کاربر:Khosro/صفحه تمرین

عباسقلی آدمیت

عباسقلی آدمیت، بنیان‌گذار جامع آدمیت
شناسنامه
نام کامل	عباسقلی خان قزوینی
معروف به	آدمیت
زادروز	۱۲۴۰
زادگاه	قزوین، ایران
تاریخ مرگ	۱۳۱۸
محل مرگ	تهران، ایران
فرزندان	فریدون آدمیت، تهمورس آدمیت
تحصیلات	دارالفنون نظامی (قفقاز)
دین	اسلام
اطلاعات سیاسی
حزب سیاسی	جامع آدمیت
سمت	بنیان‌گذار جامع آدمیت
سمت‌های پیشین	عضو وزارت عدلیه
فعالیت‌ها	مشروطه‌خواهی، ترویج قانون

عباسقلی آدمیت، (متولد ۱۲۴۰ شمسی، قزوین – درگذشته ۱۳۱۸ شمسی، تهران)، ملقب به «آدمیت»، از رجال سیاسی، آزادی‌خواهان و فعالان برجسته دوران قاجار و مشروطه بود. او بنیان‌گذار «جامع آدمیت» (مجمع آدمیت) است که یکی از تأثیرگذارترین تشکل‌های شبه‌ماسونی و سیاسی در تاریخ بیداری ایرانیان محسوب می‌شود. عباسقلی آدمیت که از پیروان فکری میرزا ملکم‌خان بود، با تأسیس این انجمن و ترویج افکار قانون‌خواهی، نقش مهمی در بسترسازی برای انقلاب مشروطه ایفا کرد. وی پدر فریدون آدمیت، مورخ و دیپلمات مشهور معاصر است.

تولد و دوران رشد در قزوین

عباسقلی خان قزوینی که بعدها نام خانوادگی آدمیت را برگزید، در سال ۱۲۴۰ شمسی در شهر قزوین دیده به جهان گشود. پدرش «عیوضعلی خان» نام داشت که عباسقلی در کودکی او را از دست داد. پس از مرگ پدر، سرپرستی و تربیت او به شوهر خواهرش، «میرزا محمد خان قزوینی» معروف به منشی‌باشی، پیشکار کامران میرزا سپرده شد.

این محیط خانوادگی و ارتباط با دیوانیان، مسیر ورود او را به دستگاه دولتی هموار کرد. او در سنین جوانی (حدود بیست سالگی) وارد خدمت دیوانی شد و به دستگاه «میرزا یحیی خان مشیرالدوله قزوینی» (وزیر عدلیه وقت و برادر میرزا حسین خان سپهسالار) پیوست. این آشنایی نقطه عطفی در زندگی او بود، زیرا مشیرالدوله او را با محافل روشنفکری و افکار نوگرایانه آن زمان آشنا کرد.

آشنایی با ملکم خان و آغاز فعالیت‌های سری

عباسقلی آدمیت در دهه ۱۳۰۰ قمری، تحت تأثیر افکار «میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله» قرار گرفت و به یکی از مریدان و مروجین اصلی اندیشه‌های او در ایران تبدیل شد. او با عضویت در «مجمع آدمیت» (که توسط ملکم در لندن پایه‌گذاری شده بود) و توزیع روزنامه ممنوعه «قانون» در تهران، به ترویج مفاهیمی چون حکومت قانون، عدالت و محدودیت قدرت سلطنت پرداخت.

تأسیس و سازماندهی «جامع آدمیت»

پس از ترور ناصرالدین شاه در سال ۱۲۷۵ شمسی و ایجاد فضای نسبتاً بازتر سیاسی، عباسقلی آدمیت اقدام به تأسیس تشکیلاتی منسجم به نام «جامع آدمیت» کرد. این انجمن که ساختاری شبیه به لژهای فراماسونری داشت، با هدف «بیدار کردن مردم و آشنایی با حقوق انسانی» شکل گرفت. مرام‌نامه این انجمن برگرفته از رسالات میرزا ملکم خان بود و بر سه اصل «مهندسی اجتماعی برای توسعه ملی»، «کسب آزادی‌های فردی» و «برابری حقوقی» تأکید داشت.

جامع آدمیت به سرعت در میان طبقات مختلف نفوذ کرد و بسیاری از رجال سیاسی، شاهزادگان و روشنفکران به عضویت آن درآمدند. در آستانه انقلاب مشروطه، این انجمن به یکی از کانون‌های اصلی مبارزه با استبداد تبدیل شد و نقش فعالی در تحولات منتهی به صدور فرمان مشروطه ایفا نمود. هرچند بعدها میان اعضای انجمن و برخی دیگر از مشروطه‌خواهان (مانند انجمن آذربایجان) اختلافاتی پدید آمد.

دوران مشروطه، انزوا و میراث

با پیروزی انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس اول، فعالیت‌های جامع آدمیت به اوج رسید. با این حال، با بروز اختلافات داخلی میان مشروطه‌خواهان و ظهور «لژ بیداری ایران» (که رقیب جامع آدمیت محسوب می‌شد)، نفوذ سیاسی عباسقلی آدمیت به تدریج رو به افول نهاد. محمدعلی شاه قاجار نیز که ابتدا برای حفظ ظاهر به عضویت جامع آدمیت درآمده بود، پس از مدتی به سرکوب آن پرداخت و در جریان استبداد صغیر، بسیاری از آزادی‌خواهان مرتبط با این جریان تحت تعقیب قرار گرفتند. آدمیت تلاش کرد با استفاده از نفوذ خود، از شدت خشونت شاه علیه مشروطه‌خواهان بکاهد.

سال‌های پایانی و درگذشت

عباسقلی آدمیت پس از به توپ بستن مجلس و حوادث پس از آن، به تدریج از صحنه سیاست فعال کناره‌گیری کرد و دوران طولانی انزوا را برگزید. او سرانجام در سال ۱۳۱۸ شمسی در تهران درگذشت و در قبرستان ابن‌بابویه (یا بهشت زهرا طبق برخی روایات متأخر، اما منابع قدیمی‌تر ابن‌بابویه را ذکر می‌کنند) به خاک سپرده شد.

میراث خانوادگی

عباسقلی آدمیت فرزندانی تربیت کرد که راه او را در عرصه‌های مختلف ادامه دادند. مشهورترین آن‌ها فریدون آدمیت است که با نگارش آثاری بنیادین همچون «فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت» و «امیرکبیر و ایران»، به پدر تاریخ‌نگاری مدرن و انتقادی ایران شهرت یافت. فرزند دیگر او، تهمورس آدمیت نیز از دیپلمات‌های برجسته وزارت امور خارجه بود.