بیژن ترقی
 | |
| زادروز | ۱۲ اسفند ۱۳۰۸ تهران |
| درگذشت | ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸ تهران |
| آرامگاه | تهران |
| ملیت | ایرانی |
| پیشه | ترانه سرا |
| آثار | نام ترانه نام آهنگساز
می زده شب پرویز یاحقی بیداد زمان پرویز یاحقی نسیم فروردین پرویز یاحقی رفته بودم پرویز یاحقی امید دل من کجایی پرویز یاحقی حکایت دل پرویز یاحقی مانده نمانده پرویز یاحقی نگین انگشتری پرویز یاحقی آرد صبا خرمن گل پرویز یاحقی با دلم مهربان شو پرویز یاحقی بهار نورسیده پرویز یاحقی بهار عشق پرویز یاحقی مرا نفریبی پرویز یاحقی مرا تنها نگذاری پرویز یاحقی جواب دلم را چه بگویم پرویز یاحقی محبت پرویز یاحقی پنجره‌ای به باغ گل پرویز یاحقی به کنار لاله و گل پرویز یاحقی با دلم مهربان شو پرویز یاحقی آهنگ محبت پرویز یاحقی صبرم عطا کن علی تجویدی پشیمانم علی تجویدی دیگر چه خواهی علی تجویدی |
_%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2_%DB%8C%D8%A7%D8%AD%D9%82%DB%8C(_%D8%A2%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2).JPG)
بیژن ترقی (۱۲ اسفند ۱۳۰۸ ـ ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸) یکی از مشهورترین ترانه سرایان ایران به‌شمار می‌آید.
بسیاری از سروده‌های این ترانه سرای توانا که توسط خوانندگان بنام ومطرح ایرانی از جمله بنان، مرضیه، دلکش، داریوش رفیعی و ... به اجرا در آمده، کماکان به‌عنوان ارزنده‌ترین و بیادماندنی‌ترین آثار هنری در خاطر و حافظه‌ی تاریخی ایرانیان بجا مانده است. ترانه‌های خاطره انگیزی همچون «تا بهار دلنشین»، «گل اومد بهار اومد» و «می زده شب» با صدای هنرمندان فقید بنان، پوران و مرضیه از جمله‌ی سروده های بیژن ترقی است.
زندگی‌نامه
بیژن ترقی در میان خانواده‌ای روشنفکر و اهل کتاب زاده شد. پدر بِزرگش حاج باقر کتابفروش از اولین ناشران زمان ناصرالدین شاه بود که در کتاب و نسخه شناسی فردی خبره بود، پدرش محمد علی ترقی نیز به راه پدر رفت و از جمله ناشران شناخته شده زمان خود بود که انتشارات خیام را بنا گذاشت که در زمان خود آثار فراوانی در حوزه فرهنگ و هنر را به بازار کتاب ایران عرضه کرد. بیژن در چنین فضای فرهنگی رشد یافت و در سال ۱۳۱۸ درس و تحصیل را در مدرسه اقدسیه آغاز کرد.[۱]
منزل و کتابفروشی پدر بیژن، محل تردد گروهی از زبده‌ترین شاعران و نویسندگان و اهالی موسیقی از جمله صادق هدایت، نیما یوشیج، رهی معیری، جلال همایی و امیری فیروزکوهی قرار داشت و بیژن از اوان خردسالی در چنین محیطی رشد یافته و به آن خو کرد.
ترقی از پنج‌سالگی تحت آموزش مادرش که اهل شعر بود، با اشعار خیام آشنا شده و آنها را آموخت.[۲]
بیژن ترقی در سال‌های اولیه‌ی همکاری‌اش با برنامه گل‌ها تحت تأثیر ترانه سرای نامی مشروطه، عارف قزوینی، قرار داشت؛ وی در در قبال درخواست بازنویسی ترانه‌ی مشهور عارف به‌نام «ازخون جوانان وطن لاله دمیده» برای روز تاریخی مشروطه (۱۴ مرداد) و پیشنهاد تغییر واژه هایی که یاد آور خون و مبارزه بود، مخالفت نموده و از قبول آن امتناع کرده بود.
ویژگی ترانه‌های بیژن ترقی
مضمون پروری داستان‌وارگی و خصلت روایی از ویژگی‌های برجسته ترانه‌های ترقی است. وی در خاطرات خود می‌نویسد که این ویژگی را وام دار سراینده‌ی ترانه‌ی معروف «مرا ببوس»، حیدر رقابی» است. این خصیصه را در اکثر آثار ترقی به وضوح میتوان دریافت.
نوع آوری دیگر ترقی بهره‌گیری از زبان محاوره در ترانه‌های ایرانی بود. از ابتکار میتوان در آثاری مانند «گل اومد بهار اومد» مشاهده کرد.[۲]
بیژن ترقی بعد از انقلاب
پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ به مدت دو دهه فعالیت هنری ترقی توسط سیاسی حاکم بر ایران ممنوع و متوقف شد.اما پس گذشت بیست سال ترقی تحت شرایط کنترل شده اجازه‌ی فعالیت یافت و برای نخستین بار به همراه فرهاد فخرالدینی رهبر ارکستر و علی تجویدی موسیقیدان برجسته ایرانی فعالیت جدیدی را آغاز کند. ترانه‌ی «مرغ حق» در دستگاه «همایون» از جمله کارهای ماندگار او بود که توسط محمدرضا شجریان خواننده فقید و مشهور ایرانی اجرا شد.
ترقی در دهه پایانی عمر خود به تالیف و انتشار دو کتاب به‌نام های «آتش کاروان» و « از پشت دیوار خاطره‌ها» مبادرت کرد. علاوه بر این دو «پنجره ای به باغ گل» کتاب دیگری حاوی بخش نانوشته‌ای از خاطرات ترقی است که هنوز منتشر نشده‌است.
سرود «ایران جوان» آخرین اثر ترقی پیش از مرگ وی به‌شمار می‌رود که وی آن را با برداشتی از ملودی لومر فرانسوی سروده است.
نخستین مجموعه اشعار ترقی در سال ۱۳۵۰ با نام «سرود برگریزان» انتشار یافت. در همین سال پژوهشی در مورد دیوان حزین لاهیجی نیز از بیژن ترقی به بازار کتاب عرضه شد. وی بعدها مجموعه‌ای از شعرها شامل مثنوی‌ها، رباعی‌ها، طنزها، اخوانیات، شعرهای نو و غزلیات و ترانه‌های خود را در کتاب «آتش کاروان» گردآوری و منتشر نمود.
بنا به گفته‌ی ترقی وی از سال ۱۳۵۵ به کار ترانه‌سرایی در رادیو اشتغال داشته و نزدیک به سیصد متن ترانه بر روی آهنگ‌های نام‌آوران موسیقی از روح‌الله خالقی تا پرویز یاحقی نهاده و اغلب آنها از برنامه گل‌ها پخش شده است. آتش کاروان، برگ خزان، تا بهار دلنشین، گل اومد بهار اومد از جمله‌ی این ترانه‌هاست.
همکاری با پرویز یاحقی
بیژن ترقی درخاطرا ت خود یادآور شده‌است که نخستین بار در اثر دوستی با پرویز یاحقی موسیقیدان و نوازنده مشهور به سمت موسیقی کشیده شد و در سال ۱۳۳۶ زمانی که او سرپرستی ارکستر شماره سه رادیو را بر عهده داشت به عنوان ترانه‌سرا به مجموعه‌ی برنامه‌های گل‌ها پیوسته است. نتیجه این آشنایی و همکاری شصت‌ساله بیش از ۱۰۰ ترانه است. ترانه‌هایی که بسیاری از آنها در زمره ماندگارترین آثار تاریخ موسیقی ایرانی محسوب می‌شود؛ از جمله ترانه‌های «محبت»، »صبرم عطا کن»، « پشیمانم»، «می زده شب» و «بیداد زمان» از جمله این آثار است که شهرت بسیاری برای این زوج هنری فراهم آورد.
بیژن ترقی متعلق به نسلی از ترانه‌سرایان ایرانی است که پس از رهی معیری ـ شاعر و ترانه‌سرای شهیر ایران که به حق او را میتوان جانشین شایسته‌ای برای ترانه‌سرایان بی‌بدیل دوره مشروطه مانند عارف، شیدا و بهار به‌شمار آوردـ خوش درخشیدند. نسل جدید چون معینی کرمانشاهی، نواب صفا، سیمین بهبهانی، تورج نگهبان و ... که هریک آثار جاودانی از خود به‌جا گذاشته‌اند.[۲]
بیژن ترقی هرچند با بسیاری از نام‌آوران ترانه‌سازی سنتی کار کرده بود اما همکاری با پرویز یاحقی بود که از وی ترانه‌سرایی جاودان ساخت و حدود یک سوم از مجموعه سیصد ترانه‌ای که سروده با آهنگ‌های یاحقی پیوند خورده است.[۳]
تصنیف‌های مشهور بیژن ترقی
نام ترانه نام آهنگساز
می زده شب پرویز یاحقی
بیداد زمان پرویز یاحقی
نسیم فروردین پرویز یاحقی
رفته بودم پرویز یاحقی
امید دل من کجایی پرویز یاحقی
حکایت دل پرویز یاحقی
مانده نمانده پرویز یاحقی
نگین انگشتری پرویز یاحقی
آرد صبا خرمن گل پرویز یاحقی
با دلم مهربان شو پرویز یاحقی
بهار نورسیده پرویز یاحقی
بهار عشق پرویز یاحقی
مرا نفریبی پرویز یاحقی
مرا تنها نگذاری پرویز یاحقی
جواب دلم را چه بگویم پرویز یاحقی
محبت پرویز یاحقی
پنجره‌ای به باغ گل پرویز یاحقی
به کنار لاله و گل پرویز یاحقی
با دلم مهربان شو پرویز یاحقی
آهنگ محبت پرویز یاحقی
صبرم عطا کن علی تجویدی
پشیمانم علی تجویدی
دیگر چه خواهی علی تجویدی[۳]
سرانجام بیژن ترقی
ترقی در سال‌های آخر عمر به بیماری قلبی دچار شد و سرانجام روز جمعه، چهارم اردیبهشت سال ۱۳۸۸ دار فانی را وداع گفت.[۱]