی در تهران تحصیل کرد و سپس در سال ۱۳۳۳، برای ادامه آموزش به مدرسه‌ای شبانه‌روزی در انگلستان اعزام شد. تحصیلات دانشگاهی وی در رشته تاریخ در دانشگاه آکسفورد آغاز گردید و مدرک کارشناسی را در سال ۱۳۴۲، اخذ کرد. پس از آن به ایالات متحده مهاجرت کرد و مدرک کارشناسی ارشد اول را در سال ۱۳۴۵، از دانشگاه کلمبیا، کارشناسی ارشد دوم را در سال ۱۳۴۷، از آکسفورد و دکترای تاریخ را در سال ۱۳۴۸، از کلمبیا دریافت نمود. آبراهامیان در دهه ۱۹۷۰، به عضویت کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی درآمد که مخالف [[محمدرضا پهلوی|رژیم پهلوی]] بود و در سال ۱۹۷۶ به عنوان نایب‌رئیس کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران برگزیده شد. او در دانشگاه‌های پرینستون، نیویورک و آکسفورد به تدریس پرداخت و اکنون استاد تاریخ جهانی و خاورمیانه در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. آبراهامیان در سال ۲۰۱۰ به عضویت وابسته آکادمی هنر و علوم آمریکا درآمد.
|پیشه              = فقیه، اصولی، مدرس حوزه علمیه، مرجع تقلید
|مناصب            = مرجع تقلید شیعیان ایران (گیلان، مازندران، آذربایجان)، جانشین میرزا حبیب‌الله رشتی در کرسی تدریس نجف، یکی از آیات ثلاثه مشروطه
|پس از              =  
|پیش از             =  
|اساتید            =  
|شاگردان          =  
|تالیفات          = حواشی بر جامع عباسی، حواشی بر مکاسب شیخ انصاری، اهبه العباد، رساله در وقف
|وبگاه رسمی        =
|امضا              =  
}}
'''شیخ عبدالله مازندرانی'''، معروف به ملا عبدالله مازندرانی (متولد ۱۲۱۹ ه‍. ش، لنگرود - درگذشته آبان ۱۲۹۱، نجف عراق) یکی از برجسته‌ترین مراجع تقلید شیعه در اواخر دوره قاجار و دوران [[جنبش مشروطه ایران]] بود. او در سال ۱۲۵۶ قمری (۱۲۱۹ شمسی) در لنگرود (دیوشل) یا بابل (بارفروش) مازندران زاده شد. پدرش، شیخ محمدنصیر دیوشلی گیلانی، از روحانیون سرشناس گیلان بود که به بابل مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شد. عبدالله از کودکی در دامان والدین مذهبی تربیت یافت و به دلیل نبوغ سرشار، از نوجوانی به تحصیل علوم اسلامی روی آورد. او مراحل مقدماتی و سطوح متوسط و عالی را در بابل نزد استادانی چون ملا محمد مقدس اشرفی و پدرش فرا گرفت. سپس برای تکمیل دروس به عتبات عالیات عزیمت کرد؛ ابتدا در کربلا نزد علامه شیخ زین‌العابدین مازندرانی و شیخ حسن اردکانی، و سپس در نجف اشرف نزد بزرگان چون میرزا حبیب‌الله رشتی، شیخ مهدی کاشف‌الغطا و شیخ محمد فاضل ایروانی درس خواند. وی به مقام اجتهاد نائل آمد و از شاگردان خاص میرزا رشتی بود، به طوری که طبق وصیت استاد، بر پیکر او نماز خواند و بر کرسی تدریسش تکیه زد.


شیخ عبدالله مازندرانی از جوانی به تدریس پرداخت و حوزه‌ای پررونق در نجف برپا کرد. تخصصش در فقه، اصول، هیئت و رجال بود و بیش از دویست شاگرد تربیت کرد، از جمله آیت‌الله شیخ علی زاهد نجفی، سید تقی رودباری، شیخ عبدالله معزی، سید مهدی ثقه‌الاسلام مازندرانی، شیخ شعبان رشتی نجفی و دیگران. وی از مراتب مرجعیت عام دوری می‌جست، اما شیعیان ایران، به ویژه در گیلان، مازندران و آذربایجان، او را مرجع تقلید خویش قرار دادند. حواشی وی بر رساله‌های عملیه چون جامع عباسی و مکاسب شیخ انصاری، و آثاری چون «اهبه العباد» و رساله در وقف، از جمله تألیفات اوست. علامه سید محسن امین، آقا بزرگ تهرانی و دیگران در توصیف او از عنوان‌هایی چون «علامه محقق، فقیه ارزشمند و اصولی ماهر» و «از اعاظم علما و مدرسین نجف» یاد کرده‌اند.
آثار آبراهامیان عمدتاً بر تاریخ معاصر ایران تمرکز دارد و شامل کتاب‌هایی همچون «ایران بین دو انقلاب» (۱۹۸۲)، که تحولات اجتماعی و سیاسی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی را واکاوی می‌کند؛ «تاریخ ایران مدرن» (۲۰۰۸)، که تغییرات سیاسی و اقتصادی از قرن نوزدهم تا دوران معاصر را تحلیل می‌نماید؛ «کودتا» (۲۰۱۳)، که نقش آمریکا و بریتانیا در [[کودتای ۲۸ مرداد|کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] را بر پایه اسناد محرمانه توصیف می‌کند؛ و «بحران نفت در ایران» (۲۰۲۱)، که تأثیر کشف نفت بر سیاست و اقتصاد ایران را پوشش می‌دهد. دیگر آثار وی عبارتند از «مردم در سیاست ایران»، «اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی»، «خمینیسم: مقالاتی دربارهٔ جمهوری اسلامی»، و «اعترافات شکنجه‌شدگان». دیدگاه‌های او بر پایه مارکسیسم آکادمیک یا فرهنگی استوار است و بر نقش نیروهای اجتماعی، طبقات، جنبش‌های مردمی و روابط دولت و جامعه تأکید دارد. او دولت را پدیده‌ای تنیده در جامعه می‌بیند و تحولات تاریخی ایران را از منظر داخلی و اجتماعی تفسیر می‌کند، نه صرفاً خارجی. در مصاحبه‌های اخیر، اعتراضات ایران را شورش می‌داند نه انقلاب، و آینده رژیم را با چالش‌های مشروعیت و جانشینی روبرو می‌بیند، اما سقوط فوری آن را بعید می‌شمارد.<ref name=":0">[https://taaghche.com/author/%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86 یرواند آبراهامیان - طاقچه]</ref><ref name=":1">[https://www.radiozamaneh.com/301375/ نگرش‌های تاریخی پرفسور یرواند آبراهامیان - رادیو زمانه]</ref><ref name=":2">[https://paymanonline.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%D8%B3%D9%88%D8%B1-%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7/ تاریخ‌نگاری پروفسور یرواند آبراهامیان - پیمان آنلاین]</ref><ref name=":3">[https://jomhouri.com/jomhouri/archives/28801 کارنامه یرواند آبراهامیان: سرنوشت ایران بین دو انقلاب - اتحاد جمهوری‌خواهان ایران]</ref><ref name=":4">[https://www.iranglobal.info/fa/node/80092 یرواند آبراهامیان و چپ سنتی - ایران گلوبال]</ref><ref name=":5" /><ref name=":6" />


نقش سیاسی عبدالله مازندرانی در انقلاب مشروطه برجسته بود. وی، همراه [[آخوند ملا محمدکاظم خراسانی]] و حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی، به عنوان «آیات ثلاثه» یا «ارکان ثلاثه مشروطه» شناخته شد. از آغاز جنبش مشروطه، با صدور فتواها، اعلامیه‌ها و تلگرام‌ها، مشروطه را تأیید و استبداد قاجار را محکوم کرد. پس از صدور فرمان مشروطیت توسط [[مظفرالدین شاه]] و افتتاح مجلس اول (۱۳۲۴ قمری)، مجلس را تبریک گفت و بر التزام به قوانین شرعی تأکید ورزید. او در نامه‌ای به شاه نوشت: «... نهایت موجب شکرگذاری حضرت رب العزه… فوائد عظمیه برای ملت و دولت است…» پس از بمب‌گذاری [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]] و محاصره تبریز، تلگرامی فوری برای حمایت و دفاع واجب بر مسلمانان ارسال کرد و نوشت: «... حمایت فوری دفاع عاجل بر هر مسلم واجب؛ محمد کاظم خراسانی، عبدالله مازندرانی». وی تحریم کالاهای روسی را اعلام و از مسلمانان روسیه برای کمک به انقلابیون تبریز درخواست یاری کرد. او در برابر [[شیخ فضل‌الله نوری]]، که مشروطه را خلاف شرع می‌دانست، تلگرامی فرستاد و او را «عامل فساد» خواند. همچنین، اجرای احکام الهی و جلوگیری از نشر الحاد را در متمم قانون اساسی ضروری دانست.
== زندگی و تحصیلات ==
یرواند آبراهامیان در سال ۱۳۱۹ در تهران، در خانواده‌ای ارمنی متولد شد. وی تا کلاس سوم ابتدایی در مدارس تهران به تحصیل پرداخت و آموزش اولیه خود را در این شهر دریافت کرد. این دوره کودکی در محیط فرهنگی متنوع تهران، که شامل جوامع ارمنی بود، سپری شد و پایه‌ای برای علاقه‌مندی‌های بعدی وی به تاریخ و مسائل اجتماعی فراهم آورد.<ref name=":0" />


پس از [[استبداد صغیر]] (۱۳۲۶ قمری)، نقش نجف پررنگ‌تر شد. شیخ عبدالله مازندرانی و همفکرانش، فتوای جهاد علیه اشغال روس‌ها صادر کردند، دروس را تعطیل و کاروان علما را برای حرکت به ایران آماده نمودند، هرچند رحلت آخوند خراسانی مانع شد. وی به محمدعلی شاه لعن فرستاد و اطاعت از او را معادل اطاعت از یزید دانست. پس از فتح تهران و بازسازی مشروطه (۱۳۲۸ قمری)، بر وحدت مجلس تأکید کرد و از الحاد و عملکرد برخی سیاستمداران چون [[سیّدحسن تقی‌زاده|سید حسن تقی‌زاده]] انتقاد نمود. مازندرانی تا پایان عمر (۲۳ ذی‌الحجه ۱۳۳۰ قمری / آبان ۱۲۹۱ شمسی، در ۷۴ سالگی) در نجف ماند و در حرم امیرالمؤمنان دفن شد. میراث او، نه تنها در فقه و اصول، بلکه در پیوند دین با عدالت‌خواهی و مبارزه با استبداد، او را به رهبری بزرگ اما گمنام مشروطه بدل ساخته‌است.<ref name=":0">[https://www.rangeiman.ir/1389-12-25-15-41-51/425/ زندگینامه ملا عبدالله لنگرودی مازندرانی - رنگ ایمان]</ref><ref name=":1">[https://www.iranicaonline.org/articles/abdallah-mazandarani-shaikh/ شیخ عبدالله مازندرانی - ایرانیکا آنلاین]</ref><ref name=":2">[http://nbo.ir/Product.aspx?ProductID=64 عبدالله مازندرانی - فرهیختگان تمدن شیعی]</ref><ref name=":3">[https://www.iichs.ir/fa/news/25246/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D8%A7%D9%85%D8%A7-%DA%AF%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85 «رهبری بزرگ اما گمنام» - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref><ref name=":4">[https://www.ibna.ir/news/307390/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87-%DA%AF%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C روایتی از زندگی مشروطه خواه گمنام ملاعبدالله مازندرانی - ایبنا]</ref>
آبراهامیان خود را به عنوان فردی ایرانی با تبار ارمنی معرفی کرده و از دیدگاه‌های شکاکانه علمی و سوسیال‌دموکراتیک برخوردار است. او اغلب نسبت به مسائل مذهبی بی‌تفاوت یا انکارکننده بوده و هویت فرهنگی خویش را بر پایه ریشه‌های ایرانی و ارمنی استوار ساخته‌است. این زمینه خانوادگی و تجربیات اولیه در تهران، وی را با چالش‌های فرهنگی و سیاسی مرتبط با ایران آشنا کرد، که بعدها در پژوهش‌های تاریخی‌اش بازتاب یافت.<ref name=":1" />


== مقدمه، زادروز و خاندان ==
=== مهاجرت به انگلستان و تحصیلات متوسطه ===
شیخ عبدالله مازندرانی، معروف به ملا عبدالله مازندرانی، در سال ۱۲۵۶ قمری (مطابق با ۱۲۱۹ شمسی) در خانواده‌ای مذهبی و روحانی به دنیا آمد. محل دقیق تولد او محل اختلاف است؛ برخی منابع آن را دیوشل لنگرود (از توابع گیلان) می‌دانند و برخی بارفروش (بابل کنونی در مازندران). پدرش، شیخ محمدنصیر دیوشلی گیلانی، از روحانیون آزاده و سرشناس گیلان بود که به بابل مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شد. اجداد عبدالله نیز از عالمان برجسته این دیار بودند، هرچند شرح حال دقیق آنان در منابع ثبت نشده‌است. عبدالله مازندرانی در امضاهای اجتهادی خود از عنوان «عبدالله الجیلانی المازندرانی» استفاده می‌کرد که نشان‌دهنده ریشه گیلانی و شهرت مازندرانی او به دلیل اقامت و تحصیل در بابل است.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
در سال ۱۳۳۳، مادر آبراهامیان وی را برای ادامه تحصیل به یک مدرسه شبانه‌روزی در انگلستان فرستاد. در این مدرسه، تمرکز آموزشی بیشتر بر تاریخ اروپا بود و این محیط جدید، وی را با رویکردهای آموزشی غربی آشنا کرد. این مهاجرت در سن نوجوانی، تأثیرات عمیقی بر مسیر حرفه‌ای وی داشت و زمینه‌ای برای گسترش دانش تاریخی‌اش فراهم نمود.<ref name=":0" />


شیخ عبدالله مازندرانی در دامان پرمهر والدین تربیت یافت و از کودکی با ارزش‌های دینی و اخلاقی آشنا شد. این تربیت، زمینه‌ساز شجاعت و استقامت او در برابر مشکلات و مبارزه با استبداد در سال‌های بعد گردید. دو برادرش، شیخ علی و شیخ محمد، نیز در مسیر علم و فقاهت گام نهادند، در حالی که برادر بزرگ‌تر، شیخ جعفر، نخستین معلم ایشان بود و بعدها به هندوستان مهاجرت کرد و به «شمس‌العلمای هندوستان» شهرت یافت.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
این دوره مهاجرت زودهنگام، آبراهامیان را با تفاوت‌های فرهنگی بین شرق و غرب روبرو ساخت و به تقویت دیدگاه‌های انتقادی وی نسبت به تاریخ کمک کرد. تجربیات شبانه‌روزی در انگلستان، وی را برای ورود به دانشگاه‌های معتبر آماده ساخت و علاقه‌اش به تاریخ جهان سوم را تقویت کرد.<ref name=":2" />


=== تحصیلات اولیه ===
==== تحصیلات دانشگاهی (آکسفورد و کلمبیا) ====
دوران کودکی شیخ عبدالله مازندرانی با عشق به علم و نبوغ سرشار همراه بود. از اوان نوجوانی، راه تحصیل علوم اسلامی را در پیش گرفت و مراحل مقدماتی را نزد برادر بزرگ‌ترش شیخ جعفر و دیگر علمای محلی فرا گرفت. سپس به بابل مهاجرت کرد و ۱۲ سال در آنجا به تحصیل پرداخت. مهم‌ترین استاد او در این مرحله، آیت‌الله العظمی ملا محمد اشرفی (متوفای ۱۳۱۵ قمری) بود که از فقهای عارف بابل به‌شمار می‌رفت. پدرش، شیخ محمدنصیر، نیز در تربیت علمی و معنوی او نقش بسزایی داشت. این دوره، پایه‌های فقهی و اصولی او را استوار ساخت و او را برای سطوح عالی آماده نمود.<ref name=":0" /><ref name=":2" />
یرواند آبراهامیان تحصیلات عالی خود را در دانشگاه آکسفورد آغاز کرد و مدرک کارشناسی تاریخ را در سال ۱۹۶۳ از این دانشگاه دریافت کرد. سپس به نیویورک نقل مکان کرد و مدرک کارشناسی ارشد اول را در سال ۱۹۶۶ از دانشگاه کلمبیا اخذ نمود. وی مدرک کارشناسی ارشد دوم را در سال ۱۹۶۸ از دانشگاه آکسفورد گرفت و سرانجام، دکترای تاریخ را در سال ۱۹۶۹ از دانشگاه کلمبیا به دست آورد. تمرکز آموزشی وی بر تاریخ عمومی، به ویژه تاریخ اروپای جدید و جهان سوم، بود که پایه‌ای محکم برای تحقیقات بعدی‌اش در مورد خاورمیانه و ایران فراهم آورد.


== تحصیلات عالی در عتبات و اساتید ==
در طول این دوره تحصیلات، آبراهامیان با رویکردهای نئومارکسیستی آشنا شد و بر تحلیل‌های اجتماعی-اقتصادی تأکید کرد. این مراحل آموزشی، وی را برای تدریس و پژوهش در دانشگاه‌های برجسته آماده ساخت و دیدگاه‌هایش را در مورد تاریخ از پایین شکل داد. او از این تجربیات برای توسعه روش‌شناسی تاریخی خود بهره برد که بر نقش نیروهای اجتماعی تمرکز دارد.<ref name=":0" /><ref name=":2" />
پس از تکمیل سطوح مقدماتی و متوسط در بابل، شیخ عبدالله مازندرانی برای ادامه تحصیلات عالی به عتبات عالیات عزیمت کرد. ابتدا به کربلا رفت و نزد علامه شیخ زین‌العابدین مازندرانی (متوفای ۱۳۰۹ قمری)، که از اساتید برجسته بود، به فراگیری علوم پرداخت. همچنین از محضر شیخ حسن اردکانی بهره برد. این دوره، او را با مباحث پیچیده فقه و اصول آشنا ساخت. سپس به نجف اشرف مهاجرت کرد و در حوزه علمیه پررونق آن زمان، شاگردی بزرگان را کرد. اساتید اصلی او در نجف عبارت بودند از: میرزا حبیب‌الله رشتی (متوفای ۱۳۱۲ قمری)، شیخ مهدی کاشف‌الغطا (متوفای ۱۳۱۳ قمری) و شیخ محمد فاضل ایروانی (متوفای ۱۳۱۶ قمری). شیخ عبدالله مازندرانی به سرعت پیشرفت کرد و به مقام اجتهاد نائل آمد. او از شاگردان ممتاز و خاص میرزا رشتی بود، به طوری که پس از وفات استاد، طبق وصیت او، بر پیکر میرزا نماز خواند و بر کرسی تدریس وی تکیه زد. این جانشینی، نشان‌دهنده اعتماد کامل استاد به شایستگی علمی مازندرانی است.<ref name=":0" /><ref name=":1" />


شیخ عبدالله مازندرانی در نجف، علاوه بر فقه و اصول، در هیئت و رجال نیز تخصص یافت. او از جوانی به تدریس پرداخت و حوزه‌ای مستقل برپا کرد که بیش از دویست شاگرد در آن تربیت شدند. برخی از شاگردان برجسته او عبارتند از: آیت‌الله شیخ علی زاهد نجفی، سید تقی رودباری، شیخ عبدالله معزی، سید مهدی ثقه‌الاسلام مازندرانی، شیخ شعبان رشتی نجفی و دیگران. حوزه او به دلیل عمق علمی و روش تدریس دقیق، مورد توجه طلاب قرار گرفت. علامه سید محسن امین در «اعیان الشیعه» او را «علامه محقق، فقیه ارزشمند و اصولی ماهر» توصیف کرده‌است. آقا بزرگ تهرانی نیز در «طبقات اعلام الشیعه» از او به عنوان یکی از اعاظم علما و مدرسین نجف یاد می‌کند.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
== فعالیت‌های سیاسی اولیه ==


=== مرجعیت و دوری از شهرت ===
=== عضویت در کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی ===
شیخ عبدالله مازندرانی از مراتب مرجعیت عام دوری می‌جست و ترجیح می‌داد در نجف به تدریس و تألیف بپردازد. با این حال، شیعیان ایران، به ویژه در مناطق گیلان، مازندران و آذربایجان، او را به عنوان مرجع تقلید خویش برگزیدند. بسیاری از وجوهات شرعی به او ارسال می‌شد و رساله‌های عملیه‌اش مورد عمل قرار می‌گرفت. او حواشی ارزشمندی بر رساله‌های معروف نوشت، از جمله حواشی بر «جامع عباسی» و «مکاسب» شیخ انصاری. تألیفات او شامل «اهبه العباد» (در فقه) و رساله‌ای در باب وقف است که نشان‌دهنده دقت فقهی او می‌باشد. این آثار، عمدتاً در نجف تدریس می‌شد و مورد استناد شاگردان قرار می‌گرفت. مازندرانی تا پایان عمر در نجف ماند و حوزه‌اش یکی از مراکز اصلی علمی شیعه بود.<ref name=":1" /><ref name=":0" />
در دهه ۱۹۷۰، آبراهامیان به عضویت کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی درآمد، سازمانی که در خارج از ایران فعالیت می‌کرد و مخالف حکومت [[محمدرضا پهلوی]] بود. این کنفدراسیون از طریق بیانیه‌ها و فشارهای سیاسی، به رژیم پهلوی اعتراض وارد می‌کرد و بر مسائل حقوق بشر و آزادی‌های سیاسی تمرکز داشت. عضویت وی در این گروه، نشان‌دهنده تعهد اولیه‌اش به مسائل سیاسی ایران از خارج کشور است.


== حمایت از جنبش مشروطه و صدور فتواها ==
این فعالیت‌ها بخشی از جنبش گسترده‌تر دانشجویان ایرانی در خارج بود که به دنبال تغییرات سیاسی در ایران بودند. آبراهامیان از این پلتفرم برای بیان دیدگاه‌های انتقادی خود نسبت به رژیم شاه استفاده کرد و این تجربیات، تأثیراتی بر آثار تاریخی بعدی وی داشت.
شیخ عبدالله مازندرانی از آغاز جنبش مشروطه، همراه با آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی، به عنوان «آیات ثلاثه» یا «ارکان ثلاثه مشروطه» شناخته شد. این سه مرجع، رهبری مذهبی جنبش را بر عهده گرفتند و با صدور فتواها، اعلامیه‌ها و تلگرام‌ها، مشروطه را تأیید و استبداد قاجار را محکوم کردند. مازندرانی در این دوره، نقش کلیدی در بسیج علما و مردم ایفا نمود. پس از صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار و افتتاح مجلس اول در سال ۱۳۲۴ قمری، وی تلگرامی برای تبریک به مجلس ارسال کرد و بر التزام به قوانین شرعی تأکید ورزید. او در نامه‌ای به شاه نوشت: <blockquote>«... نهایت موجب شکرگذاری حضرت رب العزه… فوائد عظمیه برای ملت و دولت است…» </blockquote>این حمایت، مشروطه را از منظر شرعی مشروع ساخت و علمای مخالف را در اقلیت قرار داد.<ref name=":3" /><ref name=":4" />


شیخ عبدالله مازندرانی در برابر مخالفان مشروطه، مانند شیخ فضل‌الله نوری که آن را خلاف شرع می‌دانست، موضع قاطع گرفت. وی تلگرامی به نوری فرستاد و او را «عامل فساد» خواند و از علما خواست تا با او مقابله کنند. همچنین، اجرای احکام الهی و جلوگیری از نشر الحاد را در متمم قانون اساسی ضروری دانست. این فتواها، جنبش را تقویت کرد و علمای نجف را به مرکز تصمیم‌گیری تبدیل نمود. مازندرانی تأکید داشت که مشروطه باید بر پایه اسلام باشد و از انحرافات غربی جلوگیری شود.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
=== نایب‌رئیسی کمیته‌ی آزادی هنر و اندیشه در ایران ===
در سال ۱۳۵۵، آبراهامیان به عنوان نایب‌رئیس «کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران» انتخاب شد. این کمیته هدفش حمایت از آزادی بیان و اندیشه در برابر سرکوب‌های رژیم پهلوی بود و فعالیت‌هایی برای برجسته‌سازی [[نقض حقوق بشر در ایران|نقض حقوق در ایران]] انجام می‌داد.  


=== دفاع از تبریز و تحریم کالاها ===
آبراهامیان خود را مورخ چپ آکادمیک معرفی می‌کند، نه از نوع حزبی یا ارتدوکس، بلکه در چارچوب نئومارکسیسم تامپسون‌محور، که بر عاملیت انسانی و فرایندهای اجتماعی تأکید دارد. این دیدگاه‌ها ریشه در فعالیت‌های سیاسی اولیه وی دارند و در آثارش بازتاب یافته‌اند. کمیته مذکور بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای حمایت از روشنفکران ایرانی بود.<ref name=":0" /><ref name=":3" />
پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه و آغاز استبداد صغیر، محاصره تبریز توسط نیروهای دولتی شدت گرفت. مازندرانی، همراه آخوند خراسانی، تلگرامی فوری برای حمایت ارسال کرد و نوشت: <blockquote>«... حمایت فوری دفاع عاجل بر هر مسلم واجب؛ محمد کاظم خراسانی، عبدالله مازندرانی». </blockquote>این تلگرام، دفاع از تبریز را واجب شرعی اعلام کرد و مسلمانان را به کمک فراخواند. وی همچنین تحریم کالاهای روسی را اعلام نمود تا فشار اقتصادی بر روسیه وارد شود، زیرا روسیه از محمدعلی شاه حمایت می‌کرد. مازندرانی از مسلمانان روسیه درخواست کرد تا به انقلابیون تبریز کمک کنند و این اقدام، جنبش را به سطح بین‌المللی برد.<ref name=":3" /><ref name=":4" />


== مواجهه با استبداد صغیر و فتوای جهاد ==
== حرفهٔ دانشگاهی ==
پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه در سال ۱۳۲۶ قمری و آغاز استبداد صغیر، نقش علمای نجف، به ویژه شیخ عبدالله مازندرانی، پررنگ‌تر شد. وی به محمدعلی شاه لعن فرستاد و اطاعت از او را معادل اطاعت از یزید دانست. مازندرانی، همراه آخوند خراسانی، فتوای جهاد علیه نیروهای اشغالگر روس صادر کرد که از محمدعلی شاه حمایت می‌کردند. این فتوا، مسلمانان را به قیام و دفاع واجب فراخواند. علما دروس حوزه را تعطیل کردند و کاروانی از روحانیون را برای حرکت به ایران و پیوستن به مجاهدان آماده نمودند. این کاروان، نماد اتحاد علما با مردم بود، هرچند رحلت ناگهانی آخوند خراسانی در این دوره، مانع از اجرای کامل برنامه شد. مازندرانی تأکید داشت که استبداد، مخالف احکام الهی است و مبارزه با آن، وظیفه شرعی هر مسلمان می‌باشد.<ref name=":3" /><ref name=":4" />


شیخ عبدالله مازندرانی در این مرحله، اعلامیه‌هایی صادر کرد که مشروطه را تنها راه نجات ملت و دولت از فساد استبداد می‌دانست. وی از مجاهدان تهران، تبریز و اصفهان حمایت کرد و تلگرام‌هایی برای هماهنگی بین گروه‌های انقلابی ارسال نمود. این اقدامات، حوزه نجف را به مرکز فرماندهی جنبش تبدیل کرد و علمای مهاجر را به ایران کشاند. مازندرانی بر وحدت علما و مردم تأکید ورزید و از تفرقه که به نفع استبداد بود، هشدار داد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
=== تدریس در دانشگاه‌های معتبر ===
یرواند آبراهامیان در دانشگاه‌های پرینستون، نیویورک و آکسفورد به تدریس تاریخ ایران و خاورمیانه پرداخت. وی بر پژوهش‌های مرتبط با تاریخ معاصر ایران تمرکز داشت و دوره‌های آموزشی‌اش شامل تاریخ عمومی با تأکید بر اروپای مدرن و جهان سوم بود.  


=== انتقاد از انحرافات و تأکید بر شرع ===
او همچنین به عنوان پژوهشگر در برخی دانشگاه‌ها فعالیت کرده و بر تاریخ و سیاست خاورمیانه، به ویژه ایران، تحقیق می‌کند.  
در دوره بازسازی مشروطه پس از فتح تهران در سال ۱۳۲۷ قمری، عبدالله مازندرانی بر وحدت مجلس دوم تأکید کرد و از عملکرد برخی سیاستمداران مانند سید حسن تقی‌زاده انتقاد نمود که به نشر الحاد متهم بودند. وی اعلام کرد که مشروطه باید بر پایه اجرای احکام الهی باشد و از نفوذ افکار ضددینی جلوگیری شود. مازندرانی تلگرام‌هایی به مجلس فرستاد و بر نظارت علما بر قوانین اصرار ورزید تا متمم قانون اساسی، احکام شرعی را تضمین کند. این موضع، او را در برابر افراط‌گرایان سکولار قرار داد، اما حمایت از عدالت‌خواهی و مبارزه با استبداد را حفظ کرد.<ref name=":3" /><ref name=":4" />


== وفات و میراث ==
==== استادی در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک ====
شیخ عبدالله مازندرانی تا پایان عمر در نجف اشرف ماند و حوزه علمیه‌اش را اداره کرد. وی در ۲۳ ذی‌الحجه ۱۳۳۰ قمری (مطابق با آبان ۱۲۹۱ شمسی) در سن ۷۴ سالگی درگذشت. پیکر او در حرم مطهر امیرالمؤمنین علی (ع) در نجف به خاک سپرده شد. این مکان، نماد پیوند او با مراکز اصلی تشیع و میراث علمی‌اش بود. وفات مازندرانی، ضایعه‌ای برای حوزه نجف و جنبش مشروطه به‌شمار می‌رفت، هرچند شاگردانش راه او را ادامه دادند.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
آبراهامیان اکنون استاد تاریخ جهانی، خاورمیانه و سیاست در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. در این جایگاه، وی بر آموزش و پژوهش در زمینه‌های تاریخ معاصر ایران و مسائل مرتبط با خاورمیانه تمرکز دارد.  


=== میراث علمی و فقهی ===
او در کالج باروک، دوره‌هایی را در مورد تاریخ ایران مدرن و تحولات اجتماعی تدریس می‌کند.  
میراث مازندرانی در حوزه فقه و اصول برجسته است. او بیش از دویست شاگرد تربیت کرد که بسیاری از آنان به مقامات عالی علمی رسیدند. شاگردان کلیدی شامل آیت‌الله شیخ علی زاهد نجفی، سید تقی رودباری، شیخ عبدالله معزی، سید مهدی ثقه‌الاسلام مازندرانی و شیخ شعبان رشتی نجفی بودند. این افراد، آموزه‌های او را در نجف و ایران گسترش دادند. تألیفات مازندرانی، هرچند محدود، عمق علمی‌اش را نشان می‌دهد: حواشی بر «جامع عباسی» و «مکاسب» شیخ انصاری، کتاب «اهبه العباد» در فقه، و رساله‌ای در باب وقف. این آثار، در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شد و مورد استناد قرار می‌گرفت. تخصص او در هیئت و رجال نیز، او را به عالمی جامع‌الاطراف تبدیل کرد.<ref name=":2" /><ref name=":3" />


'''نقش در مشروطه و گمنامی'''
در سال ۲۰۱۰، آبراهامیان به عنوان عضو وابسته آکادمی هنر و علوم آمریکا انتخاب شد.<ref name=":1" /><ref name=":2" />


شیخ عبدالله مازندرانی به عنوان یکی از «ارکان ثلاثه مشروطه» همراه آخوند خراسانی و خلیلی، رهبری مذهبی جنبش را بر عهده داشت. فتواها و تلگرام‌های او، مشروطه را از منظر شرعی تأیید کرد و استبداد را محکوم نمود. وی مشروطه را ابزاری برای اجرای عدالت و احکام الهی می‌دانست و از انحرافات سکولار هشدار داد. با وجود نقش محوری، گمنامی او ناشی از اقامت دائمی در نجف و دوری از شهرت بود. علامه سید محسن امین او را «علامه محقق و فقیه ارزشمند» توصیف کرد و آقا بزرگ تهرانی از او به عنوان «اعاظم مدرسین نجف» یاد نمود. میراث سیاسی او، پیوند دین با عدالت‌خواهی و مبارزه با استبداد است که الهام‌بخش نسل‌های بعد شد. مازندرانی نماد رهبری بزرگ اما گمنام در تاریخ معاصر ایران است.<ref name=":3" /><ref name=":4" />
== آثار اصلی ==
[[پرونده:ایران بین دو انقلاب.jpg|بندانگشتی|300x300پیکسل|ایران بین دو انقلاب]]
 
=== ایران بین دو انقلاب (۱۹۸۲) ===
یکی از  آثار آبراهامیان، کتاب «ایران بین دو انقلاب» منتشرشده در سال ۱۹۸۲ است. این کتاب تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ را بررسی می‌کند. تمرکز آن بر ساختارهای اجتماعی، نقش طبقات، حزب توده، کودتای ۲۸ مرداد و نقش روح‌الله خمینی است و از منابع گوناگونی مانند آرشیوهای وزارت خارجه بریتانیا، روزنامه‌ها، خاطرات و مصاحبه‌ها بهره برده‌است.
 
آبراهامیان در این کتاب، تحولات را از منظر اجتماعی تحلیل می‌کند و تأثیرات اقتصادی را برجسته می‌سازد.
 
=== تاریخ ایران مدرن (۲۰۰۸) ===
کتاب «تاریخ ایران مدرن» در سال ۲۰۰۸ منتشر شد و تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران از اواسط قرن نوزدهم تا ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد را پوشش می‌دهد. این اثر شامل کشف نفت، دخالت‌های سلطنتی، ظهور و سقوط رژیم پهلوی، انقلاب ضدسلطنتی، جنگ ایران و عراق، تغییرات اجتماعی و ظهور طبقات جدید است. تمرکز آن بر فرایندهای مدرن‌سازی و تأثیرات اقتصادی است.
 
آبراهامیان در این کتاب، گذار ایران به مدرنیسم را از طریق تحلیل ساختارهای اجتماعی توصیف می‌کند و نقش دولت در دگرگونی‌ها را برجسته می‌سازد. این اثر، منبعی جامع برای درک تاریخ معاصر ایران فراهم می‌آورد.
 
=== کودتا: ۱۳۳۲ (۲۰۱۳) ===
کتاب «کودتا: ۱۳۳۲، سیا و ریشه‌های روابط ایران و ایالات متحده در عصر جدید» در سال ۲۰۱۳ منتشر شد. این اثر نقش آمریکا و بریتانیا در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ علیه مصدق را بر اساس اسناد وزارت خارجه آمریکا، آرشیوهای بریتیش پترولیوم، مصاحبه‌های منتشرشده و جدول زمانی بررسی می‌کند. فصل‌های آن شامل ملی‌شدن نفت، مذاکرات بریتانیا-ایران، کودتا و میراث آن هستند.
 
این کتاب نشان می‌دهد چگونه کودتا راه را برای تغییرات سیاسی بعدی در ایران هموار کرد و تأثیرات بلندمدت آن بر روابط بین‌المللی را تحلیل می‌کند.
 
=== بحران نفت در ایران (۲۰۲۱) ===
کتاب «بحران نفت در ایران: از ناسیونالیسم تا کودتا» در سال ۲۰۲۱ منتشر شد. این اثر بر اساس اسناد محرمانه آمریکا، کشف نفت، تأثیر آن بر سیاست و اقتصاد ایران، نهضت ملی‌کردن نفت و نقش آمریکا و انگلیس را تحلیل می‌کند. تمرکز آن بر وقایع ۱۳۳۰–۱۳۳۲ است و نشان می‌دهد چگونه کودتای ۱۳۳۲ راه را برای انقلاب ۱۳۵۷ هموار کرد.
 
آبراهامیان در این کتاب، نقش نفت را به عنوان عامل کلیدی در تحولات سیاسی ایران برجسته می‌سازد و تحلیل‌های اقتصادی را با رویدادهای تاریخی ترکیب می‌کند. این اثر، درک عمیق‌تری از بحران‌های نفتی ارائه می‌دهد.
 
=== اسلام رادیکال: مجاهدین ایرانی (۱۹۸۹) ===
کتاب «اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی» در سال ۱۹۸۹ منتشر شد. این اثر سازمان مجاهدین خلق را به عنوان جنبشی اجتماعی بررسی می‌کند و تحولات ایدئولوژیک و سیاسی آن را توصیف می‌نماید. تمرکز آن بر نقش این سازمان در تاریخ معاصر ایران است.<ref name=":1" />
 
=== خمینیسم (۱۹۹۳) ===
کتاب «خمینیسم: مقالاتی دربارهٔ جمهوری اسلامی» در سال ۱۹۹۳ منتشر شد. این مجموعه مقالات، جنبه‌های ایدئولوژیک و سیاسی جمهوری اسلامی را بررسی می‌کند و بر پایه تحلیل‌های تاریخی تنظیم شده‌است. تمرکز آن بر تحولات پس از انقلاب ۱۳۵۷ است.
 
آبراهامیان در این اثر، خمینیسم را به عنوان یک ایدئولوژی پوپولیستی توصیف می‌کند و تأثیرات آن بر سیاست ایران را تحلیل می‌نماید. این کتاب، دیدگاه‌های نوینی نسبت به جمهوری اسلامی ارائه می‌دهد.
 
=== اعترافات شکنجه‌شدگان (۱۹۹۹) ===
کتاب «اعترافات شکنجه‌شدگان: زندان‌ها و ابراز ندامت‌های علنی در ایران مدرن» در سال ۱۹۹۹ منتشر شد. این اثر تجربیات زندانیان تحت شکنجه را توصیف می‌کند و نقش زندان‌ها در کنترل سیاسی را بررسی می‌نماید. تمرکز آن بر دوره‌های مدرن ایران است.
 
آبراهامیان در این کتاب، مکانیسم‌های ابراز ندامت علنی را تحلیل می‌کند و تأثیرات روانشناختی شکنجه را برجسته می‌سازد. این اثر، منبعی برای درک سیستم زندان در ایران مدرن فراهم می‌آورد.<ref name=":1" />
 
=== مردم در سیاست ایران و دیگر آثار ===
کتاب «مردم در سیاست ایران» شامل پنج مقاله در مورد انقلاب مشروطه، کودتای ۱۳۳۲، انقلاب ۱۳۵۷، جنبش‌های کارگری و نقش احزاب سیاسی است. این اثر نقش مردم در تحولات سیاسی را از منظر جنبش‌های مردمی تحلیل می‌کند.
 
آبراهامیان همچنین کتاب‌هایی مانند «آنارشیسم در انقلاب روسیه» (۱۹۷۳) و «یک آنارشیست آمریکایی» (۱۹۷۸) نوشته که به مسائل خارج از ایران مربوط می‌شوند. آثار وی با زبانی ساده و دقیق نوشته شده و بر تحلیل ظریف وقایع سیاسی تمرکز دارند. دیگر مقالات وی شامل «پارانوید در سیاست ایران» و مقالاتی در جامعه‌شناسی ایران است.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
== لیست کامل آثار منتشرشده ==
* ایران بین دو انقلاب (۱۹۸۲)
* اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی (۱۹۸۹)
* خمینیسم: مقالاتی دربارهٔ جمهوری اسلامی (۱۹۹۳)
* اعترافات شکنجه‌شدگان: زندان‌ها و ابراز ندامت‌های علنی در ایران مدرن (۱۹۹۹)
* تاریخ ایران مدرن (۲۰۰۸)
* کودتا (۲۰۱۳)
* بحران نفت در ایران: از ناسیونالیسم تا کودتا (۲۰۲۱)
* مردم در سیاست ایران
* مقالاتی در جامعه‌شناسی ایران
* آنارشیسم در انقلاب روسیه (۱۹۷۳)
* یک آنارخیست آمریکایی (۱۹۷۸)
* مقاله «پارانوید در سیاست ایران»
 
== رویکرد و روش تاریخ‌نگاری ==
 
=== مارکسیسم فرهنگی و نئومارکسیسم ===
تاریخ‌نگاری یرواند آبراهامیان بر معرفت‌شناسی دیالکتیکی استوار است و تاریخ را گفتگویی بین چارچوب مورخ و داده‌های تاریخی می‌بیند. وی چارچوب‌های خود را به صراحت بیان می‌کند و اذعان دارد که تفسیرها از منظر خاصی هستند. رویکردش ادغام جامعه‌شناسی سیاسی نئومارکسیستی است، با تمرکز بر طبقه (به عنوان رویداد و حرکت، نه ساختار ثابت)، قومیت و روابط دولت-جامعه.
 
او مارکسیسم را از سیاسی به آکادمیک گذار می‌دهد، تحت تأثیر گرامشی، تامپسون و آنالز، که بر طبقه، فرهنگ و حقوق فردی تأکید دارد. در خاورمیانه، در دهه ۱۹۶۰ شکوفا شد و شورش‌های عربی را چالش می‌بیند که عوامل غیرطبقاتی را برجسته می‌کند. آبراهامیان بر مارکسیسم فرهنگی تأکید دارد و برتری اقتصاد بر همه چیز را نادرست می‌داند.
 
=== تأکید بر طبقات اجتماعی و جنبش‌های مردمی ===
یرواند آبراهامیان از روش‌های علی-تبیینی استفاده می‌کند، عمدتاً تحلیل علی ساختاری، از منظر نئومارکسیستی. تک‌علی فرهنگی یا نژادی را رد می‌کند. در «مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران»، استبداد شرقی را از طریق ساختارهای اجتماعی قاجار نقد می‌کند. در «ایران بین دو انقلاب»، گذارها را از طریق پویایی طبقاتی-قومی و تأثیر غربی تحلیل می‌کند.
 
او توده‌ها را سازندگان تاریخ می‌بیند، نه نخبگان. جامعه ایران را طبقاتی می‌داند و بر تضاد طبقاتی تأکید دارد. در «شکل‌گیری پرولتاریا در ایران مدرن»، جنبش‌های ۱۳۲۰–۱۳۳۲ را تحلیل می‌کند و عوامل داخلی مانند تورم و سازمان‌های سیاسی را محرک می‌داند، نه فقط اشغال شوروی.<ref name=":1" /><ref name=":2" />
 
=== رابطهٔ دولت و جامعه در تاریخ ایران ===
آبراهامیان دولت را رکن جامعه می‌بیند، نه جدا از آن، و از مارکس الهام می‌گیرد که دولت ابزار طبقه حاکم است اما می‌تواند خودمختاری نسبی داشته باشد. او با مکتب مدرنیست و مارکسیست‌هایی مانند اسکوکپل مخالف است که دولت را خودمختار قوی می‌دانند. در ایران، خودمختاری دولت پهلوی را عامل ضعف و انزوای اجتماعی می‌داند که به انقلاب منجر شد، در حالی که وابستگی جمهوری اسلامی به طبقات خاص، پایه اجتماعی آن را تقویت کرد.
 
او در کتاب «تاریخ ایران مدرن»، دولت را موتور دگرگونی‌ها می‌بیند و گذار از فئودالیسم به سرمایه‌داری دولتی را ردیابی می‌کند. او تاریخ ایران را از منظر جامعه‌شناختی بررسی می‌کند و بر شکاف‌های افقی (طبقاتی) و عمودی (قومی، قبایل) تأکید دارد. تا دوره [[رضاشاه پهلوی|رضاشاه]]، تاریخ ایران را قبایل‌محور می‌بیند و قدرت سیاسی را از خاستگاه قبایل ناشی می‌داند، سپس به ساختارهای بوروکراتیک مدرن گذار کرد.<ref name=":1" /><ref name=":3" />
 
== دیدگاه‌های کلیدی ==
 
=== دولت، استبداد و جامعهٔ مدنی در دورهٔ قاجار و پهلوی ===
در دوره قاجار، شاهان مستبد بودند اما بدون ابزار استبداد ملی، و ایران فاقد جامعه مدنی نبود. یرواند آبراهامیان استبداد شرقی را نقد می‌کند و بر ساختارهای اجتماعی تأکید دارد. خودمختاری دولت پهلوی را عامل انزوا می‌بیند که به انقلاب منجر شد.
 
او دولت را پدیده‌ای تنیده در جامعه می‌بیند و تحولات را از منظر داخلی تفسیر می‌کند. در دوره پهلوی، وابستگی به طبقات خاص را عامل ثبات یا ضعف می‌داند.
 
=== نقش طبقه و پرولتاریای ایران مدرن ===
از تعریف [[ولادیمیر لنین|لنین]] طبقه (گروه‌های مبتنی بر روابط تولید) و نقل از تامپسون (طبقه به عنوان حرکت و تضاد) استفاده می‌کند. فقدان مطالعات طبقاتی در ایران را به جدایی دولت-جامعه در علوم غربی، ناسیونالیسم و استبداد نسبت می‌دهد. جامعه ایران را طبقاتی می‌داند و تضادها را برجسته می‌سازد.
 
در تحلیل پرولتاریا، عوامل داخلی را محرک جنبش‌ها می‌بیند و نقش سازمان‌های سیاسی را تأکید می‌کند. این دیدگاه، درک طبقاتی از تاریخ ایران فراهم می‌آورد.
 
=== جمعیت، اعتراض خیابانی و انقلاب‌های ایران ===
در انقلاب مشروطه، جمعیت را متشکل از طبقات متوسط (تجار، مذهبیون، کارگران) می‌بیند که غیرخشونت‌آمیز و هدفمند بودند. با لوبون مخالف است که جماعت را غیرعقلانی می‌داند و با رود مقایسه می‌کند: جمعیت در ایران ابزار بیان توده‌ها، کانون در بازار و محلات متوسط، محرک گرسنگی، و موفق‌تر در ایران.
 
او انقلاب‌ها و اعتراضات خیابانی را ملهم از فرهنگ تاریخی ایرانی می‌بیند، نه صرفاً نفوذ خارجی. نقش مردم در سیاست را از منظر جنبش‌های مردمی تحلیل می‌کند.<ref name=":1" /><ref name=":3" />
 
=== دین، پوپولیسم و تشیع سیاسی ===
یرواند آبراهامیان دین را ایدئولوژی متغیر می‌داند که گاه نظام را تقویت یا تضعیف می‌کند. کمتر از اقتصاد و جامعه ناشی می‌شود، اما بخشی از آگاهی عمومی است. تشیع نه مخدر توده‌ها است و نه همیشه انقلابی؛ واکنش به بحران‌های اقتصادی و اخلاقی کمک می‌کند.
 
نظام [[روح‌الله خمینی|خمینی]] را پوپولیستی می‌خواند، نه بنیادگرایانه، و پراگماتیسم آن را عامل احتمالی تغییر می‌داند. دو گونه پوپولیسم (چپ و راست) را در انقلاب تشخیص می‌دهد؛ پوپولیسم چپ در آغاز مسلط بود اما راست غالب شد، که به فشارهای خارجی نسبت می‌دهد.<ref name=":1" /><ref name=":4" />
 
=== نقد استبداد شرقی و تاریخ‌نگاری کلاسیک ===
یرواند آبراهامیان در قضاوت‌های ارزشی محتاط است و اقدامات را به خاستگاه‌های طبقاتی-قومی نسبت می‌دهد، هرچند ارزش‌های نئومارکسیستی (ضد امپریالیسم، دموکراسی، سکولاریسم) به طور ظریف ظاهر می‌شوند. استبداد شرقی را از طریق ساختارهای اجتماعی نقد می‌کند و تاریخ‌نگاری کلاسیک را چالش می‌کشد.
 
او تک‌علی فرهنگی را رد می‌کند و بر تحلیل ساختاری تأکید دارد. در آثارش، گاه از توضیحات «یک‌بارگی» استفاده می‌کند اما به تحلیل ساختاری بازمی‌گردد.<ref name=":1" /><ref name=":2" />
 
=== رابطه با چپ سنتی ایران ===
آبراهامیان از سیاست‌ها و مواضع چپ سنتی در ایران دفاع می‌کند و اسطوره‌هایی مانند نقش [[حزب توده ایران|حزب توده]] در تضعیف [[دکتر محمد مصدق]] یا جلوگیری از کودتا را رد می‌کند. حمایت چپ سنتی از نظام خمینی را بر اساس برنامه‌های اقتصادی (ملی کردن صنایع، نظام بانکی، بازرگانی خارجی) و اجتماعی (گسترش تأمین اجتماعی، توسعه روستاها) توجیه می‌کند و آن را نشانه برنامه پیشرو و ضد امپریالیستی می‌داند.
 
بیگانه‌ستیزی خمینی را گرایش ضد امپریالیستی تفسیر کرده و عدم مخالفت چپ سنتی با رژیم در دوران جنگ ایران و عراق را مسئولانه می‌خواند، زیرا آن را جنگ دفاع ملی مشابه جنگ جهانی دوم می‌بیند. او جواد ظریف را با مصدق مقایسه می‌کند و هر دو را مدافع استقلال ملی می‌داند. این دیدگاه‌ها، رابطه وی با چپ سنتی را برجسته می‌سازد.<ref name=":4" />
 
== دیدگاه‌های معاصر (مصاحبه‌های اخیر) ==
 
=== ایران در عصر کهنسالی علی خامنه‌ای ===
آبراهامیان در مصاحبه‌ای با ایران وایر دیدگاهای خود را دربارهٔ [[سید علی خامنه ای|خامنه‌ای]] و نظام جمهور اسلامی بیان می‌کند. او در بخشی از مصاحبه خود چنین می‌گوید:
 
خامنه‌ای، اکنون ۸۵ ساله و یک سال جوان‌تر از خمینی در زمان مرگش در ژوئن ۱۹۸۸، جانشین واضحی ندارد؛ مجمع تشخیص مصلحت با ۸۸ روحانی می‌تواند روحانی استبدادی دیگری انتخاب کند، که ممکن است چالش‌هایی بر سر جانشینی پسر خامنه‌ای ایجاد کند و به [[رژیم ولایت فقیه|ولایت فقیه]] موروثی منجر شود، که رژیم اسلامی را بیشتر تضعیف کند.
 
جمهوری اسلامی عمیقاً نهادینه شده‌است و خمینی جانشینی را از تاریخ اولیه اسلام جاسازی کرد؛ نهادها بدون توجه به افراد ادامه می‌یابند و جایگزین‌های مشابهی می‌سازند، بدون بحران عمده اما با خفه کردن جامعه و فرسایش مشروعیت، زیرا مشارکت عمومی در انتخابات کاهش می‌یابد. چالش‌های بلندمدت ممکن است میان نخبگان بر سر بهترین رهبر ایجاد شود، اما این داخلی هسته است و جامعه گسترده را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد.
 
آبراهیمیان [[ابراهیم رئیسی]] را قرون‌وسطی می‌بیند، ریشه در پاکسازی‌های انکیزیسیونی مانند اعدام‌های ۱۹۸۸ (بر اساس سؤالاتی در مورد آخرت، قرآن و محمد)، که ایدئولوژیکی بودند نه صرفاً سیاسی و به اجرای شریعت تحت لفظی منجر شدند. اعدام‌های ۱۹۸۸ دوران جدیدی از افراطی‌گرایی ایدئولوژیک را آغاز کرد و میانه‌روها را از جنبش انقلابی خمینی (شامل ملی‌گرایان و روشنفکران) پاکسازی کرد تا فقط سخت‌گیران باقی بمانند.
 
آبراهامیان می‌گوید، مسائل زنان جایگزین ارتداد به عنوان آزمون شده، با تقاضا برای چادر اجباری بیش از حجاب ساده، برای تضمین حمایت سخت‌گیران و ثبات، اما پایه را باریک می‌کند؛ این بحران فرهنگی عمیق‌تری ایجاد می‌کند، زیرا گفتمان رژیم (حقوق الهی) با گفتمان عمومی (حقوق طبیعی، آزادی، برابری) برخورد می‌کند.
 
هیچ خروج آسانی از بن‌بست سرکوب-اعتراض وجود ندارد؛ ناآرامی تشدیدشده ممکن است فرماندهان سپاه را به تصاحب قدرت به عنوان «رضاشاه جدید» وادارد، اما این مشروعیت را بیشتر کاهش می‌دهد و گفتمان حقوق را حل‌نشده می‌گذارد.<ref name=":5">[https://iranwire.com/fa/features/130123-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%DA%A9%D9%87%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86/ ایران در عصر کهنسالی خامنه‌ای؛ گفت‌وگو با یرواند آبراهامیان - ایران وایر]</ref>
 
=== اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ و امکان انقلاب ===
آبراهامیان در مصاحبه با یورو نیوز، اعتراضات اخیر ایران (مانند «[[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|اعتراضات سراسری ۱۴۰۱]]») را «شورش» می‌نامد و تصور تبدیل آنها به انقلاب را اغراق‌آمیز و خوشبینانه می‌داند. از دیدگاه تاریخی، بسیاری از شورش‌ها به انقلاب منجر نمی‌شوند و انقلاب واقعی تنها زمانی رخ می‌دهد که قیام عمومی از پایین رژیم را سرنگون کند، مانند انقلاب ۱۹۷۹.
 
آبراهامیان می‌گوید: رژیم شاه مشروعیتی نداشت، در حالی که جمهوری اسلامی هنوز ۱۵ تا ۲۰ درصد مشروعیت دارد (بر اساس حمایت مذهبی بخش کوچکی از جامعه). بدون اتفاق غیرمنتظره (مانند حمله خارجی یا بحران داخلی شدید)، رژیم سقوط نخواهد کرد و تقابل مداوم به چندقطبی شدن جامعه منجر می‌شود.
 
هرچند مشروعیت در ۲۰ سال گذشته کاهش یافته (به دلیل انتخابات بی‌معنی، حاشیه‌روی اصلاح‌طلبان و مشکلات اقتصادی)، اما برای سرنگونی کافی نیست. مشارکت پایین در انتخابات (کمتر از ۴۰ درصد در آخرین دور) نارضایتی را نشان می‌دهد، اما بحران دائمی است زیرا گفتمان رژیم (ولایت فقیه و حقوق الهی) با گفتمان مردم (حقوق بشر، آزادی، برابری و حقوق زنان) متفاوت است. این ناهماهنگی حل‌شدنی نیست، زیرا رژیم نمی‌تواند جامعه تحصیل‌کرده را کنترل کند؛ حدود ۸۰ درصد جامعه به گفتمان روشنگری باور دارند. تنها راه رژیم، حرکت تدریجی به سمت ایده‌های روشنگری بدون عبور از خط قرمز مشروعیت الهی است، اما چنین افرادی در قدرت دیده نمی‌شوند.
 
مردم به حجاب اختیاری، اقتصاد بهتر و آموزش اهمیت می‌دهند و اگر رژیم تأمین کند، انقلاب دیگری رخ ندهد؛ جامعه می‌تواند بدون نام سکولار، عملی سکولار عمل کند. تفاوت با انقلاب ۱۹۷۹ در مشروعیت رژیم است: شاه پس از سرکوب‌ها مشروعیت را از دست داد، اما جمهوری اسلامی حمایت مذهبی دارد.
 
در ضمن حملات به روحانیت جدید نیست و ریشه در تاریخ دارد، اما رابطه‌ای بین بخشی از جامعه و روحانیت باقی است. اگر شرایط ثابت بماند، بی‌ثباتی ادامه یابد، نارضایتی افزایش یابد، اما رژیم سقوط نکند و جامعه چندقطبی‌تر شود.
 
قشر خاکستری ممکن است با اعتصابات گسترده بپیوندد، اما اعتراضات سازمان‌یافته نیست. انقلاب‌ها اغلب بدون رهبر شروع می‌شوند و رهبری ممکن است اعتراضات را تضعیف کند؛ حضور رضا پهلوی می‌تواند رژیم جمهوری اسلامی را تقویت کند، زیرا مردم بدبین هستند و اعتبار سکولار او را زیر سؤال می‌برند.<ref name=":6">[https://parsi.euronews.com/2023/03/16/exclusive-interview-with-yervand-abrahamian-idea-of-turning-irans-protests-into-a-revolut «تصور تبدیل اعتراضات در ایران به انقلاب، اغراق‌آمیز بود»  - یورو نیوز]</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۲۵ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۰۹

برای صفحه تمرین.jpg
یرواند آبراهامیان (Ervand Abrahamian)
آبراهامیان؛1.jpg
یرواند آبراهامیان
زمینهٔ کاری تاریخ‌نگاری، تاریخ معاصر ایران، خاورمیانه‌شناسی
زادروز ۱۳۱۹ ش (۱۹۴۰ م)
تهران، ایران
ملیت آمریکایی (ایرانی‌تبار ارمنی)
محل زندگی نیویورک، ایالات متحده آمریکا
پیشه مورخ، استاد دانشگاه، پژوهشگر تاریخ ایران مدرن
سبک نوشتاری آکادمیک، دانشنامه‌ای، نئومارکسیستی فرهنگی
کتاب‌ها ایران بین دو انقلاب، تاریخ ایران مدرن، کودتا، بحران نفت در ایران، خمینیسم و...
نوشتارها مقالات متعدد در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، «پارانوید در سیاست ایران» و …
مدرک تحصیلی دکترای تاریخ
دانشگاه دانشگاه آکسفورد، دانشگاه کلمبیا
حوزه تاریخ خاورمیانه، تاریخ ایران معاصر
دلیل سرشناسی پژوهش‌های بنیادی در تاریخ معاصر ایران، کتاب «ایران بین دو انقلاب»، تحلیل طبقاتی و اجتماعی تحولات سیاسی ایران

یرواند آبراهامیان، (Ervand Abrahamian) (متولد ۱۳۱۹، تهران) مورخ ایرانی-ارمنی‌تبار آمریکایی، در سال ۱۹۴۰ در تهران متولد شد و در خانواده‌ای ارمنی پرورش یافت. او تا کلاس سوم ابتدایی در تهران تحصیل کرد و سپس در سال ۱۳۳۳، برای ادامه آموزش به مدرسه‌ای شبانه‌روزی در انگلستان اعزام شد. تحصیلات دانشگاهی وی در رشته تاریخ در دانشگاه آکسفورد آغاز گردید و مدرک کارشناسی را در سال ۱۳۴۲، اخذ کرد. پس از آن به ایالات متحده مهاجرت کرد و مدرک کارشناسی ارشد اول را در سال ۱۳۴۵، از دانشگاه کلمبیا، کارشناسی ارشد دوم را در سال ۱۳۴۷، از آکسفورد و دکترای تاریخ را در سال ۱۳۴۸، از کلمبیا دریافت نمود. آبراهامیان در دهه ۱۹۷۰، به عضویت کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی درآمد که مخالف رژیم پهلوی بود و در سال ۱۹۷۶ به عنوان نایب‌رئیس کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران برگزیده شد. او در دانشگاه‌های پرینستون، نیویورک و آکسفورد به تدریس پرداخت و اکنون استاد تاریخ جهانی و خاورمیانه در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. آبراهامیان در سال ۲۰۱۰ به عضویت وابسته آکادمی هنر و علوم آمریکا درآمد.

آثار آبراهامیان عمدتاً بر تاریخ معاصر ایران تمرکز دارد و شامل کتاب‌هایی همچون «ایران بین دو انقلاب» (۱۹۸۲)، که تحولات اجتماعی و سیاسی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی را واکاوی می‌کند؛ «تاریخ ایران مدرن» (۲۰۰۸)، که تغییرات سیاسی و اقتصادی از قرن نوزدهم تا دوران معاصر را تحلیل می‌نماید؛ «کودتا» (۲۰۱۳)، که نقش آمریکا و بریتانیا در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را بر پایه اسناد محرمانه توصیف می‌کند؛ و «بحران نفت در ایران» (۲۰۲۱)، که تأثیر کشف نفت بر سیاست و اقتصاد ایران را پوشش می‌دهد. دیگر آثار وی عبارتند از «مردم در سیاست ایران»، «اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی»، «خمینیسم: مقالاتی دربارهٔ جمهوری اسلامی»، و «اعترافات شکنجه‌شدگان». دیدگاه‌های او بر پایه مارکسیسم آکادمیک یا فرهنگی استوار است و بر نقش نیروهای اجتماعی، طبقات، جنبش‌های مردمی و روابط دولت و جامعه تأکید دارد. او دولت را پدیده‌ای تنیده در جامعه می‌بیند و تحولات تاریخی ایران را از منظر داخلی و اجتماعی تفسیر می‌کند، نه صرفاً خارجی. در مصاحبه‌های اخیر، اعتراضات ایران را شورش می‌داند نه انقلاب، و آینده رژیم را با چالش‌های مشروعیت و جانشینی روبرو می‌بیند، اما سقوط فوری آن را بعید می‌شمارد.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]

زندگی و تحصیلات

یرواند آبراهامیان در سال ۱۳۱۹ در تهران، در خانواده‌ای ارمنی متولد شد. وی تا کلاس سوم ابتدایی در مدارس تهران به تحصیل پرداخت و آموزش اولیه خود را در این شهر دریافت کرد. این دوره کودکی در محیط فرهنگی متنوع تهران، که شامل جوامع ارمنی بود، سپری شد و پایه‌ای برای علاقه‌مندی‌های بعدی وی به تاریخ و مسائل اجتماعی فراهم آورد.[۱]

آبراهامیان خود را به عنوان فردی ایرانی با تبار ارمنی معرفی کرده و از دیدگاه‌های شکاکانه علمی و سوسیال‌دموکراتیک برخوردار است. او اغلب نسبت به مسائل مذهبی بی‌تفاوت یا انکارکننده بوده و هویت فرهنگی خویش را بر پایه ریشه‌های ایرانی و ارمنی استوار ساخته‌است. این زمینه خانوادگی و تجربیات اولیه در تهران، وی را با چالش‌های فرهنگی و سیاسی مرتبط با ایران آشنا کرد، که بعدها در پژوهش‌های تاریخی‌اش بازتاب یافت.[۲]

مهاجرت به انگلستان و تحصیلات متوسطه

در سال ۱۳۳۳، مادر آبراهامیان وی را برای ادامه تحصیل به یک مدرسه شبانه‌روزی در انگلستان فرستاد. در این مدرسه، تمرکز آموزشی بیشتر بر تاریخ اروپا بود و این محیط جدید، وی را با رویکردهای آموزشی غربی آشنا کرد. این مهاجرت در سن نوجوانی، تأثیرات عمیقی بر مسیر حرفه‌ای وی داشت و زمینه‌ای برای گسترش دانش تاریخی‌اش فراهم نمود.[۱]

این دوره مهاجرت زودهنگام، آبراهامیان را با تفاوت‌های فرهنگی بین شرق و غرب روبرو ساخت و به تقویت دیدگاه‌های انتقادی وی نسبت به تاریخ کمک کرد. تجربیات شبانه‌روزی در انگلستان، وی را برای ورود به دانشگاه‌های معتبر آماده ساخت و علاقه‌اش به تاریخ جهان سوم را تقویت کرد.[۳]

تحصیلات دانشگاهی (آکسفورد و کلمبیا)

یرواند آبراهامیان تحصیلات عالی خود را در دانشگاه آکسفورد آغاز کرد و مدرک کارشناسی تاریخ را در سال ۱۹۶۳ از این دانشگاه دریافت کرد. سپس به نیویورک نقل مکان کرد و مدرک کارشناسی ارشد اول را در سال ۱۹۶۶ از دانشگاه کلمبیا اخذ نمود. وی مدرک کارشناسی ارشد دوم را در سال ۱۹۶۸ از دانشگاه آکسفورد گرفت و سرانجام، دکترای تاریخ را در سال ۱۹۶۹ از دانشگاه کلمبیا به دست آورد. تمرکز آموزشی وی بر تاریخ عمومی، به ویژه تاریخ اروپای جدید و جهان سوم، بود که پایه‌ای محکم برای تحقیقات بعدی‌اش در مورد خاورمیانه و ایران فراهم آورد.

در طول این دوره تحصیلات، آبراهامیان با رویکردهای نئومارکسیستی آشنا شد و بر تحلیل‌های اجتماعی-اقتصادی تأکید کرد. این مراحل آموزشی، وی را برای تدریس و پژوهش در دانشگاه‌های برجسته آماده ساخت و دیدگاه‌هایش را در مورد تاریخ از پایین شکل داد. او از این تجربیات برای توسعه روش‌شناسی تاریخی خود بهره برد که بر نقش نیروهای اجتماعی تمرکز دارد.[۱][۳]

فعالیت‌های سیاسی اولیه

عضویت در کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی

در دهه ۱۹۷۰، آبراهامیان به عضویت کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی درآمد، سازمانی که در خارج از ایران فعالیت می‌کرد و مخالف حکومت محمدرضا پهلوی بود. این کنفدراسیون از طریق بیانیه‌ها و فشارهای سیاسی، به رژیم پهلوی اعتراض وارد می‌کرد و بر مسائل حقوق بشر و آزادی‌های سیاسی تمرکز داشت. عضویت وی در این گروه، نشان‌دهنده تعهد اولیه‌اش به مسائل سیاسی ایران از خارج کشور است.

این فعالیت‌ها بخشی از جنبش گسترده‌تر دانشجویان ایرانی در خارج بود که به دنبال تغییرات سیاسی در ایران بودند. آبراهامیان از این پلتفرم برای بیان دیدگاه‌های انتقادی خود نسبت به رژیم شاه استفاده کرد و این تجربیات، تأثیراتی بر آثار تاریخی بعدی وی داشت.

نایب‌رئیسی کمیته‌ی آزادی هنر و اندیشه در ایران

در سال ۱۳۵۵، آبراهامیان به عنوان نایب‌رئیس «کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران» انتخاب شد. این کمیته هدفش حمایت از آزادی بیان و اندیشه در برابر سرکوب‌های رژیم پهلوی بود و فعالیت‌هایی برای برجسته‌سازی نقض حقوق در ایران انجام می‌داد.

آبراهامیان خود را مورخ چپ آکادمیک معرفی می‌کند، نه از نوع حزبی یا ارتدوکس، بلکه در چارچوب نئومارکسیسم تامپسون‌محور، که بر عاملیت انسانی و فرایندهای اجتماعی تأکید دارد. این دیدگاه‌ها ریشه در فعالیت‌های سیاسی اولیه وی دارند و در آثارش بازتاب یافته‌اند. کمیته مذکور بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای حمایت از روشنفکران ایرانی بود.[۱][۴]

حرفهٔ دانشگاهی

تدریس در دانشگاه‌های معتبر

یرواند آبراهامیان در دانشگاه‌های پرینستون، نیویورک و آکسفورد به تدریس تاریخ ایران و خاورمیانه پرداخت. وی بر پژوهش‌های مرتبط با تاریخ معاصر ایران تمرکز داشت و دوره‌های آموزشی‌اش شامل تاریخ عمومی با تأکید بر اروپای مدرن و جهان سوم بود.

او همچنین به عنوان پژوهشگر در برخی دانشگاه‌ها فعالیت کرده و بر تاریخ و سیاست خاورمیانه، به ویژه ایران، تحقیق می‌کند.

استادی در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک

آبراهامیان اکنون استاد تاریخ جهانی، خاورمیانه و سیاست در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. در این جایگاه، وی بر آموزش و پژوهش در زمینه‌های تاریخ معاصر ایران و مسائل مرتبط با خاورمیانه تمرکز دارد.

او در کالج باروک، دوره‌هایی را در مورد تاریخ ایران مدرن و تحولات اجتماعی تدریس می‌کند.

در سال ۲۰۱۰، آبراهامیان به عنوان عضو وابسته آکادمی هنر و علوم آمریکا انتخاب شد.[۲][۳]

آثار اصلی

ایران بین دو انقلاب

ایران بین دو انقلاب (۱۹۸۲)

یکی از آثار آبراهامیان، کتاب «ایران بین دو انقلاب» منتشرشده در سال ۱۹۸۲ است. این کتاب تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ را بررسی می‌کند. تمرکز آن بر ساختارهای اجتماعی، نقش طبقات، حزب توده، کودتای ۲۸ مرداد و نقش روح‌الله خمینی است و از منابع گوناگونی مانند آرشیوهای وزارت خارجه بریتانیا، روزنامه‌ها، خاطرات و مصاحبه‌ها بهره برده‌است.

آبراهامیان در این کتاب، تحولات را از منظر اجتماعی تحلیل می‌کند و تأثیرات اقتصادی را برجسته می‌سازد.

تاریخ ایران مدرن (۲۰۰۸)

کتاب «تاریخ ایران مدرن» در سال ۲۰۰۸ منتشر شد و تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران از اواسط قرن نوزدهم تا ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد را پوشش می‌دهد. این اثر شامل کشف نفت، دخالت‌های سلطنتی، ظهور و سقوط رژیم پهلوی، انقلاب ضدسلطنتی، جنگ ایران و عراق، تغییرات اجتماعی و ظهور طبقات جدید است. تمرکز آن بر فرایندهای مدرن‌سازی و تأثیرات اقتصادی است.

آبراهامیان در این کتاب، گذار ایران به مدرنیسم را از طریق تحلیل ساختارهای اجتماعی توصیف می‌کند و نقش دولت در دگرگونی‌ها را برجسته می‌سازد. این اثر، منبعی جامع برای درک تاریخ معاصر ایران فراهم می‌آورد.

کودتا: ۱۳۳۲ (۲۰۱۳)

کتاب «کودتا: ۱۳۳۲، سیا و ریشه‌های روابط ایران و ایالات متحده در عصر جدید» در سال ۲۰۱۳ منتشر شد. این اثر نقش آمریکا و بریتانیا در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ علیه مصدق را بر اساس اسناد وزارت خارجه آمریکا، آرشیوهای بریتیش پترولیوم، مصاحبه‌های منتشرشده و جدول زمانی بررسی می‌کند. فصل‌های آن شامل ملی‌شدن نفت، مذاکرات بریتانیا-ایران، کودتا و میراث آن هستند.

این کتاب نشان می‌دهد چگونه کودتا راه را برای تغییرات سیاسی بعدی در ایران هموار کرد و تأثیرات بلندمدت آن بر روابط بین‌المللی را تحلیل می‌کند.

بحران نفت در ایران (۲۰۲۱)

کتاب «بحران نفت در ایران: از ناسیونالیسم تا کودتا» در سال ۲۰۲۱ منتشر شد. این اثر بر اساس اسناد محرمانه آمریکا، کشف نفت، تأثیر آن بر سیاست و اقتصاد ایران، نهضت ملی‌کردن نفت و نقش آمریکا و انگلیس را تحلیل می‌کند. تمرکز آن بر وقایع ۱۳۳۰–۱۳۳۲ است و نشان می‌دهد چگونه کودتای ۱۳۳۲ راه را برای انقلاب ۱۳۵۷ هموار کرد.

آبراهامیان در این کتاب، نقش نفت را به عنوان عامل کلیدی در تحولات سیاسی ایران برجسته می‌سازد و تحلیل‌های اقتصادی را با رویدادهای تاریخی ترکیب می‌کند. این اثر، درک عمیق‌تری از بحران‌های نفتی ارائه می‌دهد.

اسلام رادیکال: مجاهدین ایرانی (۱۹۸۹)

کتاب «اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی» در سال ۱۹۸۹ منتشر شد. این اثر سازمان مجاهدین خلق را به عنوان جنبشی اجتماعی بررسی می‌کند و تحولات ایدئولوژیک و سیاسی آن را توصیف می‌نماید. تمرکز آن بر نقش این سازمان در تاریخ معاصر ایران است.[۲]

خمینیسم (۱۹۹۳)

کتاب «خمینیسم: مقالاتی دربارهٔ جمهوری اسلامی» در سال ۱۹۹۳ منتشر شد. این مجموعه مقالات، جنبه‌های ایدئولوژیک و سیاسی جمهوری اسلامی را بررسی می‌کند و بر پایه تحلیل‌های تاریخی تنظیم شده‌است. تمرکز آن بر تحولات پس از انقلاب ۱۳۵۷ است.

آبراهامیان در این اثر، خمینیسم را به عنوان یک ایدئولوژی پوپولیستی توصیف می‌کند و تأثیرات آن بر سیاست ایران را تحلیل می‌نماید. این کتاب، دیدگاه‌های نوینی نسبت به جمهوری اسلامی ارائه می‌دهد.

اعترافات شکنجه‌شدگان (۱۹۹۹)

کتاب «اعترافات شکنجه‌شدگان: زندان‌ها و ابراز ندامت‌های علنی در ایران مدرن» در سال ۱۹۹۹ منتشر شد. این اثر تجربیات زندانیان تحت شکنجه را توصیف می‌کند و نقش زندان‌ها در کنترل سیاسی را بررسی می‌نماید. تمرکز آن بر دوره‌های مدرن ایران است.

آبراهامیان در این کتاب، مکانیسم‌های ابراز ندامت علنی را تحلیل می‌کند و تأثیرات روانشناختی شکنجه را برجسته می‌سازد. این اثر، منبعی برای درک سیستم زندان در ایران مدرن فراهم می‌آورد.[۲]

مردم در سیاست ایران و دیگر آثار

کتاب «مردم در سیاست ایران» شامل پنج مقاله در مورد انقلاب مشروطه، کودتای ۱۳۳۲، انقلاب ۱۳۵۷، جنبش‌های کارگری و نقش احزاب سیاسی است. این اثر نقش مردم در تحولات سیاسی را از منظر جنبش‌های مردمی تحلیل می‌کند.

آبراهامیان همچنین کتاب‌هایی مانند «آنارشیسم در انقلاب روسیه» (۱۹۷۳) و «یک آنارشیست آمریکایی» (۱۹۷۸) نوشته که به مسائل خارج از ایران مربوط می‌شوند. آثار وی با زبانی ساده و دقیق نوشته شده و بر تحلیل ظریف وقایع سیاسی تمرکز دارند. دیگر مقالات وی شامل «پارانوید در سیاست ایران» و مقالاتی در جامعه‌شناسی ایران است.[۱][۲]

لیست کامل آثار منتشرشده

  • ایران بین دو انقلاب (۱۹۸۲)
  • اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی (۱۹۸۹)
  • خمینیسم: مقالاتی دربارهٔ جمهوری اسلامی (۱۹۹۳)
  • اعترافات شکنجه‌شدگان: زندان‌ها و ابراز ندامت‌های علنی در ایران مدرن (۱۹۹۹)
  • تاریخ ایران مدرن (۲۰۰۸)
  • کودتا (۲۰۱۳)
  • بحران نفت در ایران: از ناسیونالیسم تا کودتا (۲۰۲۱)
  • مردم در سیاست ایران
  • مقالاتی در جامعه‌شناسی ایران
  • آنارشیسم در انقلاب روسیه (۱۹۷۳)
  • یک آنارخیست آمریکایی (۱۹۷۸)
  • مقاله «پارانوید در سیاست ایران»

رویکرد و روش تاریخ‌نگاری

مارکسیسم فرهنگی و نئومارکسیسم

تاریخ‌نگاری یرواند آبراهامیان بر معرفت‌شناسی دیالکتیکی استوار است و تاریخ را گفتگویی بین چارچوب مورخ و داده‌های تاریخی می‌بیند. وی چارچوب‌های خود را به صراحت بیان می‌کند و اذعان دارد که تفسیرها از منظر خاصی هستند. رویکردش ادغام جامعه‌شناسی سیاسی نئومارکسیستی است، با تمرکز بر طبقه (به عنوان رویداد و حرکت، نه ساختار ثابت)، قومیت و روابط دولت-جامعه.

او مارکسیسم را از سیاسی به آکادمیک گذار می‌دهد، تحت تأثیر گرامشی، تامپسون و آنالز، که بر طبقه، فرهنگ و حقوق فردی تأکید دارد. در خاورمیانه، در دهه ۱۹۶۰ شکوفا شد و شورش‌های عربی را چالش می‌بیند که عوامل غیرطبقاتی را برجسته می‌کند. آبراهامیان بر مارکسیسم فرهنگی تأکید دارد و برتری اقتصاد بر همه چیز را نادرست می‌داند.

تأکید بر طبقات اجتماعی و جنبش‌های مردمی

یرواند آبراهامیان از روش‌های علی-تبیینی استفاده می‌کند، عمدتاً تحلیل علی ساختاری، از منظر نئومارکسیستی. تک‌علی فرهنگی یا نژادی را رد می‌کند. در «مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران»، استبداد شرقی را از طریق ساختارهای اجتماعی قاجار نقد می‌کند. در «ایران بین دو انقلاب»، گذارها را از طریق پویایی طبقاتی-قومی و تأثیر غربی تحلیل می‌کند.

او توده‌ها را سازندگان تاریخ می‌بیند، نه نخبگان. جامعه ایران را طبقاتی می‌داند و بر تضاد طبقاتی تأکید دارد. در «شکل‌گیری پرولتاریا در ایران مدرن»، جنبش‌های ۱۳۲۰–۱۳۳۲ را تحلیل می‌کند و عوامل داخلی مانند تورم و سازمان‌های سیاسی را محرک می‌داند، نه فقط اشغال شوروی.[۲][۳]

رابطهٔ دولت و جامعه در تاریخ ایران

آبراهامیان دولت را رکن جامعه می‌بیند، نه جدا از آن، و از مارکس الهام می‌گیرد که دولت ابزار طبقه حاکم است اما می‌تواند خودمختاری نسبی داشته باشد. او با مکتب مدرنیست و مارکسیست‌هایی مانند اسکوکپل مخالف است که دولت را خودمختار قوی می‌دانند. در ایران، خودمختاری دولت پهلوی را عامل ضعف و انزوای اجتماعی می‌داند که به انقلاب منجر شد، در حالی که وابستگی جمهوری اسلامی به طبقات خاص، پایه اجتماعی آن را تقویت کرد.

او در کتاب «تاریخ ایران مدرن»، دولت را موتور دگرگونی‌ها می‌بیند و گذار از فئودالیسم به سرمایه‌داری دولتی را ردیابی می‌کند. او تاریخ ایران را از منظر جامعه‌شناختی بررسی می‌کند و بر شکاف‌های افقی (طبقاتی) و عمودی (قومی، قبایل) تأکید دارد. تا دوره رضاشاه، تاریخ ایران را قبایل‌محور می‌بیند و قدرت سیاسی را از خاستگاه قبایل ناشی می‌داند، سپس به ساختارهای بوروکراتیک مدرن گذار کرد.[۲][۴]

دیدگاه‌های کلیدی

دولت، استبداد و جامعهٔ مدنی در دورهٔ قاجار و پهلوی

در دوره قاجار، شاهان مستبد بودند اما بدون ابزار استبداد ملی، و ایران فاقد جامعه مدنی نبود. یرواند آبراهامیان استبداد شرقی را نقد می‌کند و بر ساختارهای اجتماعی تأکید دارد. خودمختاری دولت پهلوی را عامل انزوا می‌بیند که به انقلاب منجر شد.

او دولت را پدیده‌ای تنیده در جامعه می‌بیند و تحولات را از منظر داخلی تفسیر می‌کند. در دوره پهلوی، وابستگی به طبقات خاص را عامل ثبات یا ضعف می‌داند.

نقش طبقه و پرولتاریای ایران مدرن

از تعریف لنین طبقه (گروه‌های مبتنی بر روابط تولید) و نقل از تامپسون (طبقه به عنوان حرکت و تضاد) استفاده می‌کند. فقدان مطالعات طبقاتی در ایران را به جدایی دولت-جامعه در علوم غربی، ناسیونالیسم و استبداد نسبت می‌دهد. جامعه ایران را طبقاتی می‌داند و تضادها را برجسته می‌سازد.

در تحلیل پرولتاریا، عوامل داخلی را محرک جنبش‌ها می‌بیند و نقش سازمان‌های سیاسی را تأکید می‌کند. این دیدگاه، درک طبقاتی از تاریخ ایران فراهم می‌آورد.

جمعیت، اعتراض خیابانی و انقلاب‌های ایران

در انقلاب مشروطه، جمعیت را متشکل از طبقات متوسط (تجار، مذهبیون، کارگران) می‌بیند که غیرخشونت‌آمیز و هدفمند بودند. با لوبون مخالف است که جماعت را غیرعقلانی می‌داند و با رود مقایسه می‌کند: جمعیت در ایران ابزار بیان توده‌ها، کانون در بازار و محلات متوسط، محرک گرسنگی، و موفق‌تر در ایران.

او انقلاب‌ها و اعتراضات خیابانی را ملهم از فرهنگ تاریخی ایرانی می‌بیند، نه صرفاً نفوذ خارجی. نقش مردم در سیاست را از منظر جنبش‌های مردمی تحلیل می‌کند.[۲][۴]

دین، پوپولیسم و تشیع سیاسی

یرواند آبراهامیان دین را ایدئولوژی متغیر می‌داند که گاه نظام را تقویت یا تضعیف می‌کند. کمتر از اقتصاد و جامعه ناشی می‌شود، اما بخشی از آگاهی عمومی است. تشیع نه مخدر توده‌ها است و نه همیشه انقلابی؛ واکنش به بحران‌های اقتصادی و اخلاقی کمک می‌کند.

نظام خمینی را پوپولیستی می‌خواند، نه بنیادگرایانه، و پراگماتیسم آن را عامل احتمالی تغییر می‌داند. دو گونه پوپولیسم (چپ و راست) را در انقلاب تشخیص می‌دهد؛ پوپولیسم چپ در آغاز مسلط بود اما راست غالب شد، که به فشارهای خارجی نسبت می‌دهد.[۲][۵]

نقد استبداد شرقی و تاریخ‌نگاری کلاسیک

یرواند آبراهامیان در قضاوت‌های ارزشی محتاط است و اقدامات را به خاستگاه‌های طبقاتی-قومی نسبت می‌دهد، هرچند ارزش‌های نئومارکسیستی (ضد امپریالیسم، دموکراسی، سکولاریسم) به طور ظریف ظاهر می‌شوند. استبداد شرقی را از طریق ساختارهای اجتماعی نقد می‌کند و تاریخ‌نگاری کلاسیک را چالش می‌کشد.

او تک‌علی فرهنگی را رد می‌کند و بر تحلیل ساختاری تأکید دارد. در آثارش، گاه از توضیحات «یک‌بارگی» استفاده می‌کند اما به تحلیل ساختاری بازمی‌گردد.[۲][۳]

رابطه با چپ سنتی ایران

آبراهامیان از سیاست‌ها و مواضع چپ سنتی در ایران دفاع می‌کند و اسطوره‌هایی مانند نقش حزب توده در تضعیف دکتر محمد مصدق یا جلوگیری از کودتا را رد می‌کند. حمایت چپ سنتی از نظام خمینی را بر اساس برنامه‌های اقتصادی (ملی کردن صنایع، نظام بانکی، بازرگانی خارجی) و اجتماعی (گسترش تأمین اجتماعی، توسعه روستاها) توجیه می‌کند و آن را نشانه برنامه پیشرو و ضد امپریالیستی می‌داند.

بیگانه‌ستیزی خمینی را گرایش ضد امپریالیستی تفسیر کرده و عدم مخالفت چپ سنتی با رژیم در دوران جنگ ایران و عراق را مسئولانه می‌خواند، زیرا آن را جنگ دفاع ملی مشابه جنگ جهانی دوم می‌بیند. او جواد ظریف را با مصدق مقایسه می‌کند و هر دو را مدافع استقلال ملی می‌داند. این دیدگاه‌ها، رابطه وی با چپ سنتی را برجسته می‌سازد.[۵]

دیدگاه‌های معاصر (مصاحبه‌های اخیر)

ایران در عصر کهنسالی علی خامنه‌ای

آبراهامیان در مصاحبه‌ای با ایران وایر دیدگاهای خود را دربارهٔ خامنه‌ای و نظام جمهور اسلامی بیان می‌کند. او در بخشی از مصاحبه خود چنین می‌گوید:

خامنه‌ای، اکنون ۸۵ ساله و یک سال جوان‌تر از خمینی در زمان مرگش در ژوئن ۱۹۸۸، جانشین واضحی ندارد؛ مجمع تشخیص مصلحت با ۸۸ روحانی می‌تواند روحانی استبدادی دیگری انتخاب کند، که ممکن است چالش‌هایی بر سر جانشینی پسر خامنه‌ای ایجاد کند و به ولایت فقیه موروثی منجر شود، که رژیم اسلامی را بیشتر تضعیف کند.

جمهوری اسلامی عمیقاً نهادینه شده‌است و خمینی جانشینی را از تاریخ اولیه اسلام جاسازی کرد؛ نهادها بدون توجه به افراد ادامه می‌یابند و جایگزین‌های مشابهی می‌سازند، بدون بحران عمده اما با خفه کردن جامعه و فرسایش مشروعیت، زیرا مشارکت عمومی در انتخابات کاهش می‌یابد. چالش‌های بلندمدت ممکن است میان نخبگان بر سر بهترین رهبر ایجاد شود، اما این داخلی هسته است و جامعه گسترده را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد.

آبراهیمیان ابراهیم رئیسی را قرون‌وسطی می‌بیند، ریشه در پاکسازی‌های انکیزیسیونی مانند اعدام‌های ۱۹۸۸ (بر اساس سؤالاتی در مورد آخرت، قرآن و محمد)، که ایدئولوژیکی بودند نه صرفاً سیاسی و به اجرای شریعت تحت لفظی منجر شدند. اعدام‌های ۱۹۸۸ دوران جدیدی از افراطی‌گرایی ایدئولوژیک را آغاز کرد و میانه‌روها را از جنبش انقلابی خمینی (شامل ملی‌گرایان و روشنفکران) پاکسازی کرد تا فقط سخت‌گیران باقی بمانند.

آبراهامیان می‌گوید، مسائل زنان جایگزین ارتداد به عنوان آزمون شده، با تقاضا برای چادر اجباری بیش از حجاب ساده، برای تضمین حمایت سخت‌گیران و ثبات، اما پایه را باریک می‌کند؛ این بحران فرهنگی عمیق‌تری ایجاد می‌کند، زیرا گفتمان رژیم (حقوق الهی) با گفتمان عمومی (حقوق طبیعی، آزادی، برابری) برخورد می‌کند.

هیچ خروج آسانی از بن‌بست سرکوب-اعتراض وجود ندارد؛ ناآرامی تشدیدشده ممکن است فرماندهان سپاه را به تصاحب قدرت به عنوان «رضاشاه جدید» وادارد، اما این مشروعیت را بیشتر کاهش می‌دهد و گفتمان حقوق را حل‌نشده می‌گذارد.[۶]

اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ و امکان انقلاب

آبراهامیان در مصاحبه با یورو نیوز، اعتراضات اخیر ایران (مانند «اعتراضات سراسری ۱۴۰۱») را «شورش» می‌نامد و تصور تبدیل آنها به انقلاب را اغراق‌آمیز و خوشبینانه می‌داند. از دیدگاه تاریخی، بسیاری از شورش‌ها به انقلاب منجر نمی‌شوند و انقلاب واقعی تنها زمانی رخ می‌دهد که قیام عمومی از پایین رژیم را سرنگون کند، مانند انقلاب ۱۹۷۹.

آبراهامیان می‌گوید: رژیم شاه مشروعیتی نداشت، در حالی که جمهوری اسلامی هنوز ۱۵ تا ۲۰ درصد مشروعیت دارد (بر اساس حمایت مذهبی بخش کوچکی از جامعه). بدون اتفاق غیرمنتظره (مانند حمله خارجی یا بحران داخلی شدید)، رژیم سقوط نخواهد کرد و تقابل مداوم به چندقطبی شدن جامعه منجر می‌شود.

هرچند مشروعیت در ۲۰ سال گذشته کاهش یافته (به دلیل انتخابات بی‌معنی، حاشیه‌روی اصلاح‌طلبان و مشکلات اقتصادی)، اما برای سرنگونی کافی نیست. مشارکت پایین در انتخابات (کمتر از ۴۰ درصد در آخرین دور) نارضایتی را نشان می‌دهد، اما بحران دائمی است زیرا گفتمان رژیم (ولایت فقیه و حقوق الهی) با گفتمان مردم (حقوق بشر، آزادی، برابری و حقوق زنان) متفاوت است. این ناهماهنگی حل‌شدنی نیست، زیرا رژیم نمی‌تواند جامعه تحصیل‌کرده را کنترل کند؛ حدود ۸۰ درصد جامعه به گفتمان روشنگری باور دارند. تنها راه رژیم، حرکت تدریجی به سمت ایده‌های روشنگری بدون عبور از خط قرمز مشروعیت الهی است، اما چنین افرادی در قدرت دیده نمی‌شوند.

مردم به حجاب اختیاری، اقتصاد بهتر و آموزش اهمیت می‌دهند و اگر رژیم تأمین کند، انقلاب دیگری رخ ندهد؛ جامعه می‌تواند بدون نام سکولار، عملی سکولار عمل کند. تفاوت با انقلاب ۱۹۷۹ در مشروعیت رژیم است: شاه پس از سرکوب‌ها مشروعیت را از دست داد، اما جمهوری اسلامی حمایت مذهبی دارد.

در ضمن حملات به روحانیت جدید نیست و ریشه در تاریخ دارد، اما رابطه‌ای بین بخشی از جامعه و روحانیت باقی است. اگر شرایط ثابت بماند، بی‌ثباتی ادامه یابد، نارضایتی افزایش یابد، اما رژیم سقوط نکند و جامعه چندقطبی‌تر شود.

قشر خاکستری ممکن است با اعتصابات گسترده بپیوندد، اما اعتراضات سازمان‌یافته نیست. انقلاب‌ها اغلب بدون رهبر شروع می‌شوند و رهبری ممکن است اعتراضات را تضعیف کند؛ حضور رضا پهلوی می‌تواند رژیم جمهوری اسلامی را تقویت کند، زیرا مردم بدبین هستند و اعتبار سکولار او را زیر سؤال می‌برند.[۷]

منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ یرواند آبراهامیان - طاقچه
  2. ↑ ۲٫۰۰ ۲٫۰۱ ۲٫۰۲ ۲٫۰۳ ۲٫۰۴ ۲٫۰۵ ۲٫۰۶ ۲٫۰۷ ۲٫۰۸ ۲٫۰۹ ۲٫۱۰ نگرش‌های تاریخی پرفسور یرواند آبراهامیان - رادیو زمانه
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ تاریخ‌نگاری پروفسور یرواند آبراهامیان - پیمان آنلاین
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ کارنامه یرواند آبراهامیان: سرنوشت ایران بین دو انقلاب - اتحاد جمهوری‌خواهان ایران
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ یرواند آبراهامیان و چپ سنتی - ایران گلوبال
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ایران در عصر کهنسالی خامنه‌ای؛ گفت‌وگو با یرواند آبراهامیان - ایران وایر
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «تصور تبدیل اعتراضات در ایران به انقلاب، اغراق‌آمیز بود» - یورو نیوز
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Khosro/صفحه_تمرین&oldid=82551»