سردار اسعد بختیاری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| label2 = نام | | label2 = نام | ||
| data2 = علی‌قلی‌خان | | data2 = علی‌قلی‌خان | ||
| label3 = نام کامل | | label3 = نام کامل | ||
| data3 = | | data3 = علی قلی‌خان بختیاری | ||
| label4 = نام‌های دیگر | | label4 = نام‌های دیگر | ||
| data4 = | | data4 = | ||
| label5 = منصب | | label5 = منصب | ||
| data5 = رئیس ایل بختیاری و از فرماندهان فاتحان تهران در جریان مشروطه | | data5 = رئیس ایل بختیاری و از فرماندهان فاتحان تهران در جریان مشروطه | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
| data12 = | | data12 = | ||
| label13 = ملیت | | label13 = ملیت | ||
| data13 = ایرانی | | data13 = ایرانی | ||
| header14 = | | header14 = | ||
| label15 = شناخته شده | | label15 = شناخته شده | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
| label16 = دوره | | label16 = دوره | ||
| data16 = | | data16 = | ||
| label17 = پیش از | | label17 = پیش از | ||
| data17 = | | data17 = | ||
| label18 = پس از | | label18 = پس از | ||
| data18 = | | data18 = | ||
| label19 = دوران سلطنت | | label19 = دوران سلطنت | ||
| data19 = | | data19 = | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۴: | ||
| data28 = بی‌بی مهری جان | | data28 = بی‌بی مهری جان | ||
| label29 = همسران | | label29 = همسران | ||
| data29 = | | data29 = بی‌بی مهرجان | ||
| label30 = فرزندان | | label30 = فرزندان | ||
| data30 = جعفر | | data30 = جعفر قلی‌خان امیر بهادر | ||
| label31 = برادران | | label31 = برادران | ||
| data31 = | | data31 = نجف قلی‌خان صمصام‌السلطنه، اسفندیارخان | ||
}} | }}'''سردار اسعد بختیاری،''' با نام اصلی '''علی‌قلی‌خان بختیاری''' (زاده ۱۲۳۶ خورشیدی، جونقان چهارمحال و بختیاری - درگذشته ۱ آبان ۱۲۹۶، تهران) از رؤسای روشنفکر و تحصیل‌کرده بختیاری و فرمانده فاتحین تهران در جریان [[جنبش مشروطه|انقلاب مشروطه]] در ایران بود.<ref name=":5">سایت استان چهارمحال و بختیاری - [http://ch-b.ir/mandegar/علی‌قلی‌خان-بختیاری-سردار-اسعد/ علی‌قلی‌خان بختیاری ( سردار اسعد )]</ref> | ||
'''سردار اسعد | |||
خواهرش [[بی‌بی مریم بختیاری]] از زنان مبارز دوران مشروطه و مشوق اصلی او برای | خواهرش [[بی‌بی مریم بختیاری]] از [[زنان در جنبش مشروطه|زنان مبارز دوران مشروطه]] و مشوق اصلی او برای فتح تهران بود.<ref>ایران پدیا - [[بی‌بی مریم بختیاری]]</ref> | ||
== زندگینامه سردار اسعد بختیاری == | == زندگینامه سردار اسعد بختیاری == | ||
سردار اسعد بختیاری در یکی از با نفوذترین خانواده‌های ایل بزرگ بختیاری یعنی خاندان ایلخانی به دنیا آمد. | سردار اسعد بختیاری در یکی از با نفوذترین خانواده‌های ایل بزرگ بختیاری یعنی خاندان ایلخانی به دنیا آمد. | ||
پدر سردار اسعد، حسینقلی خان ایلخانی از رجال متنفذ | پدر سردار اسعد، حسینقلی خان ایلخانی از رجال متنفذ دوران قاجاریه و ایلخانی بزرگ بختیاری بود که توانست با متحد کردن طوایف مختلف بختیاری به قدرت و موقعیت بزرگی در آن روزگار دست یابد. وی به مدت ۳۰ سال حاکم بلا منازع ایل بختیاری بود.<ref name=":2">شوشان - [http://shooshan.ir/fa/news/18218/سردار-اسعد-بختیاری-که-بود سردار اسعد بختیاری که بود؟]</ref> | ||
مادر سردار اسعد بی‌بی | مادر سردار اسعد بی‌بی مهری‌جان (نوه الیاس‌خان بختیاری و دختر نجف‌خان از طایفه خوانین دشتک بختیاری) بود.<ref name=":3">دلگرم - [http://www.delgarm.com/albume-gallery/faces/159725-سردار-اسعد زندگینامه سردار اسعد بختیاری از کودکی تا مشروطه]</ref> | ||
علیقلی پس از آموختن زبان عربی به تحصیل علوم خارجی ازجمله زبان فرانسه پرداخت. پدرش، معلمی برای تعلیم وی استخدام نمود و در اندک مدتی علاوه بر زبان فارسی در زبان عربی از جمله صرف و نحو، منطق، بیان و امثله استاد گردید.<ref name=":2" /> | علیقلی پس از آموختن زبان عربی به تحصیل علوم خارجی ازجمله زبان فرانسه پرداخت. پدرش، معلمی برای تعلیم وی استخدام نمود و در اندک مدتی علاوه بر زبان فارسی در زبان عربی از جمله صرف و نحو، منطق، بیان و امثله استاد گردید.<ref name=":2" /> | ||
بنا بر اصول تربیت ایلی فنون رزم، اسب‌سواری و تیراندازی را در دامان طبیعت بختیاری فرا گرفت.<ref name=":0">سرزمین ما - [http://sarzamina.blogfa.com/post/16/زندگینامه-سردار-اسعـد-بختیاری زندگینامه سردار اسعد بختیاری]</ref> | |||
وی در سال ۱۲۵۵ خورشیدی | وی در سال ۱۲۵۵ خورشیدی ازدواج نمود. ونتیجهٔ این وصلت پسری بود که جعفرقلی نام گذاری گردید و بعدها سردار بهادر و پس از درگذشت علی‌قلی‌خان، به سردار اسعد سوم ملقب گشت. | ||
== اقامت سردار اسعد بختیاری در تهران == | == اقامت سردار اسعد بختیاری در تهران == | ||
در تاریخ | در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۲۶۱ [[مسعود میرزا ظل‌السلطان|ظل السلطان]]، ولیعهد [[ناصرالدین شاه]] که از قدرت ایلیاتی بختیاری‌ها واهمه داشت، حسین قلی‌خان و دو پسرش را برای شرکت در یک رژه نظامی دعوت نمود. پس از مراسم در چهل‌ستون از آنها پذیرایی شد. در این پذیرایی، یک فنجان قهوه، آمیخته با زهر به حسین قلی‌خان داده شد. | ||
سپس وی را روانه زندان ساختند. او پس از دو روز در زندان درگذشت و همچنین اسفندیارخان و علی قلی‌خان به دستور ظل‌السلطان به زندان افتادند. پس از یک سال زندان به دستور اتابک از زندان آزاد شد و به فرماندهی سواران بختیاری منصوب شد.<ref name=":2" /> | |||
طبق روایت دیگری شاه برای جلوگیری از طغیان سران ایلخانی، علی قلی‌خان را به عنوان گروگان در تهران نگاه داشت. | |||
در این دوران، وی با اوضاع سیاسی و اجتماعی تهران آشنا شد، رجال و افراد مؤثر را شناخته و با بعضی از مأموران سیاسی، از جمله چند تن از دیپلمات‌های انگلیسی آشنا شد و در سال ۱۲۷۲ خورشیدی از طرف شاه قاجار، به منصب، نشان و حمایل امیر تومانی نائل گردید.<ref name=":5" /> | |||
سردار اسعد هنگام قتل ناصرالدین شاه در سال ۱۳۱۳ خورشیدی با درجه سرتیپی ریاست یکصد سوار بختیاری را داشت و جزء اداره امور دیوانی بود.<ref name=":0" /> | |||
سردار اسعد هنگام قتل ناصرالدین شاه در سال ۱۳۱۳ خورشیدی با درجه سرتیپی ریاست یکصد سوار بختیاری را داشت و | |||
== ایلخانی بختیاری == | == ایلخانی بختیاری == | ||
سردار اسعد، پس از قتل ناصرالدین شاه، مأمور نظم تهران شد و در زمان مظفرالدین شاه نیز، فرماندهً سواران بختیاری، با لقب سرتیپی باقی ماند. در سال | سردار اسعد، پس از قتل ناصرالدین شاه، مأمور نظم تهران شد و در زمان [[مظفرالدین شاه]] نیز، فرماندهً سواران بختیاری، با لقب سرتیپی باقی ماند. در سال ۱۲۷۵، هزار تومان مقرری، به پاس وفاداریش به دولت، برای او تعیین گردید. مدتی نیز به عنوان ایلخانی بختیاری، از جانب مظفرالدین شاه انتخاب شد. | ||
اما در این سمت، با رقابت شدید برادرش | اما در این سمت، با رقابت شدید برادرش نجف قلی‌خان صمصام‌السلطنه که از او بزرگتر بوده و طبق پیمان‌نامه‌های سران ایل، حق ایلخانیگری از آن او بود، مواجه شد و کنار گرفت. وی پس از عزل اتابک، دیگر به گارد سلطنتی مراجعه نکرد و بیشتر اوقات خود را، در بختیاری گذرانید.<ref name=":5" /> | ||
== مناصب سردار اسعد بختیاری == | == مناصب سردار اسعد بختیاری == | ||
[[پرونده:سردار اسعد بختیاری در جوانی.jpg|بندانگشتی|سردار اسعد بختیاری در جوانی]] | |||
۱- در سال ۱۲۹۲ هجری قمری به رتبه سرهنگی نایل آمد. | ۱- در سال ۱۲۹۲ هجری قمری به رتبه سرهنگی نایل آمد. | ||
۲- در سال ۱۲۹۸ هجری قمری رتبه سرتیپی به وی اعطا | ۲- در سال ۱۲۹۸ هجری قمری رتبه سرتیپی به وی اعطا شد و عضو کشیکخانه سلطنتی گردید. | ||
۳- در سال ۱۳۰۸ هجری قمری | ۳- در سال ۱۳۰۸ هجری قمری رئیس سواران بختیاری در تهران شد. | ||
۴- در سال ۱۳۱۱ هجری قمری بعد از فوت برادرش | ۴- در سال ۱۳۱۱ هجری قمری بعد از فوت برادرش اسفندیارخان به لقب سردار اسعد و نشان حمایل مفتخر گردید. | ||
۵- در سال ۱۳۲۳ در دوران پادشاهی | ۵- در سال ۱۳۲۳ در دوران پادشاهی [[مظفرالدین شاه]] به سمت ایلخانی بختیاری منصوب شد اما بخاطر برادر بزرگترش از این سمت کناره‌گیری کرد. | ||
۶- در سال ۱۳۲۷ هجری قمری بعد از فتح تهران به سمت وزیر داخله انتخاب گردید. | ۶- در سال ۱۳۲۷ هجری قمری بعد از فتح تهران به سمت وزیر داخله انتخاب گردید. | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۳۰: | ||
۸- در سال ۱۳۲۹ هجری قمری به نشان قدس که بزرگترین امتیاز دولت ایران بود، مفتخر گردید. | ۸- در سال ۱۳۲۹ هجری قمری به نشان قدس که بزرگترین امتیاز دولت ایران بود، مفتخر گردید. | ||
۹- | ۹- در دوره دوم مجلس دوم شورای ملی به عنوان نماینده مردم تهران به مجلس راه پیدا کرد.<ref name=":4">نگین زاگرس - [http://neginzagros.com/News/Details/1172 سردار اسعد بختیاری]</ref> | ||
== سفر سردار اسعد بختیاری به اروپا == | == سفر سردار اسعد بختیاری به اروپا == | ||
سردار پس از سیاحت در کشورهای هندوستان ومصر به مکه | سردار اسعد بختیاری پس از سیاحت در کشورهای هندوستان ومصر به مکه رفت. سپس عازم پاریس شد. به مدت دو سال در پایتخت‌ها و شهرهای مهم اروپا زندگی کرد. شاید نخستین جرقه‌های فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی وی در این دوران زده شد. در این مدت با فرهنگ وتمدن اروپایی آشنایی بیشتری پیدا کرد و در دانشگاه سوربن در رشته کارشناسی علوم سیاسی فارغ‌التحصیل گردید. | ||
در هنگام اقامت در پاریس به مطالعه وترجمه کتب فرانسه و انگلیسی | در هنگام اقامت در پاریس به مطالعه وترجمه کتب فرانسه و انگلیسی پرداخت.<ref name=":2" /> | ||
وی در محافل رسمی و پارلمان‌های کشورهای اروپایی حضور یافت و به عنوان یکی از رجال سیاسی اجتماعی شهرت یافت. بار دیگر در سال ۱۳۲۴ هجری قمری / ۱۹۰۶ میلادی به منظور معالجه چشم به اروپا سفر کرد و در همین سفر بود که با مشروطه‌خواهان آشنا شد و در محافل آنها راه یافت. مشروطه‌طلبان از وی برای پیروزی [[انقلاب مشروطه]] کمک خواستند. تلگراف علمای نجف مبنی بر حمایت از مشروطه نیز عاملی گردید تا سردار اسعد که روحیه آزادی‌خواهی و عدالت‌طلبی داشت برای حمایت از مشروطه راسخ‌تر گردد.<ref name=":0" /> | |||
== بازگشت سردار اسعد بختیاری از اروپا == | == بازگشت سردار اسعد بختیاری از اروپا == | ||
استبداد محمد | استبداد محمد علی‌شاهی باعث تأمل و تفکر بسیاری از رجال و روشنفکران شد و یکی از دلایل مراجعت سردار اسعد به ایران نیز همین امر بود. در این بین تشویق ایرانیانی که با او ارتباط داشتند برای مراجعت او به ایران بسیار مؤثر بود. مهدیقلی هدایت معروف به مخبرالسلطنه که آن هنگام در اروپا بسر می‌برد می‌نویسد: | ||
شاخص میان ایرانیان | شاخص میان ایرانیان علی قلی‌خان سردار اسعد است که غالباً اشخاص مهمی با او مراوده دارند و او را به بازگشت به ایران و رهبری نهضت تشویق می‌کردند. | ||
علاوه بر این تشویق‌ها فتح اصفهان توسط بختیاری‌ها نیز در ترغیب او بسیار مؤثر بود.<ref name=":1">تاریخ سازان ایل بختیاری - [http://www.koog.blogsky.com/1388/09/19/post-3/ سردار اسعد بختیاری]</ref> | علاوه بر این تشویق‌ها فتح اصفهان توسط بختیاری‌ها نیز در ترغیب او بسیار مؤثر بود.<ref name=":1">تاریخ سازان ایل بختیاری - [http://www.koog.blogsky.com/1388/09/19/post-3/ سردار اسعد بختیاری]</ref> | ||
پس از این وقایع سردار اسعد تلگراف‌هایی به برادر خود | پس از این وقایع سردار اسعد تلگراف‌هایی به برادر خود صمصام‌السطنه می‌نماید و از وی می‌خواهد با متحد نمودن بختیاری‌ها و گردآوری سواران برای حمایت از مشروطه عازم فتح اصفهان و تهران شوند و خود نیز راهی ایران شد. او از راه هندوستان وارد خوزستان گردید و سپس به بختیاری عزیمت نمود.<ref name=":0" /> | ||
== فتح اصفهان == | == فتح اصفهان == | ||
فتح اصفهان به درخواست علما و روحانیون اصفهان صورت گرفت. سردار اسعد و بختیاری‌ها روابط نزدیکی با روحانی بزرگ اصفهان | فتح اصفهان به درخواست علما و روحانیون اصفهان صورت گرفت. مشخص نیست که سردار اسعد در حین فتح اصفهان در اروپا بوده است یا این که در ایران بوده است و در این حادثه شرکت داشته است. سردار اسعد و بختیاری‌ها روابط نزدیکی با روحانی بزرگ اصفهان حاج‌آقا نوراله نجفی اصفهانی داشتند. دانشور علوی (از مشروطه‌خواهان) در کتاب تاریخ مشروطه ایران گفته است: <blockquote>«سردار اسعد با حاج‌آقا نوراله و دیگر آزادی‌خواهان عضو کمیته جلسه‌ای تشکیل داد و تصمیم تصرف اصفهان به وسیله بختیاری‌ها در همین نشست گرفته شده بود».</blockquote>بهرحال صمصام‌السلطه برادر سردار اسعد و ابراهیم‌خان ضرغام‌السطنه پسرعموی سردار اسعد (از رجال نامدار مشروطه) به اتفاق سواران بختیاری اصفهان را فتح کردند.<ref name=":0" /> | ||
[[پرونده:قوم بختیاری در فتح تهران.jpg|بندانگشتی|قوم بختیاری در فتح تهران]] | [[پرونده:قوم بختیاری در فتح تهران.jpg|بندانگشتی|قوم بختیاری در فتح تهران]] | ||
== فتح تهران == | == فتح تهران == | ||
بعد از فتح اصفهان سردار اسعد، رهبری سپاه بختیاری را برای فتح تهران به عهده گرفت. در کتاب تاریخ ایران نوشته حسن پیرنیا در مورد فتح اصفهان و تهران به دست بختیاری‌ها | بعد از فتح اصفهان سردار اسعد، رهبری سپاه بختیاری را برای فتح تهران به عهده گرفت. در کتاب تاریخ ایران نوشته حسن پیرنیا در مورد فتح اصفهان و تهران به دست بختیاری‌ها آمده است: <blockquote>«علیقلی خان سردار اسعد، از روسای روشنفکر این طایفه [بختیاری] که در فرنگستان بود به اصفهان آمد و به دستیاری صمصام‌السلطنه، اصفهان را از دست قوای دولتی گرفت و ملیّون از چند طرف به عزم فتح تهران و برانداختن شاه عازم پایتخت شدند. در جنگ مختصری که در قریه بادامک نزدیک کرج اتفاق افتاد، قوای قزاق و سیلاخوریِ حامیان شاه را شکست دادند و در صبح ۲۵ تیر ماه ۱۲۸۸ خورشیدی وارد تهران شدند.»</blockquote>[[محمد علی شاه|محمد علی‌شاه]] به سفارت روسیه پناهنده شد و حکومت مشروطه با خواست مردم اسقرار یافت. آن روز در تهران روز پرجوشی بود… سردار اسعد و سپهسالار به بهارستان رفتند و مردم دسته دسته به آنجا می‌شتافتند.<ref name=":0" /> | ||
== هیئت مدیره مشروطه == | == هیئت مدیره مشروطه == | ||
پس از پیروزی | پس از پیروزی مشروطه‌خواهان و پناه بردن محمدعلی شاه، به سفارت روس و به قدرت رسیدن [[احمد شاه]]، جمعی از سران مشروطه مجلس عالی را تشکیل دادند تا وضعیت کشور را مشخص سازند. | ||
پس از چندی، این مجلس منحل شد و اداره امور انقلاب مشروطه به هیئت مدیره مشروطه اعطا | پس از چندی، این مجلس منحل شد و اداره امور انقلاب مشروطه به هیئت مدیره مشروطه اعطا شد که نام [[حسن تقی‌زاده]]، حسینخان نواب، محمد ولی‌خان تنکابنی، جعفر قلی‌خان بختیاری (پسر سردار اسعد)، وثوق‌الدوله و حکیمالملک در میان هیئت مدیره به چشم می‌خورد. وظایف این هیئت، اداره حکومت و کشور تا برگزاری انتخابات بود. | ||
از جمله کارهایی که این هیئت مدیره انجام داد، دستور محاکمه و قتل شیخ | از جمله کارهایی که این هیئت مدیره انجام داد، دستور محاکمه و قتل [[شیخ فضل‌الله نوری]]، مفاخرالملک و میرزا اسماعیلخان آجودان‌باشی بود.<ref name=":3" /> | ||
== درگذشت سردار اسعد بختیاری == | == درگذشت سردار اسعد بختیاری == | ||
سردار اسعد در سه چهار سال پایان عمر خانه‌نشین، فلج و از هر دو چشم نابینا بود. وی در سن ۶۳ سالگی در هفتم محرم ۱۳۳۶ هجری قمری در تهران درگذشت. پیکر وی در مراسمی خاص و با تشریفات و احترامات نظامی بر روی توپ در میان انبوه تشیع‌کنندگان با حضور علما، رجال سیاسی، شاهزادگان، نمایندگان مجلس، سفرای دولت‌های خارجی و قشرها مختلف مردم از منزل تا مجلس شورای ملی در میدان بهارستان تشیع و از آنجا نیز به دروازه حرم حضرت عبدالعظیم تشیع و به اصفهان منتقل گردید. در شهر اصفهان نیز پس از تشیع با احترام و شکوهی خاص در قبرستان قدیمی و معروف پولاد اصفهان در تکیه میر بختیاری‌ها به خاک سپرده شد. روز تشیع جنازه سردار اسعد در اصفهان، عزای عمومی اعلام گردید و شهر به حالت تعطیل درآمد.<ref name=":4" /> | |||
سردار اسعد در سه چهار سال پایان عمر | |||
== ویژگی‌های | == ویژگی‌های سردار اسعد بختیاری == | ||
درخصوص زندگی و مبارزات وی نظرات متفاوتی ابراز | درخصوص زندگی و مبارزات وی نظرات متفاوتی ابراز شده است و گویا اختلافاتی نیز بعد از فتح تهران با سایر رهبران مشروطه ازجمله [[ستارخان]] و [[باقرخان]] داشته است. اما همواره به عنوان یکی از چهره‌های اثرگذار تاریخ ایران مطرح بوده است.<ref name=":4" /> | ||
سردار اسعد بختیاری فردی آزادی‌خواه، وطن‌پرست و | سردار اسعد بختیاری فردی آزادی‌خواه، وطن‌پرست و بیگانه‌ستیز بود و در تاریخ و فرهنگ ایران زمین و بختیاری نقش ارزنده‌ای داشت و به عنوان انسانی فرهنگ‌دوست و روشنفکر خدمات شایانی را در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی به ثمر رساند. ادبا و بزرگان تاریخ معاصر ایران از جمله علامه قزوینی، [[علامه دهخدا]]، [[ملک‌الشعرای بهار]]، وحید دستجردی، دکتر [[مهدی ملکزاده]] (فرزند [[ملک‌المتکلمین]]) و… از شخصیت وی تجلیل کردند. | ||
سردار اسعد از چهره‌های حامی فرهنگ و هنر ایران بود. برای اولین بار در بختیاری مدارس جدید را | سردار اسعد از چهره‌های حامی فرهنگ و هنر ایران بود. برای اولین بار در بختیاری مدارس جدید را از جمله در مرکز استان چهارمحال بختیاری و جونقان تأسیس کرد و معلمینی را از تهران برای تدریس به منطقه اعزام داشت. وی علاقمند به نشر کتاب بود. آثاری را از زبان فرانسه ترجمه نمود و به دستور وی کتاب تاریخ بختیاری تنظیم گردید. بسیاری از جوانان بختیاری به تشویق و با همت وی برای تحصیل به خارج اعزام شدند. شخصیت آرام و عدالت‌جوی وی باعث گردید که در بختیاری به عنوان میانجی مورد قبول همه باشد و برای رفع اختلافات ایل پیشگام بود.<ref name=":0" /> | ||
== آثار و تالیفات سردار اسعد بختیاری == | == آثار و تالیفات سردار اسعد بختیاری == | ||
سردار اسعد به کتاب، تاریخ و فرهنگ بسیار علاقمند بود. وی | سردار اسعد به کتاب، تاریخ و فرهنگ بسیار علاقمند بود. وی به زبان فرانسه اشراف و تسلط کافی داشت و کتب بسیاری را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. از جمله: | ||
۱-دختر فرعون اثر الکساندر دوما ۱۳۲۷ | ۱-دختر فرعون اثر الکساندر دوما ۱۳۲۷ هجری قمری | ||
۲-عشق پاریس اثر الکساندر | ۲-عشق پاریس اثر الکساندر دوما ۱۳۲۲ هجری قمری | ||
۳-غاده الانگلیس (بولینا) از جراحی زیدان ۱۳۲۱ | ۳-غاده الانگلیس (بولینا) از جراحی زیدان ۱۳۲۱ هجری قمری | ||
۴-هانری سوم ۱۳۲۳ | ۴-هانری سوم ۱۳۲۳ هجری قمری | ||
۵-هرمس مصری ۱۳۲۴ | ۵-هرمس مصری ۱۳۲۴ هجری قمری | ||
۶-تاریخ حمیدی (داستان تاریخی دربارهٔ سلطان حمید) نوشته پیریگارد ۱۳۲۷ | ۶-تاریخ حمیدی (داستان تاریخی دربارهٔ سلطان حمید) نوشته پیریگارد ۱۳۲۷ هجری قمری | ||
۷-وی همچنین دستور | ۷-وی همچنین دستور تألیف کتاب معروف «خلاصه‌العصار فی تاریخ‌البختیار» یا «تاریخ بختیاری» را داد و زیر نظر ایشان کتاب مزبور به نگارش درآمد. | ||
سردار اسعد همچنان مشوق ترجمه و نشر آثار | سردار اسعد همچنان مشوق ترجمه و نشر آثار بی‌شماری بود از جمله: | ||
۱-پل و ورژنی اثر برنارد دوسن پیر ترجمه ابراهیم نشاط ۱۳۲۴ | ۱-پل و ورژنی اثر برنارد دوسن پیر ترجمه ابراهیم نشاط ۱۳۲۴ هجری قمری | ||
۲-تاجگذاری شاه سلیمان صفوی اثر شاردن ترجمه علیرضا مترجم السلطنه ۱۳۳۱ | ۲-تاجگذاری شاه سلیمان صفوی اثر شاردن ترجمه علیرضا مترجم السلطنه ۱۳۳۱ هجری قمری | ||
۳-تاریخ سرگذشت بزرگترین سلاطین هخامنشی ایران سیروس کبیر اثر گزنفون ترجمه | ۳-تاریخ سرگذشت بزرگترین سلاطین هخامنشی ایران سیروس کبیر اثر گزنفون ترجمه ضیا‌الدین منشی ۱۳۳۳ هجری قمری | ||
۴-دیل گابریل اثر اگوست ماکت ۱۳۲۴ | ۴-دیل گابریل اثر اگوست ماکت ۱۳۲۴ هجری قمری | ||
۵-روکامبول اثر بونسون دوترای ترجمه حبیب‌الله | ۵-روکامبول اثر بونسون دوترای ترجمه حبیب‌الله عین‌الملکی ۱۳۲۶ هجری قمری | ||
۶-سرگذشت عشق بازی ناپسری کلنل فرامبر اثر پل دوکک ترجمه ۱۳۳۰ | ۶-سرگذشت عشق بازی ناپسری کلنل فرامبر اثر پل دوکک ترجمه ۱۳۳۰ هجری قمری | ||
۷-سفرنامه شرلی ترجمه | ۷-سفرنامه شرلی ترجمه اونس‌خان مساعدالسلطنه ۱۳۳۰ هجری قمری | ||
۸-شوالیه دار مانتل اثر الکساندر دوما ترجمه عبدالحسین میرزا ۱۳۲۲ | ۸-شوالیه دار مانتل اثر الکساندر دوما ترجمه عبدالحسین میرزا ۱۳۲۲ هجری قمری | ||
۱۰-کتاب آبی (گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس دربارهٔ انقلاب مشروطه ایران) ترجمه میرزا سید | ۱۰-کتاب آبی (گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس دربارهٔ [[انقلاب مشروطه]] ایران) ترجمه میرزا سید ابوالقاسم‌خان | ||
۱۱-و…<ref name=":4" /> | ۱۱-و…<ref name=":4" /> | ||
== نظرات دیگران | == نظرات دیگران دربارهٔ سردار اسعد بختیاری == | ||
سردار اسعد | سردار اسعد در بین خوانین بختیاری امتیازات ویژه‌ای داشت. در تاریخ بختیاری که شرح اختلافات و درگیری‌های داخلی را نگاشته است به‌ندرت از او در دسته‌بندی‌های خانوادگی یاد شده است. سردار اسعد را می‌توان محور اتحاد در ایل بختیاری دانست. | ||
در این باره سردار ظفر می‌نویسد: حاج‌علی‌قلی هیچ وقت مایل به جنگ نبود و صلح و برادری را بر هر چیزی مقدم می‌دانست. | |||
در ادامه می‌افزاید: علاقه به علم | وی در امور سیاسی نیز فردی توانا بود. او این امتیاز را با حضور در دستگاه دولتی از زمان [[ناصرالدین شاه]] کسب کرده بود. همچنین تحصیلات عالیه و ارتباط با رجال بزرگ جهان باعث گردیده بود که این سردار بزرگ و وطن‌پرست در امور مملکت موفق باشد. سردار اسعد در آثار رجال معاصر دارای سیمای روشنی است. [[عارف قزوینی]] او را دارای اخلاق حسنهٔ اسلامی و اعتقادات راسخ دینی دانسته است. وی در ادامه می‌افزاید: علاقه به علم و دانش و مطالعه کتب داخلی و خارجی، بخصوص مطالعه آثار مربوط به تاریخ وسیاست از ویژگی‌های اوست. من آن مرحوم را خوب می‌شناسم و در تمام مدت اقامت او در پاریس، هفته‌ایی دو، سه مرتبه او را می‌دیدم وغالباً صحبت ما از تاریخ بود. زیرا که او به تاریخ و سیاست بسیار علاقه‌مند بود. | ||
ملکزاده می‌نویسد: | ملکزاده می‌نویسد: حاج‌علی قلی‌خان سردار اسعد، که از خوانین روشنفکر بختیاری بود دبستانی برای فرزندان ایل تأسیس نمود و معلمینی برای تدریس در آن مدرسه استخدام کرد و تعدادی از دانش‌آموزان این مدرسه را برای تحصیلات عالیه به اروپا فرستاد. | ||
در اندک مدتی جذب افکار مترقی و | دکتر ملکزاده که خود مورخ و از رجال سرشناس مشروطیت بوده در کتاب (انقلاب مشروطیت ایران) در خصوص شخصیت سردار اسعد چنین می‌نگارد: سردار اسعد به اروپا مسافرت کرد و در پاریس ضمن تحصیل در یکی از دانشگاه‌های معتبر دنیا، در این شهر که در آن زمان مهد تمدن، آزادی و اندیشه‌های تازه و نوین بود، اقامت گزید. در اندک مدتی جذب افکار مترقی و آزادی‌خواهانه اطرافیان خود شد. چرا که از تجربه تلخی که در دوران استبدادی به خاطر داشت از صمیم قلب آرزو می‌کرد که روزی ایران از یوغ استبداد رها شده و بتواند به یک آزادی واقعی و عدالت اجتماعی دست یابد. | ||
[[احمد کسروی|کسروی]]، او را مردی دانش‌دوست و آگاه‌دل نامیده است. یحیی دولت‌آبادی نام او را در ضمن نفرات اولین مجلسی که از افراد علم‌دوست تشکیل شده بود. می‌آورد.<ref name=":2" />[[پرونده:قلعه سردار اسعد بختياري.jpg|بندانگشتی|قلعه سردار اسعد بختیاری]]پروفسور گارثویت نیز در همین زمینه می‌نویسد: «بختیاری‌ها در خلال سال‌های ۱۹۱۱ – ۱۹۰۵ میلادی در یک مسیر مهم و پر تشنج گام نهادند و رهبری جنبش مشروطیت ایران را به عهده گرفتند». او در جای دیگر ضمن اشاره به ویژگی‌های برجسته شخصیت سردار اسعد می‌گوید: «پر واضح است سردار اسعد می‌توانست که نقش والا و برجسته‌ای در جنبش مشروطیت ایفا کند.» سردار اسعد در کابینه اول مشروطه وزیر داخله بود و در آن شرایط بحرانی به شایستگی کشور را اداره کرد. همچنین در کابینه‌های بعدی برادرش صمصام‌السلطنه با رای مجلس شورای ملی رئیس‌الوزرا (نخست‌وزیر) حکومت مشروطه گردید. | |||
بختیاری‌ها در جنگ‌های پس از استقرار مشروطه نیز برای دفاع از حکومت مشروطه رشادت‌های فراوانی نشان دادند. مجلس شورای ملی دوران مشروطه به پاس خدمات سردار اسعد به کشور از او تجلیل و لوح سپاس ویژه‌ای به وی اهدا کردند. اما بعدها به دلیل بروز اختلافات فراوان میان مشروطه‌خواهان، ظهور چهره‌های جدید و دخالت‌های بیگانه، سردار اسعد و بختیاری‌ها به تدریج از حکومت مشروطه کنار زده شدند.<ref name=":0" /> | |||
== قلعه سردار اسعد بختیاری در جونقان == | == قلعه سردار اسعد بختیاری در جونقان == | ||
[[پرونده:قلعه سردار اسعد | [[پرونده:قلعه سردار اسعد.jpg|بندانگشتی|قلعه سردار اسعد]]جونقان یا جونقون شهری در ۳۸ کیلومتری شهرکرد است که مقر سکونت خوانین بختیاری بود. | ||
جونقان یا جونقون شهری در ۳۸ کیلومتری شهرکرد است که مقر سکونت خوانین بختیاری بود. | |||
سردار اسعد در سال ۱۳۱۸ هجری قمری، قلعه یا کاخی در این محل برای سکونت خود ساخت که ۱۴ هزار متر مربع مساحت و نماهای بیرونی متفاوتی داشت. | |||
ستونهای سنگی آن هر کدام چند قطعه در اشکال مختلف بنا شده به طوری که در قسمت بالا این ستونها چهارگوش است. | |||
کاخ قلعه سردار اسعد بختیاری هم در فاصله ۴۲ کیلومتری شهرکرد و در مرکز شهر جونقان واقع شده و فاقد هر گونه کتیبه تاریخ دار است. | کاخ قلعه سردار اسعد بختیاری هم در فاصله ۴۲ کیلومتری شهرکرد و در مرکز شهر جونقان واقع شده و فاقد هر گونه کتیبه تاریخ دار است. | ||
این قلعه توسط علی قلی خان سردار اسعد بختیاری در زمانی که وی زمامداری ایل بختیاری را به عهده داشت ساخته | این قلعه توسط علی قلی خان سردار اسعد بختیاری در زمانی که وی زمامداری ایل بختیاری را به عهده داشت ساخته شده است. | ||
بر این اساس قدمت آن به بیش از یکصد سال می‌رسد. مصالح به کار رفته در این بنای دو طبقه، خشت، با نمای آجر با ملات گچ و خاک است.<ref>ساز سفر - [http://www.sazesafar.com/قلعه-سردار-اسعد-بختياري/ قلعه سردار اسعد بختیاری]</ref> | بر این اساس قدمت آن به بیش از یکصد سال می‌رسد. مصالح به کار رفته در این بنای دو طبقه، خشت، با نمای آجر با ملات گچ و خاک است.<ref>ساز سفر - [http://www.sazesafar.com/قلعه-سردار-اسعد-بختياري/ قلعه سردار اسعد بختیاری]</ref> | ||
== تخریب مجسمه سردار اسعد بختیاری در جمهوری اسلامی == | == تخریب مجسمه سردار اسعد بختیاری در جمهوری اسلامی == | ||
مجسمه | مجسمه سردار اسعد بختیاری، در شهر جونقان (از توابع شهرستان فارسان در چهارمحال و بختیاری) تخریب شد. [[پرونده:تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی.jpg|بندانگشتی|تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی]]رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی گزارش کردند که حمله‌کنندگان با پاشیدن نمک به صورت نگهبانان قلعه، وارد محوطه این اثر تاریخی شدند و با تیشه به جان مجسمه سردار مشروطه افتاده و پس از تخریب آن، از محل گریختند؛ بی‌آنکه نشانی از ایشان بر جای بماند! | ||
این اتفاق که در فاصله کوتاهی از انتقاد یکی از مسئولان استان از ساخت مجسمه سردار اسعد و نامگذاری قلعه وی به نام موزه مشروطه رخ داد، موجب | این اتفاق که در فاصله کوتاهی از انتقاد یکی از مسئولان استان از ساخت مجسمه سردار اسعد و نامگذاری قلعه وی به نام موزه مشروطه رخ داد، موجب جریحه‌دار شدن جمعی از مردم منطقه شد. | ||
در پی انتشار این خبر، فیلمی از چگونگی تخریب مجسمه سردار اسعد در فضایی منتشر شد که حکایت از حضور مأمور انتظامی در محل و انفعال وی داشت؛ اتفاقی عجیب که بر ابهامات تخریب این مجسمه افزود و ناشناس بودن عوامل تخریب را زیر سوال برد!<ref>تابناک - [http://www.tabnak.ir/fa/news/589096/تخریب-مجسمه-سردار-اسعد-بختیاری-به-دست-افراد-خودسر-فیلم تخریب مجسمه سردار اسعد بختیاری به دست افراد خودسر! +فیلم]</ref> | |||
یکی از معترضان گفت: «روز جمعه امام جمعه شهر جونقان سردار اسعد بختیاری را فردی ظالم معرفی می‌کند و خواستار برداشته شدن تندیس سردار از خانه مشروطه می‌شود. دو نفر از تندروها نیز با تبر و تیشه به کاخ حمله کرده و تندیس را تخریب کردند.»<ref>بی‌بی‌سی فارسی - [http://www.bbc.com/persian/iran/2016/05/160516_nm_sardar_asaad_police پلیس ایران: تخریب کنندگان مجسمه سردار اسعد بختیاری بازداشت شدند]</ref> | |||
== بازماندگان سردار اسعد بختیاری == | |||
فداکاری‌هایی که ایل بختیاری برای اعاده مشروطیت انجام دادند و تحت فرماندهی سردار اسعد نتایج مهم و مؤثری را نیز به همراه داشت اما به علت نداشتن تجربه سیاسی و پختگی در امور اداری به رغم توان بالای نظامی استفاده نمایند. | |||
پس از مرگ علی قلی‌خان فرزندش جعفر قلی‌خان امیر بهادر لقب اسعد را به ارث برد و مدتی در کرمان و خراسان حکومت داشت پس از کودتای ۱۲۹۹ به جمع دوستان سردار سپه پیوست و وزارت پست و سپس وزارت جنگ را نیز در سلطنت رضا شاه تجربه کرد ولی در نهایت به دستور [[رضاشاه پهلوی]] به قتل رسید.<ref name=":1" /> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۱:۵۹
سردار اسعد بختیاری، با نام اصلی علی‌قلی‌خان بختیاری (زاده ۱۲۳۶ خورشیدی، جونقان چهارمحال و بختیاری - درگذشته ۱ آبان ۱۲۹۶، تهران) از رؤسای روشنفکر و تحصیل‌کرده بختیاری و فرمانده فاتحین تهران در جریان انقلاب مشروطه در ایران بود.[۱]
| سردار اسعد بختیاری | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کلی | |
| نام | علی‌قلی‌خان |
| نام کامل | علی قلی‌خان بختیاری |
| منصب | رئیس ایل بختیاری و از فرماندهان فاتحان تهران در جریان مشروطه |
| لقب | سردار اسعد بختیاری |
| ملیت | ایرانی |
| شناخته شده | از فرماندهان فاتحان تهران در جریان مشروطه |
| نام پدر | حسینقلی خان ایلخانی |
| نام مادر | بی‌بی مهری جان |
| همسران | بی‌بی مهرجان |
| فرزندان | جعفر قلی‌خان امیر بهادر |
| برادران | نجف قلی‌خان صمصام‌السلطنه، اسفندیارخان |
خواهرش بی‌بی مریم بختیاری از زنان مبارز دوران مشروطه و مشوق اصلی او برای فتح تهران بود.[۲]
زندگینامه سردار اسعد بختیاری
سردار اسعد بختیاری در یکی از با نفوذترین خانواده‌های ایل بزرگ بختیاری یعنی خاندان ایلخانی به دنیا آمد.
پدر سردار اسعد، حسینقلی خان ایلخانی از رجال متنفذ دوران قاجاریه و ایلخانی بزرگ بختیاری بود که توانست با متحد کردن طوایف مختلف بختیاری به قدرت و موقعیت بزرگی در آن روزگار دست یابد. وی به مدت ۳۰ سال حاکم بلا منازع ایل بختیاری بود.[۳]
مادر سردار اسعد بی‌بی مهری‌جان (نوه الیاس‌خان بختیاری و دختر نجف‌خان از طایفه خوانین دشتک بختیاری) بود.[۴]
علیقلی پس از آموختن زبان عربی به تحصیل علوم خارجی ازجمله زبان فرانسه پرداخت. پدرش، معلمی برای تعلیم وی استخدام نمود و در اندک مدتی علاوه بر زبان فارسی در زبان عربی از جمله صرف و نحو، منطق، بیان و امثله استاد گردید.[۳]
بنا بر اصول تربیت ایلی فنون رزم، اسب‌سواری و تیراندازی را در دامان طبیعت بختیاری فرا گرفت.[۵]
وی در سال ۱۲۵۵ خورشیدی ازدواج نمود. ونتیجهٔ این وصلت پسری بود که جعفرقلی نام گذاری گردید و بعدها سردار بهادر و پس از درگذشت علی‌قلی‌خان، به سردار اسعد سوم ملقب گشت.
اقامت سردار اسعد بختیاری در تهران
در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۲۶۱ ظل السلطان، ولیعهد ناصرالدین شاه که از قدرت ایلیاتی بختیاری‌ها واهمه داشت، حسین قلی‌خان و دو پسرش را برای شرکت در یک رژه نظامی دعوت نمود. پس از مراسم در چهل‌ستون از آنها پذیرایی شد. در این پذیرایی، یک فنجان قهوه، آمیخته با زهر به حسین قلی‌خان داده شد.
سپس وی را روانه زندان ساختند. او پس از دو روز در زندان درگذشت و همچنین اسفندیارخان و علی قلی‌خان به دستور ظل‌السلطان به زندان افتادند. پس از یک سال زندان به دستور اتابک از زندان آزاد شد و به فرماندهی سواران بختیاری منصوب شد.[۳]
طبق روایت دیگری شاه برای جلوگیری از طغیان سران ایلخانی، علی قلی‌خان را به عنوان گروگان در تهران نگاه داشت.
در این دوران، وی با اوضاع سیاسی و اجتماعی تهران آشنا شد، رجال و افراد مؤثر را شناخته و با بعضی از مأموران سیاسی، از جمله چند تن از دیپلمات‌های انگلیسی آشنا شد و در سال ۱۲۷۲ خورشیدی از طرف شاه قاجار، به منصب، نشان و حمایل امیر تومانی نائل گردید.[۱]
سردار اسعد هنگام قتل ناصرالدین شاه در سال ۱۳۱۳ خورشیدی با درجه سرتیپی ریاست یکصد سوار بختیاری را داشت و جزء اداره امور دیوانی بود.[۵]
ایلخانی بختیاری
سردار اسعد، پس از قتل ناصرالدین شاه، مأمور نظم تهران شد و در زمان مظفرالدین شاه نیز، فرماندهً سواران بختیاری، با لقب سرتیپی باقی ماند. در سال ۱۲۷۵، هزار تومان مقرری، به پاس وفاداریش به دولت، برای او تعیین گردید. مدتی نیز به عنوان ایلخانی بختیاری، از جانب مظفرالدین شاه انتخاب شد.
اما در این سمت، با رقابت شدید برادرش نجف قلی‌خان صمصام‌السلطنه که از او بزرگتر بوده و طبق پیمان‌نامه‌های سران ایل، حق ایلخانیگری از آن او بود، مواجه شد و کنار گرفت. وی پس از عزل اتابک، دیگر به گارد سلطنتی مراجعه نکرد و بیشتر اوقات خود را، در بختیاری گذرانید.[۱]
مناصب سردار اسعد بختیاری
۱- در سال ۱۲۹۲ هجری قمری به رتبه سرهنگی نایل آمد.
۲- در سال ۱۲۹۸ هجری قمری رتبه سرتیپی به وی اعطا شد و عضو کشیکخانه سلطنتی گردید.
۳- در سال ۱۳۰۸ هجری قمری رئیس سواران بختیاری در تهران شد.
۴- در سال ۱۳۱۱ هجری قمری بعد از فوت برادرش اسفندیارخان به لقب سردار اسعد و نشان حمایل مفتخر گردید.
۵- در سال ۱۳۲۳ در دوران پادشاهی مظفرالدین شاه به سمت ایلخانی بختیاری منصوب شد اما بخاطر برادر بزرگترش از این سمت کناره‌گیری کرد.
۶- در سال ۱۳۲۷ هجری قمری بعد از فتح تهران به سمت وزیر داخله انتخاب گردید.
۷- در سال ۱۳۲۸ به عنوان وزیر جنگ منصوب گردید.
۸- در سال ۱۳۲۹ هجری قمری به نشان قدس که بزرگترین امتیاز دولت ایران بود، مفتخر گردید.
۹- در دوره دوم مجلس دوم شورای ملی به عنوان نماینده مردم تهران به مجلس راه پیدا کرد.[۶]
سفر سردار اسعد بختیاری به اروپا
سردار اسعد بختیاری پس از سیاحت در کشورهای هندوستان ومصر به مکه رفت. سپس عازم پاریس شد. به مدت دو سال در پایتخت‌ها و شهرهای مهم اروپا زندگی کرد. شاید نخستین جرقه‌های فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی وی در این دوران زده شد. در این مدت با فرهنگ وتمدن اروپایی آشنایی بیشتری پیدا کرد و در دانشگاه سوربن در رشته کارشناسی علوم سیاسی فارغ‌التحصیل گردید.
در هنگام اقامت در پاریس به مطالعه وترجمه کتب فرانسه و انگلیسی پرداخت.[۳]
وی در محافل رسمی و پارلمان‌های کشورهای اروپایی حضور یافت و به عنوان یکی از رجال سیاسی اجتماعی شهرت یافت. بار دیگر در سال ۱۳۲۴ هجری قمری / ۱۹۰۶ میلادی به منظور معالجه چشم به اروپا سفر کرد و در همین سفر بود که با مشروطه‌خواهان آشنا شد و در محافل آنها راه یافت. مشروطه‌طلبان از وی برای پیروزی انقلاب مشروطه کمک خواستند. تلگراف علمای نجف مبنی بر حمایت از مشروطه نیز عاملی گردید تا سردار اسعد که روحیه آزادی‌خواهی و عدالت‌طلبی داشت برای حمایت از مشروطه راسخ‌تر گردد.[۵]
بازگشت سردار اسعد بختیاری از اروپا
استبداد محمد علی‌شاهی باعث تأمل و تفکر بسیاری از رجال و روشنفکران شد و یکی از دلایل مراجعت سردار اسعد به ایران نیز همین امر بود. در این بین تشویق ایرانیانی که با او ارتباط داشتند برای مراجعت او به ایران بسیار مؤثر بود. مهدیقلی هدایت معروف به مخبرالسلطنه که آن هنگام در اروپا بسر می‌برد می‌نویسد:
شاخص میان ایرانیان علی قلی‌خان سردار اسعد است که غالباً اشخاص مهمی با او مراوده دارند و او را به بازگشت به ایران و رهبری نهضت تشویق می‌کردند.
علاوه بر این تشویق‌ها فتح اصفهان توسط بختیاری‌ها نیز در ترغیب او بسیار مؤثر بود.[۷]
پس از این وقایع سردار اسعد تلگراف‌هایی به برادر خود صمصام‌السطنه می‌نماید و از وی می‌خواهد با متحد نمودن بختیاری‌ها و گردآوری سواران برای حمایت از مشروطه عازم فتح اصفهان و تهران شوند و خود نیز راهی ایران شد. او از راه هندوستان وارد خوزستان گردید و سپس به بختیاری عزیمت نمود.[۵]
فتح اصفهان
فتح اصفهان به درخواست علما و روحانیون اصفهان صورت گرفت. مشخص نیست که سردار اسعد در حین فتح اصفهان در اروپا بوده است یا این که در ایران بوده است و در این حادثه شرکت داشته است. سردار اسعد و بختیاری‌ها روابط نزدیکی با روحانی بزرگ اصفهان حاج‌آقا نوراله نجفی اصفهانی داشتند. دانشور علوی (از مشروطه‌خواهان) در کتاب تاریخ مشروطه ایران گفته است:
«سردار اسعد با حاج‌آقا نوراله و دیگر آزادی‌خواهان عضو کمیته جلسه‌ای تشکیل داد و تصمیم تصرف اصفهان به وسیله بختیاری‌ها در همین نشست گرفته شده بود».
بهرحال صمصام‌السلطه برادر سردار اسعد و ابراهیم‌خان ضرغام‌السطنه پسرعموی سردار اسعد (از رجال نامدار مشروطه) به اتفاق سواران بختیاری اصفهان را فتح کردند.[۵]
فتح تهران
بعد از فتح اصفهان سردار اسعد، رهبری سپاه بختیاری را برای فتح تهران به عهده گرفت. در کتاب تاریخ ایران نوشته حسن پیرنیا در مورد فتح اصفهان و تهران به دست بختیاری‌ها آمده است:
«علیقلی خان سردار اسعد، از روسای روشنفکر این طایفه [بختیاری] که در فرنگستان بود به اصفهان آمد و به دستیاری صمصام‌السلطنه، اصفهان را از دست قوای دولتی گرفت و ملیّون از چند طرف به عزم فتح تهران و برانداختن شاه عازم پایتخت شدند. در جنگ مختصری که در قریه بادامک نزدیک کرج اتفاق افتاد، قوای قزاق و سیلاخوریِ حامیان شاه را شکست دادند و در صبح ۲۵ تیر ماه ۱۲۸۸ خورشیدی وارد تهران شدند.»
محمد علی‌شاه به سفارت روسیه پناهنده شد و حکومت مشروطه با خواست مردم اسقرار یافت. آن روز در تهران روز پرجوشی بود… سردار اسعد و سپهسالار به بهارستان رفتند و مردم دسته دسته به آنجا می‌شتافتند.[۵]
هیئت مدیره مشروطه
پس از پیروزی مشروطه‌خواهان و پناه بردن محمدعلی شاه، به سفارت روس و به قدرت رسیدن احمد شاه، جمعی از سران مشروطه مجلس عالی را تشکیل دادند تا وضعیت کشور را مشخص سازند.
پس از چندی، این مجلس منحل شد و اداره امور انقلاب مشروطه به هیئت مدیره مشروطه اعطا شد که نام حسن تقی‌زاده، حسینخان نواب، محمد ولی‌خان تنکابنی، جعفر قلی‌خان بختیاری (پسر سردار اسعد)، وثوق‌الدوله و حکیمالملک در میان هیئت مدیره به چشم می‌خورد. وظایف این هیئت، اداره حکومت و کشور تا برگزاری انتخابات بود.
از جمله کارهایی که این هیئت مدیره انجام داد، دستور محاکمه و قتل شیخ فضل‌الله نوری، مفاخرالملک و میرزا اسماعیلخان آجودان‌باشی بود.[۴]
درگذشت سردار اسعد بختیاری
سردار اسعد در سه چهار سال پایان عمر خانه‌نشین، فلج و از هر دو چشم نابینا بود. وی در سن ۶۳ سالگی در هفتم محرم ۱۳۳۶ هجری قمری در تهران درگذشت. پیکر وی در مراسمی خاص و با تشریفات و احترامات نظامی بر روی توپ در میان انبوه تشیع‌کنندگان با حضور علما، رجال سیاسی، شاهزادگان، نمایندگان مجلس، سفرای دولت‌های خارجی و قشرها مختلف مردم از منزل تا مجلس شورای ملی در میدان بهارستان تشیع و از آنجا نیز به دروازه حرم حضرت عبدالعظیم تشیع و به اصفهان منتقل گردید. در شهر اصفهان نیز پس از تشیع با احترام و شکوهی خاص در قبرستان قدیمی و معروف پولاد اصفهان در تکیه میر بختیاری‌ها به خاک سپرده شد. روز تشیع جنازه سردار اسعد در اصفهان، عزای عمومی اعلام گردید و شهر به حالت تعطیل درآمد.[۶]
ویژگی‌های سردار اسعد بختیاری
درخصوص زندگی و مبارزات وی نظرات متفاوتی ابراز شده است و گویا اختلافاتی نیز بعد از فتح تهران با سایر رهبران مشروطه ازجمله ستارخان و باقرخان داشته است. اما همواره به عنوان یکی از چهره‌های اثرگذار تاریخ ایران مطرح بوده است.[۶]
سردار اسعد بختیاری فردی آزادی‌خواه، وطن‌پرست و بیگانه‌ستیز بود و در تاریخ و فرهنگ ایران زمین و بختیاری نقش ارزنده‌ای داشت و به عنوان انسانی فرهنگ‌دوست و روشنفکر خدمات شایانی را در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی به ثمر رساند. ادبا و بزرگان تاریخ معاصر ایران از جمله علامه قزوینی، علامه دهخدا، ملک‌الشعرای بهار، وحید دستجردی، دکتر مهدی ملکزاده (فرزند ملک‌المتکلمین) و… از شخصیت وی تجلیل کردند.
سردار اسعد از چهره‌های حامی فرهنگ و هنر ایران بود. برای اولین بار در بختیاری مدارس جدید را از جمله در مرکز استان چهارمحال بختیاری و جونقان تأسیس کرد و معلمینی را از تهران برای تدریس به منطقه اعزام داشت. وی علاقمند به نشر کتاب بود. آثاری را از زبان فرانسه ترجمه نمود و به دستور وی کتاب تاریخ بختیاری تنظیم گردید. بسیاری از جوانان بختیاری به تشویق و با همت وی برای تحصیل به خارج اعزام شدند. شخصیت آرام و عدالت‌جوی وی باعث گردید که در بختیاری به عنوان میانجی مورد قبول همه باشد و برای رفع اختلافات ایل پیشگام بود.[۵]
آثار و تالیفات سردار اسعد بختیاری
سردار اسعد به کتاب، تاریخ و فرهنگ بسیار علاقمند بود. وی به زبان فرانسه اشراف و تسلط کافی داشت و کتب بسیاری را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. از جمله:
۱-دختر فرعون اثر الکساندر دوما ۱۳۲۷ هجری قمری
۲-عشق پاریس اثر الکساندر دوما ۱۳۲۲ هجری قمری
۳-غاده الانگلیس (بولینا) از جراحی زیدان ۱۳۲۱ هجری قمری
۴-هانری سوم ۱۳۲۳ هجری قمری
۵-هرمس مصری ۱۳۲۴ هجری قمری
۶-تاریخ حمیدی (داستان تاریخی دربارهٔ سلطان حمید) نوشته پیریگارد ۱۳۲۷ هجری قمری
۷-وی همچنین دستور تألیف کتاب معروف «خلاصه‌العصار فی تاریخ‌البختیار» یا «تاریخ بختیاری» را داد و زیر نظر ایشان کتاب مزبور به نگارش درآمد.
سردار اسعد همچنان مشوق ترجمه و نشر آثار بی‌شماری بود از جمله:
۱-پل و ورژنی اثر برنارد دوسن پیر ترجمه ابراهیم نشاط ۱۳۲۴ هجری قمری
۲-تاجگذاری شاه سلیمان صفوی اثر شاردن ترجمه علیرضا مترجم السلطنه ۱۳۳۱ هجری قمری
۳-تاریخ سرگذشت بزرگترین سلاطین هخامنشی ایران سیروس کبیر اثر گزنفون ترجمه ضیا‌الدین منشی ۱۳۳۳ هجری قمری
۴-دیل گابریل اثر اگوست ماکت ۱۳۲۴ هجری قمری
۵-روکامبول اثر بونسون دوترای ترجمه حبیب‌الله عین‌الملکی ۱۳۲۶ هجری قمری
۶-سرگذشت عشق بازی ناپسری کلنل فرامبر اثر پل دوکک ترجمه ۱۳۳۰ هجری قمری
۷-سفرنامه شرلی ترجمه اونس‌خان مساعدالسلطنه ۱۳۳۰ هجری قمری
۸-شوالیه دار مانتل اثر الکساندر دوما ترجمه عبدالحسین میرزا ۱۳۲۲ هجری قمری
۱۰-کتاب آبی (گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس دربارهٔ انقلاب مشروطه ایران) ترجمه میرزا سید ابوالقاسم‌خان
۱۱-و…[۶]
نظرات دیگران دربارهٔ سردار اسعد بختیاری
سردار اسعد در بین خوانین بختیاری امتیازات ویژه‌ای داشت. در تاریخ بختیاری که شرح اختلافات و درگیری‌های داخلی را نگاشته است به‌ندرت از او در دسته‌بندی‌های خانوادگی یاد شده است. سردار اسعد را می‌توان محور اتحاد در ایل بختیاری دانست.
در این باره سردار ظفر می‌نویسد: حاج‌علی‌قلی هیچ وقت مایل به جنگ نبود و صلح و برادری را بر هر چیزی مقدم می‌دانست.
وی در امور سیاسی نیز فردی توانا بود. او این امتیاز را با حضور در دستگاه دولتی از زمان ناصرالدین شاه کسب کرده بود. همچنین تحصیلات عالیه و ارتباط با رجال بزرگ جهان باعث گردیده بود که این سردار بزرگ و وطن‌پرست در امور مملکت موفق باشد. سردار اسعد در آثار رجال معاصر دارای سیمای روشنی است. عارف قزوینی او را دارای اخلاق حسنهٔ اسلامی و اعتقادات راسخ دینی دانسته است. وی در ادامه می‌افزاید: علاقه به علم و دانش و مطالعه کتب داخلی و خارجی، بخصوص مطالعه آثار مربوط به تاریخ وسیاست از ویژگی‌های اوست. من آن مرحوم را خوب می‌شناسم و در تمام مدت اقامت او در پاریس، هفته‌ایی دو، سه مرتبه او را می‌دیدم وغالباً صحبت ما از تاریخ بود. زیرا که او به تاریخ و سیاست بسیار علاقه‌مند بود.
ملکزاده می‌نویسد: حاج‌علی قلی‌خان سردار اسعد، که از خوانین روشنفکر بختیاری بود دبستانی برای فرزندان ایل تأسیس نمود و معلمینی برای تدریس در آن مدرسه استخدام کرد و تعدادی از دانش‌آموزان این مدرسه را برای تحصیلات عالیه به اروپا فرستاد.
دکتر ملکزاده که خود مورخ و از رجال سرشناس مشروطیت بوده در کتاب (انقلاب مشروطیت ایران) در خصوص شخصیت سردار اسعد چنین می‌نگارد: سردار اسعد به اروپا مسافرت کرد و در پاریس ضمن تحصیل در یکی از دانشگاه‌های معتبر دنیا، در این شهر که در آن زمان مهد تمدن، آزادی و اندیشه‌های تازه و نوین بود، اقامت گزید. در اندک مدتی جذب افکار مترقی و آزادی‌خواهانه اطرافیان خود شد. چرا که از تجربه تلخی که در دوران استبدادی به خاطر داشت از صمیم قلب آرزو می‌کرد که روزی ایران از یوغ استبداد رها شده و بتواند به یک آزادی واقعی و عدالت اجتماعی دست یابد.
کسروی، او را مردی دانش‌دوست و آگاه‌دل نامیده است. یحیی دولت‌آبادی نام او را در ضمن نفرات اولین مجلسی که از افراد علم‌دوست تشکیل شده بود. می‌آورد.[۳]
پروفسور گارثویت نیز در همین زمینه می‌نویسد: «بختیاری‌ها در خلال سال‌های ۱۹۱۱ – ۱۹۰۵ میلادی در یک مسیر مهم و پر تشنج گام نهادند و رهبری جنبش مشروطیت ایران را به عهده گرفتند». او در جای دیگر ضمن اشاره به ویژگی‌های برجسته شخصیت سردار اسعد می‌گوید: «پر واضح است سردار اسعد می‌توانست که نقش والا و برجسته‌ای در جنبش مشروطیت ایفا کند.» سردار اسعد در کابینه اول مشروطه وزیر داخله بود و در آن شرایط بحرانی به شایستگی کشور را اداره کرد. همچنین در کابینه‌های بعدی برادرش صمصام‌السلطنه با رای مجلس شورای ملی رئیس‌الوزرا (نخست‌وزیر) حکومت مشروطه گردید.
بختیاری‌ها در جنگ‌های پس از استقرار مشروطه نیز برای دفاع از حکومت مشروطه رشادت‌های فراوانی نشان دادند. مجلس شورای ملی دوران مشروطه به پاس خدمات سردار اسعد به کشور از او تجلیل و لوح سپاس ویژه‌ای به وی اهدا کردند. اما بعدها به دلیل بروز اختلافات فراوان میان مشروطه‌خواهان، ظهور چهره‌های جدید و دخالت‌های بیگانه، سردار اسعد و بختیاری‌ها به تدریج از حکومت مشروطه کنار زده شدند.[۵]
قلعه سردار اسعد بختیاری در جونقان
جونقان یا جونقون شهری در ۳۸ کیلومتری شهرکرد است که مقر سکونت خوانین بختیاری بود.
سردار اسعد در سال ۱۳۱۸ هجری قمری، قلعه یا کاخی در این محل برای سکونت خود ساخت که ۱۴ هزار متر مربع مساحت و نماهای بیرونی متفاوتی داشت.
ستونهای سنگی آن هر کدام چند قطعه در اشکال مختلف بنا شده به طوری که در قسمت بالا این ستونها چهارگوش است.
کاخ قلعه سردار اسعد بختیاری هم در فاصله ۴۲ کیلومتری شهرکرد و در مرکز شهر جونقان واقع شده و فاقد هر گونه کتیبه تاریخ دار است.
این قلعه توسط علی قلی خان سردار اسعد بختیاری در زمانی که وی زمامداری ایل بختیاری را به عهده داشت ساخته شده است.
بر این اساس قدمت آن به بیش از یکصد سال می‌رسد. مصالح به کار رفته در این بنای دو طبقه، خشت، با نمای آجر با ملات گچ و خاک است.[۸]
تخریب مجسمه سردار اسعد بختیاری در جمهوری اسلامی
مجسمه سردار اسعد بختیاری، در شهر جونقان (از توابع شهرستان فارسان در چهارمحال و بختیاری) تخریب شد.
رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی گزارش کردند که حمله‌کنندگان با پاشیدن نمک به صورت نگهبانان قلعه، وارد محوطه این اثر تاریخی شدند و با تیشه به جان مجسمه سردار مشروطه افتاده و پس از تخریب آن، از محل گریختند؛ بی‌آنکه نشانی از ایشان بر جای بماند!
این اتفاق که در فاصله کوتاهی از انتقاد یکی از مسئولان استان از ساخت مجسمه سردار اسعد و نامگذاری قلعه وی به نام موزه مشروطه رخ داد، موجب جریحه‌دار شدن جمعی از مردم منطقه شد.
در پی انتشار این خبر، فیلمی از چگونگی تخریب مجسمه سردار اسعد در فضایی منتشر شد که حکایت از حضور مأمور انتظامی در محل و انفعال وی داشت؛ اتفاقی عجیب که بر ابهامات تخریب این مجسمه افزود و ناشناس بودن عوامل تخریب را زیر سوال برد![۹]
یکی از معترضان گفت: «روز جمعه امام جمعه شهر جونقان سردار اسعد بختیاری را فردی ظالم معرفی می‌کند و خواستار برداشته شدن تندیس سردار از خانه مشروطه می‌شود. دو نفر از تندروها نیز با تبر و تیشه به کاخ حمله کرده و تندیس را تخریب کردند.»[۱۰]
بازماندگان سردار اسعد بختیاری
فداکاری‌هایی که ایل بختیاری برای اعاده مشروطیت انجام دادند و تحت فرماندهی سردار اسعد نتایج مهم و مؤثری را نیز به همراه داشت اما به علت نداشتن تجربه سیاسی و پختگی در امور اداری به رغم توان بالای نظامی استفاده نمایند.
پس از مرگ علی قلی‌خان فرزندش جعفر قلی‌خان امیر بهادر لقب اسعد را به ارث برد و مدتی در کرمان و خراسان حکومت داشت پس از کودتای ۱۲۹۹ به جمع دوستان سردار سپه پیوست و وزارت پست و سپس وزارت جنگ را نیز در سلطنت رضا شاه تجربه کرد ولی در نهایت به دستور رضاشاه پهلوی به قتل رسید.[۷]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ سایت استان چهارمحال و بختیاری - علی‌قلی‌خان بختیاری ( سردار اسعد )
- ↑ ایران پدیا - بی‌بی مریم بختیاری
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ شوشان - سردار اسعد بختیاری که بود؟
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ دلگرم - زندگینامه سردار اسعد بختیاری از کودکی تا مشروطه
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ ۵٫۶ ۵٫۷ سرزمین ما - زندگینامه سردار اسعد بختیاری
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ نگین زاگرس - سردار اسعد بختیاری
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ تاریخ سازان ایل بختیاری - سردار اسعد بختیاری
- ↑ ساز سفر - قلعه سردار اسعد بختیاری
- ↑ تابناک - تخریب مجسمه سردار اسعد بختیاری به دست افراد خودسر! +فیلم
- ↑ بی‌بی‌سی فارسی - پلیس ایران: تخریب کنندگان مجسمه سردار اسعد بختیاری بازداشت شدند