راهنما:کلمات جادویی
کلمات جادویی دستوراتی هستند که باعث می‌شوند نرم‌افزار مدیاویکی (که ایران‌پدیا بر آن استوار شده‌است) کارهای خاصی را انجام بدهد. برخلاف متن عادی صفحات و دستورهای معمولی مانند دستور [[تصویر:...]]، دستورهای جادویی باعث می‌شوند که نرم‌افزار مدیاویکی کارهایی فراتر از نمایش یک متن یا تصویر را انجام بدهد.
دستورهای جادویی ممکن است به شکل‌های زیر باشند:
- یک کلمه که در دو طرف آن، نویسه (کاراکتر) خطِ زیر (underscore یا همان _) دو بار تکرار شده‌است، مانند __NOTOC__. این دستورها اگر به زبان انگلیسی وارد شوند حتماً تمام حروفشان باید بزرگ باشد (یعنی مثلاً __notoc__ یک کلمهٔ جادویی نیست.)
- یک شیئ XML مانند آن چه که بین دستورهای <nowiki> و </nowiki> قرار می‌گیرد. این دستورها، مانند دستورهای HTML، با یک نویسهٔ کوچک‌تر (>) شروع می‌شوند، با متن دستور دنبال می‌شوند، با یک نویسهٔ بزرگ‌تر پایان می‌پذیرند. اکثر این دستورها به صورت جفتی هستند، یعنی یک دستور قبل و یک دستور بعد از متن دلخواه قرار می‌گیرد. دستوری که بعد از متن دلخواه قرار می‌گیرد، یک نویسهٔ / هم بعد از نویسهٔ کوچک‌تر لازم دارد. (مثال: آغاز دستور گالری تصاویر به صورت <gallery> و پایان آن به صورت </gallery> است.)
- دستورهای تجزیه‌کننده (parser functions) که علت نامگذاری آن‌ها این است که این دستورهای توسط قسمتی از برنامهٔ مدیاویکی که به آن تجزیه‌کننده (به انگلیسی: parser) گفته می‌شود، تحلیل می‌شوند. تمام این دستورها با {{ شروع می‌شوند و با }} پایان می‌پذیرند (که از این جهت، بسیار شبیه به الگوهای ایران‌پدیا هستند.) مثالی از این دستورها، دستور شرطی if است که به صورت
{{#if:....}} نوشته می‌شود. (این دستورها به فارسی ترجمه شده‌اند). - متغیرها؛ این قبیل کلمات جادویی هم، با {{ شروع می‌شوند و با }} پایان می‌پذیرند، منتها توسط تجزیه‌کننده تحلیل نمی‌شوند بلکه به سادگی با مقدار متغیر جایگزین می‌شوند. به عنوان مثال، دستور {{CURRENTDAYNAME}} به طور اتوماتیک نام امروز را نشان می‌دهد.
- پیراینده‌های الگو (به انگلیسی: template modifiers) که در زیر توضیح داده می‌شوند.
- پیراینده‌های تصویر (به انگلیسی: image modifiers) که توضیح آن‌ها نیز در ادامه می‌آید.
لازم است در همین ابتدا نکته‌ای تذکر داده شود. کلمات جادویی تا مدت‌ها فقط به صورت انگلیسی قابل استفاده بودند. از تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۰۷، این امکان در ایران‌پدیا فارسی فراهم شد که ترجمهٔ فارسی این دستورها نیز استفاده شود. در حال حاضر این ترجمه‌ها برای دستورها مربوط به تجزیه‌کننده هنوز فعال نشده‌اند، که به محض فعال‌شدنشان، این صفحه به روز رسانی خواهد شد. در متن زیر، دستور فارسی و انگلیسی در کنار هم توضیح داده شده‌اند، و شما مختارید از هرکدام که برایتان راحت‌تر است در ویرایش ایران‌پدیا استفاده کنید.
- نکته: آن چه پایین‌تر می‌خوانید فقط شامل مواردی از کلمات جادویی می‌شود که در ایران‌پدیا کاربرد دارند. برخی از کلمات جادویی فقط در نسخه‌های قدیمی مدیاویکی استفاده می‌شدند، و برخی فقط برای زبان‌های آسیای شرقی و غیره کاربرد دارند. فهرست کامل‌تری از کلمات جادویی را در این صفحه از فراویکی می‌توانید ببینید.
نکته مهم دیگری که لازم است به آن اشاره شود این است که اگر الگویی هم‌نام یکی از کلمات جادویی ساخته شود، اجرای دستور {{(کلمۀ جادویی)}} باعث می‌شود که حاصلِ اجرایِ کلمهٔ جادویی، نمایش داده شود؛ و نه نتیجۀ اجرایِ دستورهایِ الگو. به همین دلیل باید همواره توجه داشت تا الگویی هم‌نام هیچ‌یک از کلمات جادویی، ساخته نشود.
کلمات جادویی بین دو خط زیر
همان‌طور که بالاتر ذکر شد، اولین دسته از کلمات جادویی، آن‌هایی هستند که در دو طرفشان، نویسهٔ خطِ زیر (_) دوبار تکرار شده‌است. این دستورها از قرار زیر هستند:
مربوط به فهرست عناوین
| دستور به انگلیسی | دستور به فارسی | کارکرد |
|---|---|---|
| __NOTOC__ | __بی‌فهرست__ | باعث می‌شود که فهرست عناوین نمایش نیابد. |
| __FORCETOC__ | __بافهرست__ | باعث می‌شود که فهرست عناوین لزوماً نمایش داده شود. (کاربرد آن در صفحاتی است که به طور عادی فهرست عناوین در آن‌ها نمایش داده نمی‌شود، مثلاً در رده‌ها). |
| __TOC__ | __فهرست__ | باعث می‌شود که فهرست عناوین درست در جایی از صفحه نمایش داده شود که این دستور در آن به کار رفته (مثلاً اگر دستور در انتهای صفحه به کار برود، فهرست عناوین در انتهای صفحه نمایش می‌یابد). |
مربوط به بخش‌های صفحه
| دستور به انگلیسی | دستور به فارسی | کارکرد |
|---|---|---|
| __NOEDITSECTION__ | __بی‌بخش__ | پیوند ویرایش را که در کنار عناوین صفحات دیده می‌شود، پنهان می‌کند. |
| __NEWSECTIONLINK__ | __بخش‌جدید__ | یک لینک با علامت «+» در بالای صفحات اضافه می‌کند (مشابه چیزی که در بالای صفحات بحث به طور معمول وجود دارد) که با کلیک روی آن، امکان اضافه کردن یک بخش جدید به صفحه فراهم می‌شود. |
| __NOGALLERY__ | __بی‌نگارخانه__ | باعث می‌شود که تصاویر در رده‌ها، به صورت پیوند نشان داده شوند، نه به صورت تصاویر بندانگشتی. |
کلمات جادویی XML مانند
دستور <nowiki>...</nowiki> که هر آن چه بین آن (به جای ... در متن قبلی) قرار بگیرد، به همان‌صورت که نوشته شده، برای کاربر ارسال می‌شود، و توسط مدیاویکی تحلیل نمی‌شود. (پس اگر دستور یک الگو را در میان دستور nowiki قرار دادید، به جای آن که الگو اجرا شود، عین دستور الگو به صورت اجرا نشده، نمایش داده می‌شود.)
- نکته، به جای تایپ کردن دستی این دستور، کافی است که دکمهٔ
را از بین ابزارهای ویرایشی بالای جعبهٔ ویرایش فشار دهید، تا به طور خودکار این دستور به صفحه اضافه شود.
- نکته، به جای تایپ کردن دستی این دستور، کافی است که دکمهٔ
دستور <math>...</math> که آن چه در میان آن قرار بدهید، به عنوان یک فرمول ریاضی تحلیل می‌شود. برای راهنمایی بیشتر در زمینهٔ نمایش فرمول‌های ریاضی، به این صفحه از فراویکی مراجعه کنید.
دستور <pre>...</pre> که آن چه در میان آن قرار بگیرد، به صورت یک پاراگراف جدید، با حاشیه خط‌چین شده و پس‌زمینهٔ خاکستری نشان داده می‌شود. اهمیت این دستور (و تفاوت مهم آن با دستور nowiki) در آن است که اگر متنی که میان آن قرار می‌گیرد حاوی دستورها HTML باشد، این دستورها اجرا نخواهند شد، بلکه به صورت اجرا نشده به کاربر نمایش داده خواهند شد.
متغیرها
زمان
| دستور به انگلیسی | دستور به فارسی | کارکرد |
|---|---|---|
| {{CURRENTDAY}} | {{روز}} | عدد روز جاری را نشان می‌دهد (مثلاً امروز ۱۸امین روز از ماه جاری میلادی است.) |
| {{CURRENTDAY2}} | {{روز۲}} | مثل مورد قبلی است، فقط در سمت چپ عدد روزهایی که عددشان یک رقمی است، یک صفر اضافه می‌کند (۰۱ به جای ۱) |
| {{CURRENTDAYNAME}} | {{نام‌روز}} | نام روز هفته را نشان می‌دهد. مثلاً امروز پنجشنبه است. |
| {{CURRENTDOW}} | {{روزهفته}} | نشان می‌دهد که امروز چندمین روز هفته است (بر اساس هفته‌های تقویم میلادی که از روز یک شنبه شروع می‌شوند). مثلاً امروز ۴امین روز هفتهٔ جاری است. |
| {{CURRENTMONTH}} | {{ماه}} یا {{ماه‌کنونی}} | عدد شمارهٔ ماه جاری در تقویم میلادی را نشان می‌دهد. برای اعداد یک رقمی، یک صفر سمت چپ آن اضافه می‌کند. (پس ژانویه را با ۰۱ و دسامبر را با ۱۲ نشان می‌دهد). |
| {{CURRENTMONTHNAME}} | {{نام_ماه}} یا {{نام‌ماه‌کنونی}} | نام ماه کنونی در تقویم میلادی را نشان می‌دهد. مثلاً ما الان در ماه آوریل قرار داریم. |
| {{CURRENTMONTHNAMEINHEJRI}} | {{نام ماه خورشیدی}} | نام ماه کنونی در تقویم خورشیدی را نشان می‌دهد. مثلاً ما الان در ماه فروردین قرار داریم. |
| {{CURRENTTIME}} | {{زمان}} | ساعت را در این لحظه نمایش می‌دهد. مثال: پنجشنبه، ۱۸ آوریل ۲۰۲۴ (میلادی)، ساعت ۰۹:۴۳
|
| {{CURRENTHOUR}} | {{ساعت}} | ساعت جاری را به وقت جهانی نمایش می‌دهد، مثلاً الان ساعت از ۰۹ گذشته است. |
| {{CURRENTWEEK}} | {{هفته}} | نشان می‌دهد که هفتهٔ جاری، چندمین هفته از تقویم سال جاری میلادی است. |
| {{CURRENTYEAR}} | {{سال}} یا {{سال‌کنونی}} | عدد سال جاری میلادی را نمایش می‌دهد. مثال: ۲۰۲۴ |
آمار
| دستور به انگلیسی | دستور به فارسی | کارکرد |
|---|---|---|
| {{NUMBEROFEDITS}} | {{تعدادویرایش‌ها}} | مجموع تعداد ویرایش‌های انجام شده در ایران‌پدیا را نشان می‌دهد. |
| {{NUMBEROFARTICLES}} | {{تعدادمقاله‌ها}} | تعداد مقاله‌های موجود در ایران‌پدیا را نشان می‌دهد. |
| {{NUMBEROFPAGES}} | {{تعدادصفحه‌ها}} | تعداد کل صفحه‌های موجود در ایران‌پدیا (اعم از مقالات، رده‌ها، الگوها و غیره) را نشان می‌دهد. |
| {{NUMBEROFFILES}} | {{تعداد پرونده‌ها}} | تعداد کل پرونده‌ها (تصویرها و پرونده‌های صوتی) بارگذاری شده در ایران‌پدیا را نشان می‌دهد. |
| {{NUMBEROFUSERS}} | {{تعدادکاربران}} | تعداد کل کاربران ثبت‌نام کرده در ایران‌پدیا از ابتدا را نشان می‌دهد. |
| {{NUMBEROFADMINS}} | {{تعدادمدیران}} | تعداد کل حساب‌های کاربری دارای اختیارات مدیریتی (sysop) را در ایران‌پدیا نشان می‌دهد. |
نام صفحه‌ها و موارد مرتبط با آن
| دستور به انگلیسی | دستور به فارسی | کارکرد |
|---|---|---|
| {{PAGENAME}} | {{نام‌صفحه}} | نام صفحه را نشان می‌دهد. مثلاً نام این صفحه این است: کلمات جادویی |
| {{PAGENAMEE}} | {{نام‌صفحه‌کد}} | نام صفحه را نشان می‌دهد، اما نویسه‌های خاص مانند حروف فارسی و فاصله را به صورت درصدی نشان می‌دهد که برای نشانی‌های URL مناسب‌تر است. مثلا برای این صفحه :
%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C |
| {{SUBPAGENAME}} | {{نام‌زیرصفحه}} | وقتی که در یک زیر صفحه استفاده شود، فقط نام زیر صفحه را بدون درج کامل مسیر نمایش می‌دهد. مثلاً اگر نشانی کامل یک صفحه «صفحه/زیرصفحه/فلان» باشد، فقط «فلان» را نمایش می‌دهد. مثلاً برای این صفحه: کلمات جادویی |
| {{BASEPAGENAME}} | {{نام‌صفحه‌مبنا}} | نشانی زیرصفحه را به غیر از نام خود زیرصفحه نمایش می‌دهد. اگر نشانی کامل یک صفحه «صفحه/زیرصفحه/فلان» باشد، این دستور بخش «صفحه/زیرصفحه» را باز می‌گرداند. مثلاً برای این صفحه: کلمات جادویی |
| {{FULLPAGENAME}} | {{نام‌کامل‌صفحه}} | نام کامل صفحه با ذکر نشانی آن را نشان می‌دهد. در مثال‌های بالا، کل عبارت «صفحه/زیرصفحه/فلان» را بر می‌گرداند. مثلاً برای این صفحه: راهنما:کلمات جادویی |
| {{NAMESPACE}} | {{فضای‌نام}} | فضای نام صفحه را بر می‌گرداند. مثلاً صفحهٔ جاری در فضای نام راهنما قرار دارد. |
| {{TALKSPACE}} | {{فضای‌بحث}} | نام فضای نام بحث صفحهٔ جاری را نشان می‌دهد. مثلاً فضای نام بحث صفحه‌ای که الآن پیش رو دارید بحث راهنما نام دارد. |
| {{TALKPAGENAME}} | {{نام‌صفحه‌بحث}} | در واقع FULLPAGENAME را برای صفحهٔ بحث صفحهٔ جاری نشان می‌دهد. |
| {{SITENAME}} | {{نام‌وبگاه}} | نام وب‌گاهی که ویکی در آن اجرا می‌شود را نشان می‌دهد. نام وب‌گاهی که الآن در آن هستیم، ایران پدیا است. |
| {{SERVER}} | {{سرور}} | نشانی کارگزار را نشان می‌دهد. برای این صفحه : https://www.iran-pedia.org |
| {{SERVERNAME}} | {{نام‌سرور}} | نام کارگزار وبی که ویکی در آن راه‌اندازی شده را نشان می‌دهد. نام کارگزار وب ایران‌پدیا این است: www.iran-pedia.org |
دستورهای تجزیه‌کننده
فضاهای نام و نشانی‌های اینترنتی
از پیشوندها برای تولید پیوند به جاهای دیگر ویکی استفاده می‌شود. در زیر فهرست پیشوندها و ترجمهٔ آن ها را می‌بینید.
| دستور انگلیسی | دستور فارسی |
|---|---|
| ns: | فن: |
| localurl | نشانی |
| fullurl | نشانی‌کامل |
سایر دستورهای تجزیه‌کننده
با توجه به پیچیدگی کاربرد این دستورها، توصیه می‌شود که توضیحات موجود در فراویکی را که به زبان انگلیسی است، مطالعه کنید. در زیر تنها به ترجمهٔ فارسی این دستورها اشاره می‌شود.
توجه کنید که ترجمه، کاربری دستور را تغییر نمی‌دهد، یعنی اگر دستور انگلیسی به صورت {{#if:...}} نوشته می‌شد، دستور فارسی هم به صورت {{#اگر:...}} نوشته می‌شود. در ایران‌پدیا هر دو شکل فارسی و انگلیسی قابل استفاده است:
| دستور انگلیسی | دستور فارسی |
|---|---|
| expr | حساب |
| if | اگر |
| ifeq | اگرمساوی |
| iferror | اگرخطا |
| ifexist | اگرموجود |
| ifexpr | اگرحساب |
| switch | گزینه |
| #default | #پیش‌فرض |
| time | زمان |
| timel | زمان‌بلند |
| rel2abs | نسبی‌به‌مطلق |
| titleparts | پاره‌عنوان |
پیراینده‌های تصویر
دستورهای این خانواده، به صورت پارامترهایی برای دستور [[تصویر:...]] به کار می‌روند. به ایران‌پدیا:خودآموز (تصاویر) نیز نگاه کنید.
اندازه
| دستور به انگلیسی | دستور به فارسی | کارکرد |
|---|---|---|
| frame | قاب | دور تصویر یک قاب نشان می‌دهد. توجه کنید که در صورت استفاده از این دستور، تصویر همیشه به اندازهٔ واقعی خودش نشان داده می‌شود؛ این یعنی، استفاده از این دستور، تأثیر دستورهای تغییر اندازهٔ تصویر را خنثی می‌کند. |
| border | ترجمه نشده‌است | یک حاشیهٔ ظریف دور تصویر نمایش می‌دهد. |
| thumb | انگشتدان یا بندانگشتی | تصویر را به صورت بندانگشتی (به انگلیسی: thumbnail) نشان می‌دهد. اگر همراه این دستور پهنای تصویر به طور جداگانه تعریف شود (به دستور بعدی نگاه کنید) پهنای تصویر بندانگشتی همان خواهد بود؛ در غیر این صورت، پهنای تصویر بندانگشتی، برابر با عددی است که هر کاربر از طریق صفحهٔ ترجیحات خودش تنظیم کرده‌است. |
| width px یا width x height px |
ترجمه نشده‌است | از این دستور برای تنظیم پهنا (و بلندی) تصویرها استفاده می‌شود. اگر می‌خواهید یک تصویر حداکثر ۵۰ پیکسل پهنا داشته باشد به دستور تصویر باید 50px را اضافه کنید. اگر می‌خواهید که یک تصویر به شکلی نمایش یابد که پهنای آن از ۵۰ پیکسل و بلندی آن از ۷۰ پیکسل بیشتر نشود، باید به دستور تصویر 50x70px را اضافه کنید.
|
موقعیت
| دستور به انگلیسی | دستور به فارسی | کارکرد |
|---|---|---|
| left | چپ | تصویر را به سمت چپ متن می‌برد. |
| right | راست | تصویر را به سمت راست متن می‌راند. |
| center | وسط | تصویر را به وسط متن می‌راند. |
سایر
یکی دیگر از کلمات جادویی پر استفاده دستور subst یا جایگزینی است، که فرم ترجمه شدهٔ آن به صورت جا یا جایگزین قابل استفاده است. برای اطلاع بیشتر در این باره به این صفحه در فراویکی مراجعه کنید.
آخرین کلمهٔ جادویی، کلمهٔ تغییرمسیر است، که در صفحهٔ ایران‌پدیا:تغییر مسیر در مورد آن بیشتر می‌آموزید. این کلمه به صورت انگلیسی (redirect) نیز قابل استفاده است.