محمد علی شاه: تفاوت میان نسخه‌ها

  | data24  =

'''محمدعلی شاه''' (زاده ۱۲۵۱ خورشیدی، [[تبریز]] - درگذشته ۱۳۰۴ خورشیدی، ایتالیا در تبعید) یا '''محمدعلی‌شاه قاجار''' یا '''محمدعلی میرزا''' ششمین پادشاه از [[قاجاریان|دودمان قاجار]] و پسر [[مظفرالدین شاه]] و فرزند ارشد وی<ref name=":1">دوران قاجار - [https://qajar.wordpress.com/category/محمد-علي-شاه-قاجار/ محمد علی شاه قاجار]</ref> بود که پس از اعطای [[جنبش مشروطه|مشروطه]] و در سال ۱۲۸۵ خورشیدی به قدرت رسید. وی از ابتدا با فرمانی که پدرش در اعطای مشروطه امضا کرده بود به مخالفت برخاست و تا آنجا پیش رفت که دستور داد در ۲ تیر ۱۲۸۷ خورشیدی یک کلنل روس به نام «ولادیمیر لیاخوف» [[به توپ بستن مجلس|مجلس را به توپ ببندد]]؛ اقدامی که در تاریخ ایران به [[استبداد صغیر]] شهرت دارد.<ref name=":3">تاریخ ما - [https://tarikhema.org/contemporary/iranc/qajarian/21308/خلع-محمدعلی-شاه-قاجار/ خلع محمدعلی شاه قاجار]</ref>

او پس از فتح [[تهران]] توسط مشروطه‌خواهان، به سفارت روس پناهنده شد و با فشارهای داخلی و خارجی مجبور به ترک ایران شد. مشروطه‌خواهان پس از وی پسر خردسالش [[احمد شاه]] را به سلطنت انتخاب کردند.<ref>بیوگرافی - [http://azadamirkhizi.blogfa.com/post/277 محمد علی شاه قاجار]</ref>

== زندگی‌نامه ==

در جوانی شاهد اقتدار و نفوذ مهیب روسیه تزاری بود و بدین جهت از روس‌ها بسیار حساب می‌برد و تحت تأثیر مربی سوار کاری و معلم زبان و مشاور روسی اش شاپشال قرار داشت که از یهودیان کریمه بود و دوره عالی مدرسه زبان‌های شرقی سن‌پترزبورگ را به پایان رسانده و محمدعلی میرزا در دوران ولیعهدی در تمام امور با او مشورت می‌کرد.<ref name=":1" />

== سلطنت ==

گیلان که همواره به عنوان مسیر ورود افکار تجددخواهانه و مترقی از اروپا شناخته می‌شد، پر بود از مجامع سری و مخفیانه‌ای که در محیط استبدادی آن دوران نیروهای آزادیخواه را پرورش می‌داد. ریاست مجاهدان مشروطه‌خواه با یپرم‌خان ارمنی، میرزا حسین‌خان کسمایی و سردار محیی بود. مشروطه‌خواهان رشت به رهبری این سه تن به «باغ مدیریه» رشت یورش بردند و حاکم مستبد و دست‌نشانده آن، آقا بالاخان سردار افخم را کشتند. اما نگهداری قوای ملی شمال و کنترل رشت از عهده آن‌ها خارج بود پس با درخواست از سپهدار اعظم برای فرماندهی نیروها، او را به عنوان پیش‌قراول سپاه مشروطه شمال در نظر گرفتند. هرچند محمدولی خان تنکابنی در محاصره تبریز در کنار عین‌الدوله حضور داشت اما با شدت گرفتن اوامر استبدادی محمدعلی شاه از قشون خارج شد؛ با این حال، پس از دریافت درخواست انقلابیون، با امتناع از ریاست نیروهای شمال، بی‌میلی خود را نسبت به مشروطه نشان داد. سرانجام انقلابیون توانستند به شیوه‌های مختلف او را همراه کنند. با حرکت قشون به سمت جنوب و با تدابیر نظامی یپرم‌خان، قزوین به تصرف مجاهدان مشروطه‌خواه درآمد. [[پرونده:سکه رایج به اسم محمدعلی شاه.jpg|بندانگشتی|سکه رایج به اسم محمدعلی شاه]]قوای شمال در مسیر حرکت به تهران با نیروهای دولتی به فرماندهی کاپیتان «زاپولسکی» روبه‌رو شدند و درگیری‌ها به شکست و عقب‌نشینی آزادیخواهان انجامید. پیش از جنگ کوتاه قشون بختیاری با نیروهای قزاق، سردار اسعد به نیروهای سپهدار اعظم پیوست. نیروهای ملی با عملیاتی که نقشه آن توسط یپرم‌خان طراحی شده بود، از دروازه بهجت‌آباد وارد تهران شدند. سپهدار و سردار اسعد به مجلس ملی رفتند و نیروهای یپرم‌خان قزاق‌خانه را محاصره کردند. با نفوذ به تمامی نقاط شهر، فقط بخش مرکزی پایداری می‌کرد. نقاط قوت محمدعلی شاه، قصر قاجار و قزاق‌خانه بود و فرمانده کل و حاکم تهران لیاخوف روسی. تمام روز ۲۳ تیرماه در تهران، جنگ خیابانی و گلوله‌باران ادامه داشت. کلنل روس که مقاومت را بی‌فایده دید با دستور صریح سفارت روسیه، نامه‌ای به سپهدار اعظم نوشت و شرایطی برای تسلیم پیشنهاد کرد.<ref name=":2" />

== خلع محمدعلی شاه قاجار ==

[[پرونده:محمدعلی شاه و همسرش ملکه جهان در تبعید.jpg|بندانگشتی|محمدعلی شاه و همسرش ملکه جهان در تبعید]] هنگامی که فاتحان تهران، محمدعلی شاه را روانه تبعید می‌کردند، پادشاه معزول به دلیل علاقه زیادی که به پسرش'''احمد شاه''' نصیحت کرد ثروت اندوزی را مهمترین اولویت زندگی خود قرار دهد.

سیروس غنی دربارهٔ رابطه محمدعلی شاه و '''احمد شاه''' می‌نویسد: " محمدعلی شاه پسر نوجوان خود را سخت دوست می‌داشت و هنگامی که ناچار شد ترک وطن گوید پیشنهاد کرد فرزندش را همراه خود به تبعید ببرد؛ تعهد هم سپرده بود که وقتی به سن بلوغ رسید او را پس فرستد که بر تخت سلطنت نشیند. مذاکرات مفصلی با سران شورش به عمل آمد و عاقبت پسر مجبور شد در ایران بماند.

از شواهد موجود برمی آید که خاطرات تلخ کودکی و خلع پدر از پادشاهی و تبعیدش به خارج، احمد شاه را به صورت آدمی بسیار بدبین و منفی درآورد که هیچ گونه دلبستگی واقعی به سرزمین اجدادی خود نداشت. مشغله فکری اش بیش از هر چیز گردآوری ثروت بود.

مارلینگ وزیر مختار انگلیس دربارهٔ او گفته‌است:احمد شاه همواره امیدوار بود به ثروتی بادآورده در بورس پاریس دست یابد<ref>آی ایران - [http://www.akairan.com/maghalat-persia/maghalate-tarikhi/201210131911.html آخرین وصیت محمدعلی شاه قاجار]</ref>

[[رده:شاهان قاجاریه]]

[[رده:تبعیدشدگان ایرانی]]