شاهنشاهی اشکانی: تفاوت میان نسخه‌ها

تیرداد اول یا اشک دوم برادر ارشک بود. او ۳۷ سال پادشاهی کرد. او در این دوران وضع خود و دولت اشکانی را در برابر سلوکیان و دولت باکتریا مستحکم‌تر کرد و پایتخت خود را از آساک به شهر «هکاتم پیلس» که بمعنی شهر «صد دروازه» است انتقال داد. تیرداد اول در سال ۲۴۸ پیش از میلاد تاجگذاری کرد و اشکانیان سال ۲۴۸ پیش از میلاد را مبدأ تاریخ خود کردند و به تیرداد اول لقب «شاه بزرگ» را دادند. تیرداد اول با پادشاه سلوکی که «سلوکوس کالی نیکوس» نام داشت جنگ کرد و او را شکست داد و شهری بنام «دارا» که در نزدیکی «ابیورد» کنونی است بساخت. تیرداد اول در سن پیری و بسال ۲۱۴ پیش از میلاد درگذشت.

'''اردوان اول/ اشک سوم'''

'''مهرداد دوم / اشک نهم'''

این شاه یکی از شاهان بزرگ اشکانی است. در زمانه مهرداد دوم، دولت عالمگیر روم تمام عالم غرب را تسخیر کرده به سر حدادت ایران رسید. دولت روم تسخیر ایران و هند را برای تکمیل جهانداری خود لازم می‌دید و از طرفی دیگر ایران به غرب بسط و توسعه می‌یافت و در نتیجه ایران و روم در مدت چند قرن با هم در سر تقسیم عالم در مبارزه و جنگ شدند و کشمکش اشکانیان با رومی‌ها با فاصله‌هایی، حدود سه قرن تداوم یافت. مهرداد دوم حدود امپراتوری را در شرق تا کوه‌های هیمالیا در شمال هندوستان رسانید.<ref name=":1">همه چیز درمورد تاریخ ایران باستان - [http://artakait.blogfa.com/cat-16.aspx اشکانیان]</ref>

نام اشک توسط همه شاهان اشکانی حفظ شد به طوریکه فرعون توسط فرمانروایان مصر، قیصر یا سزار توسط رومیان کسری یا خسرو توسط ساسانیان به کار می‌رفت.<ref name=":0">تاریخ ایران - [http://ahouraei.mihanblog.com/post/4 سلسله اشکانیان( پارت‌ها): ۲۵۰ پ.م تا ۲۲۰ ب.م (۴۷۰سال)]</ref>

با اقدامات مهرداد شاه دیگر پارتی قلمرو پارتیان که به افتخار نام احیاگر استقلال ایران (ارشک یا اشک) اشکانی خوانده شد به وسیع‌ترین حد خود رسید. مهمترین رمز موفقیت‌ها و پیروزی‌های مهرداد اول همگی در سایه شفقت و انسانیت نهفته در سرشت وی بود، آن چنان‌که محققان وی را از نظر بزرگ منشی، بلند نظری، متانت و نجابت اخلاقی در دودمان اشکانی، همتای کوروش بزرگ در دودمان هخامنشی دانسته‌اند.  

پس از مهرداد اول به دلیل پدیدار شدن ناامنی که توسط برخی اقوام در شرق نیر سکاها و کوشانیان بوجود آمده بود. در زمان چند اشک ادامه یافت. تا سرانجام با روی کار آمدن اشک نهم که مهرداد دوم نام داشت. توفیق قابل ملاحظه‌ای در غلبه بر هرج و مرج حاصل شد. وی پایه‌های حکومت و ارکان داخلی آنرا چنان مستحکم نمود که حتی پس از مرگ وی نیز با وجود مدعیان سلطنت و پاره‌ای اختلافات داخلی امپراطوری اشکانی از هم متلاشی نشد و قدرت خود را حفظ نمود. تدابیری که وی در زمینه داخلی و حکومتی اندیشید سبب شده‌است که محققان وی را یادآور داریوش بزرگ خوانده به وی لقب مهرداد کبیر دهند.

در واقع این جنگ‌ها به طوری رسمی و جدی از زمان سلطنت ارد - اشک سیزدهم - و به دلیل بلند پروازی‌های برخی سرداران (رومی) از جمله کراسوس آغاز شد و مهمترین انگیزه وی، عشق به طلاهای سلوکیه و نفایس و خزاین ماد بود؛ ولی مهمترنی مسئله را نیز نباید از نظر دور داشت و آن مسئله همدستی ایالت بزرگ ارمنستان با رومیان بود که اطاعت و تبعیت از ایران برایشان قابل تحمل نبود. آنان خواهان استقلال تمام و کمال بودند که این مسئله نیز در قوانین امپراطوری اشکانیان مفهومی جز عصیان و سرکشی نداشت؛ بنابراین شاهان ارمنستان هر از چندگاه با تحریک رومیان و اتحاد با آنان سبب ایجاد منازعاتی بین ایران و روم می‌شدند. نوع حکومت اشکانیان نیز دست آنان را در این امر بازتر می‌کرد. اشکانیان از هنگامیکه روی کار آمدند و تشکیل حکومت دادند، شیوه ملوک‌الطوایفی را به جای ایجاد یک حکومت مرکزی که همه در سایه نظارت همه‌جانبه آن باشند ترجیح دادند. بدین شکل که برخی ایالت‌ها نظیر پارس، آذربایجان و ارمنستان از استقلال داخلی برخوردار بودند و در عوض انقیاد و تابعیت اشکانیان را می‌پذیرفتند و در هنگام جنگ نیز به منظور کمک به پادشاه و نشان دادن وفاداری و اتحاد با او سپاه خود را به سمت مرکز حکومت گسیل می‌داشتند. شاهان ارمنستان نیز از این موقعیت برای کسب استقلال و تجزیه از قلمرو اشکانیان استفاده می‌نمودند.<ref name=":0" />

== زبان ==

زبان پارتها از خانواده زبانهای هند و اروپایی و از دسته زبانهای ایران میانه است و آن زبانی است که به نام پهلوی معروف گردیده‌است.

چنان‌که اردوان اول اشکانی و ارد اول این زبان را بخوبی می‌دانستند. فرهنگ و آداب یونانی آنقدر در این دوره رواج داشت که پادشاهان اشکانی چون ارد به‌آسانی از نمایشهایی که هنرمندان یونانی می‌دادند استفاده می‌کردند.

بعضی از پادشاهان ایشان مانند مهرداد چهارم و بلاش اول و اردوان پنجم سکه‌های خود را به زبان پهلوی و خط آرامی ضرب کرده‌اند.

== آثار به جا مانده از تمدن اشکانی ==

بعضی از آثار اشکانی که تا کنون بدست آمده از این قرار است:

خرابه معبد کنگاور که شباهت بسیاری به معابد یونانی دارد و مربوط به خدای دیانا رب النوع ماه بوده‌است.

در بیستون، گودرز اشکانی به تقیلد از داریوش کتیبه‌ای کنده‌است. این کتیبه به خط و زبان یونانی است.

در خرابه‌های شهر دورا اروپوس در ساحل علیای فرات کتیبه‌هایی به زبان یونانی و نقش‌های دیواری که حاکی از وقایع جنگهای اشکانیان و رومیان می‌باشد کشف شده‌است.

در سرپل‌ذهاب نقش برجسته‌ای از گودرز اشکانی وجود دارد که در آن کتیبه ناقصی به زبان پهلوی اشکانی دیده می‌شود.

== پایان کار اشکانیان ==