کاربر:Khosro/صفحه تمرین بحران اقتصاد در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بحران اقتصاد در ایران'''، یکی‌ از جدی‌ترین بحران‌های است که تأثیرات آن در همه‌ی زمینه‌ها به‌چشم می‌خورد. اقتصاد ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی به آستانه‌ی فروپاشی کامل رسیده است، وضعیتی که نتیجه‌ی مستقیم ساختار ارتجاعی، فساد گسترده، و سیاست‌های مخرب رژیم است. این مقاله با رویکردی تحقیقی و تاریخی، ریشه‌ها و پیامدهای بحران اقتصادی ایران را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که رژیم نه‌تنها ناتوان از مدیریت اقتصاد است، بلکه عامدانه منابع ملی را به تاراج برده است. نظام [[رژیم ولایت فقیه|'''ولایت‌فقیه''']]، با تمرکز قدرت در دست رهبر و نهادهای غیرپاسخگو، اقتصاد را به ابزاری برای حفظ قدرت و [[سرکوب در ایران|'''سرکوب''']] تبدیل کرده است. [[فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی|'''فساد ساختاری''']] در بنیادهای حکومتی، مانند [[بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی|'''بنیاد مستضعفان''']] و [[آستان قدس رضوی|'''آستان قدس رضوی''']]، همراه با رانت‌خواری مقامات حکومتی، ثروت ملی را به جیب وابستگان رژیم سرازیر کرده و بخش خصوصی را نابود کرده است. سیاست‌های اقتصادی رژیم، از جمله خصوصی‌سازی صوری و حذف یارانه‌ها، فشار بی‌سابقه‌ای بر مردم وارد کرده و به فقر گسترده، تورم افسارگسیخته (بالای ۵۰ درصد در سال ۱۴۰۳)، و سقوط ارزش ریال منجر شده است. همزمان، هزینه‌های گزاف برای حمایت از [[نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی|'''نیروهای نیابتی''']] در منطقه، از جمله [[حزب‌الله لبنان|'''حزب‌الله لبنان''']]، [[شبه نظامیان حوثی|'''حوثی‌های یمن''']]، و شبه‌نظامیان [[حشد الشعبی|'''حشدالشعبی''']] در عراق، منابع مالی ایران را به هدر داده و اقتصاد را شکننده‌تر کرده است. این سیاست‌ها، که با تحریم‌های بین‌المللی ناشی از [[برنامه هسته‌ای ایران|'''برنامه‌ی هسته‌ای''']] و حمایت از تروریسم تشدید شده، به بیکاری گسترده (بیش از ۳۰ درصد در برخی مناطق) و گرسنگی میلیون‌ها ایرانی منجر شده است. پیامدهای اجتماعی این بحران در اعتراضات سراسری [[اعتراضات دی‌‌ماه ۱۳۹۶|'''۱۳۹۶''']]، [[اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|'''۱۳۹۸''']]، و [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|'''۱۴۰۱''']] نمایان شد، جایی که مردم علیه سوءمدیریت و غارت رژیم به خیابان‌ها آمدند. بااین‌حال، رژیم به‌جای اصلاح، با سرکوب و تبلیغات پوچ به دنبال حفظ بقای خود است. مقاومت سازمان‌یافته، به‌ویژه [[شورای ملی مقاومت ایران|'''شورای ملی مقاومت ایران''']] (NCRI)، با ارائه‌ی برنامه‌ای برای اقتصاد آزاد و دموکراتیک، چشم‌اندازی برای رهایی از این بحران ارائه می‌دهد. این مقاله، با استناد به منابع معتبر استدلال می‌کند که بحران اقتصادی ایران ریشه در سیاست‌های رژیم دارد و تا این ساختار ارتجاعی پابرجاست، هیچ امیدی به بهبود وجود ندارد. بررسی این عوامل، بر ضرورت تغییر بنیادین برای نجات اقتصاد و رهایی مردم از استبداد تأکید دارد.  

فساد سیستماتیک در میان آخوندها و مقامات رژیم جمهوری اسلامی، ستون اصلی بحران اقتصادی ایران را تشکیل می‌دهد. بنیادهای حکومتی مانند بنیاد مستضعفان، آستان قدس رضوی، و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا، که تحت نظارت مستقیم رهبر رژیم، [[سید علی خامنه ای|'''علی خامنه‌ای''']]، فعالیت می‌کنند، بخش‌های عظیمی از اقتصاد ایران را در انحصار خود دارند. این نهادها، که به بهانه‌ی خدمت به محرومان تأسیس شده‌اند، به ابزار غارت ثروت ملی تبدیل شده‌اند. برای مثال، بنیاد مستضعفان با کنترل صدها شرکت در حوزه‌های املاک، صنعت، کشاورزی، و تجارت، درآمدهای کلانی به جیب مقامات و وابستگان رژیم سرازیر می‌کند. منابع گزارش می‌دهند که این بنیادها از معافیت‌های مالیاتی و دسترسی انحصاری به منابع دولتی برخوردارند، که رقابت بخش خصوصی را عملاً غیرممکن کرده است. این رانت‌خواری ساختاری، سرمایه‌گذاری مولد را نابود کرده و اقتصاد را به سمت انحصار و فروپاشی سوق داده است. چنین سیستمی، که شفافیت در آن جایی ندارد، به تشدید [[فقر در ایران|'''فقر''']] و نابرابری در میان مردم منجر شده و اعتماد عمومی به اقتصاد را از بین برده است.<ref>[https://www.independentpersian.com/node/397696/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%81%D9%84%D8%AC-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%9F چگونه جمهوری اسلامی اقتصاد ایران را فلج کرد؟ - سایت ایندیپندنت] </ref>  

سیاست‌های اقتصادی رژیم، از جمله خصوصی‌سازی صوری و توزیع ناعادلانه‌ی منابع، به چپاول مستقیم مردم ایران منجر شده است. در دهه‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰، رژیم به بهانه‌ی بهبود اقتصاد، بنگاه‌های دولتی را خصوصی‌سازی کرد، اما این فرآیند در واقع به واگذاری شرکت‌های بزرگ به افراد نزدیک به رژیم، به‌ویژه مقامات سپاه پاسداران و آخوندها، محدود شد. برای مثال، واگذاری شرکت مخابرات ایران در سال ۱۳۸۸ به کنسرسیومی وابسته به سپاه، با قیمتی بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی، نمونه‌ای از این غارت سازمان‌یافته است. منابع نشان می‌دهند که این واگذاری‌ها، که بدون نظارت و با فساد گسترده انجام شد، نه‌تنها به بهبود اقتصاد کمکی نکرد، بلکه ثروت ملی را به جیب وابستگان رژیم منتقل کرد. علاوه بر این، سیاست‌هایی مانند حذف یارانه‌های سوخت و مواد غذایی، همراه با افزایش مالیات‌های غیرمنصفانه، فشار اقتصادی بر طبقات متوسط و پایین را به شدت افزایش داده است. این اقدامات، که به بهانه‌ی جبران کسری بودجه انجام شد، در واقع به تشدید [[اختلاف طبقاتی در ایران|'''شکاف طبقاتی''']] و فقر گسترده منجر شده و مردم را در تنگنای معیشتی قرار داده است.<ref name=":1">[https://article.mojahedin.org/i/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF بحران گرسنگی؛ اقتصاد ایران در مسیر سقوط آزاد - سازمان مجاهدین خلق] </ref>  

آخوندها و مقامات ارشد رژیم، از جمله اعضای بیت رهبری و فرماندهان سپاه، با سوءاستفاده از قدرت، امپراتوری‌های مالی شخصی ایجاد کرده‌اند که اقتصاد ایران را به ورطه‌ی نابودی کشانده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که افراد نزدیک به رهبر، مانند [[مجتبی خامنه‌ای|'''مجتبی خامنه‌ای''']]، از طریق کنترل دارایی‌های عمومی و تجارت غیرقانونی، ثروت‌های هنگفتی به دست آورده‌اند. آستان قدس رضوی، که تحت مدیریت احمد مروی فعالیت می‌کند، نمونه‌ای برجسته از این فساد است. این نهاد، با در اختیار داشتن زمین‌های وسیع، شرکت‌های صنعتی، و منابع مالی عظیم، به یکی از بزرگ‌ترین مراکز فساد و پولشویی رژیم تبدیل شده است. منابع گزارش می‌دهند که آستان قدس، که ادعای فعالیت خیریه دارد، در واقع به ابزاری برای انتقال ثروت به خارج از کشور و تأمین مالی فعالیت‌های غیرقانونی رژیم تبدیل شده است. این سطح از غارت، که با مصونیت کامل مقامات همراه است، اعتماد عمومی به نظام اقتصادی را کاملاً از بین برده است. برای مثال، گزارش‌هایی از قاچاق سازمان‌یافته‌ی نفت و ارز توسط مقامات ارشد رژیم نشان می‌دهد که چگونه ثروت ملی به جای سرمایه‌گذاری در توسعه، به جیب وابستگان رژیم می‌رود. این فساد، که ریشه در ساختار قدرت رژیم دارد، اقتصاد ایران را به مرز فروپاشی رسانده و هیچ چشم‌اندازی برای اصلاح در چارچوب این نظام باقی نگذاشته است.<ref name=":2">[https://iranfreedom.net/%d8%a7%d9%82%d8%aa%d8%b5%d8%a7%d8%af-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%b3%d8%a7%d9%84-%d9%a2%d9%a0%d9%a2%d9%a4-%d8%9b-%d8%b3%d9%82%d9%88%d8%b7-%d8%a2%d8%b2%d8%a7%d8%af-%d9%88-%d9%81/ اقتصاد ایران در سال ٢٠٢٤ ؛ سقوط آزاد و فروپاشی - ایران آزادی] </ref>  

هدررفت منابع ملی برای جنگ‌افروزی و نیروهای نیابتی، پیامدهای داخلی فاجعه‌باری برای اقتصاد ایران داشته است. در حالی که رژیم میلیاردها دلار برای حمایت از گروه‌های نیابتی هزینه می‌کند، زیرساخت‌های داخلی، از جمله شبکه‌های برق، آب، و حمل‌ونقل، به دلیل کمبود بودجه در حال فروپاشی است. برای مثال، قطعی‌های مکرر برق در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، که به تعطیلی کارخانه‌ها و کاهش تولید منجر شد، نتیجه‌ی مستقیم سوءمدیریت و تخصیص منابع به اهداف نظامی بود. منابع گزارش می‌دهند که این سیاست‌ها، همراه با فساد و ناکارآمدی، به افزایش [[بحران بیکاری در ایران|'''بیکاری''']] (بیش از ۳۰ درصد در برخی مناطق) و تشدید فقر (بیش از ۵۰ درصد جمعیت زیر خط فقر) انجامیده است. اعتراضات مردمی، به‌ویژه در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱، که شعارهایی علیه هزینه‌های منطقه‌ای رژیم سر داده شد، نشان‌دهنده‌ی خشم عمومی از این هدررفت است. این وضعیت، رژیم را در برابر فشارهای داخلی و خارجی شکننده‌تر کرده و اقتصاد ایران را به لبه‌ی پرتگاه رسانده است.<ref name=":1" />  

بحران اقتصادی ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی، با تورم افسارگسیخته، زندگی میلیون‌ها ایرانی را به ورطه‌ی فقر کشانده است. منابع گزارش می‌دهند که نرخ تورم در سال ۱۴۰۳ به بیش از ۵۰ درصد رسیده و قیمت کالاهای اساسی، مانند نان، گوشت، و لبنیات، در برخی موارد تا ۳۰۰ درصد افزایش یافته است. این وضعیت، که نتیجه‌ی سوءمدیریت، فساد، و تحریم‌های ناشی از سیاست‌های رژیم است، قدرت خرید مردم را به شدت کاهش داده است. برای مثال، حداقل دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۳، که حدود ۱۲ میلیون تومان در ماه است، تنها یک‌سوم خط فقر (بیش از ۳۰ میلیون تومان) را پوشش می‌دهد. این شکاف عظیم، خانواده‌های ایرانی را مجبور به حذف نیازهای اساسی، مانند مراقبت‌های پزشکی و آموزش، کرده است. منابع نشان می‌دهند که بسیاری از خانوارها به غذاهای کم‌هزینه و کم‌کیفیت روی آورده‌اند، که به سوءتغذیه و مشکلات سلامتی منجر شده است. این فروپاشی معیشتی، اعتماد عمومی به رژیم را بیش از پیش تضعیف کرده و خشم اجتماعی را برانگیخته است.<ref name=":3">[https://www.independentpersian.com/node/414560/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AA%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85 سقوط بی‌سابقه اقتصاد ایران و تمجید بی‌پایه رهبر نظام - ایندیپندنت] </ref>  

بیکاری گسترده، به‌ویژه در میان جوانان، یکی دیگر از پیامدهای ویرانگر بحران اقتصادی ایران است. منابع گزارش می‌دهند که نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۳ در برخی مناطق، به‌ویژه در استان‌های محروم مانند سیستان و بلوچستان و کردستان، به بیش از ۳۰ درصد رسیده است. جوانان تحصیل‌کرده، که بخش بزرگی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند، با نبود فرصت‌های شغلی مواجه‌اند و بسیاری به مشاغل کاذب، مانند دست‌فروشی یا رانندگی، روی آورده‌اند. این وضعیت، که نتیجه‌ی انحصار اقتصادی توسط نهادهای حکومتی و کاهش سرمایه‌گذاری مولد است، به ناامیدی گسترده در میان نسل جوان منجر شده است. منابع نشان می‌دهند که بیش از ۴۰ درصد جوانان ایرانی به فکر مهاجرت هستند، پدیده‌ای که به «[[فرار مغزها|'''فرار مغزها''']]» معروف شده و اقتصاد ایران را از نیروی انسانی متخصص محروم کرده است. این ناامیدی، که با فقر و تبعیض همراه است، به افزایش جرایم اجتماعی و [[اعتیاد در ایران|'''اعتیاد''']] دامن زده و بافت اجتماعی ایران را تهدید می‌کند.<ref>[https://www.hra-news.org/articles/a-1053/ فروپاشی اقتصاد ایران؛ از احتمال تا واقعیت - سایت هرانا]</ref>  

جمهوری اسلامی، با ساختار ارتجاعی و فساد نهادینه‌شده، هیچ ظرفیت یا اراده‌ای برای اصلاح بحران اقتصادی ایران نشان نداده است. منابع گزارش می‌دهند که رژیم، به‌جای مقابله با تورم، بیکاری، و فقر، بر سرکوب اعتراضات و تبلیغات پوچ متمرکز شده است. برای مثال، ادعاهای رهبر رژیم در سال ۱۴۰۳ مبنی بر «پیشرفت اقتصادی» در حالی مطرح شد که ارزش ریال به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسید و بیش از ۵۰ درصد جمعیت زیر خط فقر زندگی می‌کردند. این ناکارآمدی، که ریشه در اولویت دادن به بقای رژیم دارد، اقتصاد ایران را به یک چرخه‌ی معیوب از بحران و سرکوب کشانده است. منابع نشان می‌دهند که حتی طرح‌های ظاهری رژیم، مانند مذاکرات هسته‌ای برای رفع تحریم‌ها، به دلیل عدم شفافیت و ادامه‌ی سیاست‌های جنگ‌افروزانه، به بن‌بست رسیده‌اند. این وضعیت، احتمال فروپاشی اقتصادی را بیش از پیش تقویت کرده و رژیم را در برابر فشارهای داخلی و خارجی شکننده‌تر کرده است.<ref name=":3" />