احمد شهید

احمد شهید (Ahmed Shaheed)، دیپلمات و سیاستمدار برجسته‌ی اهل مالدیو، به دلیل فعالیت‌های چشمگیر خود در زمینه‌ی حقوق بشر، به‌ویژه در جایگاه گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران، شهرت یافته است. پیش از این، احمد شهید در کشور خود نیز سمت‌های مهمی را بر عهده داشته است. فعالیت‌های او در مالدیو به‌طور عمده بر اصلاحات دموکراتیک و ترویج حقوق بشر متمرکز بود. او نقش مهمی در گذار مالدیو از یک نظام اقتدارگرا به یک دموکراسی چندحزبی ایفا کرد.

احمد شهید
زادروز	۱۹۶۴ میلادی مالدیو
تحصیلات	حقوق - روابط بین الملل
از دانشگاه	کوئینز لند استرالیا / اسکس کولچستر انگلستان / ابریستویث ولز
پیشه	وزیر خارجه‌ و سخنگوی سابق رئیس جمهور مالدیو / گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران / کارشناس آزادی مذهبی سازمان ملل
سال‌های فعالیت	از سال 1982 تا کنون
نهاد	سازمان ملل متحد
پس از	موریس کاپیتورن
پیش از	عاصمه جهانگیر
حزب سیاسی	جزب دموکرات مالدیو
همسر	لیلا احمد
فرزندان	۴ فرزند

انتصاب او به عنوان گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران در سال ۲۰۱۱ بود باعث شناخته‌شدگی بیشتر وی در سطح جهان و به‌خصوص ایرانیان شد. در طول دوران مسئولیت، شهید گزارش‌های متعددی را به شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و مجمع عمومی ارائه کرد که در آن‌ها به نقض گسترده‌ی حقوق بشر در ایران، از جمله اعدام‌ها، بازداشت‌های خودسرانه، سرکوب آزادی بیان و تجمع، تبعیض علیه اقلیت‌ها و نقض حقوق زنان اشاره شده بود.

مقاومت ایران، به طور فعال مستندات، شهادت‌ها و اطلاعات مربوط به نقض حقوق بشر را به گزارشگر ویژه ارائه می‌کرد. گزارشگر ویژه از ملاقات با شهود اصلی پرونده‌های جنایات بزرگ رژیم ایران سر باز زد؛ در نتیجه گزارش‌های او در عمل تنها گوشه‌ای از پرونده‌های نقض حقوق بشر در ایران را پوشش می‌داد.

رژیم ایران در واکنش به مأموریت احمد شهید، رویکردی خصمانه اتخاذ کرد. جمهوری اسلامی هرگونه همکاری با او را رد کرد و از ورود وی به ایران جلوگیری به عمل آورد. مقامات ایرانی، مأموریت وی را سیاسی و مغرضانه تلقی کرده و گزارش‌های او را اتهامات بی‌اساس و مداخله در امور داخلی خود می‌دانستند. این عدم همکاری، چالش‌های زیادی را برای انجام تحقیقات جامع توسط احمد شهید ایجاد کرد.

احمد شهید، پس از پایان مأموریت خود به عنوان گزارشگر ویژه در امور ایران، به فعالیت‌های خود در زمینه‌ی حقوق بشر ادامه داد و در سال ۲۰۱۶ به عنوان گزارشگر ویژه‌ی آزادی مذهب و عقیده سازمان ملل متحد منصوب شد.

زندگی‌نامه و پیشینه‌ی حرفه‌ای

احمد شهید در سال ۱۹۶۴ در مالدیو به دنیا آمد. وی تحصیلات عالی خود را در دانشگاه‌های آبریستویث ولز (Aberystwyth University) و کوئینزلند استرالیا با مدرک دکترای روابط بین‌الملل و حقوق دیپلماتیک به پایان رساند. وی هم‌چنین به عنوان استاد مدعو در دانشگاه اسکس شهر کولچستر انگلستان فعالیت دارد.

فعالیت‌های سیاسی در مالدیو

پیش از ورود به عرصه‌ی بین‌المللی حقوق بشر، احمد شهید نقش مهمی در صحنه‌ی سیاسی مالدیو ایفا کرد. او دو بار به عنوان وزیر امور خارجه مالدیو منصوب شد. در طول تصدی این سمت، او نقش محوری در گذار دموکراتیک مالدیو ایفا کرد. شهید به عنوان یک اصلاح‌طلب شناخته می‌شد که در جهت تقویت نهادهای دموکراتیک، تصویب قانون اساسی جدید، برگزاری اولین انتخابات آزاد و ترویج حقوق بشر و مبارزه با فساد در مالدیو فعالیت می‌کرد.

مأموریت به عنوان گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر در امور ایران

در ژوئن ۲۰۱۱، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه‌ای، پست گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر در امور ایران را احیا کرد و احمد شهید را به این سمت منصوب نمود.

احیای این پست پس از پنج سال تعلیق که (ناشی از رویکرد مماشات گرایانه‌ی سیاسی کشورهای غربی با رژیم حاکم بر ایران بود)، نشان‌دهنده‌ی نگرانی‌های فزاینده‌ی جامعه‌ی بین‌الملل در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران بود. هدف اصلی این مأموریت، نظارت بر وضعیت حقوق بشر در ایران، جمع‌آوری اطلاعات موثق و تهیه‌ی گزارش‌های سالانه برای ارائه به شورای حقوق بشر و مجمع عمومی سازمان ملل متحد بود.

نقش مقاومت ایران در ارائه‌ی مستندات و شهود

مقاومت ایران، به ویژه شورای ملی مقاومت ایران (NCRI)، نقش قابل توجهی در احیاء سمت گزارشگر ویژه حقوق بشر، پس از پنج سال تعلیق آن داشت. هم‌چون تمامی سال‌های فعالیت‌های حقوق بشری مقاومت ایران، پس از انتصاب احمد شهید نیز به طور سیستماتیک مستندات، گزارش‌ها و شهادت‌های مربوط به نقض حقوق بشر در ایران را جمع‌آوری کرده و در اختیار گزارشگر ویژه قرار داده و همواره خواستار پیگیری جدی این پرونده‌ها و هم‌چنین ارجاع پرونده‌ی نقض مستمر حقوق بشر توسط رژیم ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌شد. این اطلاعات شامل جزئیات مربوط به اعدام‌ها، شکنجه‌ها، بازداشت‌های خودسرانه، وضعیت زندانیان سیاسی و سرکوب آزادی‌های مدنی بود. دسترسی به این اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار بود، چرا که به دلیل همکاری نکردن رژیم ایران، احمد شهید نمی‌توانست مستقیم به منابع داخلی دسترسی پیدا کند. این همکاری به گزارشگر ویژه کمک کرد تا تصویری جامع‌تر و دقیق‌تر از وضعیت حقوق بشر در ایران ارائه دهد.

موضع مقاومت ایران درباره‌ی گزارشگر ویژه و گزارش‌های او

مقاومت ایران همواره از تعیین گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران حمایت فعال کرده است. در حالی که اغلب گزارشگران ویژه، به دلیل فشارهای سیاسی ناشی از دیپلماسی مماشات‌گرایانه با رژیم ایران از ملاقات با شهود اصلی پرونده‌های جنایات بزرگ رژیم ایران سر باز زدند؛ در نتیجه گزارش‌های سازمان ملل (به طور عام) و گزارش‌های گزارشگران ویژه حقوق بشر برای ایران (به طور خاص) در عمل تنها گوشه‌ای از پرونده‌های نقض حقوق بشر در ایران را پوشش می‌داد. در این رابطه در یکی از اطلاعیه‌های رسمی شورای ملی مقاومت چنین آمده است:

گزارش میان دوره‌یی دبیرکل ملل متحد درباره نقض حقوق بشر در ایران که امروز-دوشنبه۲۳اسفند- منتشر شد تنها گوشه یی از جنایتهای رژیم آخوندی در دوره مورد نظر دبیرکل را در برمی گیرد و بسیاری از موارد جدی نقض حقوق بشر در ایران را مسکوت گذاشته است.

سرکوب وحشیانه قیامهای ۱۴ و۲۰ فوریه و اول و ۸ مارس مردم ایران و دستگیری هزاران تن از تظاهرکنندگان، به شهادت رساندن شماری از تظاهرکنندگان، دستگیری شمار زیادی از اعضای خانواده مجاهدین و ساکنان اشرف و صدور احکام اعدام یا زندانهای طولانی مدت برای آنها، پخش پارازایت بر روی فرستنده های ماهواره یی، بستن یا اخلال در شبکه اینترنت و تلفنهای همراه، اعمال فشار و اخراج خبرنگاران رسانه های خارجی، اعمال فشار و تهدید خانواده های ساکنان اشرف در داخل ایران …. از آن جمله است.

علاوه بر این گزارش در مورد سرکوب وحشیانه ساکنان اشرف که به طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط رژیم ایران انجام می شود، مانند شکنجه روانی ساکنان توسط ۲۱۰ بلندگو توسط عوامل وزارت اطلاعات که ۱۴ ماه است ادامه دارد، اشاره‌یی نمی‌کند.

این گزارش به رغم همه کمبودها، گویای این حقیقت است که رژیم آخوندی هیچ سنخیتی با قرن بیست و یکم ندارد و بایستی از جامعه بین المللی طرد شود.

موضع رژیم ایران درباره‌ی احمد شهید

مقامات رژیم ایران در اساس با انتصاب گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران، فارغ از هر شخصی که این ماموریت به او محول شده، مخالفت جدی داشته و همواره آن را به انحاء مختلف و در تمامی سطوح ابراز کرده‌اند؛ به همین‌ ترتیب در واکنش به مأموریت احمد شهید نیز رویکردی کاملا خصمانه اتخاذ کردند. این رژیم نه تنها هرگونه همکاری با او را رد کرد و از ورود وی به ایران جلوگیری به عمل آورد؛ بلکه احمد شهید را آماج حملات شخصی قرار داد.

مصطفی پور محمدی، وزیر وقت دادگستری در دولت حسن روحانی با حملات شخصی به احمد شهید، او را «عمله» (مزدور) و «شخصی فاسد» خواند.

پور محمدی درباره احمد شهید نیز گفت: احمد شهید اصلا یک حقوقدان نیست و به صورت یک عمله سیاسی وارد عرصه شده و از همان ابتدا علیه ملت ایران موضع گرفته و وی شخصی فاسد است و ما در اصل با وجود گزارشگر مخالفیم چون ما از نظر حقوق بشر جایگاه ویژه‌ای در جهان داریم.

‌همچنین برخی از سایر مقامات ایرانی هم مأموریت وی را سیاسی و مغرضانه تلقی کرده و گزارش‌های او را اتهامات بی‌اساس و مداخله در امور داخلی خود معرفی کردند. حسین جابری انصاری سخنگوی وقت وزارت امور خارجه رژیم ایران در واکنش به گزارش احمد شهید گزارشگر ویژه حقوق بشر به اجلاس ۳۱ شورای حقوق بشر، اعلام کرد:

به نظر ما گزارش گزارشگر در مورد جمهوری اسلامی ایران از نظر محتوایی جانبدارانه و «با اهداف سیاسی» و تبعیض آمیز تهیه شده است. از نظر روشی نیز این گزارش نامتوازن و ذهنی است و بیش از اینکه به واقعیات موجود توجه کند بر اساس اطلاعات غیر موثق تهیه شده است.

سایر مقامات و رسانه‌های رژیم ایران هم با حملات متعدد و پردامنه‌ای به شخص احمد شهید، ضمن اتهام زنی به استقلال، صداقت و حتی پیشینه‌ی شغلی وی، او را به دریافت رشوه و پول از امریکا یا عربستان یا سرمایه‌داران مشهوری مانند جرج سوروس و روابط ناسالم پنهانی با آن‌ها متهم کردند. از جمله: سایت فرارو به نقل از تابناک:

رشوه میلیون دلاری احمد شهید از عربستان برای موضع‌گیری علیه ایران

نقل قول از محمد جواد لاریجانی در رسانه‌های متعددی در رژیم ایران:

لاریجانی: «احمد شهید» از امریكا پول گرفته است.

گزارش احمد شهید با پول آمریکا نوشته شده است.

«احمد شهید» برای سالیان متمادی سمت‌های رسمی در رژیم‌های دیکتاتوری مالدیو داشته‌ است.

ادعای گزارش شهید دقیقا از یک گزارش سازمان غیردولتی حقوق بشر که توسط جرج سوروس پشتیبانی می‌شود برگرفته شده.

در مواردی از این حملات پردامنه، حتی ملیت احمد شهید هم تغییر یافته و انتقاد وی از اعدام‌های خودسرانه توسط رژیم ایران به عنوان یک «بی‌آبرویی» معرفی شده‌است:

بی‌آبرویی تازه برای احمد شهید

به طور کلی واکنش‌های ایران شامل موارد زیر بود:

• اتهام پراکنی و حمله به شخصیت احمد شهید
• عدم به رسمیت شناختن مأموریت
• رد اتهامات و گزارش‌ها
• جلوگیری از ورود به ایران برای بررسی حقایق
• تبدیل کردن پرونده‌ی نقض حقوق بشر به «مساله‌ی درون کشوری» برای فرار از پاسخگویی

درباره‌ی گزارش‌های احمد شهید

در طول شش سال فعالیت خود به عنوان گزارشگر ویژه (۲۰۱۱-۲۰۱۶)، احمد شهید دست کم ۲۵ گزارش مهم را به شورای حقوق بشر و مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه کرد. این گزارش‌ها به طور مداوم به موارد زیر اشاره داشتند:

• نرخ بالای اعدام‌ها: افزایش چشمگیر اعدام‌ها، از جمله اعدام‌های نوجوانان و کسانی که به دلیل جرائم غیرخشونت‌آمیز محکوم شده بودند.
• بازداشت‌های خودسرانه و شکنجه: موارد متعدد بازداشت‌های خودسرانه، ناپدید شدن‌های اجباری و گزارش‌های مربوط به شکنجه و بدرفتاری با زندانیان.
• سرکوب آزادی بیان و تجمع: محدودیت‌های شدید بر آزادی بیان، رسانه‌ها، اینترنت و حق برگزاری تجمعات مسالمت‌آمیز.
• تبعیض علیه اقلیت‌ها: تبعیض سیستماتیک علیه اقلیت‌های قومی و مذهبی، از جمله بهائیان، کردها، بلوچ‌ها و عرب‌ها.
• نقض حقوق زنان: تبعیض قانونی و عملی علیه زنان در حوزه‌های مختلف، از جمله ازدواج، طلاق، ارث و اشتغال.

با وجود این احمد شهید هم مانند گزارشگران سلف خود، موریس دنبی کاپیتورن و رینالدو گالیندو پل، از رسیدگی به بزرگترین و جدی‌ترین پرونده‌های جنایات سیستماتیک حکومتی رژیم حاکم بر ایران سر باز زد و بخش عمده‌ای از ابعاد نقض حقوق بشر را مسکوت گذاشت. از جمله در گزارش ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۱ خود به مجمع عمومی در محورهای ۲۴ تا ۲۷ خود که به «فعالان سیاسی» پرداخته است؛ تنها به زندانی یا حصر خانگی چند عضو حکومتی همین رژیم اشاره کرد؛ این در حالی بود که در همان روزگار، صدها زندانی و فعال سیاسی در زندان‌ها زیر شکنجه یا محکوم به اعدام بودند که حتی با مراجعات خانواده‌های آن‌ها نیز، هیچ اشاره‌ای در گزارش گزارشگر ویژه به این موارد نشد.

هم‌چنین در گزارش فوریه ۲۰۱۱ به شورای حقوق بشر ملل متحد، تنها به مصاحبه با ۴ زندانی سابق زندان کهریزک اکتفا کرده است. گزارشی که در آن پرونده‌های متعدد قتل و شکنجه‌های سیستماتیک در زندان‌های بدنامی هم‌چون زندان اوین را مسکوت گذاشته و موارد نقض حقوق بشر را تنها به «ازدحام بیش از حد، نبود آب کافی و تاسیسات بهداشتی، عدم رعایت نشدن اصول جداسازی زندانیان، نبود تهویه، نبود دسترسی به خدمات پزشکی، غذای کم، وجود خشونت و به خدمت گرفتن زندانیان» در زندان محدود می‌کرد.

پس ازدوران مأموریت در امور ایران و فعالیت‌های فعلی

گزارشگر ویژه‌ی آزادی مذهب و عقیده

در سال ۲۰۱۶، پس از پایان مأموریت خود به عنوان گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر در امور ایران، احمد شهید به سمت گزارشگر ویژه‌ی آزادی مذهب و عقیده سازمان ملل متحد منصوب شد.