۴۸۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
== سرکوب قیامهای منطقه ای == | == سرکوب قیامهای منطقه ای == | ||
[[مشیرالدوله]] در راستای این سیاست جدید انگلیس اقدامات مؤثری انجام داد که از جمله، می‌توان به سرکوب قیام تبریز به رهبری [[شیخ محمد خیابانی]] در ۲۲ شهریور ۱۲۹۹ (۲۹ذیحجهٔ ۱۳۳۸قمری) و شهادت خود او، ازمیان بردن جنبش تنگستانیها و چاکوتاهی‌ها و تلاش برای ازمیان بردن جنبش جنگل اشاره کرد. با وجود این خوش‌خدمتی‌ها، مخالفت آشکارش با قرارداد۱۹۱۹ و ردّ درخواست انگلیس برای برکناری استاروسلسکی، فرمانده روسی قوای قزاق، و سپردن زِمام قوای قزاق به فرماندهان انگلیسی، او را از چشم | [[مشیرالدوله]] در راستای این سیاست جدید انگلیس اقدامات مؤثری انجام داد که از جمله، می‌توان به سرکوب قیام تبریز به رهبری [[شیخ محمد خیابانی]] در ۲۲ شهریور ۱۲۹۹ (۲۹ذیحجهٔ ۱۳۳۸قمری) و شهادت خود او، ازمیان بردن جنبش تنگستانیها و چاکوتاهی‌ها و تلاش برای ازمیان بردن جنبش جنگل اشاره کرد. با وجود این خوش‌خدمتی‌ها، مخالفت آشکارش با قرارداد۱۹۱۹ و ردّ درخواست انگلیس برای برکناری استاروسلسکی، فرمانده روسی قوای قزاق، و سپردن زِمام قوای قزاق به فرماندهان انگلیسی، او را از چشم انگلیسیها انداخت. | ||
مشیرالدوله در سوم آبان ۱۲۹۹، در جریان مخالفتش با برکناری استاروسلسکی، و مخالفتهای برآمده از شهادت خیابانی و «شیخ حسین چاه کوتاهی» استعفاداد که خشم مدرّس را برانگیخت. به جای او سپهدار اعظم (فتح‌الله اکبر)، که فردی ضعیف اما مورد اعتماد انگلیسیها بود، به نخست وزیری نشانده شد. او نیز کاری از پیش نبرد و چند هفته پیش از کودتای انگلیسی سوم اسفند۱۲۹۹ کناره گرفت.<ref name=":0" /> | مشیرالدوله در سوم آبان ۱۲۹۹، در جریان مخالفتش با برکناری استاروسلسکی، و مخالفتهای برآمده از شهادت خیابانی و «شیخ حسین چاه کوتاهی» استعفاداد که خشم مدرّس را برانگیخت. به جای او سپهدار اعظم (فتح‌الله اکبر)، که فردی ضعیف اما مورد اعتماد انگلیسیها بود، به نخست وزیری نشانده شد. او نیز کاری از پیش نبرد و چند هفته پیش از کودتای انگلیسی سوم اسفند۱۲۹۹ کناره گرفت.<ref name=":0" /> | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
[[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹|کودتای سوم اسفند]]، زمام نخست وزیری را به [[سید ضیاءالدین طباطبایی|سیدضیاء طباطبایی]] و مقام سردار سپه را به «رضاخان میرپنج» واگذارکرد و پس از صد روز به جای سیدضیا، قوام السطنه به نخست وزیری نشانده شد. کودتا توسط نیروهای قزاق تحت امر انگلیس و افسر مورد اعتماد انگلیس ـ رضاخان ـ انجام شد و به یاری انگلیس، به شتاب، به سوی تثبیت یک قدرت متمرکز قوی و سرسپردهٔ آن کشور پیش رفت.<ref name=":0" /> | [[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹|کودتای سوم اسفند]]، زمام نخست وزیری را به [[سید ضیاءالدین طباطبایی|سیدضیاء طباطبایی]] و مقام سردار سپه را به «رضاخان میرپنج» واگذارکرد و پس از صد روز به جای سیدضیا، قوام السطنه به نخست وزیری نشانده شد. کودتا توسط نیروهای قزاق تحت امر انگلیس و افسر مورد اعتماد انگلیس ـ رضاخان ـ انجام شد و به یاری انگلیس، به شتاب، به سوی تثبیت یک قدرت متمرکز قوی و سرسپردهٔ آن کشور پیش رفت.<ref name=":0" /> | ||
رضاخان در | رضاخان در سال ۱۳۰۰ خورشیدی وزیر جنگ شد. بعد از اعتراضات معتمدالتجار و مدرس که از نمایندگان مجلس بودند رضاخان استعفا داد اما امنیت شهر با قتل‌های مرموز مختل شد و همین باعث استرداد رضاخان شد. احمدشاه در سال ۱۳۰۲ سردار سپه را به رئیس‌الوزرایی منصوب کرد و خود راهی اروپا شد. <ref name=":1">[http://pajoohe.ir/سلسله-پهلوی-و-تاریخ-معاصر__a-17717.aspx پژوهشکده باقرالعلوم -سلسله پهلوی و تاریخ معاصر]</ref> | ||
== پادشاهی رضاشاه == | == پادشاهی رضاشاه == | ||
[[پرونده:رضا خان در برابر مجلس شورای ملی به قانون اساسی مشروطه سوگند می‌خورد.png|جایگزین=عکس |بندانگشتی|رضا خان در برابر مجلس شورای ملی به قانون اساسی مشروطه سوگند می‌خورد]] | [[پرونده:رضا خان در برابر مجلس شورای ملی به قانون اساسی مشروطه سوگند می‌خورد.png|جایگزین=عکس |بندانگشتی|رضا خان در برابر مجلس شورای ملی به قانون اساسی مشروطه سوگند می‌خورد]] | ||
در اواخر مهر تظاهرات علیه قاجاریه شکل گرفت و روز نهم آبان مجلس شورای ملی جلسه علنی تشکیل داد و انقراض سلسله قاجاریه را اعلام نمود. حکومت به طور موقت به رضاخان واگذار شد و تعیین حکومت قطعی به نظر مؤسسان موکول گردید. سرانجام مجلس مؤسسان در روز ۲۲ آذرماه سال | در اواخر مهر تظاهرات علیه قاجاریه شکل گرفت و روز نهم آبان مجلس شورای ملی جلسه علنی تشکیل داد و انقراض سلسله قاجاریه را اعلام نمود. حکومت به طور موقت به رضاخان واگذار شد و تعیین حکومت قطعی به نظر مؤسسان موکول گردید. سرانجام مجلس مؤسسان در روز ۲۲ آذرماه سال ۱۳۰۴ پادشاهی ایران را به رضاخان و اعقاب ذکور وی تفویض نمود. | ||
رضاخان دولت را از حیث اداری و مالی برای اجرای طرح‌های زیر ساختی توسعه آماده کرد. راه‌های شوسه، آسفالته، راه آهن و نظام آموزشی جدید به تقلید از نظام‌های اروپایی شکل گرفت. دانشگاه تهران تأسیس شد و شماری از دانشجویان برای تحصیلات به خارج از کشور فرستاده شدند و برای صنعتی شدن کشور به کمک متخصصان به‌ویژه آلمانی‌ها گام‌های مهمی برداشته شد. اما بی‌توجهی به ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی در کشور، نارضایتی مردم عدم موفقیت طرح‌ها را رقم زد. شاه در سال | رضاخان دولت را از حیث اداری و مالی برای اجرای طرح‌های زیر ساختی توسعه آماده کرد. راه‌های شوسه، آسفالته، راه آهن و نظام آموزشی جدید به تقلید از نظام‌های اروپایی شکل گرفت. دانشگاه تهران تأسیس شد و شماری از دانشجویان برای تحصیلات به خارج از کشور فرستاده شدند و برای صنعتی شدن کشور به کمک متخصصان به‌ویژه آلمانی‌ها گام‌های مهمی برداشته شد. اما بی‌توجهی به ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی در کشور، نارضایتی مردم عدم موفقیت طرح‌ها را رقم زد. شاه در سال ۱۳۰۵ فرمان لغو کاپیتولاسیون را صادر کرد.<ref name=":1" /> | ||
در سال ۱۳۰۷ سیدحسن مدرس دستگیر و سرانجام در ۱۳۱۶ توسط عمال دولت به قتل رسید. همزمان با دستگیری سید حسن مدرس قانون لباس متحدالشکل به اجرا درآمد و پوشیدن لباس روحانیت فقط با جواز دولتی امکان‌پذیر بود. در این میان خلع سلاح عشایر علت دیگر برای جنبش علیه حکومت پهلوی شد.<ref name=":1" /> | در سال ۱۳۰۷ سیدحسن مدرس دستگیر و سرانجام در ۱۳۱۶ توسط عمال دولت به قتل رسید. همزمان با دستگیری سید حسن مدرس قانون لباس متحدالشکل به اجرا درآمد و پوشیدن لباس روحانیت فقط با جواز دولتی امکان‌پذیر بود. در این میان خلع سلاح عشایر علت دیگر برای جنبش علیه حکومت پهلوی شد.<ref name=":1" /> | ||
| خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
== اولتیاتوم متفقین به رضاشاه == | == اولتیاتوم متفقین به رضاشاه == | ||
در یک اولتیماتوم که متفقین در دهم سپتامبر ۱۹۴۱ میلادی به دولت ایران داده بودندآمده بود که اگر دولت ایران در ظرف چهل و هشت ساعت اتباع آلمانی را به نیروهای آن‌ها تسلیم نکرده و سفارتخانه‌های آلمان، ایتالیا، رومانی و مجارستان را تعطیل نکند، قوای متفقین پایتخت را اشغال خواهند کرد. علاوه بر این اولتیماتوم رادیو و روزنامه‌های کشورهای متفق حملات خود را متوجه شخص رضاشاه و انتقاد از رژیم ایران کردند.<ref name=":2" /> | در یک اولتیماتوم که متفقین در دهم سپتامبر ۱۹۴۱ میلادی به دولت ایران داده بودندآمده بود که اگر دولت ایران در ظرف چهل و هشت ساعت اتباع آلمانی را به نیروهای آن‌ها تسلیم نکرده و سفارتخانه‌های آلمان، ایتالیا، رومانی و مجارستان را تعطیل نکند، قوای متفقین پایتخت را اشغال خواهند کرد. علاوه بر این اولتیماتوم رادیو و روزنامه‌های کشورهای متفق حملات خود را متوجه شخص رضاشاه و انتقاد از رژیم ایران کردند. <ref name=":2" /> | ||
== استعفای رضاشاه == | == استعفای رضاشاه == | ||
| خط ۱۷۵: | خط ۱۷۵: | ||
== قرارداد گس؛ گلشائیان == | == قرارداد گس؛ گلشائیان == | ||
ششم مهر ۱۳۲۹، جمعی از نمایندگان مجلس شورای ملی، دولت «رزم‌آرا» را به دلیل بی‌اعتنایی به حقوق ملت ایران در مورد مسئله نفت در | ششم مهر ۱۳۲۹، جمعی از نمایندگان مجلس شورای ملی، دولت «رزم‌آرا» را به دلیل بی‌اعتنایی به حقوق ملت ایران در مورد مسئله نفت در قرارداد گس-گلشاییان، استیضاح کردند. براساس این قرارداد که بین گلشاییان نماینده دولت و وزیر دارایی وقت ایران و گس نماینده شرکت نفت انگلیس امضا شده بود، سلطه انگلیس بر منابع نفت ایران به مدت ۳۳ سال تمدید شد تا این کشور بتواند تا سال ۱۳۶۱ خورشیدی، بر منابع نفت ایران تسلط داشته باشد. | ||
قرارداد گس-گلشاییان یا «قرارداد الحاقی»، قراردادی است که در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۲۸ بین دولت ایران و نمایندگان شرکت نفت ایران و انگلیس به‌عنوان ضمیمه قرارداد ۱۹۳۳ امضا شد. براساس این قرارداد شرکت نفت تعدیلاتی در مبالغ پرداختی به ایران را می‌پذیرفت. | قرارداد گس-گلشاییان یا «قرارداد الحاقی»، قراردادی است که در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۲۸ بین دولت ایران و نمایندگان شرکت نفت ایران و انگلیس به‌عنوان ضمیمه قرارداد ۱۹۳۳ امضا شد. براساس این قرارداد شرکت نفت تعدیلاتی در مبالغ پرداختی به ایران را می‌پذیرفت. | ||