سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،''' در روزهای پس از [[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ۱۳۵۷]]، به دستور [[روح‌الله خمینی|روح‎ الله خمینی]] تشکیل شد. مأموریت اصلی سپاه، حمایت از انقلاب و دست‏اوردهای آن اعلام شد، اما این هدف توسط روح‌الله خمینی که حفظ حکومت را از اوجب واجبات برشمرد، به حفظ حکومت به هر قیمت تعبیر و تئوریزه شد.<ref>کتاب صحیفه نور جلد ۱۹ صفحه ۲۷۵</ref> پس از آن سپاه خود را در اعمال انواع شیوه‌های سرکوب دارای دست‌ باز (ید مبسوطه)، می‌دید. کشتار مردم ترکمن صحرا، سرکوب کردستان، سرکوب [[تظاهرات ۳۰ خرداد ۱۳۶۰|تظاهرات مسالمت‌آمیز در روز ۳۰ خرداد سال ۱۳۶۰]]، سرکوب تظاهرات و اعترضات داخلی، انجام فعالیت‌های تروریستی در خارج کشور، تشکیل سازمان اطلاعات سپاه و ورود به درونی‌ترین لایه‌های زندگی مردم و به ویژه مخالفان رژیم ایران، شرکت در فعالیت‌های اقتصادی، قاچاق مواد مخدر، قاچاق کالا و... از جمله فعالیت‌های سپاه  پاسداران است. 

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تئوری وام گرفته شده از خلفای عباسی و ارائه شده توسط مصباح یزدی و اجرایی شده توسط [[سید علی خامنه ای|خامنه‌ای]] تحت عنوان النصر بالرعب<ref name=":0">کتاب نظریه سیاسی اسلام صفحات ۲۲۴ و ۲۲۵ مصباح یزدی </ref> سرکوب مخالفان را از جمله وظایف اصلی خود می‌داند.   

در سال‌های پس از جنگ  فعالیت‌های اقتصادی  سپاه پاسداران گسترش یافت. سپاه پاسداران با ورود به انواع فعالیت‌های اقتصادی زیر مجموعه‌هایی عظیم، در سطح هولدینگ‌های غول پیکر، مانند [[قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء|قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء]] را ایجاد کرد و تبدیل به یک نهاد موازی با دولت شد. سپاه پاسداران از سال ۱۳۸۷ سازماندهی خود را برای مقابله با اعتراضات مردمی تغییر داد و برای هر استان یک فرماندهی مستقل ایجاد کرد تا قادر به سرکوب قیام‌های عمومی باشد. نیروی بسیج نیز در هماهنگی با سپاه در این سرکوب‌ها مشارکت دارد.  

ردپای این نهاد هم اکنون در همه عرصه‌ها از فرهنگ و سینما تا فعالیت‌های  اقتصادی، نظامی و سیاسی دیده می‌شود. سپاه پاسداران طبق اساسنامه‌اش نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری و از نظر سیاسی و عقیدتی تابع ولایت فقیه است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مهم‎ترین نهاد نظامی-امنیتی جمهوری اسلامی به شمار می‌رود و مسئولیت حفاظت از ولایت فقیه و تأمین بقای جمهوری اسلامی را بر عهده دارد.  

محمدباقر ذوالقدر، از شهریور ۱۳۶۸ تا اسفند ۱۳۷۵، حسین علایی از فروردین ۱۳۷۶ تا تیر ۱۳۷۹، علی اکبر احمدیان از تیر ۱۳۷۹ تا شهریور ۱۳۸۶، محمد حجازی، از شهریور تا اسفند ۱۳۸۶، جمال‌الدین آبرومند از فروردین ۱۳۸۷ تا تیر ۱۳۹۷، حسین سلامی از تیر تا شهریور ۱۳۹۷ و علی فدوی از شهریور ۱۳۹۷ تا (دی ماه ۱۳۹۷) این مسئولیت را بر عهده داشته‌اند.

==ساختار سپاه==

فرمانده نیروی زمینی سپاه به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط رهبر جمهوری اسلامی در مقام فرمانده کل قوا منصوب می‌شود. فرماندهان نیروی زمینی سپاه از سال ۱۳۶۱ تاکنون عبارت بوده‌اند از: یحیی رحیم صفوی (بهمن۱۳۶۱ تا شهریور ۱۳۶۴)، علی شمخانی (شهریور۱۳۶۴ تا مهر ۱۳۶۸)، مصطفی ایزدی(مهر۱۳۶۸ تا تیر۱۳۷۱)، محمدعلی جعفری (تیر۱۳۷۱ تا مرداد ۱۳۸۴)، احمد کاظمی (مرداد ۱۳۸۴ تا بهمن ۱۳۸۴)، محمدرضا زاهدی (بهمن ۱۳۸۴ تا اسفند ۱۳۸۸) و محمد پاکپور (از اسفند ۱۳۸۸).

پس از تظاهرات خرداد ۱۳۸۸، به دستور شورای عالی امنیت ملی وظیفه کنترل پایتخت تا دو ماه (از ۲۵ خرداد تا ۲۵ مرداد ۱۳۸۸) بر عهده قرارگاه ثارالله و زیرمجموعه‌اش سپاه محمد رسول‌الله و بسیج گذاشته شد. در جریان اعتراض‌ها، شبه‌نظامیان بسیجی که در کنار ماموران نیروی انتظامی حضور داشتند، تحت فرماندهی سپاه محمد رسول الله بودند. برخی دیگر از منابع، حمله به مردم و دستگیری آنها را به نیروهای لبنانی سپاه قدس ([[حزب‌الله لبنان|حزب الله لبنان]]) با فرماندهی قرارگاه ثارالله نسبت می‌دهند. این قرارگاه متهمان بازداشت شده را در بازداشتگاه‌های خود در زندان اوین بازجویی و [[شکنجه]] می‌کرد. بخش دوم فعالیت‌های این قرارگاه، شناسایی و پیشنهادات تهدیدات نرم اعلام شده است. این مأموریت در قالب جنگ نرم تعریف شده و به طور معمول به بازداشت و بازجویی فعالان مدنی، روزنامه نگاران، فعالان شبکه‌های اجتماعی مجازی،‌ موسیقی، سینما و مد منجر می‌شود.  

سابقه تأسیس سپاه استان‌ها به تابستان ۱۳۸۷ باز می‌گردد. در این سال با تصمیم فرمانده سپاه، مناطق مقاومت بسیج در هر استان از زیر مجموعه بسیج خارج و به همراه لشگر و تیپ‌های نیروی زمینی، سپاه استان‌ها را تشکیل دادند. در حال حاضر ۳۲ سپاه استانی مشغول به فعالیت هستند. فرمانده سپاه استان‌ها توسط فرمانده سپاه منصوب می‌شود. افزایش اختیارات فرمانده سپاه استان‌ها و تمرکززدایی، از مهم‌ترین اهداف طرح تشکیل سپاه‌های استان اعلام شده است که توسط مرکز راهبردی سپاه تهیه و به تصویب [[علی خامنه‌ای]] رسیده‌اند. سپاه محمدرسول الله در جریان حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸ نقش مهمی در سرکوب اعتراض‌های سیاسی در سطح شهر تهران داشت. مأموریت حضور سپاه محمدرسول الله برای سرکوب معترضان، بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی ایران انجام شد. در زیرمجموعه سپاه‌ استان‌ها، گردان‌های واکنش سریع بیت‌المقدس (مردان) و گردان کوثر (زنان) به عنوان نیروهای رزمی و گردان‌های عاشورا (مردان) و الزهرا (زنان) به عنوان نیروهای پشتیبان فعالیت‌ می‌کنند. دیگر گردان‌های فعال در زیرمجموعه سپاه استان‌ها، گردان‌های امنیتی امام علی هستند که با هدف سرکوب و مقابله سازمان‌یافته با شورش‌های شهری راه‌اندازی شده‌اند. دیگر مجموعه فعال در هر استان، گردان‌های امام حسین است. هدف از تشکیل این گردان‌ها، آمادگی نظامی و مقابله با تهدیدات دشمن و مقابله با تهدیدات امنیتی اعلام شده است. تعداد این گردان‌ها در سال ۱۳۹۴، ۵۰۰ گردان اعلام شد.

* '''سپاه محمد رسول‌الله، تهران:''' بزرگترین سپاه استانی است و توسط سرلشکر محمدرضا یزدی فرماندهی می‌شود. پس از اعلام تغییرات ساختاری در نیروهای زمینی سپاه پاسداران در سال ۱۳۸۷، این سپاه از طریق ادغام سپاه محمد رسول‌الله ۲۷ و سپاه استان تهران منجر به تشکیل سپاه ثارالله شد. این سپاه مسئول هماهنگی و فرماندهی نیروی بسیج و نیروی زمینی سپاه پاسداران و مسئول امنیت پایتخت است. در زمان مسئولیت عبدالله عراقی، این سپاه نقش مهمی در سرکوب اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ داشت و بر اساس حکم شورای عالی امنیت ملی، کنترل شهر تهران را بر عهده گرفت. تا سال ۱۳۹۶، سپاه محمد رسول‌الله زیر نظر قرارگاه ثارالله و تحت فرماندهی جانشین فرمانده سپاه در این قرارگاه بود. قرارگاه ثارالله به طور هم‌زمان فرماندهی سپاه محمد رسول‌الله را به عهده داشت. ولی پس از حملات تروریستی در تهران در سال ۱۳۹۶، این دو فرماندهی از یکدیگر جدا شدند.

* '''سپاه بیت المقدس، کردستان:''' فرمانده این سپاه بر عهده سید صادق حسینی است. این استان محل وقوع درگیری‌ بین گروه‌های کرد ایرانی مخالف جمهوری اسلامی، به خصوص حزب دموکرات کردستان ایران و سپاه پاسداران بوده است. در سال ۱۳۷۵، این حزب موافقت کرد که فعالیت‌های نظامی خود را در داخل ایران متوقف کند. در سال ۱۳۹۵، موج جدیدی از درگیری‌ها میان این حزب و اعضای سپاه پاسداران ایجاد و منجر به کشته شدن ۲۰ عضو سپاه پاسداران و ۱۱ کُرد شورشی، شد. در شهریور ۱۳۹۷، این سپاه تأیید کرد که به مقر ستادهای [[حزب دموکرات کردستان ایران|حزب دموکرات کردستان ایران]] در عراق حمله موشکی کرده است. به گزارش رسانه‌ها در اثر این حمله ۱۵نفر از رهبران حزب دموکرات کردستان جان خود را از دست داده و ۵۰ نفر زخمی شدند.

سابقه تشکیل رسمی نیروی هوایی سپاه (نهسا) مانند دو نیروی زمینی و دریایی به ۲۶ شهریور سال ۱۳۶۴ باز می‌گردد. مهم‌ترین مأموریت سپاه در حوزه هوایی، ارائه خدمات حمل و نقل به مقامات کشوری از طریق فرودگاه مهرآباد بود و در قالب یک یگان هوایی ایفای نقش می‌کرد و در [[جنگ ایران و عراق]]، مأموریت خاصی بر عهده نداشت. به گفته [[محسن رضایی]]، فرمانده وقت سپاه، مسئولان این نهاد، در زمینه تشکیل نیروهای دریایی و هوایی طرح‌های زیادی تهیه کرده بودند و در نهایت با موافقت و پیشنهاد شورای عالی سپاه، فرمان تشکیل نیروی هوایی سپاه، از سوی خمینی صادر می‌شود. فرمانی که مخالفانی در ارتش و سطوح بالای سیاسی داشته ولی به محض صدور فرمان، فرماندهان سپاه به سرعت و با راه‌اندازی آموزشگاه‌های موشکی زمین به زمین، توپخانه ضدهوایی، خلبانی و خلبانی هلیکوپتری، این نیرو را توسعه داده و نهادینه کردند.

سازمان رزم نیروی هوایی سپاه نیز با به کارگیری چند هواپیمای تکانو در سال ۱۳۶۸ شکل گرفت. در دوران پس از جنگ، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های نیروی هوایی سپاه، ایجاد پایگاه‌های موشکی در شهرهای مختلف ایران بود که به توسعه دامنه نفوذ نظامی این نیرو کمک موثری کرد. دومین مرحله مهم توسعه نیروی هوایی سپاه در سال ۱۳۸۸ بود که با افزوده‌ شدن بخش فضایی به آن، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد. سومین مرحله تغییرات به اسفند سال ۱۳۹۴ باز می‌گردد که با تشکیل نیروی هوانیروز در نیروی زمینی سپاه، بخش عمده یگان بالگردهای نیروی هوایی سپاه به نیروی زمینی تحویل داده شد. در سال های اخیر با تمرکز بر افزایش توان موشکی بر اهمیت نیروی هوافضای سپاه افزوده شد. فرماندهان سپاه مدعی هستند که از نظر توان موشکی، در خاورمیانه در رتبه اول و در سطح جهان در رتبه هفتم هستند.

تعداد ۱۶ فروند هواپیما F-6 مدل چینی Mig-19 در اختیار سپاه قرار دارد که اسکادران ۱۳۲ در زاهدان از این هواپیما استفاده می‌کند. EMB – 312 Tucano به تعداد ۱۵ فروند در اختیار سپاه قرار دارد که قابلیت‌های محدودی برای امور رزمی دارد. این نیرو برای آموزش خلبانان تازه وارد از هواپیماهای MFI-17B Mushak که به تعداد ۱۵ فروند از پاکستان خریداری شده استفاده می‌کند. همچنین این نیرو از هواپیماهای PC-7 نیز استفاده می‌کند که در ایران به نام S-68 ساخته می‌شود. سپاه برای امور ترابری از هواپیماهای AN-74 TK 200 به تعداد ۱۲ فروند IL-76 احتمالا ۱۲ فروند ۹ فروند Y-12 و تعدادی Falcon 20 استفاده می‌کند. برخی آمار از خرید ۲۴ فروند هواپیما Y-7 بعلاوه تعدادی نامعلوم F-27 خبر می‌دهند.

این نیرو به مرور در سال‌های اولیه بعد از جنگ با ورود هواپیماهای ایلیوشین ایل-۷۶ و سوخو سو-۲۵ وهلی‌کوپتر میل۱۷ قدرتمندتر شد.

سپاه از سال ۱۳۶۴ اقدام به تشکیل یگان موشکی کرد. با وارد کردن تکنولوژی از کره شمالی از سال ۱۳۷۲ به ساخت گسترده موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک اتمی مبادرت کرد. سپاه در سال ۱۳۷۵ برای گسترش صنایع موشکی، سازمان هوا-فضا را در وزارت دفاع ایجاد کرد. کارشناسان کره شمالی، به طور مستمر در ارتباط با سازمان هوا-فضا قرار داشته و در ساخت موشک‌های بالستیک به این نیرو یاری می‌رسانند. موشک یکی از مهمترین ابزارهای رژیم ایران برای توسعه طلبی و جنگ و مداخله در منطقه است. سپاه علاوه بر صدور انواع موشک به کشورهای منطقه از جمله لبنان، فلسطین، یمن و عراق، در سوریه و لبنان کارخانجات موشک سازی دایر کرده است. موشک‌های بالستیکی که از یمن به سوی عربستان پرتاب می‌شود، ساخت سپاه است.

به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط ولی فقیه در مقام فرمانده کل قوا منصوب می‌شود. اسامی فرماندهان نیروی هوایی سپاه از بدو تشکیل تاکنون عبارتند از : موسی رفان، تا اردیبهشت ۱۳۶۹، حسین دهقان اردیبهشت ۱۳۶۹ تا دی ۱۳۷۰، محمدحسین جلالی، دی ۱۳۷۰ تا آبان ۱۳۷۶، محمدباقر قالیباف، آبان ۱۳۷۶تا تیر ۱۳۷۹، احمد کاظمی، تیر ۱۳۷۹تا شهریور ۱۳۸۴، علیرضا زاهدی، شهریور ۱۳۸۴تا بهمن ۱۳۸۴، حسین سلامی، بهمن ۱۳۸۴تا مهر ۱۳۸۸، امیرعلی حاجی‌زاده، مهر ۱۳۸۸تاکنون.

انفجار دیگر در بیدگنه ملارد کرج در حدود ساعت ۱۲٫۵۰ روز ۲۱ آبان ۱۳۹۰ در یکی از مراکز آزمایش موشکی سپاه پاسداران در پادگان مدرس  میان دو روستای بیدگنه و اخترآباد شهرستان ملارد کرج اتفاق افتاد.<ref>[https://naghdematboat.blogspot.com/2011/11/22-90.html وبلاگ نقد و بررسی مطبوعات ۲۲ آبان ۱۳۹۰]</ref> صدای انفجار تا کرج و شرق تهران شنیده شد و در نزدیکی محل حادثه باعث شکستن شیشه‌های ساختمان‌ها شد. لرزش انفجار در بیشتر شهرهای استان‌های تهران و البرز مانند تهران، شهریار، شهرقدس،نسیم شهر کرج، پرندک، اشتهارد، ملارد، ماهدشت و بخش‌هایی از ساوه در استان مرکزی احساس گردید. در این انفجار که موج انفجار آن به گفته کارشناسان سپاه تا شعاع ۲۵ کیلومتری گسترش یافته بیش از ۱۷۷ تن از پرسنل موشکی سپاه به همراه حسن تهرانی مقدم پدر موشکی سپاه کشته شدند.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%DB%B8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9%DB%8C-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A سایت دویچه وله  30/6/2019]</ref>

نیروهای ویژه تکاوری اباعبدالله یکی از مهم‌ترین یگان‌های نیروی دریایی سپاه محسوب می‌شود. این یگان مستقل نظامی ویژه (Sepah Navy Special Force) در  سال ۱۳۸۶ تأسیس شد. محل شروع فعالیت این یگان، جزیره فارور در فاصله ۲۵ کیلومتری مرز ایران بود. تعداد نیروهای ویژه مستقر در این یگان، ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر اعلام شده است. این یگان ویژه که در حال حاضر به تیپ تبدیل شده است، در برخی مأموریت‌های دریایی نیز مشارکت داشته است. در خرداد ۱۳۹۵، علی فدوی، فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه از اجرای برنامه‌های عملیاتی و آموزشی برای نیروهای محور مقاومت در یگان ویژه سپاه خبر داده بود. منظور از محور مقاومت، استخدام شدگان کشورهای سوریه، عراق، لبنان، افغانستان و پاکستان است که به طور مدوام از سوی سپاه پاسداران جذب می‌شوند و پس از دریافت آموزش‌های نظامی لازم، به مناطق جنگی برای توسعه طلبی و سرکوب‌گری سپاه اعزام می‌شوند.

این نیرو در یک پروژه بزرگ، برنامه ساخت ۳۰۰ موج شکن در جنوب ایران شرکت دارد. و از طریق بنیاد تعاونی مسکن، در فعالیت‌های مسکن‌سازی مشارکت دارد. ساخت پروژه‌های عمرانی کوچک، توزیع مواد غذایی، و ... از محورهای فعالیت این قرارگاه است. مقام‌های دولت روحانی از مشارکت با نیروی دریایی سپاه برای توسعه سواحل جنوبی ایران از جمله ساخت فرودگاه و اسکله در جزایر ایران خبر داده و گفتند مبارزه با قاچاق کالا در خلیج فارس به سپاه واگذار شده است. از جزییات این همکاری‌ها و نحوه مشارکت و فعالیت سپاه در فعالیت‌های مبارزه با قاچاق کالا گزارشی منتشر نشده است. سپاه پاسداران در طول دو دهه گذشته، از طریق اسکله‌هایی که در بنادر جنوبی ایران در اختیار دارد، اقدام به قاچاق کالا به داخل ایران کرده است. حجم این قاچاق سالانه تا ۱۲ میلیارد دلار و یا ۱/۳ واردات رسمی برآورد می‌شود.

رئیس سازمان بسیج مستضعفین به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط ولی فقیه منصوب می‌شود. رئیس سازمان بسیج، جانشین فرمانده کل سپاه در امور بسیج محسوب می‌شود. رئیس سازمان بسیج همچنین عضو شورای فرهنگ عمومی کشور، شورای عالی جوانان و شورای اجتماعی کشور است. امیر مجد، احمد سالک و احمدرضا اخوان، حدفاصل سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ فرماندهی بسیج را بر عهده داشتند. از ۲۰ اسفند ۱۳۶۱ تا سال ۱۳۶۸ محمدعلی رحمانی، فرمانده بسیج بود. از ۱۰ اسفند ۱۳۶۸ این مسئولیت بر عهده علیرضا افشار قرار گرفت. حجازی از ۲۰ اسفند ۱۳۷۶، فرمانده بسیج شد و دوران مسئولیت او تا سال ۱۳۸۷ طول کشید. از سال ۱۳۸۷ همگام با تحولات ساختاری سپاه، فرمانده سپاه، رئیس سازمان بسیج شد و فرد جانشین او در بسیج، فرمانده بسیج محسوب می‌شود. بر همین اساس، از ۲۲ تیرماه ۱۳۸۷، حسین طائب فرمانده بسیج بود. پس از حسین طائب، از ۱۲مهر ۱۳۸۸ تا ۱۷آذر ۱۳۹۵، محمدرضا نقدی این مسئولیت را بر عهده گرفت. از آذر ۱۳۹۵ سردار غلامحسین غیب‌پرور، رئیس سازمان بسیج شد.از ۱۱ تیر ۱۳۹۸ تاکنون غلامرضا سلیمانی آخرین فرمانده بسیج است.

(حسین زاده) حجازی بعد از انقلاب در سرکوب مردم در استان‌های کردستان و آذربایجان غربی شرکت داشت و از مسوولان جذب و اعزام نیرو به مناطق جنگی بود. در۲۰ اسفند ۱۳۷۶  خامنه ‌ای حجازی را به فرماندهی نیروی مقاومت بسیج برگزید و او از ۲۳ تیر ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸ جانشین فرمانده  قرارگاه ثارالله (یک واحد نظامی قدرتمند در سپاه پاسداران) شد. در ۱۸ مهر سال ۱۳۹۰، شورای اتحادیه اروپا وی را به دلیل نقش مرکزی در سرکوب قیام  سال ۱۳۸۸ در فهرست تحریم قرار داد. اتحادیه اروپا نوشت: «او نویسنده‌ نامه‌ای به وزارت بهداشت برای جلوگیری از افشای اسناد و پرونده‌های پزشکی هر فردی که درحوادث پس از انتخابات زخمی شده یا بستری شده، بوده است.» . حجازی یکی از مسولان اصلی تجهیز حزب‌ الله لبنان به موشک‌های پیشرفته بود  و از عالی ‌رتبه ‌ترین فرمانده سپاه پاسداران بود که در جنگ سوریه حضور مستقیم داشت. حجازی به خامنه ‌ای نزدیک بود و عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین نیز بود. سپاه پاسداران علت فوت او را «عارضه قلبی» اعلام کرد. برخی رسانه‌ها مرگ او را در حوداث یمن گزارش کردند.

* '''بانک مهر اقتصاد''': سابقه فعالیت بانک مهر اقتصاد به سال ۱۳۷۲ باز می‌گردد. این بانک در قالب موسسه قرض‌الحسنه بسیجیان و با سرمایه اولیه ده میلیون ریال که از سوی خامنه‌ای، به عنوان هبه(یعنی بخششی که قابل بازپس گرفتن است) پرداخت شد، شروع به فعالیت کرد. این صندوق در سال ۱۳۷۹ به موسسه مالی اعتباری مهر و در سال ۱۳۸۸ به بانک مهر اقتصاد تغییر وضعیت داد. بانک مهر اقتصاد، در حال حاضر دارای بیش از ۶۰۰۰ هزار کارمند و ۸۰۰ شعبه است. بنیاد تعاون بسیج و موسسه‌های وابسته بر اساس گزارش پایان سال ۱۳۹۵ این بانک،‌ بیش از ۷۶ درصد سهام این بانک را در اختیار دارند. اواخر سال ۱۳۹۶ گزارش‌هایی درباره ادغام این بانک در بانک‌های ثامن و انصار که هر سه وابسته به سپاه هستند، منتشر شده است که به نظر می‌رسد فرایندی پیچیده و زمان‌بر است. مسئولان بانک مهر اقتصاد اعلام کرده‌اند که تنها در صورت حکم حکومتی، موضوع ادغام پیگیری می‌شود. حکم حکومتی باید توسط [[علی خامنه‌ای]] صادر شود.

* '''گروه مالی مهر اقتصاد''': این گروه مالی ابتدا به نام شرکت سرمایه‌گذاری تجلی سامانه فعالیت می‌کرد و سال ۱۳۹۲ به گروه مالی مهر اقتصاد تغییر نام داد. شرکت‌های سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان و سرمایه‌گذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان، شرکت نگین ساحل رویال، شرکت تجلی مهر ایرانیان و شرکت خدمات بازرگانی آینده‌نگر مهر، سهامداران عمده این کارگزاری هستند. گروه مالی مهر اقتصاد به همراه شرکت‌های وابسته، مالک اصلی هولدینگ توسعه معادن روی ایران است. هولدینگ توسعه معادن روی ایران با ارزش بازار بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان، یکی از ‌مهم‌ترین کانون‌های سرمایه‌گذاری در تولید سرب و روی است. در زیرمجموعه این هولدینگ، شرکت‌های متعددی چون شرکت تولید روی ایران، شرکت فرآوری مواد معدنی ایران، شرکت ذوب روی بافق، شرکت ملی سرب و روی ایران، شرکت اسیدسازان زنجان، شرکت تولید روی بندرعباس، شرکت ذوب و احیای روی قشم، شرکت مهندسی و تحقیقاتی فلزات غیرآهنی، شرکت راهبران صنعت سرب و روی انگوران، شرکت صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود، شرکت آلفا ماشین پویا، شرکت معدن‌کاران انگوران، ‌شرکت جام امید البرز و شرکت شیمیایی کاتالیست پارسیان همراه با شرکت‌های کالسیمین و صنعت روی زنگان فعال هستند که این شرکت را در مجموع به یک غول مهم اقتصادی در حوزه معادن روی و سرب، تولید اسید و اکتشاف و حفاری تبدیل کرده است.

* '''جوان سیر ایثار''': این شرکت در سال ۱۳۸۰ در حوزه حمل و نقل و خدمات سیاحتی و زیارتی فعال شده است. این شرکت به طور تخصصی در تأمین نیازهای مربوط به اردوهای بسیج و اردوهای راهیان نور فعالیت می‌کند ولی در سیستم حمل‌ و نقل جاده‌ای ایران هم به عنوان بزرگ‌ترین شرکت حمل و نقل جاده‌ای کشور شناخته شده است. شرکت جوان‌سیر ایثار دارای ۶۱ شعبه و ۵ ترمینال اختصاصی در کل کشور و مالک ۷۵۰ دستگاه اتوبوس است. شرکت جوان سیر ایثار علاوه بر انحصار کاروان‌های راهیان نور، در سال‌های اخیر،‌ انحصار بخش اعظم حمل و نقل مسافران اربعین را نیز بر عهده گرفته است. در زیرمجموعه این شرکت، آژانس هواپیمایی جوان سیر ایثار نیز راه‌اندازی شده است که در حوزه فروش بلیط قطار و هواپیما و رزرو هتل و صدور ویزا فعالیت می‌کند.

* '''خبرگزاری فارس''': به عنوان یکی از بزرگ‌ترین رسانه‌های خبری فعال در ایران، سال ۱۳۸۱ تأسیس شده است و بودجه آن توسط سازمان بسیج تأمین می‌شود. این خبرگزاری به صورت ۲۴ساعته، اخبار خود را به زبان‌های فارسی، انگلیسی، ترکی و عربی منتشر می‌کند. این خبرگزاری دارای ۳۱ سایت استانی و ۱۷ دفتر است و یک سایت ویژه اخبار افغانستان، باشگاه فرهنگی و هنری توانا و دانشکده رسانه را تحت پوشش دارد. مدیران این خبرگزاری، این رسانه را خاکریز مقدم جنگ نرم توصیف کرده‌اند. خبرگزاری فارس در دهه‌ گذشته، نقش مهمی در هدایت پروژه‌های معطوف به سرکوب فعالان مدنی و رسانه‌ای، منتقدان سیاسی و اجتماعی داشته است و یک بازوی مهم تبلیغاتی برای سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی و قضایی محسوب می‌شود. خبرگزاری فارس همچنین از سال ۱۳۸۷ اقدام به راه‌اندازی باشگاه آموزش خبرنگاری کرد که در ادامه به باشگاه توانا تغییر نام داده است. این باشگاه وظیفه فراخوان، جذب و گزینش اولیه نیرو برای خبرگزاری فارس را برعهده دارد و در حوزه‌های آموزش مجازی و تولید محتوا نیز فعال است.

* '''نهادهای فضای مجازی''':  سابقه ورود جدی بسیج به حوزه اینترنت به پاییز سال ۱۳۸۷ باز می‌گردد. با راه اندازی ده‌هزار وبلاگ در ده‌هزار پایگاه بسیج نخستین گام این پروژه بود که آذر ۱۳۸۷ شروع شد. گام دوم این پروژه در سال ۱۳۸۸، تشکیل شورای سایبری بسیج بود. این شورا، در نخستین گام، اقدام به آموزش و تربیت تکاور جنگ سایبری کرد. هدف از تربیت این گروه، انجام فعالیت‌های خرابکارانه در اینترنت از جمله هک کردن سایت‌ها و ایمیل‌ها بود و رویکرد بسیج در فضای مجازی را وارد فاز تهاجمی کرد. که مهم‌ترین آنها عبارتند از مرکز فضای مجازی سراج، و سازمان هنری و رسانه‌ای اوج. به گفته معاون دادستان کل ایران، عبد الصمد خرم آبادی، در سال ۱۳۹۵ تعداد افراد همکار بسیج برای رصد فضای مجازی و گزارش اطلاعات به نهادهای امنیتی و قضایی، ۱۸هزار نفر بوده است.

* '''سازمان هنری رسانه‌ای اوج''': از جمله نهادهای وابسته به بسیج است که از سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را شروع کرده است و به طور عمده بر حوزه سینما و تولیدات هنری متمرکز است. در زیرمجموعه این سازمان، مرکز فیلم و سریال، مرکز تولیدات رسانه‌ای بین‌الملل، خانه طراحان طرح و گرافیک انقلاب اسلامی، خانه طراحان تبلیغات انقلاب اسلامی، مرکز هنرهای نمایشی انقلاب اسلامی، خانه مستند انقلاب اسلامی، خانه فیلم داستانی انقلاب اسلامی، خانه پویانمایی (انیمیشن) انقلاب اسلامی، مرکز ماوا (ویژه موسیقی) و خانه سرود انقلاب اسلامی فعال هستند. از نمونه فعالیت‌های این سازمان، طراحی و نصب بیلبوردهای ضدآمریکایی در دوران مذاکرات هسته‌ای، ساخت کلیپ امیر تتلو روی ناو جماران در خلیج فارس، ساخت فیلم‌های بادیگارد، ایستاده در غبار، به وقت شام و ماجرای نیم‌روز، سریال پایتخت، تولید ۷۰۰ مستند و سرمایه‌گذاری کلان و دامنه‌دار برای ساخت فیلم‌های سینمایی و سریال، را می‌توان اشاره کرد. شبکه تلویزیونی افق نیز محصولات خود را به طور عمده از طریق سازمان اوج تأمین می‌کند. سازمان اوج، حامی اصلی جشنواره فرهنگی هنری عمار است که جشنواره‌ای شبیه جشنواره فیلم فجر محسوب می‌شود و به تبلیغ و تحسین آثار انقلابی می‌پردازد. به گفته مدیران این موسسه، در زیرمجموعه این سازمان، ۸۰ موسسه فعال هستند و در این موسسه‌ها ۲۶۰۰ نفر فعالیت می‌کنند.

== نیروی قدس ==

تشکیل [[سپاه قدس]] همچنین به فعالیت نیروی برون مرزی سپاه پاسداران در لبنان بر می‌گردد. این نیرو، که از طرف دولت جمهوری اسلامی به لبنان اعزام شد، نقش مهمی در ایجاد [[حزب‌الله لبنان]] در سال ۱۹۸۵ ایفا کرد. با حمایت، [[روح‌الله خمینی]] و نظارت علی‌اکبر محتشمی، که در آن زمان سفیر ایران در سوریه بود، سپاه اقدام به بسیج و ساماندهی شبه نظامیان شیعه لبنان در دره بقاع کرد و حزب‌االله لبنان تأسیس شد. سپاه قدس در دوران پس از جنگ، به توسعه فعالیت خود در کشورهای مختلف در خاورمیانه و حتی در اروپا از جمله در یوگسلاوی سابق در دهه ۱۳۷۰مشغول شد.  در کشاکش جنگ‌ بوسنی، [[نیروی قدس سپاه پاسداران|نیروی قدس]] سپاه به همراه حزب‌الله لبنان، حضور موثری در جنگ، آموزش نیروهای بوسنیایی و ارسال سلاح داشتند. در همین دوران و پس از جنگ اول خلیج‌فارس، سپاه قدس در درگیری‌های داخلی کردستان عراق از حزب اتحادیه میهنی به رهبری جلال طالبانی حمایت و به او کمک کرد که همراه با حزب دموکراتیک کردستان به رهبری مسعود بارزانی منطقه خودمختار کردستان را رهبری کند. این حمایت باعث شد که فعالیت‌های نیروی قدس در عراق وارد مرحله تاز‌ه‌ای شود.

سران جکومت ایران از نیروی قدس برای پر کردن جیب خود یا دست زدن به کارهای غیر قانونی از جمله قاچاق اسلحه و مواد مخدر و جعل اسکناس  استفاده کرده‌اند. بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای پس از پایان جنگ بوسنی، تحقیقات نشان می‌داد که اعضای سپاه قدس در قاچاق اسلحه فعال بوده‌اند. پرونده‌های متعدد قاچاق اسحله توسط اعضای سپاه قدس به ویژه در کشورهای آفریقایی مثل نیجریه، کنیا، سودان و سنگال که به تشکیل پرونده‌های قضایی و صدور حکم محکومیت منجر شد، نشان می‌داد یک شبکه فعال وابسته به سپاه قدس در این حوزه فعال است.

از دیگر شاخه‌های این شبکه فعال می‌توان به شبکه عراق اشاره کرد. در آذر ۱۳۸۷، نادر قربانی، عضو نیروی قدس سپاه و در بهمن ماه همان سال، پنج افسر عضو سپاه قدس در عراق به اتهام قاچاق اسحله بازداشت شدند.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-% سایت دویچه وله آذر ۱۳۸۷]</ref> در تیر ۱۳۸۸، [[ابومهدی المهندس]]، فرمانده ارشد شبه نظامیان عراقی وابسته به ایران که با همکاری سپاه قدس یک شبکه قاچاق اسلحه را اداره می‌کرد، در فروردین ۱۳۸۹ در لیست تحریم‌های آمریکا قرار گرفت. در جریان دادگاه، اعلام شد که منصور بن رجب، مشاور وزیر در بحرین در جریان فعالیت‌های غیرقانونی او در حوزه پول‌شویی و سلاح، یکی از طرف‌های معامله نیروی قدس سپاه بوده است. در سال ۱۳۹۰، سازمان امنیت داخلی اسرائیل، از قاچاق اسلحه از طریق مصر توسط سپاه قدس خبر داد. این اسلحه‌ها برای گروه‌های فلسطینی مانند حماس و جهاد اسلامی ارسال شده بودند. سپاه در حال قاچاق سلاح به یمن و ارسال تسلیحات نظامی چون موشک و پهپاد برای شبه نظامیان حوثی است.

در اسفند۱۳۹۰ وزارت خزانه‌داری آمریکا به صورت رسمی اعلام کرد که نام غلامرضا باغبانی، یکی از فرماندهان سپاه قدس را به اتهام مشارکت در قاچاق مواد مخدر، به فهرست قاچاقیان مواد مخدر تحت تحریم آمریکا اضافه می‌کند. بر اساس این گزارش، این مقام سپاه قدس به قاچاقچیان اجازه می‌داده که در صورت رساندن اسلحه به گروه طالبان، به داخل خاک ایران تریاک قاچاق کنند. علاوه بر این گزارش‌هایی درباره شبکه‌های قاچاق وابسته به سپاه قدس در ترکیه، آذربایجان، ایتالیا و ونزوئلا منتشر شده است. سپاه قدس در جریان این فعالیت‌ها همکاری نزدیکی با حزب‌الله لبنان داشته است. بر اساس جزییاتی که از پروژه کاساندرا که یک طرح ویژه دولت اوباما برای رصد فعالیت‌های غیرقانونی حزب‌الله لبنان بود، منتشر شده است، سپاه قدس در جعل اسکناس هم فعال بوده است. سال گذشته، دولت آمریکا اعلام کرد که یک شبکه فعال وابسته به سپاه قدس در یمن اقدام به جعل و توزیع اسکناس کرده است. مسئول این شبکه محمود سیف بود که در لیست تحریم‌های آمریکا قرار گرفت. او در سال ۹۰ نیز در اروپای شرقی متهم به قاچاق سلاح شده بود.

نسخه گسترش یافته تشکیلات حفاظت از ولایت فقیه است که در دهه اول انقلاب در دفتر خمینی مستقر بود و سراج الدین موسوی، مسئولیت آن را بر عهده داشت ولی از سال ۱۳۶۷ با تشکیل سپاه ولی امر، این مسئولیت به صورت سازمانی پیگیری شد. نیروهای اولیه این سپاه از تیپ ۶۶ هوابرد سپاه و لشگر ۶ ویژه سپاه پاسداران تأمین شد که دو نهاد مهم و مسئول در عملیات‌های برون مرزی و چریکی محسوب می‌شدند. در دوران خامنه‌ای، مسئولیت ارتباط با سپاه ولی امر بر عهده اصغر حجازی، یکی از مسئولان ارشد دفتر ولی فقیه بوده است. سپاه ولی امر در ابتدا شامل چهار یگان اصلی بود که مسئولیت حفاظت شخصیت‌ها و حفاظت فرودگاه‌ها را نیز بر عهده داشت ولی در سال‌های بعد، دو سپاه حفاظت هواپیمایی شخصیت‌ها (انصارالمهدی) به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه دادند و وظیفه انحصاری این سپاه، محافظت از جان ولی فقیه تعیین شد. اعضای این سپاه ۱۲هزار نفر برآورده شده است. فرماندهی سپاه ولی امر از سال ۱۳۸۹بر عهده سرتیپ تمام ابراهیم جباری است. پیش از او، محمدحسین نجات این وظیفه را تا سال ۱۳۸۹برعهده داشت. علی مسجدیان و خسرو عروج، دیگر فرماندهان این سپاه بوده‌اند.

مرکز بررسی جرائم سازمان یافته سپاه سال ۱۳۸۶ تأسیس شد و به ارتش سایبری هم مشهور شده بود. این مرکز، مدیریت پروژه‌های متعددی چون مضلین که شناسایی و تعطیلی سایت‌های پورنوگرافی را در دستور کار داشت و پروژه‌های فتنه عمیق، دارکوب و مرصاد که به رصد سایت‌های سیاسی و فرهنگی منتقد و مخالف جمهوری اسلامی می‌پرداخت را بر عهده داشت. در نتیجه فعالیت‌ها و گزارش‌‌های این مرکز، ده‌ها نفر از فعالان فضای مجازی و مدیران سایت‌ها بازداشت شدند. فرماندهی پدافند سایبری سپاه همچنین پروژه‌های متعددی را در قالب همکاری یا پیمانکاری با قرارگاه سایبری خیبر – که یک قرارگاه سایبری متشکل از نیروهای امنیتی وزارت اطلاعات، سپاه و وزارت دفاع است–، دانشگاه امام حسین سپاه و شرکت های مرصاد و نصر – که در حوزه هک فعال هستند– انجام داده است.

[[اداره اطلاعات سپاه]] از سال ۱۳۵۸ شروع به کار کرده است. این واحد در ابتدا به نام واحد اطلاعات و تحقیقات کار می‌کرد که به عضوگیری برای سپاه و برخورد با مخالفان مشغول بود؛ ولی همان سال ۱۳۵۸ به اداره اطلاعات تغییر نام داد و به کارهای اطلاعاتی و امنیتی مشغول شد.  

رییس [[سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سازمان اطلاعات سپاه]] توسط [[علی خامنه‌ای]] منصوب می‌شود. تاکنون درباره چهار رکن این سازمان یعنی جانشین رئیس سازمان، معاونت بررسی و عملیات روانی، فرماندهی سایبری و معاونت عملیات اطلاعات محدودی منتشر شده است. همچنین بر اساس اطلاعاتی که آبان ۱۳۹۳ توسط وب سایت سحام نیوز منتشر شده، اداره کارآمدی نیز در زیرمجموعه سازمان اطلاعات سپاه فعال است. این اداره شامل زیرمجموعه‌هایی با عنوان خانه‌های امن است که به ایجاد سیستم‌های موازی برای هر وزارت‌خانه به رصد فعالیت‌های وزارت‌خانه‌های دولت و اقدامات تخریبی علیه آن وزارت‌خانه مشغول هستند. خانه‌های امن با تابلوهای پوششی مثل موسسه‌های فرهنگی و علمی و رسانه‌ای در حال فعالیت هستند. طبق اصلاحیه ماده ۳ قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب ۲۴خرداد ۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی، سازمان اطلاعات سپاه، ضابط قوه قضاییه است.

=== فعالیتهای اتمی سپاه پاسداران ===

=== فعالیتهای اقتصادی سپاه ===

اولین سد در ایران، سد گلپایگان بود که در سال ۱۳۲۳ مورد مطالعه قرارگرفت و سپس عملیات ساختمانی‌اش از سال ۱۳۲۶ شروع شد و در سال ۱۳۳۶ به بهره برداری رسید. از آن زمان تا به امروز ۵۵۴ سد متوسط وبزرگ در ایران ساخته شده است. قبل از انقلاب حجم کل سدها ۱۲ میلیارد مترمکعب بود در حالی که طبق آماردولتی این میزان در زمان کنونی به ۴۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است. به بیان دیگر در سی سال اخیر و به خصوص بعداز جنگ ایران وعراق میزان سدسازی به سرعت گسترش یافت. در واقع طی [[جنگ ایران و عراق]]، سپاه پاسداران تجربه‌های بسیاری به دست آورد. در پایان جنگ، کادر رهبری سپاه پاسداران تلاش کرد تاموقعیت خود را تحکیم کرده و از طریق گسترش نقش نظامی به بستر اقتصادی امتیازات خویش را نگه دارد. برای تحقق این استراتژی، مجموعه قرارگاه خاتم الانبیا باهدف آب‌رسانی، صدور نفت و گاز، پروژه‌های سدسازی، انتقال آب و نیرو و راه‌سازی به وجود آمد. قرارگاه با نام اختصاری قرب نامیده شد.

رهبری سپاه شرکت ساختمانی قرب را با زیر مجموعه قرارگاه خاتم الانبیا سامان داد. گروه تخصصی کربلا، گروه تخصصی نوح، گروه تخصصی قائم، گروه تخصصی نیروگستر، گرو تخصصی رجائی، گروه تخصصی سماوات، گروه تخصصی کوثر، شرکت مهندسی نفت و گاز سپانیر، شرکت مهندسی سپاسد، موسسه نور، موسسه سماء، موسسه مشاور ایمن سازان و غیره از نهادهای وابسته به قرارگاه می‌باشند. در  این شرکت بزرگ رئیس هیأت مدیره، سرلشگر محمد علی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران قرارگرفت. باقی اعضای هیأت مدیره عبارتند از: فرمانده نیروهای مشترک رؤسای پنجگانۀ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ( نیروی هوایی سپاه، نیروی زمینی سپاه، نیروی دریایی سپاه، نیروی قدس، و نیروی مقاومت بسیج)، رئیس دانشگاه امام حسین، فرمانده بنیاد همکاری سپاه و رئیس اداره خودکفائی سپاه پاسداران. این شرکت بسیار پرقدرت بوده و هم‌چون یک اقتصاد مافیایی از جمله در زمینه سدسازی عمل می‌کند. شرکت قرب یکی از بزرگترین و پرنفوذ ترین مقاطعه کاران در ایران ومنطقه است.<ref>[https://outline.stichtingrz.co/archives/32054 سایت تریبون زمانه، ۲۱ شهریور ۱۳۹۲]</ref>